.
Ο Λάμπρος Κατσώνης
Ο Λάμπρος Κατσώνης (1752-1804 1 ) ήταν Έλληνας Συνταγματάρχης 2 & ήρωας. 3
Γεννήθηκε στη Λειβαδιά και σε νεαρή ηλικία έλαβε μέρος στα Ορλωφικά. Το 1774 κατατάχθηκε ως αξιωματικός στο ελληνικό τάγμα 4 του Ρωσικού στρατού, όπου ανήλθε μέχρι τον βαθμό του λοχαγού 5 .
Με την έναρξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου, το 1787, πήγε στη Τεργέστη, όπου παρέλαβε 6 από τους εκεί Έλληνες ομογενείς μερικά πλοία με τα οποία ξεκίνησε τις επιδρομές και τις επιθέσεις κατά των Τουρκικών στο Ιόνιο Πέλαγος, στην αρχή και στη συνέχεια επιχειρούσε στο Αρχιπέλαγος (Αιγαίο) και μέχρι τη Συρία και Κύπρο (Λεβάντε). Σταδιακά επεκτάθηκε και Επιχειρώντας στο Αιγαίο, όπου στις 31 Αυγούστου του 1788 στην Κάρπαθο νίκησε τον τουρκικό στόλο. Για την νίκη του αυτή προήχθε σε Αντισυνταγματάρχη (1789) 7 ενώ ο στόλος του ονομάστηκε «στόλος της Ρωσικής αυτοκρατορίας». Το 1790 συγκρούστηκε για μια ακόμη φορά με τον Τουρκικό στόλο στο στενό της Άνδρου (Κάβο Ντόρο), αλλά ηττήθηκε χάνοντας τα περισσότερα πλοία του ενώ ο ίδιος τραυματίστηκε. Κατέφυγε στα Κύθηρα, όπου η αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄ τον προήγαγε σε Συνταγματάρχη χίλιαρχο και τον Σεπτέμβριο του 1790 του απένειμε το ανώτατο στρατιωτικό παράσημο του Αγ. Γεωργίου Δ’ Τάξεως, με το οποίο έγινε Ιππότης του Τάγματος του Αγ. Γεωργίου. Επίσης, η Αικατερίνη ΙΙ τον διέταξε να συντονίσει τη δράση του με τον του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στόλο της Μεσογείου. Με εντολές του πρίγκιπα Ποτέμκιν του Ταυρικού και την υποστήριξη του Στρατηγού Β. Ταμάρα, Διοικητού των Ρωσικών Δυνάμεων στη Μεσόγειο, κατάφερε να συγκεντρώσει στο νησί Κάλαμος του Ιονίου στην Ιθάκη 24 πλοία. Όμως πριν αναχωρήσει για νέες επιχειρήσεις έφτασαν τα νέα για την ανακωχή μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων χωρών και έλαβε διαταγή παύσης πυρών.
Αρνούμενος να υπακούσει στις διαταγές των ανωτέρων του διέφυγε στη Μάνη, όπου άρχισε να οργανώνει επαναστατικό κίνημα. Τότε ήταν που εξέδωσε (Μάιος 1792) το μανιφέστο Φανέρωσις του εξοχώτατου χιλιάρχου και ιππέως Λάμπρου Κατσώνη, με το οποίο διαμαρτυρόταν για την ρωσοτουρκική ειρήνη, η οποία είχε αγνοήσει την απελευθέρωση της Ελληνικής επικράτειας. Εν τω μεταξύ είχε υπογραφεί η συνθήκη του Ιασίου (Ιανουάριος 1792), με την οποία η Τουρκία και η Ρωσία συμφιλιώθηκαν. Η Αικατερίνη ΙΙ αφαίρεσε τους βαθμούς Αντισυνταγματάρχη και Συνταγματάρχη από τον Λάμπρο για ανυπακοή. Τον Απρίλιο του 1792 ο Λάμπρος Κατσώνης έχοντας φτάσει στο Πορτοκάγιο, του οποίου το λιμάνι άρχισε να οχυρώνει το λιμάνι μαζί με τον Ανδρούτσο. Όμως η Γαλλία, φοβούμενη για τα εμπορικά της συμφέροντα, αφού από την περιοχή περνούσαν αρκετά γαλλικά εμπορικά πλοία, με τη συνεργασία 30 Τουρκικών πλοίων επιτέθηκαν κατά του στόλου του Κατσώνη τον Ιούνιο του 1792. Μετά από τρεις μέρες και αφού είχε σχεδόν χάσει την μάχη, με συντρόφους 8 του διέφυγε στα Κύθηρα, έπειτα στην Ιθάκη, στην Πάργα και τέλος στη Ρωσία, όπου αποκαταστάθηκε, δικαιωμένος από Ειδική Επιτροπή της Αυτοκράτειρας, για τους αγώνες του και εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένεια του στην Κριμαία,. Υπέβαλε παραίτηση, παραπονούμενος, που δεν προάχθηκε σε Υποστράτηγο, αλλά δεν έγινε αποδεκτή.
.
Απεβίωσε το 1804 9 στη Κριμαία. Από τους γιούς του Λυκούργο (επίσης Συνταγματάρχη του Ρωσικού Στρατού) και Αλέξανδρο (Λοχαγό) απέκτησε 14 εγγόνια. Όλοι, εκτός από τον Λάμπρο Κατσώνη, έλαβαν τη ρωσική υπηκοότητα και έζησαν στη Ρωσία.
Σημειώσεις
1 Σύμφωνα με τα Ρωσικά Αρχεία πέθανε (δολοφονήθηκε) προς το τέλος 1805 με αρχές 1806.
2 Δεν υπήρξε ποτέ ναύαρχος! Τελευταίος του βαθμός ήταν Συνταγματάρχης, που στη συνέχεια μετατράπηκε σε Πλοίαρχο Ναυτικού Πυροβολικού.
3 Έλαβε μέρος, ουσιαστικά ξεκίνησε τις ναυτικές επιχειρήσεις των Ρώσων στη Μεσόγειο (Β’ Ρωσοτουρκικός πόλεμος 1787-1792).
4 Ελληνικό Τάγμα της Μπαλακλάβα, όπου έμεινε μέχρι Ανθυπολοχαγός.
5 Από το Τάγμα Μπαλακλάβα εστάλη με αποστολή για 3 χρόνια στην Περσία. Μετά την επάνοδό του, για την επιτυχημένη αποστολή του προάχθηκε σε Λοχαγό (.
6 Με ρωσικά ιδιωτικά κεφάλαια (δάνεια από τον ναύαρχο Νικολάυ Μορντβίνοβ και άλλους Ρώσους αξιωματικούς, που όπως συνηθιζόταν την εποχή αυτή χρηματοδοτούσαν καταδρομικές/κουρσάρικες επιχειρήσεις), χρήματα ομογενών και δικά του δάνεια αγόρασε ένα παλαιό πολεμικό αμερικάνικο πλοίο (κορβέτα), που εξόπλισε, επισκεύασε και ονόμασε «Αθηνά της Άρκτου». Με το πλοίο αυτό και δύο ακόμα Ελλήνων καπεταναίων, μετά από καταδρομικές επιχειρήσεις 5 μηνών δημιούργησε Στολίσκο 10 πολεμικών πλοίων (Ελαφρύς Καταδρομικός Στολίσκος, που αργότερα έγινε επίσημα μέρος των Ρωσικών Αυτοκρατορικών Δυνάμεων).
7 Κατά την κάθοδό του στη Μεσόγειο είχε προαχθεί σε Ταγματάρχη και μετά την Κάρπαθο προάχθηκε σε Αντισυνταγματάρχη (δεν υπήρχε στο Ρωσικό Στρατό βαθμός ‘υποχιλιάρχου’ και ‘χιλιάρχου’, Συνταγματάρχη).
8 Δεν είναι γνωστό με πόσους διέφυγε.
9 Βλέπε πιο πάνω υποσ. 1.
Δικτυακοί τόποι
Πάνος Ν. Στάμου 2007, «Ιστορικές προσωπικότητες μέσα από αρχειακές πηγές: Περίπτωση Λ. Κατσώνη» στο Archive 04/07/2007
Ευχαριστούμε τον κ. Π.Ν. Στάμου,
Διδάκτωρ Ιστορικών Επιστημών Ινστιτούτου Ιστορίας Αγ. Πετρούπολης, της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών
για την συνεισφορά του σε αυτό το άρθρο
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
