Ο Καλλικράτης ο Αχαιός ήταν αρχαίος Έλληνας πολιτικός, πολίτης του Λεοντίου Αχαΐας, που έζησε τον 2ο αιώνα π.Χ. και εκλέχθηκε στρατηγός στην Αχαϊκή Συμπολιτεία.[1] Την περίοδο εκείνη η Αιτωλική Συμπολιτεία στην Στερεά Ελλάδα και η Αχαϊκή στην Πελοπόννησο, ήταν οι τελευταίες οργανωμένες απόπειρες των παλαιών πόλεων-κρατών της νότιας Ελλάδας να επιβιώσουν ανεξάρτητες. Σχημάτισαν δυνατές συμμαχίες πόλεων (κοινά) ακολουθώντας τις πατροπαράδοτες δημοκρατικές παραδόσεις τους. Η Σπάρτη, η Αθήνα, και η Θήβα ήταν σκιές του ενδόξου παρελθόντος τους, αν και υπολογίσιμες αντίπαλοι ή σύμμαχοι. Η Ρόδος επίσης ήταν μια αξιοσέβαστη δύναμη της εποχής. Η πολιτική σταδιοδρομία του Καλλικράτη, κατά την κρίση των συγχρόνων του Ελλήνων, οδήγησε σε μεγάλο βαθμό στην κατάλυση της ελληνικής ανεξαρτησίας και την υποταγή των ελληνικών πόλεων στους Ρωμαίους. Ο περιηγητής Παυσανίας[2] τον χαρακτηρίζει ως τον «κακό δαίμονα όλης της Ελλάδας» και ο Πολύβιος, «μορφή φυσικής αποστροφής».[1]

Ανάδειξη σε στρατηγό

Το 183 π.Χ. στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας εκλέχθηκε ο Λυκόρτας πατέρας του ιστορικού Πολύβιου, που κατόρθωσε να εκδικηθεί το φόνο του Φιλοποίμενος, και να εντάξει την Σπάρτη στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Μετά από αυτόν επικράτησαν οι ολιγαρχικοί, στους οποίους άνηκε ο Καλλικράτης. Ο Καλλικράτης στάλθηκε ως μέλος αχαϊκής αντιπροσωπείας στη Ρώμη, αφού ήδη οι Ρωμαίοι είχαν αρχίσει να εκδηλώνουν έντονο ενδιαφέρον για τα ελληνικά πράγματα, καταφέρνοντας να συμμετέχουν ως εγγυητές και διαιτητές στις διαφορές μεταξύ των ελληνικών πόλεων και συνασπισμών. Εκεί φαίνεται πως ο Καλλικράτης ήλθε σε μυστικές διαπραγματεύσεις με τη Σύγκλητο ερήμην των συμπολιτών του. Έτσι ως εκλεκτός της υπερδύναμης κατόρθωσε να εκλεγεί στο ύπατο αξίωμα του στρατηγού της Συμπολιτείας το 179 π.Χ.. Ο Καλλικράτης, παρά τα συμφέροντα της Συμπολιτείας, κατόρθωσε να επαναφέρει τους αριστοκρατικούς στη Σπάρτη και ταυτόχρονα παρέλυσε κάθε ελευθερία και ανεξαρτησία της Συμπολιτείας η οποία είχε με αγώνες κατακτηθεί.
Φιλορωμαϊκή στάση

Κατά τον πόλεμο του Περσέα τελευταίου βασιλιά της Μακεδονίας με τους Ρωμαίους η Αχαϊκή Συμπολιτεία, που καθοδηγούνταν πλέον από τη φιλορωμαϊκή παράταξη, επέλεξε να πολεμήσει στο πλευρό των Ρωμαίων. Το 170 π.Χ. στάλθηκαν πρέσβεις της Ρώμης στο Αίγιο που υπέδειξαν στους Αχαιούς πως ακόμα και η σιωπηλή συμπάθεια προς τον Περσέα θα θεωρούνταν εχθρική κίνηση προς τη Ρώμη. Έτσι η Συμπολιτεία στέλνει στρατό υπέρ της Ρώμης με τον ύπαρχο Πολύβιο, ο οποίος όμως τελικά δεν έγινε δεκτός όμως από τους Ρωμαίους. Μετά την ήττα του Περσέα από το Ρωμαίο στρατηγό Αιμίλιο Παύλο το 168π.Χ. στην Πύδνα, ο Καλλικράτης κατηγόρησε τους σημαντικότερους Αχαιούς ότι δήθεν είχαν έρθει σε συνεννόηση με τον Περσέα. Αυτοί δέχθηκαν να απολογηθούν στην Σύγκλητο αφού στην ουσία συμμάχησαν με τους Ρωμαίους και δεν είχαν να φοβηθούν τίποτα. Ο Καλλικράτης όμως ετοίμασε μια λίστα με τους χίλιους σημαντικότερους παράγοντες της Συμπολιτείας (πολιτικούς του αντιπάλους), οι οποίοι αναγκαστικά ακολούθησαν τους Ρωμαίους πρέσβεις στη Ρώμη για να δώσουν τις απαραίτητες εξηγήσεις, μιας και η στάθμευση των ρωμαϊκών λεγεώνων στα ελληνικά εδάφη και η πρόσφατη συντριβή των Μακεδόνων δεν τους έδιναν και πολλά περιθώρια επιλογής.
Απέχθεια προς τον Καλλικράτη

Η Αχαϊκή Συμπολιτεία (πλέον περιλαμβάνονταν σε αυτή όλη η Πελοπόννησος και πολλά μέρη στη Στερεά Ελλάδα, όπως η Βοιωτία) μετά την καταστροφή των Μακεδόνων έγινε η πρώτη δύναμη στον ελληνικό χώρο και τράβηξε εντονότερα την προσοχή των αμφιλεγόμενων συμμάχων της, Ρωμαίων. Τους 1000 Αχαιούς που πήγαν στη Ρώμη να απολογηθούν, οι Ρωμαίοι πονηρά σκεπτόμενοι τους θεώρησαν εκ των προτέρων ένοχους χωρίς να τους αφήσουν να απολογηθούν και τους εξόρισαν σε πόλεις της Σικελίας και της Ιταλίας, το 167 π.Χ.. Στην Ελλάδα η στάση αυτή των Ρωμαίων εξόργισε τον λαό αφού πλέον οι περισσότεροι ανησυχούσαν έντονα με την τακτική της διάσπασης και της σταδιακής εξουδετέρωσης των ελληνικών δυνάμεων που ακολουθούσε η Ρώμη. Παράλληλα, η προδοτική στάση των φιλορωμαίων και συνήθως ολιγαρχικών πολιτικών, όπως ήταν ο Καλλικράτης, προκαλούσε ακραία αντιπάθεια και απέχθεια στις δημοκρατικές λαϊκές μάζες.

Σύμφωνα με τον Κυριάκο Σιμόπουλο[3]:
« Βαθύ ήταν το λαϊκό μίσος κατά των ηγετών της ρωμαιόφιλης μεριδας Καλλικράτη και Ανδρωνίδα και των φίλων τους. Για μερικούς μάλιστα από τους συνεργάτες έπαιρνε, όπως μας πληροφορεί ο Πολύβιος, μορφή φυσικής αποστροφής. Αντιμετωπίζονταν, ακόμα και στον καθημερινό βίο, ως μιάσματα. Κατά τη διάρκεια μίας γιορτής στη Σικυώνα, οι πολίτες που πήγαιναν στα δημόσια λουτρά αξίωναν να γίνει αλλαγή νερού και καθαρισμός αν είχαν προηγηθεί στους λουτήρες οι ρωμαιόδουλοι «ομογνώμονες» του Καλλικράτη και του Ανδρωνίδα. Τους γιουχάιζαν όταν εμφανίζονταν σε δημόσιους χώρους. Ακόμα και τα παιδιά του σχολείου τους αποκαλούσαν κατάμουτρα προδότες. »
Θάνατος Καλλικράτη

Οι εξόριστοι Αχαιοί εκλιπαρούσαν τη Σύγκλητο να τους επιτραπεί να γυρίσουν στις πατρίδες τους αφού είχαν πια γεράσει στην εξορία. Οι Ρωμαίοι όμως αδιαφορούσαν και περιπαικτικά ανέφεραν ότι δεν είχαν χρόνο να ασχολούνται με το αν Ιταλός ή Αχαιός νεκραθάφτης θα θάψει τα εξόριστα γερόντια της Αχαΐας. Τελικά, μετά από 17 χρόνια (150 π.Χ.) επέτρεψαν στους περίπου 300 που ζούσαν ακόμα τότε να επιστρέψουν, γεγονός που αναζωπύρωσε το λαϊκό μίσος κατά των Ρωμαίων. Η Αχαϊκή Συμπολιτεία τότε ήταν η μόνη ισχυρή και υπολογίσιμη δύναμη στην Ελλάδα, οπότε οι Ρωμαίοι ακολουθώντας έξυπνη τακτική απαιτούσαν την αποχώρηση Σπάρτης και Κορίνθου από τη συμμαχία, εκμεταλλευόμενοι την περηφάνια των Σπαρτιατών και την υποστήριξη που ζητούσαν οι εξόριστοι ολιγαρχικοί από αυτούς. Η Ρώμη είχε ακόμα στραμμένη την προσοχή της προς την Ισπανία και την Αφρική όταν η Αχαϊκή Συμπολιτεία το 148 π.χ. με στρατηγό το Δαμόκριτο στράφηκε κατά της Σπάρτης την οποία νίκησε και ενσωμάτωσε πάλι στη Συμπολιτεία. Τον επόμενο χρόνο εκλέχθηκε στρατηγός ο Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης που κλήθηκε μαζί με τον τον Καλλικράτη στη Ρώμη για εξηγήσεις. Όμως ο Καλλικράτης πέθανε από ασθένεια κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού και η Συμπολιτεία γλίτωσε από τις υπηρεσίες του ενός τέτοιου υπερασπιστή των συμφερόντων της, όπως ειρωνικά αναφέρει ο Παυσανίας. Αλλά πάλι κατά τον Παυσανία, τότε ενθουσιασμός και μανία καταστροφής έπιασε τους Αχαιούς που ζητούσαν πια ανοικτή σύγκρουση με τους Ρωμαίους. Τον Καλλικράτη διαδέχθηκε ο στρατηγός Κριτόλαος, που μαζί με τον Βοιωτάρχη Πυθέα τον Θηβαίο, και τον Αχαιό στρατηγό Δίαιο το Μεγαλοπολίτη οδηγήθηκαν στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους.
Πηγές

Πολυβίου, Ιστορίαι, 24.10-12
Παυσανία, Ελλάδος Περιήγησις, Αχαΐκά, X, XI και XII
Κ.Σιμόπουλου, "Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια", εκδ. Στάχυ

Παραπομπές

↑ 1,0 1,1 Πολυβίου, Ιστορίαι, 24.12
↑ Παυσανία, Ελλάδος Περιήγησις, Αχαΐκά, XII.2
↑ "Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια", Κ.Σιμόπουλος, εκδ. Στάχυ, σελ. 144