.
Ρένος Αποστολίδης
Ο Ρένος Αποστολίδης (Αθήνα, 2 Μαρτίου 1924 – Αθήνα, 10 Μαρτίου 2004) ήταν έλληνας συγγραφέας και κριτικός της λογοτεχνίας της Μεταπολεμικής γενιάς
Βιογραφία
Πατέρας του ήταν ο Ηρακλής Ν. Αποστολίδης, δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες, διευθυντής της Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού, διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1945–1959) και δημιουργός της πρώτης Ανθολογίας Ποίησης και Διηγήματος (α΄ έκδοση 1933· η συγκεκριμένη Ανθολογία συνεχίστηκε από τον Ρένο και τους γιους του Ρένου). Η μητέρα του, Ελπινίκη, το γένος Ζαμπέλη, ήταν δασκάλα.
Το 1935 τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και το 1941 το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του 1941 οργάνωσε μαθητική αποχή. Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής παρέμεινε ανένταχτος.
Με την απελευθέρωση, έζησε από κοντά τα τραγικά γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944. Το 1945 άρχισε να σπουδάζει Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του, γιατί τον κάλεσαν να υπηρετήσει στον Ελληνικό Στρατό κατά την διάρκεια του Εμφύλιου. Ζώντας από κοντά την καταστροφή και τον θάνατο, ορκίστηκε να μην ρίξει ούτε μία σφαίρα και να καταγράψει ό,τι ζούσε επί δυόμισι χρόνια στον Γράμμο, στο Βίτσι και κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Ρούμελης και της Πελοποννήσου. Μόλις απολύθηκε, δημοσίευσε την Πυραμίδα 67, ένα από τα πιο αυθεντικά κείμενα για τον Εμφύλιο Πόλεμο.
Το 1950 ολοκλήρωσε τις σπουδές του, για να διδάξει κατόπιν Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Ιστορία και Λατινικά σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια. Η πρώτη του εμφάνιση στον χώρο των Γραμμάτων έγινε το 1944, με την δημοσίευση του δοκιμίου «Καιρός τού είναι» στο περιοδικό Γράμματα. Έναν χρόνο αργότερα, εξέδωσε την πρώτη του συλλογή δοκιμίων Τρεις σταθμοί μιας πορείας. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας ως συντάκτης (Ελευθερία, Νίκη, Εικόνες, Γνώσεις, Νεώτερον Λεξικόν Ηλίου, Ανεξάρτητος Τύπος κ.ά.) και ως κριτικός (Γράμματα, Φοιτητική Φωνή, Δελτίον του Βιβλίου, Κύκλος, Κοχλίας, Νέα Εστία, Νέοι Ρυθμοί, Νέες Εικόνες, Έθνος, Εθνικός Κήρυκας, Εποπτεία και Νέα Κοινωνιολογία).
Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κριτική στήλη στο περιοδικό Ο Αιώνας μας, και το 1955 ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό Τα Νέα Ελληνικά, από τις σελίδες του οποίου άσκησε έντονη κριτική «εναντίον του πολιτικού και λογοτεχνικού κατεστημένου», και ιδιαιτέρως κατά της «Γενιάς του '30», καταλογίζοντάς της «πνευματική και ηθική ανεπάρκεια». Για την στάση του αυτή, οι κριτικοί της εποχής τον αγνόησαν περιφρονητικά ή έφτασαν στο σημείο να μηνύσουν αυτόν και τον πατέρα του. Ωστόσο, το 1960 έλαβε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για την συλλογή διηγημάτων Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές.
Από το 1962 έως το 1964, διετέλεσε συνεργάτης της Γενικής Διεύθυνσης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1963 κατήλθε υποψήφιος βουλευτής, και στις δημοτικές εκλογές του 1964 κατήλθε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Αθηναίων. Το 1965 ο Ρένος Αποστολίδης κατά την διάρκεια μιας διαδήλωσης πυροδότησε στα Προπύλαια της Βουλής μικρής ισχύος δυναμίτιδα. Για την πράξη του αυτή συνελήφθη και καταδικάστηκε σε δυόμισι έτη φυλάκιση, ποινή από την οποία εξέτισε μόνο τρεις μήνες.
Κατά την διάρκεια της δικτατορίας, το 1969, άρχισε να δημοσιεύεται στον αθηναϊκό Τύπο η Ανθολογία Διηγήματος του Ηρακλή Ν. Αποστολίδη, την οποία ο Ρένος Αποστολίδης παραχώρησε δωρεάν, υπό τον απόλυτο όρο της μη παρεμβάσεως στα κείμενα εκ μέρους της λογοκρισίας. Η δημοσίευση, ωστόσο, της δικής του νουβέλας Ο Α2, με θέμα τον Εμφύλιο, προκάλεσε την επέμβαση της λογοκρισίας και την διακοπή της εμφάνισης της Ανθολογίας.
Μετά την δικτατορία και έως το 1979, συνέχισε να γράφει κριτικές στο περιοδικό Τετράμηνα και δημοσίευσε πάμπολλα έργα του. Στα τελευταία του χρόνια έκανε δημόσιες διαλέξεις και εμφανίζονταν και στην τηλεόραση, πάντα για θέματα ελληνικής γλώσσας, παιδείας και λογοτεχνίας. Ας σημειωθεί ότι ήταν λάτρης του πολυτονικού συστήματος γραφής και υπερασπίστηκε πάντα την ιστορική ελληνική ορθογραφία.
Πέθανε στις 10 Μαρτίου του 2004 χτυπημένος από οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Μιας και ήταν άθεος, η ταφή του έγινε χωρίς θρησκευτική τελετή.
Το έργο του
Το δημοσιευμένο έργο του Ρένου Αποστολίδη ανέρχεται στα τριάντα βιβλία με διηγήματα, δοκίμια και κριτική. Επιμελήθηκε την κλασική επτάτομη Ανθολογία Ποίησης και Διηγήματος και μετάφρασε και σχολίασε με τους γιους του, Ήρκο και Στάντη, την εξάτομη Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Διαδόχων και Επιγόνων του Droysen. Μαζί με τους γιους του, εξέδωσε επίσης την σχολιασμένη έκδοση των Απάντων του Καβάφη.
Βασικό χαρακτηριστικό του πεζογραφικού έργου του είναι η κυριαρχία της παρεμβολής του συγγραφέα στην ροή της αφήγησης και η έκφραση της προσωπικής του άποψης και οπτικής του μύθου με τρόπο άμεσο. Κύρια πηγή της θεματολογίας του είναι η περίοδος της γερμανικής κατοχής και του ελληνικού Εμφυλίου. Τα ιστορικά γεγονότα αυτής της περιόδου τα εντάσσει στην αφήγησή του, «τόσο για να κρίνει τις αρνητικές τους επιπτώσεις όσο και για να τονίσει το υπαρξιακό αδιέξοδο στο οποίο οδηγούν τους ήρωές του». Στα μεταγενέστερα έργα του στράφηκε προς την σύγχρονη πραγματικότητα, διατηρώντας ωστόσο την άποψή του για τις επιπτώσεις του Εμφυλίου στην μετέπειτα πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας.
Το αρχείο του, με δημοσιεύματα, επιστολές κι ανέκδοτα κείμενα, ξεπερνάει τις 40.000 σελίδες. Σε DVD κυκλοφορούν τα καλύτερα αποσπάσματα του ντοκιμαντέρ Ο Εμφύλιος μέσα μας (που βασίστηκε στην Πυραμίδα 67) σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη.
Έργα του μεταφράστηκαν στα ολλανδικά, γερμανικά, γαλλικά και ιταλικά.
Πορτρέτο του Ρένου Αποστολίδη από τον ζωγράφο Γιάννη Σταύρου, 2003.
Εργογραφία
Δικά του έργα
- Τρεις σταθμοί μιας πορείας, 1945
- Τα φτερά του πελαργού, 1949
- Ποιητικά γράμματα, 1949
- Πυραμίδα 67, 2006, 6η έκδοση (πρώτη έκδοση 1950)
- Τα Νέα Ελληνικά (περιοδικό), 1952, 1957, 1966–1967
- Ιστορίες από τις νότιες ακτές, 1960
- Το κριτήριο, 1960
- Ο γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod, 1970
- Κριτική του Μεταπολέμου, 1970
- Βορά στο θηρίο, 1963
- Κατηγορώ, 1963
- Στη γέμιση του φεγγαριού, 1981
- Ο Α2, 1995 (πρώτη έκδοση 1968)
- Κλειδιά, 1968
- Η άλλη ιστορία, 1972
- Ανθύλη, 1973
- Από τον κόσμο ΡΑ, 1973
- Τετράμηνα (περιοδικό), 1974–1979
- Αντι-τύπος, 1975
- Renos, 1977
- Καμμένα φτερά, 1978
- Άξονες, 1979
- Οι Ερινύες, 1980
- Ημερολόγια της Ανθολογίας, 1980 –1983
- ΚΑΙΓΕ, 1982
- Οι εξάγγελοι, 1984
- Η αυτοκρατορία των σκουπιδιών, 1989
- Οι γάτες, 1989
- Ο κεραυνός, 1991
- Η δίνη, 1993
- Στον κυνηγημένο καιρό, 1993
- Απάντηση στην «Πυραμίδα 67», 1996
- Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι, 1998
- Ουλάν Μπατόρ, 1999
- Το μαύρο καράβι, 2004
Ανθολογίες
-
Ανθολογία της Νεοελληνικής Γραμματείας, Ποίηση, 3 τόμοι. Διήγημα, 4 τόμοι.
Φιλολογικά έργα
(Πρόκειται για έργα που ο Ρένος Αποστολίδης, μαζί με τους γιους του Ήρκο και Στάντη Αποστολίδη, επιμελήθηκε ή μετέφρασε, σχολίασε εκτενώς και εξέδωσε.)
- Κ. Π. Καβάφης, Ποιήματα: Άπαντα τα δημοσιευμένα, 2003
- J. G. Droysen, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 1996–1999
- J. G. Droysen, Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 2002
- J. G. Droysen, Ιστορία των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 2006
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- www.renosapostolidis.gr — Επίσημος ιστοχώρος και ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο των κληρονόμων του Ρένου Αποστολίδη.
- «Ο αιρετικός λόγος ενός μοναχικού» — Άρθρο του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου· στην εφημ. Ελευθεροτυπία, 19 Απριλίου 2004.
- «Δεν θα μπορούσα να ζήσω βάζοντάς το στα πόδια» — Συνέντευξη που παραχώρησε ο συγγραφέας στην Αργυρώ Κραββαρίτη το 2001· στην εφημ. Ελευθεροτυπία, 19 Απριλίου 2004.
- «Καλό είναι να εισπράττεται και το τίποτα» — Αποφθέγματα του αιρετικού Ρένου Αποστολίδη· στην Ελευθεροτυπία, 11 Μαρτίου 2004.
- «Για όσους γίνεται λόγος σήμερα, περίπου όλοι ανάξιοι είναι» — Συνέντευξη που παραχώρησε ο συγγραφέας στον Βασίλη Καλαμαρά επ' ευκαιρία της κυκλοφορίας του τελευταίου του βιβλίου· στην εφημ. Ελευθεροτυπία, 8 Δεκεμβρίου 2003.
Ευχαριστίες
Οι συντάκτες του παρόντος λήμματος ευχαριστούν τον κ. Ήρκο Αποστολίδη για τις διορθώσεις και τις υποδείξεις του.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
