Ευάγγελος Παπανούτσος

.

Ο Ευάγγελος Παπανούτσος (Πειραιάς 27 Ιουλίου 1900 – Αθήνα 3 Μαΐου 1982) ήταν σημαντικός Έλληνας δοκιμιογράφος και παιδαγωγός του 20ου αιώνα. Η καταγωγή του ήταν από το Σοπωτό. Η συμβολή του στη λειτουργία και στην ανακαίνιση της Ελληνικής Παιδείας είναι ευρέως γνωστή. Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις που οφείλονται στον Ευάγγελο Παπανούτσο ήταν, μεταξύ άλλων, η καθιέρωση της Δημοτικής γλώσσας στην Εκπαίδευση, ο διαχωρισμός της Μέσης Εκπαίδευσης στις βαθμίδες Γυμνασίου και Λυκείου κ.ά. Ωστόσο, το εκπαιδευτικό του έργο υπέστη έντονη κριτική και, επί της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, αναιρέθηκε σχεδόν ολοσχερώς.

Βιογραφία

Τις βασικές του σπουδές πραγματοποίησε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Από το 1915 ως το 1919 φοίτησε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά την τριετία 1924 - 1927, με υποτροφία του λόγιου Έλληνα Χ. Νομικού, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία και στη Γαλλία. Το 1927 ονομάστηκε διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν (Tübingen). Η διατριβή του είχε θέμα: "Das Religiose Erleben bei Platon" (Το θεολογικό βίωμα στον Πλάτωνα).

Υπηρέτησε την Εκπαίδευση από το 1920 και, ως εκπαιδευτικός, πέρασε από όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, έως ότου (μετά την απελευθέρωση της Χώρας) διορίστηκε Γενικός Διευθυντής και, αργότερα, ([1950]] και 1963) Γενικός Γραμματέας στο Υπουργείο Παιδείας. Δίδαξε επί 20 χρόνια Φιλοσοφία, Ψυχολογία και Παιδαγωγικά στον μορφωτικό σύλλογο «Αθήναιον».

Χρημάτισε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας το 1944, το 1950 και το 1963-1964. Με τη μεταπολίτευση εκλέχτηκε βουλευτής Επικρατείας με την Ένωση Κέντρου, ενώ το 1980 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Διετέλεσε, επίσης, Αντιπρόεδρος του «Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ομίλου» και Βουλευτής Επικρατείας στην πρώτη Δημοκρατική Βουλή. Υπό την διεύθυνσή του δημοσιεύτηκαν 15 τόμοι του Περιοδικού «Παιδεία» (1946-1961) και 100 τόμοι Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων (Εκδόσεις Ι. Ζαχαρόπουλου, (1954-1958)).

Εκτός από το παιδαγωγικό του έργο, ο Παπανούτσος ασχολήθηκε ενεργά και με τη συγγραφή και μετάφραση φιλοσοφικών δοκιμίων αλλά και τη μετάφραση αρχαίων έργων (όπως ο Φαίδων του Πλάτωνα), ενώ επιμελήθηκε και την έκδοση στη δημοτική αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Υπήρξε επίσης διευθυντής του παιδαγωγικού περιοδικού Παιδεία και Ζωή.

Συμβολή

Ο Παπανούτσος έγινε περισσότερο γνωστός για το παιδαγωγικό του έργο, ιδιαίτερα για τη συμβολή του στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου του 1964. Η προσπάθειά του αυτή περιγράφεται στο βιβλίο του Αγώνες και αγωνία για την παιδεία του 1965. Δυστυχώς, το έργο του δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί γιατί η Κυβέρνηση έπεσε λόγω της αποστασίας και οι αλλαγές που είχε προωθήσει αναιρέθηκαν. Η μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Καραμανλή του 1976 ουσιαστικά στηρίχτηκε στις δικές του ιδέες, ο ίδιος όμως τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή την απέρριψε, επειδή θεώρησε ότι δεν ανταποκρινόταν πλέον στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.

Έργο

Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει δεκάδες βιβλία, όχι μόνο στην Ελληνική, αλλά και στη γερμανική, την αγγλική και τη γαλλική. Εργασίες τού Ε. Π. Παπανούτσου έχουν δημοσιευθεί σε πολλά επιστημονικά περιοδικά της Ευρώπης και της Αμερικής.

1. 1921 Το πρόβλημα της ελευθέρας βουλήσεως
2. 1924 Πραγματισμός και Ουμανισμός
3. 1927 Εισαγωγή εις την Φιλοσοφίαν της Θρησκείας
4. 1928 Τριλογία του Πνεύματος, Αλεξάνδρεια
5. 1930 Περί τέχνης, Αλεξάνδρεια
6. 1932 Περί ηθικής
7. 1936 Περί επιστήμης
8. 1948 Αισθητική
9. 1949 Ηθική (3η έκδοση 1970)
10. 1950 Επίκαιρα
11. 1954 Γνωσιολογία
12. 1954-56 Νεοελληνική Φιλοσοφία, τομ. 2
13. 1955 Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός (4η έκδοση 1977)
14. 1958 Φιλοσοφία και Παιδεία
15. 1962 Η ηθική συνείδηση και τα προβλήματά της
16. 1964 Φιλοσοφικά προβλήματα
17. 1965 Αγώνες και αγωνία για την Παιδεία
18. 1966 Στοιχεία Ψυχολογίας (σχολικό)
19. 1968 Το θρησκευτικό βίωμα του Πλάτωνα (μετάφραση από τα γερμανικά στα ελληνικά της διδακτορικής διατριβής του)
20. 1970 Λογική (2η έκδοση 1974)
21. 1971 Ο λόγος και ο άνθρωπος
22. 1973 Ψυχολογία, Πρακτική Φιλοσοφία
23. 1976 Το δίκαιον της πυγμής
24. 1976 Η παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα
25. 1978 Η κρίση του πολιτισμού μας

Επίσης από τους αρχαίους μετάφρασε το Φαίδωνα του Πλάτωνα και προλόγισε την Πολιτεία του και από τους ξένους μερικά δοκίμια του Καντ και του Χιουμ (Hume). Εκτός από τα άρθρα του στο περιοδικό "Παιδεία και Ζωή", δημοσίευσε άρθρα και μελέτες του σε άλλα περιοδικά, όπως "Νέα Εστία", "Συνεταιριστής" και κάθε εβδομάδα στην εφημερίδα "ΒΗΜΑ".

Ο Π. Ξένος γράφει για τον Ευάγγελο Παπανούτσο: "αναμφισβήτητα είχε πλατιά μόρφωση και πολλά προσόντα. Είχε φυσική ευφράδεια. Δίδασκε συναρπαστικά. Ήξερε να δένεται με το ακροατήριό του το ίδιο στην τάξη όπως και στην αίθουσα διαλέξεων. Έγραφε σωστά τη γλώσσα και την φρόντιζε. Ήξερε από ξένες γλώσσες και του χρωστάμε τη μετάφραση πολλών ξένων όρων στη γλώσσα μας. Μελετηρός και πάντα ενημερωμένος στους τομείς που τον απασχολούσαν. Ήταν ο διαβασμένος, ο φιλοσοφημένος δάσκαλος-παιδαγωγός που ευπροσήγορος ήταν έτοιμος να εξηγήσει ό,τι τον ρωτούσαν".
* Φωτογραφία του σε νεαρή ηλικία, ενώ διδάσκει στο Πανεπιστήμιο