Γαβριήλ Κατακάζης

Ο Γαβριήλ Κατακάζης (17 Ιουλίου 1794 - 25 Απριλίου 1867) ήταν Ρώσος διπλωμάτης, μυστικός σύμβουλος, αλλά και Απόστολος της Φιλικής Εταιρείας.

Καταγωγή

Γαβριήλ Κατακάζης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	17 Ιουλίου 1794
Θάνατος	25 Απριλίου 1867 (72 ετών)
Τόπος ταφής	Lazarev Cemetery
Εθνικότητα	Ελληνική
Υπηκοότητα	Ρωσική Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Διπλωμάτης, Πολιτικός, Μέλος της Φιλικής Εταιρείας
Οικογένεια
Τέκνα	Κωνσταντίνος Κατακάζης
Οικογένεια	Catacazy Family
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Φιλικός

Ο Κατακάζης ήταν Φαναριώτης στην καταγωγή. Ο Αντώνης Κατακάζης, πατριάρχης της οικογένειας, μετανάστευσε μαζί με τους γιους του στη Ρωσία το 1807. Οι Κατακάζοι ήταν μεγάλοι γαιοκτήμονες στην ανατολική Μολδαβία που πέρασε υπό ρωσικό έλεγχο, σύμφωνα με την Συνθήκη του 1812. Οι δυο γιοί του Κατακάζη έχουν εμπλακεί στην ρωσική πολιτική. Ο πρωτότοκος γιος, ο Κωνσταντίνος ήταν Κυβερνήτης της επαρχίας της Βεσσαραβίας 1818 - 1825. Όντας παντρεμένος με την Πριγκίπισσα Υψηλάντη, αδελφή του Αλέξανδρου Υψηλάντης και του Δημήτρη Υψηλάντη, ο Κωνσταντίνος έχει υποστηρίξει ενεργά την Φιλική Εταιρεία και την στρατιωτική δράση του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στην Μολδαβία και τη Βλαχία. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης παρέμεινε στο σπίτι της αδελφής του, τέσσερις μήνες πριν περάσει τον Προύθο ποταμό τον Φεβρουάριο του 1821.[1] Ο νεότερος γιος, ο Κωνσταντίνος Κατακάζης, έγινε Ρώσος διπλωμάτης.
Διπλωματική σταδιοδρομία και επαναστατικές δραστηριότητες

Ο Γαβριήλ έγινε μυστικός σύμβουλος στις 27 Ιουλίου 1815. Το 1816 διορίστηκε στη ρωσική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη. Τον Ιούνιο του 1818 μπήκε στην Φιλική Εταιρεία[2]. Το 1818, σε συνάντηση που είχε στην Κωνσταντινούπολη ως γραμματέας της ρωσικής αποστολής, του είχαν δοθεί όλες οι επαφές της Εταιρείας στη Ρωσία και του είχε ανατεθεί το καθήκον να επιδιώξει επαφή με την οικογένεια Υψηλάντη, με την οποία ήταν συγγενής. Ο Κατακάζης έλαβε τον τίτλο του Απόστολου και ήταν ένας από τους 12 της Εταιρείας, με την περιοχή δραστηριότητός του να καλύπτει όλη την έκταση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.[3][4][5] Ο Απόστολος Κατακάζης στο τέλος του 1818, καθ' οδόν προς τη Μόσχα, συναντήθηκε στο Κισινάου με τον Νικόλαο Υψηλάντη, και τον έκανε μέλος της Εταιρίας. Ο Νικόλαος έκανε μέλος τον Γιώργο Υψηλάντη το 1819, και αυτός με τη σειρά του, τον Δημήτριο Υψηλάντη στις αρχές του 1820. Τα τρία αδέλφια προσέγγισαν τον Υποστράτηγο Αλέξανδρο Υψηλάντης, ο οποίος ήταν υπασπιστής του τσάρου Αλέξανδρου Α. Ο Αλεξάνδρος Υψηλάντης αρνήθηκε να μπει στην Εταιρία. Ωστόσο, όταν το 1820 ο Εμμανουήλ Ξάνθος του πρότεινε την αρχηγεία, ο Αλέξανδρος, που ήδη γνώριζε την ύπαρξή της, ήταν έτοιμος να αναλάβει την Εταιρία.[6]

Ως εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, στις 8 Οκτωβρίου 1827, ο Κατακάζης διορίστηκε σύμβουλος στο στόλο του ναυάρχου Λογγίνου Χέιδεν για τις ελληνικές υποθέσεις.[7] Με την ιδιότητα αυτή, ο Κατακάζης βρέθηκε στο πολεμικό πλοίο γραμμής Αζόφ στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 8 Νοεμβρίου 1826.[8]

Πρέσβης στην Ελλάδα

Το 1833 στάλθηκε με ειδική αποστολή στη Βαυαρία και τον Αύγουστο του ίδιου έτους διορίστηκε Ρώσος απεσταλμένος επί του Βασιλιά της Ελλάδας, του Όθωνα. Στην Αθήνα ο Κατακάζης, όπως και ο Βρετανός και ο Γάλλος συνάδελφοί του, έχει εμπλακεί στην πολιτική αντιπαράθεση, στις ίντριγκες και στους ανταγωνισμούς με στόχο την επιρροή στο νέο ελληνικό κράτος.[9][10] Ο Κατακάζης στην παρεμβολή του στα πολιτικά πράγματα της χώρας, έχει προχωρήσει τόσο πολύ, που έχει χρηματοδοτήσει την εφημερίδα «Σωτήρ», η οποία απαιτούσε Σύνταγμα από τον Όθωνα [11]. Ενεργώντας όχι μόνο ως διπλωμάτης, αλλά ως «πιο Έλληνας από το υπόλοιπους Έλληνες», προωθεί το 1839 την συνωμοσία των «Φίλων της Ορθοδοξίας, που απαιτούσε από το βασιλικό ζεύγος πίστη στην Ορθοδοξία ή να παραιτηθεί.[12] Η Ρωσία, μέσω του απεσταλμένου της Κατακάζη, επιδίωκε την αλλαγή του μονάρχη με Ορθόδοξο, αλλά όχι την αντικατάσταση της απόλυτης μοναρχίας με συνταγματικό σύστημα, το οποίο ήταν αποτρόπαιο για τον συντηρητικό και απολυταρχικό τσάρο Νικόλαο Α'.[13]

Ο Κατακάζης, με την υποστήριξη των οπαδών του Συντάγματος στα γεγονότα που οδήγησαν στην Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, πίστευε ότι ο Όθωνας δεν θα προβεί σε παραχωρήσεις και θα προτιμούσε να παραιτηθεί. Αυτό, κατά τα σχέδια της Ρωσίας, ήταν αρκετό για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ενθρόνιση Ορθόδοξου μονάρχη.[14]. Υπάρχει μια εκδοχή ότι ο Κατακάζης και ο αρχηγός του Ρωσικού Κόμματος, Ανδρέας Μεταξάς, έβαλαν μέρος στην συνωμοσία της επανάστασης με τον συνταγματάρχη Δημήτριο Καλλέργη.[15] Ο συνταγματάρχης Δημήτριος Καλλέργης, είχε μεγαλώσει στη Ρωσία και είχε συγγενείς στους αριστοκρατικούς κύκλους της Αγίας Πετρούπολης. Ωστόσο, στις 3 Σεπτεμβρίου 1843, όταν οι επαναστάτες περικύκλωσαν το βασιλικό παλάτι, στον Κατάκαζη καθώς και στους πρεσβευτές της Βρετανίας και της Γαλλίας, δεν τους επιτράπηκε να μπουν στο παλάτι. Ο Καλλέργης είχε δήλωσει ότι «το θέμα είναι των Ελλήνων και του βασιλιά. Κανείς άλλος δεν έχει το δικαίωμα να παρέμβει».[16] Συνοδευόμενος από τους πρεσβευτές, ο Όθωνας κήρυξε την παραχώρηση του Συντάγματος.[17] Ο τσάρος Νικόλαος ήταν θυμωμένος με την έκβαση των γεγονότων και με τον πρεσβευτή του. Αναζητούσε με κάθε τρόπο την απομάκρυνση του Όθωνα και την ενθρόνιση Ορθόδοξου μονάρχη. Αντ' αυτού, ο Ρώσος πρέσβης είχε γίνει ένα εργαλείο της επανάστασης, που περιόρισε τα προνόμια του μονάρχη. «Θα τον ανακαλέσω αυτόν τον προδότη», φέρεται να δήλωσε ο Νικόλαος στον Γάλλο πρεσβευτή στην Αγία Πετρούπολη. «Αξίζει εκτέλεση. Πώς θα μπορούσε ο πρέσβης μου να συμβούλευσε τον Όθωνα να υπογράψει αυτή την ντροπή»".[18] Ο Κατακάζης ανακλήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και παραιτήθηκε. Ο Άγγλος ιστορικός Ντάγκλας Ντέικιν συνοψίζει ως εξής: «Οι διπλωματικές αποστολές της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Αυστρίας, συνιστούσαν στον Όθωνα να είναι μετριοπαθής, με το φόβο ότι η Ρωσία θα είναι σε θέση να επιβάλει Ορθόδοξο βασιλιά και η Ελλάδα θα γινόταν δορυφόρος της. Αλλά η Ρωσία δεν προσπάθησε να εκμεταλλευτεί αυτή την κρίση. Ο Κατακάζης έχει ανακληθεί για τη συμμετοχή στη συνωμοσία και η Ρωσία εξέφρασε την υποστήριξή της στον Όθωνα».[19]

Επάνοδος

Μετά από δυο χρόνια, το 1845, ο Κατακάζης κλήθηκε ξανά στο υπουργείο Εξωτερικών. Το 1847 έγινε γερουσιαστής. Χάρη στη γνώση του στις υποθέσεις της Ανατολής, ήταν σύμβουλος του υπουργείου όσον αφορά τις σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έλαβε ενεργό μέρος στις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν με τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Το 1854, διορίστηκε επιμελητής της περιοχής Χάρκοφ για ένα έτος. Στη συνέχεια, επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη όπου μέχρι το θάνατό του, ήταν παρών στη Γερουσία.[20] Ο γιος του, ο Κωνσταντίνος Κατακάζης, ήταν Ρώσος πρεσβευτής στις Ηνωμένες Πολιτείες.[21]

Παραπομπές

Δημήτρης Φωτιάδης, Η Επανάσταση του 1821, εκδ. Μέλισσα, 1971, τομ. 1, σελ. 362
Δημήτρης Φωτιάδης, 3η Σεπτεμβρίου 1843, εκδ. Φυτράκης, σελ. 273
Ντάγκλας Ντέικιν, Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, σ. 59, ISBN 960-250-150-2
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 278
Κυριακή Λάππα, Η Φιλική Εταιρία-(Αποσπ.), Στρατιωτική Επιθεώρηση, Ιστοσ. Γενικό Επιτελείο Στρατού, Μάρτιος-Απρίλιος 2008, σελ. 40
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 306
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π. σελ. 404
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 419
Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σσ. 113-114
Στέφανος Π. Παπαγεωργίου, Από το Γένος στο Έθνος, 1821-1862, σελ. 366, ISBN 960-02-1769-6
Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σελ. 116
Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σελ. 117
Στέφανος Π. Παπαγεωργίου, ό.π., σελ. 397
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 21
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 29
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 65
Δημήτρης Φωτιάδης, π.ο., σελ. 78
Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 153
Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σελ. 125
(Ρωσικά) Ιστοσ. rusdiplomats.narod.ru, Гавриил Антонович Катакази, Ανακτήθηκε 10 Ιουνίου 2013
(Ρωσικά) Ιστοσ. rusdiplomats.narod.ru, Константин Гаврилович Катакази, Ανακτήθηκε 10 Ιουνίου 2013

Έλληνες

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License