.
Ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος ή Τσάκαλος ήταν αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος (1790-1885), φωτογραφημένος σε προχωρημένη ηλικία.
Η φωτογραφία βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών, από τον φωτογράφο του 19ου αιώνα Πέτρο Μωραΐτη.
Η καταγωγή του ήταν από τα Λαγκάδια της επαρχίας Καρύταινας. Στην αρχή της επανάστασης βρέθηκε ναυτικός στα Ψαρά και ανεδείχθη ένας από τους καλύτερους πυρπολητές, καίγοντας πολλά τουρκικά πλοία. Πιο συγκεκριμένα ο καπετάν Γιάννης Θεοφιλόπουλος ή Τσάκαλος έδρασε ως πηδαλιούχος και δαδούχος στο πλευρό των Παπανικολή και Κανάρη, όταν έκαψαν το δελίνι στην Ερεσό και τη ναυαρχίδα των Τούρκων στην Χίο, αντίστοιχα. Η πρώτη ενέργεια έλαβε χώρα στις 27 Μαίου 1821, όπου με πλοίαρχο τον Δημήτρη Παπανικολή πυρπολήθηκε το δίκροτο ντελίνι του Αρναούτ Μπαϊραχτάρη. Και ύστερα στη Χίο, στις 6 Ιουνίου 1822 (λίγο μετά τις φοβερές σφαγές) όταν με διοικητή τον Κωνσταντή Μικέ Καναρίου ανατινάζουν τη Ναυαρχίδα "Κινούμενο Όρος" του Καρά Αλή. Από τον Αύγουστο του 1822 πολέμησε στην ξηρά στο πλευρό των Κανέλλου Δεληγιάννη και Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Η δράση του ως πυρπολητής
Στο ημερολόγιο του πυρπολητή Δημητρίου Παπανικολή, αναφέρεται ο κατάλογος του πληρώματος του πυρπολικού. Ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος έδρασε ως πηδαλιούχος.
« Τη 27 Μαΐου 1821 ημέρα παρασκευή ώρα 8 ½ π.μ.
Δ.Ι. Παπανικολής, πλοίαρχος, Δ. Πλημμές, Δ. Καμπούρης του παπά, Δ.Ν. Κασσέτας, Κ. Σταματάρας, Γ.Ι. Γιαννάρας, Μ.Γ. Διασσάκης, Γ.Ι. Κονδήλος, Ι.Γ. Χατζή Ζαχαριάς, Γ.Δ. Κομνηνού, Κ.Α.Ζεύλη, Ν. Μικέ Ντεληγιάννη, Ι. Χατζή Μανιάτη, Ν. Χωριάτης (όλοι ψαριανοί), Α. Πιπίνος υδραίος, Ι. Γεωργίου, Ι. Θεοφιλόπουλος πελοποννήσιος, Π. Βρουλιώτης, Γ. Παργιανός (Πατατούκος), Ι. Αθανασίου ρώσος (Ιβάν Αφανάσα), Φ. Λέλλες τήνιος, Β. Κεφαλήν.[1]
»
Η Βουλή της νήσου των Ψαρών εξέδωσε τα ακόλουθα πιστοποιητικά για τον ήρωα μετά την επιτυχία της Ερεσού[2]:
« 1. Ξεκαθαρίζεται παρ’ ημών ότι ο φιλογενής της νήσου μας κύριος Ιωάννης Γ. Θεοφίλου Μωραΐτης, ευρισκόμενος εις το πλοίον του κυρίου Ανδρέα Κουτζούκου εν καιρώ της κατακαύσεως του βασέλλου, φιλοτιμούμενος από ζήλον πατριωτισμού εντεσμπαρκάρησεν και εμβήκεν εις το πουρλότο, με σκοπόν να θυσιάσει το εαυτόν του ή να προσκολλήση το αυτό πουρλότο εις το βασέλλο, διο και ενήργησεν τον σκοπόν του ανδρείως, επροσκόλλησεν το ρηθέν πουρλότο και κατεκαύθη ακολούθως το βασέλλον.
Εξεδόθη εν τη ελληνική γκατζελλαρία της νήσου Ψαρών Τη 6 Ιουνίου 1821, Ψαρά (Τ.Σ.) Η Βουλή της νήσου Ψαρών
»
« 2. Ο φιλογενέστατος κάτοικος της νήσου μας κύριος Ιωάννης Γ. Θεοφίλου Μωραΐτης φιλοτιμήθη και με γενναίαν ψυχήν ημπαρκάρησεν αδωροκήτως έσωθεν εις το αποφασισμένον μπουρλότο, το οποίο κατέκαυσε το φθοροποιόν και βαρβαρικόν πλοίον δελίνι του τυράννου, ο οποίος εστάθη ανδρείος μετά των συντρόφων του, με το να αποφάσισεν εις θυσίαν τον εαυτό του δια αγάπη της πίστεως και πατρίδος, προς ον και δίδεται το παρόν αποδεικτικόν της γενναιότητός του εσφραγισμένον με την σφραγίδα της κοινότητος ταύτης.
Εξεδόθη εν τη ελληνική καγκελλαρία της νήσου Ψαρών Τη 6 Ιουνίου 1821, Ψαρά (Τ.Σ.) Η Βουλή της νήσου Ψαρών
»
Οι εξορμήσεις του Καραβόγιαννη με το στόλο των Ψαρών διαδέχονται η μία την άλλη, κατά μήκος του Ανατολικού Αιγαίου και προς Βορράν μέχρι τα Δαρδανέλλια και τον Ελλήσποντο, Άβυδο, Κατάστενα Κάστρων και Νίμπροτζε, καθώς και σε Κασσάνδρα, Αίνο και Τένεδο, επίσης και στη Σάμο. Το 1822 παίρνει μέρος στη Ναυμαχία των Πατρών στις 20 Φεβρουαρίου, όπως βεβαιώνει και ο Ναύαρχος Νικολής Αποστόλης. Μετά τις 10 Μαρτίου, Ψαρά, δύο εκπλεύσεις Απρίλιο και Μαίο στη Χίο μέχρι 6 Ιουνίου. Σε όλες ανεξαιρέτως τις βεβαιώσεις της Βουλής των Ψαρών γίνεται μνεία των αρετών του Καραβόγιαννη. Όπως αναφέρει επί λέξει ο Κωνσταντής Κανάριος" δεν έλαβεν ούτε οβολόν, παραμερίζοντας έτσι και τις διχόνιες..." Ο Κανάρης τον κάλεσε κοντά του μετά την τρομερή πυρπόληση του Ντελινιού με τον Παπανικολή στην Ερεσό, τον Μάιο του 1821.
Μετά την καταστροφή της Χίου ο Κανάρης και ο Υδραίος Πιπίνος σχεδόν μόνοι τους με τα πυρπολικά τους ζητούσαν εκδίκηση από τον τούρκικο στόλο και καραδωκούσαν μεταξύ Χίου και Τσεσμέ, αναζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία. Μετά από μέρες οι άνεμοι τους έκαναν το χατίρι και αποφάσισαν να δράσουν. Σύμφωνα με τον ιστορικό Δημήτρη Φωτιάδη ο Γιάννης "Τσάκαλος" Θεοφιλόπουλος με την καθοριστική του συμβολή ως πηδαλιούχος, οδήγησε το πυρπολικό σε μία απο τις μπουκαπόρτες της οθωμανικής ναυαρχίδας και μαζί με τον Κανάρη έδεσαν το τιμόνι και εγκατέλειψαν τελευταίοι το πυρπολικό για να σιγουρέψουν την επιτυχία τους. - Κείνα τα λίγα δευτερόλεπτα φτάνανε για να μας καταστρέψουν, έλεγε «μετ’ απεριγράπτου μειδιάματος» έπειτα από πολλά χρόνια ο γέρος πια Κανάρης στο ποιητή Βαλαωρίτη. Είτανε τόσοι εκεί πάνω, που μονάχα να φτύνανε θα μας έπνιγαν.
Το πυρπολικό κατέστρεψε ολοσχερώς την ναυαρχίδα, ενώ παρά την αποτυχία του Υδραίου πυρπολητή Aνδρέα Πιπίνου να καταστρέψει ολοσχερώς την υποναυαρχίδα με το δικό του πυρπολικό, προκάλεσαν μεγάλες ζημιές τόσο στην υποναυαρχίδα όσο και σε άλλα 6 τούρκικα καράβια. Νεκρός έπεσε και ο ίδιος ο Τούρκος αρχιναύαρχος (καπουδάν-πασάς) Καραλής, που θάφτηκε στην Χίο. Στο μνήμα του χαράχθηκε η ακόλουθη επιγραφή[3]:
« Ο κατά θάλασσαν αρχηγός, το αγλάισμα του ιερού στόλου,
ο την αίγλην της Βεζυρείας επαυξάνων απαράμιλλος πολύτιμος μαργαρίτης
κρατερός μαχητής κλεινής βασιλείας,
ήρως πετών, ου το κλέος απαράμιλλον εν τη ναυτική επιστήμη.
Λέων εν τω πεδίω της ανδρείας, διακεκριμένος Βεζύρης.
Αλή Πασσάς, υιός Νασούχ, αγνός την καρδίαν,
Καταναλώσας την πολύτιμον ζωήν του υπέρ της θρησκείας και του Κράτους,
δια του αξιώματος της Βεζυρείας εκλέισε τα μέγιστα την επικράτειαν.
Ενώ δε το πλοίο του ήτο ηγκυροβολημένον προ της Χίου
ο ακάθαρτος Ρωμηός επυρπόλησε αυτό δια απάτης,
και πριν ή πραγματοποιήσει προσηκόντως και τελείως εν τω κόσμω τον πόθον του
ο οινοχόος της ειμαρμένης έτεινεν εις χείρας του το άπελπι ποτήριον.
Ο Φουρουγή έγραψεν την χρονολογίαν αυτού και δη καθ’ ην εποχήν
ο Αλή πασσάς παραδούς το πνεύμα εγένετο μάρτυς μετά του πλοίου του.
Έτος 1237 Νέα Σελήνη (6 Ιουνίου 1822)
»
Ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος ως σημαιοφόρος στο πλευρό του Κωνσταντίνου Κανάρη (Αίθουσα Ελευθέριος Βενιζέλος, Μέγαρο Ελληνικού Κοινοβουλίου).
Για τον Θεοφιλόπουλο έγραψε η Βουλή και ο Ναύαρχος των Ψαρών Νικολής Αποστόλης και ο ίδιος ο Κανάρης.
« Ημείς οι συστήνοντες τη Βουλή της νήσου Ψαρών
Ο το παρόν ημών επιφέρων αξιότιμος συμπολίτης κύριος Ιωάννης Γεωργίου Θεοφιλοπούλου, χάριν φολογενείας και φιλοτιμίας έκπλευσεν αδωροδοκήτως μετά του ηφαιστείου πλοίου εις την κατά την 31 του παρελθόντος Μαΐου έκπλευσιν των ηφαιστείων έγινε, και δια την ανεπιτηδειότητα των γαληνιαίων ανέμων επιμέναντες με άκραν σταθερότητα έως εις τας 6 του τρέχοντος το εσπέρας, νυκτός δε γενομένης έμβοσκαν εις το στενόν της Χίου, όπου ήσαν οι Αγαρηνοί, ορμήσαντες εις αυτούς με μεγάλη γενναιότητα και αψηφίαν κινδύνου, εκολλήσαντες εις εν των εχθρικών βασέλλων και δυνάμει του προστάτου της Δικαιοσύνης κατέκαυσαν αυτό, το οποίον με βεβαιότητα απεδείχθη ότι ήταν αυτός ο καπετάν πασάς, ο οποίος και αυτός ο ίδιος συν αυτώ εκάη με όλην του την συνοδείαν. Και εις ένδειξιν τούτων έγινε το παρόν επισφράγιστον με τη σφραγίδα της ημών νήσου και εδόθη εις χείρας του ως αποδεικτικόν της ανδραγαθίας του και ενδόξου κατορθώματός του, ίνα όπου ήθελε παρρησιασθή γνωρίζεται ως τοιούτος και βραβευθή αμοιβαίως με το αυτού ανδραγάθημα.
Ψαρά τη 8 Ιουνίου 1822 Η Βουλή της νήσου Ψαρών Νικολής Αποστόλης
»
Kαι ο Κωνσταντίνος Κανάρης.
« Δια του παρόντος φανερώνω ο κάτωθεν γεγραμμένος Κωνσταντής Μικέ Καναρίου και διοικητής του υφαιστείου πλοίου, ότι ο κύριος Ιωάννης Γεωργίου Θεοφιλόπουλος εις την έκπλευσίν του κατά του τυραννικού στόλου, του ευρισκομένου εις Χίον, εφέρθη με μεγάλη επιμονήν και γενναιότητα, εμποδίζων τα διχονοίας με κάθε επιδέξιον τρόπον. Οθεν εις ένδειξη υποσημειούμαι
Τη 21η Ιουνίου 1822, Ψαρά Κωνσταντής Μικέ Καναρίου Η Βουλή της νήσου Ψαρών βεβαιούμεν
»
Η αναγνώριση
Στην Αίθουσα Ελευθέριος Βενιζέλος, όπου αποδίδονται σκηνές από τον Αγώνα, ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος απεικονίζεται ως σημαιοφόρος πλάι στον Κωνσταντή Κανάρη. Σε ποίημα που δημοσίευσε ο Θεόδωρος Γενναίου Κολοκοτρώνης στον Ραμπαγά, όπου δημοσιογραφούσε με το ψευδώνυμο Φαλέζ, γράφει:
«
Ήταν λιοντάρι της ξηράς
της θάλασσας δελφίνι
τον τρέμαν σαν τον άκουγαν
και Τούρκοι και Αλτζερίνοι.
»
Μετά την Ανεξαρτησία τοποθετήθηκε αρχηγός της πολιτοφυλακής στην Τριπολιτσά (1830). Το 1865 με τον ερχομό του νέου βασιλιά, όταν ορίστηκε η τελευταία επιτροπή καταγραφής των αγωνιστών του 1821 - αν και οι περισσότεροι δεν ζούσαν πια - υπογράφει ως ταγματάρχης αρκετά πιστοποιητικά. Πέθανε στην γενέτειρα του Λαγκάδια πάμφτωχος και σε βαθιά γεράματα. Το Πολεμικό Ναυτικό έδωσε το όνομά του στο Πλοίο Φαρικών Αποστολών ΠΦΑ ΚΑΡΑΒΟΓΙΑΝΝΟΣ (Α-479)[4].
Πηγές
* Φώτιος Χρυσανθόπουλος, επιμ. (1888) (στα Ελληνικά). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Σταύρος Ανδρόπουλος, Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου. http://www.archive.org/details/vioipeloponnsin00chrygoog. Ανακτήθηκε την 10 Απριλίου 2010.
* Δημ. Φωτιάδη, Κανάρης, εκδ. Δωρικός
* Ο Μωραΐτης πυρπολητής του 1821, Αγγέλα Κυριακοπούλου, Ε-Ιστορικά, Ελευθεροτυπίας (23.3.2000)
Παραπομπές
1. ↑ Δημ. Φωτιάδη, Κανάρης, σ.68-70, εκδ. Δωρικός
2. ↑ Ο Μωραΐτης πυρπολητής του 1821, Αγγέλα Κυριακοπούλου, Ε-Ιστορικά, Ελευθεροτυπίας (23.3.2000)
3. ↑ Δημ. Φωτιάδη, Κανάρης, σ.146-150, εκδ. Δωρικός
4. ↑ Πλοίο Φαρικών Αποστολών ΠΦΑ ΚΑΡΑΒΟΓΙΑΝΝΟΣ
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
