.
Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης (40 - 90 μ.Χ.) ήταν σημαντικός γιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος από την Ανάζαρβο της Κιλικίας, γνωστός για το πεντάτομο έργο του «Περί ύλης ιατρικής», με τη μεγαλύτερη επιρροή στη φαρμακολογία μέχρι το 1600 μ.Χ.. Υπάρχουν πολλά αντίγραφα του έργου του, ακόμη και του 5ου αιώνα. Θεωρείται ο μεγαλύτερος φαρμακολόγος της αρχαιότητας, η επιστημονική προσφορά του οποίου θεωρείται εφαμιλλη με εκείνη του Θεοφράστου στη βοτανική[1]. Τα χειρόγραφα με την πραγματεία του Διοσκουρίδη, ιδιαίτερα τα παλαιότερα, όπως ο κώδικας της μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου όρους,[2] της Κωνσταντινούπουλης που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Βιέννης, της Νάπολης και του Μίτσιγκαν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σε μικρογραφία του 15ου αιώνα αναπαρίσταται η Σοφία να δείχνει ένα φυτό και ένα ζωγράφο να τον απεικονίζει που γράφει. [3]
Βίος
Πορτραίτο του Διοσκουρίδη, Λέυντεν 1603
Γεννήθηκε περίπου το 40 μ.Χ στην πόλη Ανάζαρβο Κιλικίας (σημ. βόρεια Τουρκία) και λίγες πληροφορίες παραδίδονται σχετικά με τα νεανικά του χρόνια. Ο Διοσκουρίδης είχε ιδιαίτερη κλίση στη μελέτη των φυτών και των βοτἀνων από νεαρή ηλικία. Μετά το τέλος των ιατρικών σπουδών του στην Ταρσό κοντά στο Άρειο της Ασκληπιειάδας Σχολής[4] επιδόθηκε στη έρευνα των φαρμακολογικών ιδιοτήτων πολλών φυτών, ακολουθώντας το ρωμαϊκό στρατό σε διάφορες μεσογειακές χώρες[5], υπηρετώντας ως γιατρός και έχοντας την ευθύνη περίθαλψης των τραυματιών.
Το όνομά του Πεδάνιος το απέκτησε όταν υιοθετήθηκε από Ρωμαίο της οικογένειας των Πεδανίων για να αποκτήσει δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη.[6] Ονομάσθηκε πεδάνιος περισσότερο για να διακρίνεται από τον ποιητή Διοσκουρίδη, αλλά και τον ιστορικό Διοσκουρίδη.
Γνώριζε τις ιδιότητες του μανδραγόρα,[7] τη θεραπευτική αξία και τη χρησιμότητά του για την προνάρκωση και τη νάρκωση [8]. Είχε, επίσης, παρατηρήσει και περιγράψει το φαινόμενο της αλλεργικής καταπληξίας από τη λήψη φαρμακευτικών ουσιών[9].
Ο Διοσκουρίδης κατέγραψε περισσότερες από 1.000 φαρμακευτικές ουσίες, η πλειοψηφία των οποίων προερχόταν από φυτά. Περιέγραψε επίσης ουσίες που σήμερα είναι γνωστές ως αντισηπτικά, αντιφλεγμονώδη ή αντισυλληπτικά. Αντίγραφα του πολύτομου έργου του «Περί ύλης ιατρικής» βρίσκονταν σε διαρκή κυκλοφορία και χρησιμοποιούνταν στην πράξη από την περίοδο της ακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η πρώτη λατινική έκδοσή του χρονολογείται το 1478, λίγες δεκαετίες μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Η επίδραση του έργου του εκτείνεται χρονικά τουλάχιστον μέχρι την περίοδο της Αναγέννησης και εν γένει εκτιμάται πω οι μέθοδοι παρατήρησης του Διοσκουρίδη πρόσφεραν ισχυρές βάσεις για την εξέλιξη της φαρμακολογικής επιστήμης. Πέρα από την αξία του ως ιατρικό εγχειρίδιο, μεγάλης αξίας θεωρείται ο πλούτος των πληροφοριών που δίνει για τα φυτά και βότανα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. [10]
Αρχειακό υλικό
Αραβικό βιβλίο για τα απλά φάρμακα από το: Περί ύλης ιατρικής του Διοσκουρίδη. Κύμινο και Άνηθος c. 1334. Βρετανικό Μουσείο
Η αρχική σελίδα του Διοσκουρίδη της Βιέννης, Βατόμουρο Αρτεμισία.
Dioscorides De Materia Medica Spain 12th 13th century.jpg
Ο Διοσκουρίδης γράφει καθήμενος
Σπάνιο αντίγραφο (515 μ.Χ) από τη συλλογή πουλιών από τον Διοσκουρίδη, Βιέννη, Αυστριακή Εθνική Πινακοθήκη
Περί ύλης ιατρικής σε βυζαντινή έκδοση του 15ου αιώνα
χειρόγραφο (Wiener Dioskurides)
Διοσκουρέα· προς τιμήν του δόθηκε το όνομα του σε οικογένεια μονοκοτυληδόνων φυτών (Dioscoreacae)
Άλλα έργα
Περί δηλητηριάσεως - De Venero
Περί ιοβόλων- De Venetaris Anibalibus
Περί παιωνίας και όσα πoιείν δύναται, Fragmenta 11.2.164 - 11.2.167, Berlin Pyr. 1914
Βιβλιογραφία
Gunther, R.T., ed. (1933). The Greek Herbal of Dioscorides. Oxford University Press.
Isely, Duane (1994). One hundred and one botanists. Iowa State University Press.
Krebs, Robert E. & Carolyn A. Krebs (2003). Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Ancient World. Greenwood Publishing Group.
Murray, J. (1884). The Academy. Alexander and Shephrard.
Nutton, Vivian (2004). Ancient Medicine. Routledge.
Ελληνική βιβλιογραφία
Περί ύλης ιατρικής, εκδ, Γεωργιάδη ISBN 960-316-155-1
Περί ύλης ιατρικής (με μετάφραση), εκδ. Μίλητος ISBN 960-8033-01-02
Περί ύλης ιατρικής, πέντε τόμοι, εκδόσεις Κάκτος
Περί απλών φαρμάκων, (τόμοι δύο) εκδ. Κάκτος
Περί δηλητηρίων φαρμάκων και της αυτών προφυλακής και θεραπείας κ.α. εκδ. Κάκτος
Περί ύλης ιατρικής, εκδ, Ζήτρος, 2006 ISBN 960-8437-61-Χ
Παραπομπές
T.R.Gunther, The Greek herbal of Dioscorides (1934)
Διοσκουρίδης
Εγκυκλοπαίδεια Δομή , τόμ. 8ος.σ 144
Εισαγωγή, Περί ύλης ιατρικής, εκδ. Κάκτος.
J. Mond, Pharm., 2.117 (1958)
Διοσκουρίδης, ο θεμελιωτής της Φαρμακολογίας
Λουκιανός, Τίμαιος ο Αθηναίος 2.9 «υπό μανδραγόρα καθεύδεις, ούτε των επιορκούντων ακούεις ούτε τους αδικούντας επισκοπείς»
«επί αγρύπνων και περιοδυνώντων (υπερβολiκός πόνος) και εφ΄ων επί των οποίων βούλονται αναισθησίαν τεμνομένων ή καιομένων ποιήσαι καθεύδει γάρ ο άνθρωπος»
«καταφέρεσθαι και σκοτούσθαι και πνίγεσθαι.. εξ ειλημμένου φαρμάκου». Διοσκουρίδης, Περί δηλητηρίων φαρμάκων και της αυτών προφυλακής και θεραπείας εδ. 152
Huxley (2007), σελ. 34
Πηγές
E.W. Stieb, Drug Adulterration and its Derectio in the Writings of Theophrastus, Dioscorides and Pliny, 1958
R. Huxley (εκδ.), The Great Naturalists, Thames & Hudson, London, 2007
Άρθρο εφ.Καθημερινής
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Μετάφραση στα γερμανικά του Materia Medica, 1902
Plates showing many pages from an original illuminated Greek manuscript of the Materia Medica
Διοσκουρίδης: Ψηφιοποιημένες εκδόσεις
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
