Ο Νικόλαος Ντάλλης (1855 - Οκτώβριος 1933) ήταν Έλληνας επιχειρηματίας και ευεργέτης.
Η οικογένειά του
Ο Νικόλαος Ντάλλης γεννήθηκε στα Λύχνα της Λήμνου, γύρω στα 1855. Οι γονείς του ήταν αγρότες. Ο πατέρας του ονομαζόταν Παναγιώτης και η μητέρα του Μαριάνθη. Μέλη της οικογένειας αναφέρονται σε αρχειακά έγγραφα του νησιού στα τέλη του 19ου αιώνα.
Το αρχικό επώνυμο της οικογένειας ήταν "Ντάλλης". Όμως, η χρήση του γαλλικού γράμματος "D" στην υπογραφή δημιουργούσε σύγχυση και συχνά μεταφερόταν στην ελληνική ως "Δάλλης", επώνυμο το οποίο τελικά επεκράτησε στα επίσημα δημοτολόγια. Ορισμένα μέλη της οικογένειας που είχαν μεταβεί ως προσκυνητές στους Αγίους Τόπους πρόσθεσαν το προσωνύμιο "χατζής". Έτσι προέκυψαν οι τύποι: "Χατζηντάλλης" και "Χατζηδάλλης".
Το 1874 ζούσε στο Κάστρο (Μύρινα) ο πρόκριτος Σταμάτιος Δάλλης, ο οποίος στις 12 Ιουνίου 1874 συμμετείχε στη "Συνέλευση των προκριτοτέρων της πρωτευούσης και των πληρεξουσίων απάντων των χωρίων" και υπογράφει ως μέλος της "Επιτροπής της χώρας Βαρουσίου" απόφαση για την ίδρυση δώδεκα κοινοτικών σχολείων στο νησί.
Την περίοδο 1884-1889 ως ενοικιαστής του κοινοτικού κτήματος "Μητρόπολις" αναφέρεται ο Στρατής Χατζή-Ντάλης από τα Λύχνα. Πρόκειται για τον αδελφό του ευεργέτη Νικολάου Ντάλλη.
Το 1905 ζούσε στη Μανσούρα της Αιγύπτου ο Βασίλειος Δάλης, ο οποίος στις 15/28 Μαΐου συμμετείχε στη συνέλευση "απάντων των ανά την Αίγυπτον, πάσης τάξεως και επαγγέλματος Λημνίων", η οποία συγκλήθηκε με σκοπό την ανασύσταση της αδρανοποιημένης Λημνιακής Αδελφότητας. Ο ίδιος, στις 25-7-1905, μετέφερε στη Λήμνο τους εξαμηνιαίους τόκους των χρεογράφων των σχολείων της Λήμνου από την τράπεζα Credit Lyonnais της Αλεξάνδρειας. Προφανώς, ως ανιψιός του προέδρου της Λημνιακής Αδελφότητας Νικολάου Ντάλλη και εν λευκώ διαχειριστής του, εθεωρείτο πρόσωπο εμπιστοσύνης ώστε να του ανατεθεί η μεταφορά του ποσού, που έφτανε τα 20.000 γρόσια περίπου.
Στην Αίγυπτο
Ο Νικόλαος Ντάλλης εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο σε πολύ νεαρή ηλικία. Αρχικά εργάστηκε στα έργα της διώρυγας του Σουέζ ως επιστάτης. Μια από τις υποχρεώσεις του ήταν να μεταβαίνει στα Δωδεκάνησα για τη στρατολόγηση εργατών. Με δεδομένο πως η διάνοιξη της διώρυγας έγινε την περίοδο 1859-69, προφανώς ο Ντάλλης, που είχε γεννηθεί το 1855, εργάστηκε στην εταιρεία της διώρυγας μεταγενέστερα, σε έργα συντήρησης και διαπλάτυνσης.
Φαίνεται πως σε κάποιο από τα ταξίδια του μετέβη στους Αγίους Τόπους και βαφτίστηκε στον Ιορδάνη, διότι αναφέρεται και ως "Χατζηντάλλης".
Ασχολήθηκε με το εμπόριο βαμβακιού - κάτι πολύ σύνηθες εκείνη την εποχή - με συνεταίρο έναν άλλο Λήμνιο, και αργότερα επιφανή ευεργέτη, τον Γεώργιο Δ. Σαρρή από το Βαρούσι (συνοικία της Μύρινας). Σύντομα απέκτησε μεγάλη περιουσία.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Νικόλαος Ντάλλης δημιουργεί οικογένεια. Επιστρέφει στη Λήμνο και νυμφεύεται την Ελένη θυγατέρα του Αναγνώστη Σαράντη από το Βάρος, με την οποία αποκτά έξι παιδιά: Παναγιώτη, Ξενοφώντα, Παύλο, Διογένη, Όμηρο και Μαριάνθη.
Ο ίδιος πηγαινοέρχεται στην Αίγυπτο, όπου έχει ως έμπιστο αντιπρόσωπό του τον ανιψιό του Βασίλη, ενώ η σύζυγος με τα παιδιά του ζουν στη Λήμνο. Αργότερα τους φέρνει όλους στην Αίγυπτο και φροντίζει να έχουν την καλύτερη εκπαίδευση, στέλνοντάς τα σε σχολεία της Βηρυτού.
Ευεργέτης της Λήμνου
Από τα νεανικά του χρόνια τον διέκρινε η θέληση να ευεργετήσει την πατρίδα του. Το Μάρτιο του 1875, αν και εικοσαετής και αδημιούργητος ακόμη, αναφέρεται σε κατάλογο δωρητών των σχολείων της Λήμνου να προσφέρει 2 λίρες. Τότε ζούσε στην περιοχή της Μανσούρας, στο Δέλτα του Νείλου, όπου είχε αγοράσει βαμβακοφυτείες με τα χρήματα που είχε αποκτήσει από την εργασία του στη διώρυγα.
Κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα έχει επιτύχει σημαντικές οικονομικές επιδόσεις και αποφασίζει να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία του Παρθεναγωγείου στο χωριό της συζύγου του, το Βάρος. Από το 1899 χορηγούσε 16 λίρες Αγγλίας ετησίως προς συντήρηση του Παρθεναγωγείου Βάρους. Στην "Έκθεση Διαχειρίσεως της τε Κεντρικής Επιτροπής και Δημογεροντίας Λήμνου των ετών 1903 και 1904", όπου σημειώνεται πρώτος στη «Στήλη Ευεργετών», αναφέρεται χαρακτηριστικά:
"Προς ταις πολλές αυτού ιδιωτικαίς αγαθοεργίαις και εις τα κοινά της πατρίδος πρόθυμος ήλθεν αντιλήπτωρ διατηρήσας παρθεναγωγείον εν Βάρει..."
Επίσης, είναι γνωστό ότι πρόσφερε 18 εικοσάφραγκα στη Σχολή Σαρπίου (Καλλιθέας), ότι το 1907 μισθοδότησε τον επόπτη των σχολείων της Λήμνου και ότι δώρισε έκταση 1500 τ.μ. στη Μικτή Σχολή Λύχνων, για τη δημιουργία προαύλιου.
Επιπλέον, αρκετά συχνά αναφέρεται να δωρίζει ή να δανείζει άτοκα (συχνά "δανεικά κι αγύριστα") χρηματικά ποσά σε σχολεία του νησιού. Π.χ. το 1908 πρόσφερε αρκετά χρήματα στο σχολείο του Μούδρου, ώστε να προαχθεί σταδιακά σε τετραθέσια Αστική Σχολή.
Αστική Σχολή
Η μέγιστη ευεργεσία του Ντάλλη υπήρξε η αποπεράτωση και ο εξοπλισμός της Αστικής Σχολής Κάστρου, το 1903. Η Αστική Σχολή είχε ιδρυθεί το 1889 με πρωτοβουλία του προοδευτικού μητροπολίτη Λήμνου Κυρίλλου, αντικαθιστώντας την παρωχημένη πλέον Αλληλοδιδακτική Σχολή. Όμως, το κτίριο στο οποίο στεγαζόταν αποτεφρώθηκε από πυρκαγιά που συνέβη στις 16/17 Αυγούστου 1896, με αποτέλεσμα να υπολειτουργεί και οι μαθητές να φοιτούν "εκτεθειμένοι εις τον καύσωνα του ηλίου και εις τας βροχάς του χειμώνος", όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Η επιτροπή ανέγερσης της Νέας Αστικής Σχολής που συγκροτήθηκε, άρχισε να συγκεντρώνει εισφορές για την ανέγερση κτιρίου, αλλά ο ρυθμός προόδου των εργασιών ήταν πολύ αργός με αποτέλεσμα το 1900 η όλη προσπάθεια να έχει φτάσει σε αδιέξοδο και η αποπεράτωση να φαντάζει αδύνατη. Επί μία τριετία το κτίριο έμεινε ημιτελές ως τον Ιούνιο του 1903, οπότε προσήλθε αρωγός ο Νικόλαος Ντάλλης.
Στις 17-6-1903, με τηλεγράφημά του προς τον μητροπολίτη Διόδωρο ανακοίνωσε ότι αναλαμβάνει να αποπερατώσει το ημιτελές οικοδόμημα της Αστικής Σχολής. Ενθουσιασμένοι οι κάτοικοι του νησιού, τα μέλη της Δημογεροντίας, οι μαθητές της σχολής και ο μητροπολίτης απέστειλαν αμέσως ευχαριστήριες επιστολές.
Πράγματι, έξι μήνες αργότερα, στις 28-12-1903, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της σχολής σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, με προεξάρχοντα το διευθυντή Δημήτριο Γληνό, ο οποίος εκφώνησε τον πανηγυρικό λόγο.
Για την αποπεράτωση της σχολής ο Ντάλλης δαπάνησε 525 λίρες Αγγλίας. Επίσης, έκαμε και άλλες δαπάνες για την κατασκευή βιβλιοθήκης, την προμήθεια εξοπλισμού κ.λπ. Το συνολικό πόσο που δα-πάνησε έφτασε στις 700 λίρες. Η τοπική κοινωνία, αναγνωρίζοντας την προσφορά του, τοποθέτησε μια περικαλλή ευχαριστήρια επιγραφή στο ανώφλι της εισόδου της Σχολής, η οποία κοσμεί μέχρι σήμερα το κτίριο, το οποίο υπάρχει και στεγάζει το 1ο Δημοτικό Σχολείο Μύρινας:
ΦΙΛΟΜΟΥΣΟΙ ΛΗΜΝΙΟΙ ΤΗΝ ΣΧΟΛΗΝ
ΗΓΕΙΡΑΝ ΤΑΥΤΗΝ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΕ
ΔΑΛΛΗΣ ΠΡΟΦΡΩΝ ΕΙΣ ΠΕΡΑΣ ΗΓΑΓΕΝ
1903
Στην «Έκθεση Διαχειρίσεως... των ετών 1903 και 1904» μνημονεύεται μεταξύ των ευεργετών ως εξής:
"Τον άνδρα τούτον διακρίνει πρακτικός νους, δραστηριότης ακαταπόνητος και μέχρι πάθους ορμή εις το ευεργετείν... και εις πέρας αγαγών αδρά δαπάνη την μεγάλην της Πρωτευούσης Αστικήν Σχολήν".
Λημνιακή Αδελφότητα
Την περίοδο αυτή η Λημνιακή Αδελφότητα, την οποία είχαν ιδρύσει οι Αιγυπτιώτες Λήμνιοι από το 1887, έχει περιπέσει σε αδράνεια. Οι ιδρυτές και κινητήριοι μοχλοί της, Τζον Αντωνιάδης και Ιωάννης Παντελίδης, είχαν αποβιώσει, τον Ιούλιο του 1895 ο πρώτος και το 1898 ο δεύτερος και διάδοχη κατάσταση δεν είχε εμφανιστεί.
Όμως, το ενδιαφέρον των αιγυπτιωτών Λημνίων για τα τεκταινόμενα στο νησί ήταν πάντα αμείωτο, όπως προκύπτει από το πλήθος των δωρεών που είναι καταγραμμένες για την ανέγερση ναών και σχολείων, για κατασκευές δημόσιων έργων (κρηνών, δρόμων κλπ), με αποκορύφωμα την ανέγερση της Αστικής Σχολής.
Η έλλειψη της οργανωμένης εκπροσώπησης των αιγυπτιωτών ήταν πλέον εμφανής. Το 1905, ο Νικόλαος Ντάλλης έλαβε την πρωτοβουλία για την ανασύσταση της Λημνιακής Αδελφότητας. Από παλαιότερα, τόσο η οικονομική του επιφάνεια όσο και η γενναία ευεργεσία του τον είχαν καταστήσει αξιόπιστο και φερέγγυο εκπρόσωπο των Λημνιών της Αιγύπτου και όχι μόνο. Π.χ. είναι γνωστό ότι το 1904, 106 Λημνιοί μετανάστες στις ΗΠΑ σε αυτόν εμπιστεύτηκαν τα 456,5 δολάρια που είχαν συγκεντρώσει για την ανέγερση του ναού του Αγ. Δημητρίου Λύχνων.
Η ανασύσταση της Λημνιακής Αδελφότητος πραγματοποιήθηκε το 1905 με έδρα την Αλεξάνδρεια και με σκοπό την ενίσχυση της εκπαίδευσης στο νησί. Στο πρώτο συμβούλιο, που συνεδρίασε στις 8/21-5-1905, εξελέγησαν: πρόεδρος ο Νικόλαος Ντάλλης, αντιπρόεδρος ο Κων. Χωραφάς, ταμίας ο Εμμανουήλ Κοκκιναράς, γραμματέας ο Βασίλειος Γ. Σαράντης και μέλη οι Β. Ψάλτης, Νικόλαος Ι. Λήμνιος και Ιωάννης Π. Παλαιολόγος.
Οι πρώτες ενέργειές τους ήταν η σύνταξη νέου κανονισμού, τον οποίο εισηγήθηκε τετραμελής επιτροπή αποτελούμενη από τους Ν. Ι. Λήμνιο, Β. Γ. Σαράντη, Κ. Χωραφά και Ι. Π. Παλαιολόγο. Επίσης, η σύγκληση συνέλευσης «απάντων των ανά την Αίγυπτον, πάσης τάξεως και επαγγέλματος Λημνίων» για την ψήφισή του. Η συνέλευση έγινε στις 15/28-5-1905 και είχε μεγάλη επιτυχία, αφού έδωσαν το παρόν πάνω από 150 Λήμνιοι και συγκεντρώθηκαν περισσότερες από 500 λίρες Αγγλίας. Ακολούθησαν αθρόες εγγραφές νέων συνδρομητών και σε τρεις μόλις εβδομάδες είχαν εγγραφεί 300 μέλη και είχαν συγκεντρωθεί 110.000 γρόσια περίπου. Στο τέλος του 1905 είχαν γραφτεί 340 περίπου μέλη και το αποθεματικό ήταν 120.000 γρόσια.
Ο Νικόλαος Ντάλλης, αποδεικνύοντας τις μεγάθυμες προθέσεις του, γράφτηκε εξ αρχής στη στήλη των ευεργετών της αδελφότητας - όπως και οι: Γεώργιος Δ. Σαρρής, Εμμανουήλ Δημητριάδης και Γαρόφαλλος Παπαϊωάννου - προσφέροντας 10.000 γρόσια, εκτός από την ετήσια συνδρομή των 500 γροσίων. Προικοδοτημένη γενναία από τους εύπορους Λημνιούς της Αιγύπτου η Λημνιακή Αδελφότητα θα αποτελέσει το εφαλτήριο της εκπαιδευτικής άνθησης στη Λήμνο την επόμενη περίοδο, επιχορηγώντας τακτικά με μεγάλα ποσά τη λημνιακή κοινότητα.
Οι τίμιες και υγιείς προθέσεις του Νικ. Ντάλλη και των υπολοίπων διαχειριστών της προσέλκυσε και άλλα μέλη, μεταξύ των οποίων και τον επιφανή φιλόλογο Αργύριο Μοσχίδη, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1905, αμέσως μόλις εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, έσπευσε να γραφτεί μέλος της, «επιβαλλόμενον καθήκον εκπληρών», όπως ανέφερε σε επιστολή του προς το Νικόλαο Ντάλλη. Το δε επόμενο έτος εξελέγη μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της αδελφότητας από τη Γενική Συνέλευση της 1ης Ιουλίου 1906.
Κοινωνική προσφορά
Παρατηρούμε ότι ο Ντάλλης σταθερά και με συνέπεια προσπαθεί να προωθήσει τα εκπαιδευτικά πράγματα του νησιού αναγνωρίζοντας «την απαιδευσίαν και την αμάθειαν» ως το μεγαλύτερο πρόβλημα της πατρίδας του. Την προσπάθεια αυτή θα συνεχίσει με συνέπεια όλα τα χρόνια που διετέλεσε πρόεδρος της Λημνιακής Αδελφότητας.
Μια από τις πιο αξιομνημόνευτες ενέργειές του υπήρξε η χρηματοδότηση της έκδοσης, το 1907, του πρώτου τεύχους του βιβλίου του Αργυρίου Μοσχίδη: "Η Λήμνος. Ιστορικόν δοκίμιον της νήσου ταύτης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς", στο οποίο ο περίφημος Λήμνιος φιλόλογος είχε συγκεντρώσει το άπαν της λημνιακής ιστορίας. Ο συγγραφέας, εκτιμώντας τη χειρονομία του Ντάλλη, του αφιερώνει την έκδοση, γράφοντας στην προμετωπίδα:
ΝΙΚΟΛΑΩι Π. ΝΤΑΛΛΗ
ΑΝΔΡΙ ΦΙΛΟΓΕΝΕΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΜΟΥΣΩι
ΑΝΘ’ ΩΝ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ
ΕΥ ΠΟΙΕΙ
Επίσης, στον πρόλογο της έκδοσης τον εγκωμιάζει με τα εξής χαρακτηριστικά λόγια:
"Μεγαλόφρων και μεγάθυμος ψυχή, ο ανήρ όστις τοις πάσιν είναι γνωστός δια την ευ-γενή ορμήν και πρόθυμον τάσιν, μεθ’ ης φέρεται προς το ευεργετείν την πατρίδα".
Παράλληλα με την προώθηση της πνευματικής καλλιέργειας των συμπατριωτών του, δεν παραλείπει και τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους χρηματοδοτώντας έργα κοινής ωφέλειας. Χαρακτηριστικό έργο του είναι η αποκληθείσα Δάλλειος Κρήνη στο Βάρος. Δαπανώντας τεράστια ποσά μετέφερε το νερό της μακρινής πηγής Παλιοπορτόρια στην πλατεία του χωριού ανεγείροντας ταυτόχρονα καλλιμάρμαρη βρύση, από την οποία μέχρι σήμερα πλείστοι κάτοικοι τροφοδοτούνται με πόσιμο νερό, ένα από το καλύτερα της ανατολικής Λήμνου.
Το μέγεθος της ευεργεσίας ήταν τέτοιο ώστε οι συμπατριώτες του προσκάλεσαν τον ίδιο το μητρο-πολίτη Γεννάδιο να τελέσει τον αγιασμό των εγκαινίων του έργου, στις 11 Νοεμβρίου 1907. Επίσης, οι εφοροεπίτροποι, οι μουχταροδημογέροντες και οι πρόκριτοι του χωριού, σε ειδική κοινή συνέλευση υπό την προεδρία του μητροπολίτη, μεταξύ άλλων ανακήρυξαν το Νικόλαο Ντάλλη "Μέγα της Κοινότητος Ευεργέτην", έδωσαν το όνομά του στην πλατεία της Δαλλείου Κρήνης και τοποθέτησαν τιμητική πλάκα στην οποία περιγράφεται το χρονικό της ευεργεσίας.
Την εποχή αυτή, δηλαδή κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, ο Νικόλαος Ντάλλης βρίσκεται στο απόγειο της επιχειρηματικής του δραστηριότητας αλλά και της κοινωνικής προσφοράς του. Εκτός από τη Λήμνο η κοινωφελής του δράση επεκτείνεται και στην Αλεξάνδρεια, όπου μεταξύ άλλων το 1905 χρηματοδότησε την κατασκευή του εστιατορίου του ελληνικού σχολείου της συνοικίας Ράμλι της πόλης.
Η φήμη του έχει πλέον ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της Λήμνου και της λημνιακής διασποράς και έχει καταστεί πανελλήνια. Είναι προνομιακός συνομιλητής εκκλησιαστικών και κοινωνικών φορέων, όπως του Πατριάρχη Αλεξανδρείας.
Το 1905, η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων τον διορίζει μέλος της «εν Αιγύπτω υποεπιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων». Την εποχή αυτή η Ε.Ο.Α. προσανατολίζεται στη διοργάνωση στο καλλιμάρμαρο των "Β΄ Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων", που θα μείνουν στην ιστορία ως "Μεσοολυμπιάδα του 1906". Έτσι, αναζητά στήριξη από τους εύπορους αιγυπτιώτες Έλληνες, επιφανή μέλη των οποίων προσελκύει για τη διοργάνωση εράνων και γενικά για την προώθηση του σκοπού της.
Είναι σαφές ότι ο Νικόλαος Ντάλλης καλύπτει τις προδιαγραφές της Ε.Ο.Α., η οποία θέλει ως μέλη της ενθουσιώδεις, εύπορους αστούς, που ασχολούνται με τα κοινά και τις αγαθοεργίες και παράλληλα είναι ικανοί να οργανώσουν εκδηλώσεις, ομιλίες ή διαλέξεις και να υποδαυλίσουν τα φίλαθλα αισθήματα των ομογενών.
Οικονομική καταστροφή
Παρά τις άφθονες ευεργεσίες του ο Ντάλλης δεν ευτύχησε στη ζωή του. Γύρω στο 1910, χρεοκόπησε και έχασε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του, όταν έμπιστο συγγενικό του πρόσωπο καταχράστηκε μεγάλα χρηματικά ποσά και «εξαφανίστηκε».
Αναγκάστηκε να εκποιήσει όλη την ακίνητη περιουσία του για να εξοφλήσει τους πιστωτές του, φροντίζοντας ιδιαιτέρως τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στην κοινότητα της Λήμνου (λειτουργία σχολών, εκκλησίας κ.λπ.), ενώ τα παιδιά του αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν στις ΗΠΑ.
Στη συνέχεια και ως το τέλος της ζωής του, αποσύρθηκε στο Βάρος, χωριό της συζύγου του, όπου έζησε ως αγρότης - κτηνοτρόφος και αργότερα επιστάτης στα κτήματα του μετοχίου της Τρύγης, "περιβαλλόμενος με την εκτίμηση και το σεβασμό της κοινωνίας της Λήμνου, διότι έζησε σκορπίζων τα πλούτη του, όταν είχε, προς κοινήν ωφέλειαν", όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η εφ. Λήμνος στην αναγγελία του θανάτου του.
Πέθανε τον Οκτώβριο του 1933, σε ηλικία 78 ετών περίπου. Μεταγενέστερα, η δημοτική αρχή της Μύρινας τον τίμησε, δίνοντας το όνομά του σε μία από τις οδούς της πόλης.
Βιβλιογραφία
Θ. Μπελίτσου, "Νικόλαος Π. Ντάλλης. Ο αφανής ευεργέτης των γραμμάτων", Αιολικά Χρονικά Θ΄ (2007), σελ. 207-222.
Cdrom Επαρχείου Λήμνου: "Λήμνος αγαπημένη", 2006.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
