Ο Κωνσταντής Ι. Ξυλούρης (γεν. 1802 - 1866) γεννήθηκε στον Κρουσώνα. Ήταν ένας από τους 6 γιούς του Γιάννη Ξυλούρη, ζωηρός και ατίθασος, γαλουχημένος από μικρός να σπάσει τα δεσμά της Τουρκικής σκλαβιάς. Η δράση του ξεκινά με την κήρυξη της επανάστασης το 1821. Μαζί με τα αδέρφια του πολεμούν τον Τούρκο κατακτητή στο πλευρό του πατέρα τους.
Επαναστατική δράση
Τον Ιούνιο του 1822 έλαβε μέρος στη μάχη που πραγματοποιήθηκε στο Κρουσανιώτικο φαράγγι, στην οποία φονεύθηκε από τους Τούρκους και ο πατέρας του. [1] Τον επόμενο μήνα ο Κωσταντής Ξυλούρης μαζί με τον ξάδελφό του Γιώργη Γιαμαλή, τον κουνιάδο του Κοκολοζαχάρη, τον Αλεξανδρή Ανδρεαδάκη, το Βασίλη Ξυλούρη καθώς και άλλους Κρουσανιώτες, Ανωγειανούς, Σφακιανούς και ένα τμήμα εθελοντών υπό την αρχηγία του Ζερβονικόλα, προσελκύουν στο χωριό Κρουσώνα 370 Τουρκαλβανούς και 15 Τουρκοκρήτες, από τους οποίους εφόνευσαν τους 85 μες στους δρόμους του χωριού και τους υπόλοιπους τους πυρπόλησαν με εύφλεκτες ύλες ενώ βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στο ναό του Αγίου Χαράλαμπου. Τον επόμενο χρόνο, στα τέλη του Φεβρουαρίου, ο πεντακοσίαρχος Θεόδωρος Χούρδος, ο Σ. Μουριώτης, ο Κωσταντής Ξυλούρης και ο Γιαμαλής μαζί με τα παλικάρια τους επιτέθηκαν εναντίον των Τουρκών, που βρίσκονταν στα Γιοφυράκια και τους καταδίωξαν μέχρι τη Μεγάλη Καμάρα. Οι Τούρκοι όμως υπερίσχυαν αριθμητικά καθώς εμφανίζονταν ιππείς μέσα από το εκεί Φρούριο. Κατά τη διεξαγωγή της μάχης, οι επαναστάτες αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν μέχρι το Γάζι και από εκεί στη θέση Σερβιλή του Καβροχωρίου. Ο Χούρδος με 15 συμπολεμιστές του περικυκλώθηκαν σε ένα ύψωμα και σκοτώθηκαν από τους Τούρκους ιππείς. Ο Κωσταντής Ξυλούρης, ο Γιαμαλής και ο Μουριώτης αντιλήφθηκαν την άνιση μάχη και έσπευσαν να βοηθήσουν. Στην επίθεση τους αυτή, σκοτώθηκαν 30 Τούρκοι. Τελικά με κίνδυνο να περικυκλωθούν και αυτοί, γλίτωσαν, χάρη στην πείρα και την ευκινησία τους, που τους επέτρεψαν να οπισθοχωρήσουν. Κατά την διάρκεια όμως της οπισθοχώρησης ο Κωσταντής τραυματίστηκε στο μηρό από τουρκική σφαίρα αλλά κατάφερε να ξεφύγει και να σωθεί χάρη στη βοήθεια των συντρόφων του. Επίσης, την ημέρα της μεγάλης Παρασκεύης του 1823, συμμετείχε με τον Γιαμαλή και άλλους επαναστάτες στη μεγάλη μάχη που έλαβε χώρα έξω από το Μεγάλο Κάστρο, στην περιοχή του Γιόφυρου. Το επόμενο διάστημα οργανώθηκε άτακτο επαναστατικό σώμα από τους Ξυλούρη Κωσταντή, Μακατουνομανώλη και Γιαμαλή το οποίο συγκρούστηκε πολλές φορές με τους Τούρκους μέχρι και το 1825.
Μετάβαση στην Πελοπόννησο
Στα τέλη του 1825 ο Κωσταντής, ο αδερφός του Βασίλης, ο Γιαμαλής και ο Μπαμιεδάκης Μιχελής έσπευσαν να προσφέρουν βοήθεια στο αγωνιστικό μέτωπο της Πελοποννήσου, συμμετέχοντας στο τάγμα του Δημήτρη Καλλέργη και παίρνοντας μέρος σε διάφορες μάχες, όπως στο Φάληρο, στα Εξαμίλια της Κορίνθου, στην Πύλο και σε πολλές άλλες. Το 1828 επέστρεψαν στην Κρήτη και έδρασαν υπό τη μορφή ανταρτοπολέμου μέχρι τη λήξη της επανάστασης το 1830. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά από το τραγούδι του θανάτου του Ξωπατέρα το 1828 για τη δράση των άτακτων σωμάτων των Κρουσανιωτών [2] "δεν παραδίδομαι μωρέ σκυλιά μονό θα πολεμήσω, τσοι Κρουσανιώτες δέχομαι και θα σας ενικήσω."
Θάνατος
Στις 20 με 22 Σεπτέμβρη του 1866, ο Ρεσίτ Πασάς κατέστρεψε ολοκληρωτικά τον Κρουσώνα. Οι επαναστάτες κυνήγησαν τον Τουρκικό στρατό κατά την οπισθοχώρηση του προς το Ηράκλειο, δημιουργώντας ισχυρά πλήγματα και απώλειες. Ο Ρεσίτ Πασάς, για να εξασφαλίσει τα νώτα του, κατέστρωσε ένα διαβολικό σχέδιο. Κράτησε υπό καθεστώς ομηρείας 30 γέροντες Κρουσανιώτες ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν και ο Κωσταντής και τους τοποθέτησε ως ασπίδα για την άμυνα της οπισθοφυλακής του. Με τον τρόπο αυτό, κατάφερε να φτάσει μέχρι το Ηράκλειο και στην συνέχεια να κατασφάξει όλους τους γέροντες συμπεριλαμβανομένου και του Ξυλουροκωσταντή. Είχε απόκτησει 2 γιούς τον Νικόλα και τον Γεώργιο ή Αδοντάρο.Ο Αδόντάρος συνέχισε τον ένοπλο αγώνα κατά των Τούρκων στο πλευρό του καπετάν Ηρακλή Κοκκινίδη και του Μιχαήλ Κόρακα .
Πηγές
Γιώργης Μ. Ξυλούρης, «Κρουσώνας. Ιστορικές Αναφορές», εκτύπωση: «Τυποκρέτα», Ηράκλειο 1993
Αναφορές
http://dialogoi.plato-academy.gr/ProjectAuthoring.aspx?iid=0e3a7b2c-cabf-441d-9b60-f3a010460586&op=VIEW&TOC=0
http://www.imodigitrias.gr/IMO_Xopateras.htm
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
