Ο Ιωάννης Ν. Γενοβέλης, ή Γκενοβέλης (Πρέβεζα, περ. 1760 - Βόνιτσα(;), 1841) ήταν Πρεβεζάνος πρόκριτος, φιλικός, στρατιωτικός και πολιτικός, ο οποίος το 1825 ψηφίστηκε πρώτος έπαρχος των Αθηνών.[2] Διέπρεψε και στον στρατιωτικό και τον πολιτικό τομέα επιδεικνύοντας μεγάλο πατριωτισμό και γενναιότητα. Αναδείχθηκε υποστράτηγος και πήρε τη θέση γερουσιαστή. Πέραν των πολιτικών του προσόντων ο Γενοβέλης υπήρξε και ελλόγιμος, έχοντας ακούσει αρκετά τις διδασκαλίες του παπά-Διονυσίου του Ακαρνάνα. Δεν απέκτησε απογόνους και έζησε ως συνταξιούχος στη Βόνιτσα. Πέθανε, πιθανότατα, το 1841 σε ηλικία μεγαλύτερη των ογδόντα χρόνων.[3] Από το 1843, η χήρα σύζυγός του έλαβε μηνιαία σύνταξη 30 δραχμών.[4]
Καταγωγή
Γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1760 περίπου και καταγόταν από μία από τις ισχυρότερες οικογένειες της πόλης, ιταλικής καταγωγής, η οποία εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα μετά τη δεύτερη κατάκτησή της από τους Ενετούς το 1718. Σε έγγραφα της βενετικής περιόδου της Πρέβεζας (1718-1797), το επώνυμο της οικογένειας Γενοβέλη φέρεται ως Ginavelli, ή Ginovelli, ή Genovelli. Ο ίδιος αναγράφεται ως Zuanne di Nicolò Ginavelli σε έγγραφο του 1787, που περιέχει κατάλογο Πρεβεζάνων ανδρών, ικανών να φέρουν όπλα και έχουν ηλικία 16 έως 60 ετών.[5] Απέκτησε ευρεία μόρφωση, με σπουδές στην Κέρκυρα και την Παβία. Ο πατέρας του, Νικόλαος Γενοβέλης, ήταν εύπορος της Πρέβεζας, διετέλεσε νοτάριος (συμβολαιογράφος) κατά τα έτη 1779-1789,[6] και συμπεριλαμβάνεται στη βενετική απογραφή της Πρέβεζας του 1790 περίπου, ως ενορίτης του ναού του Αγίου Χαραλάμπους.[5]
Δραστηριότητα πριν την Επανάσταση του 1821
Μέχρι το «Χαλασμό» της Πρέβεζας (1798) ο Ιωάννης Γενοβέλης απασχολείτο στις γραμματείες διαφόρων υπηρεσιών της Πρέβεζας (κοινότητα, υγειονομείο, κτλ.) και εργαζόταν για λίγα χρόνια ως νοτάριος.[6] Ο συμβολαιογραφικός κώδικας 43 (αρίθμηση π. Φιλάρετου Βιτάλη) του αρχείου της Ιεράς Μητρόπολης Νικοπόλεως και Πρεβέζης είναι ένας, μεταξύ άλλων, γραμμένος από τον Ιωάννη Γενοβέλη. Η καταγραφή διακόπτεται λόγω του «Χαλασμού», σύμφωνα με ιδιόγραφη σημείωση στο περιθώριο του κώδικα.[7] Ο Ιωάννης Γενοβέλης κατείχε σημαντική θέση στη διοίκηση της Πρέβεζας επί προνομιακού καθεστώτος της πόλης (Αυτονομία 1800-1807).[8] Στην αρχή της περιόδου αυτής δημιουργήθηκε στην Πρέβεζα, από τον Κωνσταντίνο Αθανασιάδη, ή Μάνο, Σχολαρχείο, το οποίο τελούσε «υπό τη προστασία του φιλομούσου και φιλοπάτριδος και επί παιδεία κεκοσμημένου Ιωάννου Γενοβέλη», όπως αναφέρει ο επίσκοπος Άρτης και Πρεβέζης Σεραφείμ.[9]
Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς διορίζεται γενικός διαχειριστής του Αλή πασά στην Πρέβεζα και προμηθευτής του στρατού και του στόλου, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Φ. Δημάρατος.[10] Αναπτύσσει έντονες εμπορικές δραστηριότητες στα χρόνια του Αλή πασά, όπως αναφέρει και ο Άγγλος περιηγητής Ουίλιαμ Ληκ (αγγλικά: William M. Leake).[11] Όταν, το απόγευμα της 27ης Δεκεμβρίου 1813, τον συναντά ο Άγγλος περιηγητής Τόμας Χιούζ (αγγλικά: Thomas S. Hughes), ο Γενοβέλης φέρεται να έχει το αξίωμα του κοτζάμπαση της Πρέβεζας.[8] Αναφέρεται ότι ο Ιωάννης Γενοβέλης μυήθηκε στο τμήμα της Φιλικής Εταιρείας της Πρέβεζας μαζί με τους Αναστάσιο Γερογιάννη, Μαμάτη, Λουρόπουλο, Δίπλα και Γκινάκα.[2] Στο σπίτι του Ιωάννη Γενοβέλη στην Πρέβεζα έγινε η περίφημη συνάντηση του Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου (διερμηνέα του ρώσσικου προξενείου στην Πάτρα, τότε) με τον Αλή πασά λίγο πριν από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.[2] Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Αραβαντινό ο Ιωάννης Γενοβέλης χρημάτισε προεστός της πόλεως μέχρι το 1821 περίπου, οπόταν έφυγε από την Πρέβεζα και πήρε μέρος στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Τον Γενοβέλη διαδέχθηκε στην προεστεία της Πρέβεζας ο Κωνσταντίνος Μόσχος και αυτόν ο Κωνσταντίνος Λευκαδίτης. Πριν δε τον Γενοβέλη προεστός της Πρέβεζας ήταν ο Γεώργιος Λουρόπουλος για δύο χρόνια, αλλά δεν ήταν αρεστός στον Αλή πασά και αντικαταστάθηκε από τον Γενοβέλη.[3]
Δραστηριότητα μετά το 1820
Μετά την καταστροφή του Αλή πασά από τον Χουρσίτ (1820), ο Ιωάννης Γενοβέλης φοβήθηκε, λόγω της εύνοιας του Αλή προς αυτόν κατά το παρελθόν, και πέρασε στη Ρούμελη και το Μοριά, ακολουθώντας τον Ιωάννη Κωλέττη με τον οποίον συνδεόταν με στενή φιλία. Η Συνέλευση του Άστρους, με ενέργειες του Κωλέττη, τον διόρισε έπαρχο Αθηνών, την εποχή που φρούραρχος στο κάστρο της Ακρόπολης ήταν ο Ιωάννης Γκούρας.[2] Είναι χαρακτηριστική η συστατική επιστολή του Κωλέττη προς τον Γκούρα της 2ας Ιουνίου 1825: «Φίλε και αδελφέ, Ο ευγενέστατος κύριος Ιωάννης Γκενοβέλης εψηφίσθη έπαρχος Αθηνών. Είναι φίλος μου καθ' όλην την έκτασιν και επομένως και φίλος σου. Έχε λοιπόν δι' αυτόν την ιδίαν φιλίαν, όπου έχεις εις εμένα. Δώσαι την ιδίαν όπου έδωσες εις εμέ πίστιν και στοχάσου τον άλλον Κωλέττην. Συμβούλευέ τον εις όσα κρίνης συμφέροντα εις την Πατρίδα διά να φανής αρεστός εις τους παρά του ιδίου διοικουμένους και είμαι βέβαιος ότι θέλεις έχει την ευγνωμοσύνην του και είμαι φίλος σου. Ιωάννης Κωλέττης, τη 2 Ιουνίου 1825».[12]
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν οι Ιωάννης Μακρυγιάννης και Ηλίας Βασιλάς, ο Ιωάννης Γενοβέλης έλαβε μέρος, μαζί με άλλους οπλαρχηγούς της Πρέβεζας, στη ναυτική επιχείρηση της 19ης Σεπτεμβρίου 1828, που απέβλεπε στην αποκοπή της επικοινωνίας και του ανεφοδιασμού, μέσω Πρεβέζης, της Βόνιτσας και στην κατάληψή της. Το ναυτικό κατόρθωμα των Υδραίων καπεταναίων υπό τον αρχιστράτηγο του ελληνικού στρατού Ρίτσαρτ Τσέρτς (αγγλικά: Richard Church) αναφερόταν από τους παλιούς Πρεβεζάνους ως τον καιρό με τα μίστικα,[13] και τραγουδήθηκε από τη δημοτική μούσα.[14]
Ο Ιωάννης Γενοβέλης ήταν αρχικά έμπιστος του Ιωάννη Καποδίστρια και έγινε περισσότερο γνωστός για τη δράση του ως έκτακτος επίτροπος του Τμήματος Άνω Μεσσηνίας το 1828,[15] Λακωνίας και Κάτω Μεσσηνίας έως την 14η Αυγούστου 1829, οπότε διορίσθηκε Γερουσιαστής.[16] Την περίοδο του Καποδίστρια, ο Γενοβέλης διορίστηκε διευθυντής του Λόχου Εκπαιδεύσεως του Τυπικού (πρώιμης φάσης της Σχολής Ευελπίδων), διοικητής αστυνόμος της Σπάρτης (δηλ. της Μάνης), έπαρχος της Μάνης (20 Μαρτίου 1830).[2] Το 1829 έλαβε μέρος στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση Άργους ως πληρεξούσιος Ηπείρου.[17] Περί το 1830, πιθανότατα μετά την αντικατάστασή του, ως επάρχου της Μάνης, από τον Ιάκωβο Κορνήλιο –πράξη που έγινε με την παρέμβαση του Καποδίστρια– ο Γενοβέλης ακολούθησε το κόμμα του Κωλέττη, αντιπολιτευόμενο τον Κυβερνήτη της Ελλάδας.
Βιβλιογραφικές παραπομπές
Αρχείο Μητροπόλεως & Πρεβέζης, Κώδικας Νο.122/120, σελ. 27. Η υπογραφή του Γενοβέλη ακολουθεί την εξής σημείωσή του: «Από τις 29 Μαΐου 1798 έως την σήμερον 1801 13 Μαρτίου δεν έγινε άλλη πράξις εις το καγκέλον μου, ούτε καμμία διαθήκη εξ αιτίας της καταστροφής της Πρεβέζης».
Ηλίας Β. Βασιλάς, Ιωάννης Γκενοβέλης. Ο πρώτος έπαρχος των Αθηνών, Άπαντα, (επιμ. Νίκος Δ. Καράμπελας), Πρέβεζα 2012, σελ. 500-512.
Παναγιώτης Αραβαντινός, Περιγραφή της Ηπείρου εις μέρη τρία. Μέρος Γ΄, Ιωάννινα 1984, έκδοση Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, σελ. 296, 317 και 319.
Βλ. Βασιλικό Διάταγμα της 25.3.1843, Φ.Ε.Κ. αριθμ. 9, 25 Μαρτίου 1843, σελ. 43.
Χριστίνα Ε. Παπακώστα, Το αρχείο των Βενετών προβλεπτών της Πρέβεζας. Διοίκηση και οργάνωση της πόλης τον 18ο αιώνα, Πρέβεζα 2014, έκδοση Περιφέρειας Ηπείρου-Περιφερειακής Ενότητας Πρέβεζας.
Ρόδη Σταμούλη, Πολιτικές κινητοποιήσεις των Πρεβεζάνων μετά τον “Χαλασμό” (1798-1801), Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, τόμος 6ος, Αθήνα 2000, σελ. 322-323.
Αρχείο Μητροπόλεως & Πρεβέζης, Κώδικας Νο.164/043, φύλλο 103r. Η σημείωση έχει ως εξής: «Από τις 8 Αυγούστου 1798 έως 28 Δεκεμβρίου 1800 δεν έγινε καμμία εγγραφή εξ αιτίας της καταστροφής της Πρεβέζης».
Νίκος Δ. Καράμπελας, Ο Άγγλος θεολόγος Thomas S. Hughes στην Πρέβεζα και τη Νικόπολη, Πρεβεζάνικα Χρονικά 41-42, Πρέβεζα 2005, σελ. 52-144. Σχετικά με τον Ιωάννη Γενοβέλη, βλ. σελ. 73-74 και υποσημ. 70.
Σεραφείμ Ξενόπουλος ο Βυζάντιος, Δοκίμιον ιστορικής τινός περιλήψεως της ποτε αρχαίας και εγκρίτου Ηπειρωτικής Πόλεως Άρτης και της ωσαύτως νεωτέρας πόλεως Πρεβέζης, Αθήναι 1884, σελ. 230.
Ιωάννης Φ. Δημάρατος, λήμμα Πρέβεζα, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού, Αθήνα 1932, τόμ. 20, σελ. 654-660.
Νίκος Δ. Καράμπελας, Ο Άγγλος λοχαγός William Leake στην Πρέβεζα, τη Νικόπολη και το Άκτιο, Πρεβεζάνικα Χρονικά 43-44, Πρέβεζα 2007, σελ. 164-263. Σχετικά με τον Ιωάννη Γενοβέλη, βλ. σελ. 235 και υποσημ. 153.
Γιάννης Βλαχογιάννης, Αθηναϊκόν αρχείον, από τα έγγραφα του στρατηγού Γκούρα, Αθήνα 1901, σελ. 462.
Ηλίας Β. Βασιλάς, Ο πίναξ του Μακρυγιάννη για τα Μίστικα, Άπαντα, (επιμ. Νίκος Δ. Καράμπελας), Πρέβεζα 2012, σελ. 382-388.
τον καιρό με τα μίστικα, εξήγηση για την ιστορία του τραγουδιού, καθώς και το ίδιο το παραδοσιακό τραγούδι.
Επιστολαί Ι. Α. Καποδίστρια, Αθήνα 1843, Τόμος Β΄, σελίδες 53, 262
Γενική Εφημερίς, αρ. φύλ. 60, 31 Αυγούστου 1829, σελίδες 1 και 2.
Πρακτικά της Εν Άργει Εθνικής Τέταρτης των Ελλήνων Συνέλευσης Εν Αιγίνη εκ της Εθνικής Τυπογραφίας Διευθυνόμενης παρά Γ. Αποστολίδου Κοσμήτου, 1829, σελ. 35.
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
