Η Γιώτα Λύδια (Παναγιώτα Μανταράκη, 24 Φεβρουαρίου 1934) είναι Ελληνίδα τραγουδίστρια, μία από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες λαϊκές τραγουδίστριες.
Βιογραφία
Γεννήθηκε το 1934 στη Νέα Ιωνία έχοντας καταγωγή από τη Μικρά Ασία, παντρεύτηκε στα 14 της τον μετέπειτα συνθέτη των μεγάλων επιτυχιών της Στράτο Ατταλίδη και στα 15 της γεννάει τον μοναχογιό της. Μπήκε στην δισκογραφία το 1954 με την προτροπή του συζύγου της και του συνθέτη Γεράσιμου Κλουβάτου του οποίου τραγούδησε και τα δύο πρώτα τραγούδια της, ο μαέστρος Χρυσίνης τότε την βάφτισε Λύδια. Αμέσως αναγνωρίστηκε η αξία και το σπάνιο μέταλλο της φωνή της και όλοι οι συνθέτες θέλησαν να συνεργαστούν μαζί της. Τραγουδάει Τσιτσάνη, Παπαϊωαννου, Χιώτη (Ηλιοβασιλέματα κ.α), Καραπατάκη, Λαύκα, Μητσάκη, Μπακάλη, Δερβενιώτη, και βέβαια Απόστολο Καλδάρα με τον οποίο δίνουν το σπουδαίο και διαχρονικό τραγούδι Συ μου χάραξες πορεία. Η ίδια χαρακτηρίζεται από το γεγονός οτι τραγουδάει με ευκολία όλα τα είδη του τραγουδιού πάντα με μεγάλη επιτυχία, σμυρναίικα, τσιφτετέλια, ζεϊμπέκικα, μικρασιάτικους αμανέδες, ελαφρό- μοντέρνο τραγούδι, νησιώτικα αλλά και δημοτικά τα οποία έχουν σημαντική θέση στο ρεπερτόριο της ερμηνεύτριας. Από το 1954-1958 η Λύδια γίνεται αναγνωρίσιμη και αγαπημένη του κοινού μόνο μέσα από τους δίσκους 78 στροφών.
Δεκαετία'60
Πρωτοβγαίνει στο πάλκο δίπλα στον Στέλιο Καζαντζίδη αλλά και την Μαρινέλλα στο κέντρο '' Μαντουμπάλα'',οι εμφανίσεις της σε νυχτερινά κέντρα όλα αυτά τα χρόνια θα είναι εξαιρετικά μετρημένες. Οι δυο σπουδαίοι ερμηνευτές ένωσαν τις φωνές τους και σε δίσκους (Συννεφιασμένη Κυριακή, Καβουράκια, κ.α.). Το 1960 βρίσκει τη Γιώτα Λύδια να τραγουδάει μια μεγάλη σειρά τραγουδιών του Στράτου Ατταλίδη και του Κώστα Βίρβου, Γύρνα πάλι γύρνα, Ο ταυρομάχος, Η τσιγγάνα η Μαρίτσα, Έλα γύφτο μ'έλα, Πες μου γιατί, Σαν ζητιάνα σε κοιτώ, Αχ ας μπορούσα(στίχοι Γ.Κοινούση) και βέβαια το Γιατί θες να φύγεις που θα πας, ένα τραγούδι σταθμός που σημείωσε ένα αξεπέραστο μέχρι και τις μέρες μας δισκογραφικό ρεκόρ, πούλησε παραπάνω από 845.000 δίσκους. Παράλληλα εμφανίζεται στου Τζίμη του χοντρού με τη συμμετοχή του Χρηστάκη και αργότερα στην Μαντουμπάλα με τον Σπύρο Ζαγοραίο και το Μανώλη Αγγελόπουλο με τον οποίο τους συνδέει μια άριστη επαγγελματική σχέση καθώς πρώτη φορά τραγούδησε σε δίσκο ο Αγγελόπουλος δίπλα στη Λύδια την περίφημη Μαγκάλα αλλά και έπειτα είπαν επιτυχημένα ντουέτα (Σαν θεό σ'αγαπώ, Μανταλένα, Αχ μουσταφά κ.α.)
Η ίδια ήταν κοντά και στο ξεκίνημα του Στράτου Διονυσίου στο τραγούδι Φύγε-φύγε. Ξεχωριστή στιγμή στην καριέρα της είναι η συνεργασία της με τον Μίκη Θεοδωράκη ερμήνευσε κομμάτια από το τραγούδι του νεκρού αδερφού όπως Κοιμήσου αγγελούδι μου, Μελαχροινή μου κοπελιά, Ο ουρανός είναι κλειστός, Προδομένη αγάπη και εμφανίζεται μαζί του στα θέατρα Κεντρικόν και Καλούτα μαζί με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Το 1965 ξανασυνεργάζεται με τον Καζαντζίδη και την Μαρινέλλα στο Φαληρικόν,εκεί είναι που είπε ο Καζαντζίδης το οριστικό αντίο στις πίστες. Το 1967-1968 η Γιώτα Λύδια γνωρίζει και πάλι μέρες δόξας, συνεργάζεται με τον Ακη Πάνου αφήνοντας κληρονομιά ένα από τα σπουδαιότερα τραγούδια μέχρι σήμερα το Η πιο μεγάλη ώρα είναι τώρα, ενώ το τραγούδι της σε μουσική και στίχους του Νίκου Δαλέζιου Να' χα εκατό καρδιές σπάει ακόμα μία φορά ρεκόρ πωλήσεων. Την ίδια εποχή τραγουδάει στην Φαντασία με τους Τσιτσάνη, Μενιδιάτη, Λαμπράκη, Σούκα, Ρεπάνη, Κατινάρη, Λιόση κ.α, εκεί γνωρίζει τον δεύτερο σύζυγό της με τον οποίο είναι μέχρι και σήμερα μαζί, ακόμη ηχογραφεί τραγούδια του Κατινάρη, Καραμπεσίνη, Κοινούση, Ρεπάνη, Δαλέζιου, Καρανικόλα, ενώ ερμηνεύει το συμφέρον του Μάρκου Βαμβακάρη σε ενορχήστρωση Σταύρου Ξαρχάκου.
Δεκαετίες'70-΄80 και '90
Στα τέλη του 60 και αρχές του 70 τα πράγματα στο τραγούδι αλλάζουν προς το χειρότερο για τους παλιούς ερμηνευτές έτσι η Λύδια αποσύρεται από τα μαγαζιά και αραιώνει την δισκογραφική της παρουσία, τότε όμως θα γνωρίσει την αποθέωση τραγουδώντας επί σειρά ετών στους ομογενείς της Αμερικής και της Αυστραλίας,δισκογραφικά βγάζει τους δίσκους Δύο φωτιές, Χίλια μαχαίρια, Γιώτα Λύδια με τη συμμετοχή του Τάκη Σούκα και το 1974 το Μία παρασκευή. Η επιστροφή της στην δισκογραφική εταιρεία από όπου βγήκε οπού είχε μετονομαστεί σε minos έγινε το 1976 με το άλμπουμ Επιστροφή στις ρίζες ένας δίσκος με σμυρναίικα τραγούδια και αξεπέραστες ερμηνείες από την ανατολίτικη, λυγμική και γεμάτη γυρίσματα φωνή της, το 1977 κυκλοφορεί ακόμη έναν δίσκο στην εταιρεία το Μπορεί των Βασίλη Βασιλειάδη και Τάκη Μουσαφίρη ενώ εμφανίζεται στο κέντρο του Κώστα Καρουσάκη.
Αρχές του 80 η Λύδια απείχε συνειδητά από τα πράγματα με εξαίρεση τη συμμετοχή της στον δίσκο του Γιάννη Μαρκόπουλου Βαριά λαϊκά ώσπου το 1984 επανέρχεται στο τραγούδι με την προτροπή του Γιώργου Νταλάρα όπου εκείνη την περίοδο μεσουρανούσε, ηχογραφώντας έναν δίσκο οπού τραγουδούσαν μαζί και χωριστά παλιά λαϊκά τραγούδια. Ο δίσκος είχε την ονομασία Καλημέρα κυρία Λύδια που διάλεξε ο Νταλάρας για να τιμήσει την μεγάλη τραγουδίστρια, ο δίσκος θεωρείται από τους καλύτερους της δεκαετίας του 80 και γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία με πωλήσεις άνω των 180.000 αντιτύπων,ακόμη εμφανίζεται στο παλαί ντε σπορ της Θεσσαλονίκης δίπλα στον Γιώργο Νταλάρα και την Χαρούλα Αλεξίου.
Το 1986 κυκλοφορεί ο τελευταίος δίσκος της στη minos με τίτλο Καθαρά και ξάστερα με δημιουργίες των δύο μεγάλων συνθετών της εποχής Τάκη Σούκα και Χρήστου Νικολόπουλου,εμφανίζεται με τον Σούκα και τον Κοντογιάννη στις Νταλίκες και αργότερα με τον Απόστολο Καλδάρα. Στα χρόνια του 90 πραγματοποιεί δύο ακόμη σημαντικές εμφανίσεις με τον Αντώνη Βαρδή και την Χριστίνα Μαραγκόζη στο Ζουμ και στον Διογένη με την Πόλυ Πάνου, ηχογραφεί ακόμη δύο δίσκους,το 1997 κάνει την τελευταία της δισκογραφική εμφάνιση και παρουσία της στα κέντρα δίπλα στον Βαγγέλη Κονιτόπουλο.
Επίλογος
Τελευταίες της εμφανίσεις στην τηλεόραση έγιναν στην Σεμίνα Διγενή και τον Σπύρο Παπαδόπουλο,το 2006 κυκλοφόρησε η βιογραφία της από τον Κώστα Μπαλαχούτη. Ακόμη επηρέασε με την ερμηνεία της, πολλές μετέπειτα σημαντικές τραγουδίστριες (Γλυκερία, Βιτάλη κ.ά.).
Δισκογραφία
1969 ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
1971 ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ
1973 ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΙ ΔΡΟΜΟΙ Τ.ΣΟΥΚΑ
1973 ΧΙΛΙΑ ΜΑΧΑΙΡΙΑ
1974 ΜΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
1974 ΔΥΟ ΦΩΤΙΕΣ
1976 ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ
1977 ΜΠΟΡΕΙ
1979 ΑΓΑΠΑ ΜΕ ΚΙ ΑΛΛΟ (ΣΑΛΜΑ ΓΙΑ ΣΑΛΑΜΑ)
1984 ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΚΥΡΙΑ ΛΥΔΙΑ
1986 ΚΑΘΑΡΑ ΚΑΙ ΞΑΣΤΕΡΑ
1994 ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΕΣ ΚΥΡΙΑ ΛΥΔΙΑ
1997 ΟΛΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΕΝΑ
Συμμετοχές σε συλλογές
1965 ΣΥΝΝΕΦΙΑΣΜΕΝΗ ΚΥΡΙΑΚΗ Β.ΤΣΙΤΣΑΝΗ
1967 Η ΠΟΡΤΑ ΑΝΟΙΓΕΙ Α.ΚΑΛΔΑΡΑ
1968 ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ
1968 ΜΑΡΚΟΣ Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΜΑΣ Σ.ΞΑΡΧΑΚΟΥ
1968 ΜΗΤΣΑΚΗΣ
1971 ΣΗΜΕΡΟΝ
1977 14 ΧΡΥΣΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ
1977 Ο ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ ΣΕ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
1982 ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ ΑΞΕΧΑΣΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ
1982 ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΡΑ Γ.ΚΛΟΥΒΑΤΟΥ
1984 ΑΛΑ ΤΟΥΡΚΑ ΧΟΡΕΨΕ ΜΟΥ
1984 Ο ΜΑΥΡΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΜΕ Μ.ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟ
1986 ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ
1987 ΜΕΝΙΔΙΑΤΗΣ-ΛΥΔΙΑ
1991 ΤΑ ΛΑΪΚΑ ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΛΥΔΙΑ
1992 ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΟΥ Α.ΜΟΣΧΟΥ
1997-2001 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ 45 ΣΤΡΟΦΕΣ ΝΟ 1,2,3,4,5 ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΑ
2000 ΜΙΑ ΒΡΑΔΙΑ ΣΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΗ
2001 ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ
2004 ΤΣΙΦΤΕΤΕΛΙΑ
2004 14 ΜΕΓΑΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
2005 Η ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΩΡΑ
2008 Η ΚΥΡΙΑ ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ
Βιβλιογραφία
2006 ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ ΄΄ Η ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΩΡΑ '' Κ.ΜΠΑΛΑΧΟΥΤΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΕΛΙΔΕΣ 11-15
ΤΑ ΜΑΓΙΚΑ 45 ΑΡΙΑ Κ.ΜΠΑΛΑΧΟΥΤΗ ΤΑ ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΕΣ 64-65L
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΚΟΙΤΑ ΤΙ ΕΚΑΝΕΣ ΑLPHA
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
