Μέλισσος ο Σάμιος

.

Ο Μέλισσος ο Σάμιος, γιος του Ιθαγένη[1], ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος εκ των Προσωκρατικών, καταγόμενος από τη Σάμο, που έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ.. Υπήρξε μαθητής και ομόδοξος του Παρμενίδη και εκπρόσωπος (μάλλον ο τελευταίος) της ελεατικής σχολής.

Το 440 π.Χ., όταν ο Περικλής έπλευσε με 44 τριήρεις εναντίον της Σάμου, που είχε αποσκιρτήσει από την Αθηναϊκή Συμμαχία, ο Μέλισσος ανέλαβε την αρχιστρατηγία του στρατού των Σαμίων. Αρχικά είχε επιτυχίες, αλλά τελικώς οι Αθηναίοι, μετά από πολιορκία εννέα μηνών, ανάγκασαν τους αποστάτες να παραδοθούν.
Η φιλοσοφία του

Στο σύγραμμά του «Περί φύσεως ή περί όντος» ο Μέλισσος αναπτύσσει τη θεωρία του Ξενοφάνη, την οποία τελειοποίησε και ο Παρμενίδης. Η βασική αρχή της είναι ότι μόνο το «ον» υπάρχει, δηλαδή το Σύμπαν, και αυτό αναγκαστικά ταυτίζεται με τον Θεό.

Ειδικότερα, ο Μέλισσος δεχόταν ως αρχή του κόσμου το «εν» (ένα), το οποίο χαρακτήριζε αιώνιο, άπειρο, ενιαίο, ακίνητο, απόλυτα όμοιο μόνο με τον εαυτό του και αμετάβλητο: «Μέλισσος και Ζήνων το εν και το παν, και μόνον αΐδιον και άπειρον είναι το εν» [2], ενώ το γίγνεσθαι το θεωρούσε δημιούργημα των αισθήσεων, και γι' αυτό απατηλό: «Μέλισσον εν το παν λέγοντας είναι και δια το τας αισθήσεις ψευδείς είναι»[3].

Δίδασκε ότι το «όντως ον» «ουκ έχει αρχήν, ουδέ τελευτήν»[4] και συνεπώς δεν μπορεί να γεννηθεί αφ' εαυτού. Διότι αν γεννιόταν, τότε μοιραία θα έπρεπε και να πεθάνει, ενώ το όντως ον είναι αιώνιο και άφθαρτο.

Ο Μέλισσος απέρριπτε τόσο την εμπεδόκλειο διδασκαλία για την ανάμιξη των 4 βασικών στοιχείων, όσο και την υπόθεση της ατομικής θεωρίας για την ύπαρξη κενού χώρου. Πίστευε και δίδασκε ότι στη Φύση δεν υπάρχει τίποτα το βέβαιο και ότι όλα τα επίγεια είναι φθαρτά.

Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, ο Μέλισσος θεωρούσε ότι το Σύμπαν είναι ένα, άπειρο, πλήρες, αναλλοίωτο, ακίνητο και ομοιογενές: «εδόκει δε αυτώ το παν άπειρον είναι και αναλλοίωτον και ακίνητον και εν και όμοιον εαυτώ και πλήρες»[5]. Ήταν αντίθετος στις θεωρίες της κίνησης και της μεταβολής.

Σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το έργο του Γοργία «Περί φύσεως ή περί του όντος» αντέγραψε το ομώνυμο έργο του Μελίσσου, πράγμα που ανακαλύφθηκε με αντιπαραβολή προς τα σωζόμενα, από τον Σιμπλίκιο, αποσπάσματα του έργου του Μελίσσου[6].

Παραπομπές

Sir William Smith, 1813-1893, επιμ. (1870). Dictionary of Greek and Roman biography and mythology (στα Αγγλικά). Βοστώνη: Little. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2009.
Αέτιος: Ι, 7, 27 (D. 303)
Φιλόδημος: Περί Ρητορικής, fr.inc.3.7 (II 196 Sudhaus)
Σιμπλίκιος: Phys. 29,22.109,20
Βίοι φιλοσόφων, ΙΧ 24, 1-3

Περιλαμβάνονται στο: Diels, H. & Kranz, W.: Die Fragmente der Vorsokratiker, έκδοση του 1996 με επιμέλεια του Weidmann, Simpl.Phys. 70, 16.

Πηγές

Θεοδοσίου, Στράτος: Η εκθρόνιση της Γης: Η διαπάλη του γεωκεντρικού με το ηλιοκεντρικό σύστημα, εκδ. «Δίαυλος», Αθήνα 2007, σελ. 107-108
Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση, τόμος 17 (1972).
G. S. KIRK / J. E. RAVEN / MALCOLM SCHOFIELD, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, Μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ,εκδ.ΜΙΕΤ, Αθήνα,1988, 2006(4η εκδοση),σελ. 394-403

Προσωκρατικοί φιλόσοφοι ανά σχολή σκέψης
Μιλήτου Πυθαγόρεια Εφέσου(D/R) Ελεατική(D/R) Πλουραλισμός Ατομισμός Σοφιστικισμός Άλλοι Θαλής Αναξίμανδρος Αναξιμένης Πυθαγόρας Αλκμαίων Ίππασος Φιλόλαος Αρχύτας Ηράκλειτος Κρατύλος Ξενοφάνης Παρμενίδης Ζήνων ο Ελεάτης Μέλισσος Αναξαγόρας Αρχέλαος Εμπεδοκλής Λεύκιππος Δημόκριτος Πρωταγόρας Γοργίας Πρόδικος Ιππίας Φερεκύδης Ίππων Διογένης ο Απολλωνιάτης

Εγκυκλοπαίδεια Φιλοσοφίας

Έλληνες

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License