Ο Στέφανος-Κωνσταντίνος Θεοτόκης (13 Μαρτίου 1872 – 1 Ιουλίου 1923) ήταν Έλληνας συγγραφέας και μεταφραστής, σημαντικός εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, που γεννήθηκε στην Κέρκυρα, ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, τα μέλη της οποίας ασχολήθηκαν με την πολιτική και τη διπλωματία ήδη από τον 14ο αι..Παρακολούθησε στο Παρίσι φιλολογία, μαθηματικά, ιατρική και χημεία, χωρίς ωστόσο να λάβει κανένα δίπλωμα. Εκτός όμως της γαλλικής γλώσσας σπούδασε αγγλική, γερμανική, ιταλική και λατινική, καθώς και σανσκριτική. Έτσι πολύγλωσσος από νεαρά ηλικία (γνώριζε ακόμη αρχαία περσικά, αρχαία ελληνικά και εβραϊκά[1]) ασχολήθηκε πέραν της πεζογραφίας με τη μετάφραση και την ποίηση. Σε ηλικία 19 ετών έγραψε στη γαλλική το πρώτο του έργο, το «Η ζωή των ορέων», που δημοσιεύθηκε και από τον Ερμή της Γαλλίας. Την ίδια εποχή (συγκεκριμένα το 1887) εξέδωσε μία μελέτη για τον ηλεκτροχημικό τηλέγραφο και το επανδρωμένο (κυβερνούμενο) αερόστατο.

Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Έργο του Ανδρέα Βρανά

Το 1889 ξεκινά τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, ενώ δύο χρόνια αργότερα καταφεύγει στη Βενετία για οικονομικούς λόγους, όπου και γνωρίζει την βαρώνη Ερνεστίνη φον Μάλοβιτς. Ύστερα από αντιρρήσεις του πατέρα του την παντρεύεται δύο χρόνια αργότερα και αποκτά μαζί της μία κόρη[2].

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1895 εγκαταστάθηκε στη Κέρκυρα, στον εξοχικό πύργο των Καρουσάδων. Συνδέθηκε με τον ποιητή Μαβίλη και προσχώρησε από τους πρώτους στο κίνημα του δημοτικισμού. Από τότε φαίνεται ότι ασπάστηκε τις πρώτες σοσιαλιστικές ιδέες, από τις οποίες και διακρίνονται τα έργα του. Συμμετείχε στην επανάσταση της Κρήτης το 1896 ως εθελοντής και στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 στη Θεσσαλία, επικεφαλής δικού του σώματος. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έλαβε ενεργό μέρος στο κίνημα της Θεσσαλονίκης. Τότε και απώλεσε ολόκληρη την προικώα περιουσία του στην Αυστρία (1917) οπότε και αναγκάσθηκε να δουλέψει αναλαμβάνοντας το γραφείο λογοκρισίας παντός εντύπου και αλληλογραφίας, θέση που διατήρησε για λίγο χρόνο.

Στην ελληνική λογοτεχνία η πεζογραφία του Κ. Θεοτόκη είχε σημαντική προσφορά. Στα εκτενή διηγήματά του: Η τιμή και το χρήμα, Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα, Ο κατάδικος και Οι σκλάβοι στα δεσμά τους διακρίνεται η δραματικότητα της αφήγησης και η ρεαλιστική απόδοση της ζωής σε μια ηθογραφική ατμόσφαιρα, που διαπνέεται και από φιλοσοφική διάθεση. Τα σύντομα διηγήματά του, τα οποία δημοσιεύτηκαν στην αρχή στο περιοδικό Τέχνη του Κ. Χατζόπουλου και στον Νουμά, και που αργότερα κυκλοφόρησαν με τον τίτλο Κορφιάτικες ιστορίες, αποδίδουν με απλότητα και λιτότητα την κερκυραϊκή ζωή της εποχής, με εικόνες αδρές και σκληρές. Γεγονός είναι ότι υπήρξε επηρεασμένος από τον Νίτσε από την πρώιμη περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητας, όταν έγραψε πεζογραφήματα όπως Το Πάθος (1899) και διηγήματα όπως το Πίστομα. Στη ποιητική του συγγραφή κυριαρχούν οι μεταφράσεις του Σαίξπηρ που απέδωσε έμμετρα την Τρικυμία, τον Μάκβεθ, τον Βασιλιά Ληρ και τον Οθέλλο. Επίσης μετέφρασε τα Γεωργικά του Βιργιλίου, τον Έρμαν και Δωροθέα του Γκαίτε, τον Φαίδωνα του Πλάτωνα, και από τη σανσκριτική τα: Σακούνταλα, Μαλαβίκα και Αγνημίτρα. Έγραψε επίσης και μερικά σονέτα που διακρίνονταν για τη λεπτότητα αισθήματος.

Ο Κ. Θεοτόκης γνωρίζοντας τον σοσιαλισμό, συμμετείχε επίσης στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Ομίλου και του Αλληλοβοηθητικού Εργατικού Συνδέσμου Κερκύρας (1910-1914), ενώ παράλληλα υποστήριξε το κίνημα για τη χειραφέτηση των γυναικών.

Πέθανε στην Κέρκυρα σε ηλικία 51 ετών, τον Ιούλιο του 1923, από καρκίνο.

Εργογραφία

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ

Vie de montagne, Paris, Perrin et Cie. Libraires - `Editeurs, 1895 -πρωτόλειο.
Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα, Περ. Λογοτεχνία, τόμ. Α΄ Μάρτ. 1920 & τὀμ. Β΄ Ιούλ. 1920 / Αθήναι, εκδ. οικ. Γ.Ι. Βασιλείου, 1920 / Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1990 / Νεφέλη, 1990 / Δωρικός, 1996 / εκδ. «Ιδέες», Κέρκυρα
Οι σκλάβοι στα δεσμά τους, Ελευθερουδάκης 1922// Τυπογραφείο «Κείμενα», 1981 / Σύγχρονη Εποχή, 1987 / Εκδ. ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ - Α.Α. Λιβάνη, 1991.

ΝΟΥΒΕΛΕΣ

(Σημ. : με / γίνεται αναφορά σε άλλη έκδοση.)

Το Πάθος, 1899.
Η τιμή και το χρήμα, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 484-497, 1912 / Εκδ. της «Συντροφιάς των Εννιά», Χρωμοτυπολιθογραφείο Αφών Ασπιώτη, Κέρκυρα 1914 / Ελευθερουδάκης 1921 / Τυπογραφείο «Κείμενα» 1969, 1978, 1984 / γράμματα, 1991/ Νεφέλη, 1993.
Κατάδικος, Βιβλιοπωλ. Γ.Ι. Βασιλείου, 1919 // «Βιβλιοθήκη Ελεύθερου Ανθρώπου» 1934 / «Κείμενα» 1973 / Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1997 / Νεφέλη, 1990 / Δωρικός, 1995 / Δαμιανός χ.χ.. / εκδ. «Ιδέες», Κέρκυρα

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Το βιο της κυράς Κερκύρας, 1898 / Τυπογραφείο «Κείμενα», Αθήνα, 1982 / Εικ. Μ. Ζαβιτσιάνος, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, 1993.
Πίστομα, Περ. Τέχνη, τεύχ. Ιαν. 1899.
Juventus Mundi, Περ. Διόνυσος, τεύχ. ΙΙ, τομ. Α΄, 1901.
Ακόμα;, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 82, (Φεβρ. 1904).
Κασσώπη, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 93, (Απριλ. 1904).
Κάιν, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 139, (Μάρτιος 1905).
Απελλής, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 139, (Μάρτιος 1905)/ Τυπογραφείο «Κείμενα» 1983 /Εκδόσεις ΑΓΡΑ 1991.
Τίμιος κόσμος, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 148, (Μάιος 1905).
Η ζωή του χωριού, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 151 (Ιούνιος 1905).
Η παντρειά της Σταλαχτής, Περ. Ο Νουμάς, τεὐχ. 167 (Οκτ. 1905).
Οι δυο αγάπες, Περ. Ο Νουμάς, τεύχ. 387-390 (Απριλ. - Μάιος1910).
Αμάρτησε;, Επιθ. Εθνικόν Ημερολόγιον Κων/νου Σκόκου, 1913.
Αγάπη παράνομη, Διήγημα ανέκδοτο, Επιμ. Φίλιππος Βλάχος, Καστανιώτης, Αθήνα,1977.
Ο παπά Ιορδάνης Πασίχαρος και η ενορία του (ανολοκλήρωτο) 1923 / Φιλ. επιμελ. Γιάννης Δάλλας, Εκδ. δια χειρός-ΣΥΝΕΧΕΙΑ, Αθήνα, 1994.
Η χάση του κόσμου. Το όνειρο του Σατνή. Κέρκυρα, Ανέκδοτα διηγήματα, Τυπογραφείο «Κείμενα», Αθήνα, 1981.

Εκδόσεις περιλαμβάνουσες πλείονα του ενός διηγήματα:

Κάιν, Τίμιος Κόσμος και άλλα διηγήματα, εκδ. Πατάκης, Αθήνα,1999.
Κορφιάτικες ιστορίες Προλ. Ειρήνης Α. Δενδρινού, Εταιρεία προς ενίσχυσιν των Επτανησιακών Μελετών, Κέρκυρα, 1935.
Κορφιάτικες ιστορίες (Πίστομα, Ακόμα;, Κάιν, Η ζωή του χωριού, Υπόληψη, Τίμιος κόσμος, Η παντρειά της Σταλαχτής, Αγάπη παράνομη, Οι δυο αγάπες, Αμάρτησε;), εισαγ. Γιάννης Δάλλας, με 11 χαράγματα του Μάρκου Ζαβιτσιάνου, Επίμετρο & Γλωσσάρι, Τυπογραφείο «Κείμενα», 1982.
Κορφιάτικες ιστορίες, Επιμ. Γιάννης Δάλλας, Γαβριηλίδης, 2005.
Κορφιάτικες ιστορίες, με γλωσσάρι του Αρ. Κάντα, Εκδ. Ιδέες, Κέρκυρα χ.χ..

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Ανέκδοτα σονέτα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, Επιμέλεια Φίλιππος Βλάχος (σχεδίασμα εισαγωγής στην έκδοση), στο περ. Πόρφυρας : «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΕΟΤΟΚΗΣ, Αφιέρωμα», Τεύχη 57-58, σσ. 207-249 (1 τόμος), Κέρκυρα, Απρίλης - Σεπτέμβρης 1991. Στο άρθρο του αυτό ο Φ. Βλάχος, με γνώση, ευθύτητα και σοφία, επικρίνει την προχειρότητα εκδοτών - εκδόσεων σονέτων του Θεοτοκή και δείχνει το δρόμο για έκδοση πιστή στο πνεύμα και το γράμμα του ποιητή και λέει μετά λόγου γνώσεως όχι σε αυθαιρεσίες, παραλήψεις, διαιρέσεις στίχων και αβασάνιστες εφαρμογές αισθητικών και ποιητικών μέτρων. Με γλωσσάρι, σχόλια και μετρική ανάλυση.
Τα Σονέτα, Εισ. & επιμ. Ορ. Αλεξάκης, Ωκεανίδα, Αθήνα, 1999.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

Ιστορία της ινδικής λογοτεχνίας

Μεταφράσεις

Τα γεωργικά του Βεργιλίου (Vergilius Publius Maro), Λαούππ Ε. 1909.
Ὁ Ὀθέλλος, ὁ Μαῦρος τῆς Βενετίας -- τραγῳδία τοῦ Γουΐλιαμ Σαίξπηρ, (William Shakespeare), Βασιλείου 1915 .
Ἡ τρικυμία: Τραγῳδία τοῦ Γουλιέλμου Σαίξπηρ, Γραμμάτης 1916.
Ἑρμᾶννος καί Δωροθέα, Johann Wolfgang von Goethe, Βασιλείου 1920.
Μάκβεθ: Τραγωδίατοῦ Γουλιέλμου Σαίξπηρ, Ελευθερουδάκης 1923.
Τα προβλήματα της φιλοσοφίας, Bertrand Russell, Γ. Ι. Βασιλείου 1923.
Ἡ κυρία Μποβαρύ, Gustave Flaubert, Βασιλείου 1923-1924.
Νάλας και Νταμαγιάντη, επεισόδιο του Μαχαμπχαράτα, μεταφρασμένο από το Λορεντσο Μαβίλη και τον Κωνστ. Θεοτόκη; εισαγωγή του Hermann Camillo Kellner, Ελευθερουδάκης 1928.
Ὁ Ἃμλετ : Τραγωδία σέ πέντε πράξεις, Γουΐλλιαμ Σαίξπηρ, Μιχαλᾶ 1977
Λουκρήτιος, Περί Φύσεως (De rerum natura), Τυπογραφείο ΚΕΙΜΕΝΑ, 1986

Εξωτερικοί σύνδεσμoι

Κωνσταντίνος Θεοτόκης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
Κέρκυρα-Κωνσταντίνος Θεοτόκης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Bιβλιογραφία
Wikisource logo
Στη Βικιθήκη υπάρχει υλικό που έχει σχέση με το θέμα:
Συγγραφέας:Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Παναγιώτης Νούτσος, "K. Θεοτόκης: η συζυγία κοινωνικού και γλωσσικού ζητήματος", Πόρφυρας, 80 (Iαν. - Mαρτ. 1997), 177-182.