Οι Μπουκουβαλαίοι ή Μπουκουβαλέοι (αρσενικό: Μπουκουβάλας, Μπουκοβάλας, Βουκουβάλας, Βουκοβάλας, θηλυκό: Μπουκουβάλα, Μπουκουβάλαινα, Βουκουβάλα, Βουκουβάλαινα) είναι Ελληνικό οικογενειακό επώνυμο και μπορεί να αναφέρεται στους ακόλουθους ανθρώπους ή ομάδες ανθρώπων:
Τους διαμένοντες εν Ελλάδι έχοντες το επίθετο Μπουκουβάλας-Μπουκουβάλα.
Τους αρματολούς που έδρασαν στην σημερινή Ελλάδα και Αλβανία κατά την προεπαναστατική περίοδο.
Τους μη όντες μέλη της αρχικής οικογενείας των αρματολών αλλά που πήραν το όνομα ίδιο ή ελαφρώς παραποιημένο χάρις στους αρχηγούς τους: Τα παλληκάρια που υπηρετούσαν στα στρατιωτικά αποσπάσματα, τα λεγόμενα "κόλια", του εκτεταμένου αρματολικιού δεν μπορούσε να είναι γνωστό στο ευρύ κοινό, ο καθένας με το επώνυμό του και για το λόγο αυτό, κατά τις μετακινήσεις τους στα διάφορα χωριά, τους έδιναν το διακριτικό όνομα και τους αποκαλούσαν, από το όνομα του καπετάνιου τους Μπουκουβαλαίους ή Μπουκουβαλάδες. Ήρθανε π.χ. τόσοι Μπουκουβαλάδες. Μερικοί από αυτούς στο διάστημα μιας πολυετούς υπηρεσίας, το συνηθίζανε πια και το μεταχειρίζονταν ως πραγματικό τους επώνυμο. Υπήρχαν επίσης και περιπτώσεις που τα βαφτιστήρια κρατούσαν ως εκδήλωση τιμής το επώνυμο του νονού τους, Μπουκουβάλα.
Τον Δημήτριο Τάσο, στρατιώτη του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, εκ Λαρίσης, ο οποίος έδρασε στο πλευρό του Άρη Βελουχιώτη και πήρε το όνομα Μπουκουβάλας για να τιμήσει τον Αθανάσιο Μπουκουβάλα (ή Σαρτζελαριώτη), αγρότη από το Μόδεστο, αγωνιστή της επανάστασης του Κιλελέρ ο οποίος σκοτώθηκε την 6η Μαρτίου 1910.
Η αγγλική ονομασία αναφέρεται στους εν διασπορά Μπουκουβαλαίους που μπορεί η προέλευσή τους να ποικίλει ανάλογα με τις παραπάνω περιπτώσεις.
Μαρτυρίες
Ρήγας Φεραίος (1757-1798):
Μπουκουβαλέοι ξακουστοί / οπού 'ναι σαν τον Ηρακλή / τυράννους Οθωμάνους / τους έχουν σα γαϊδάρους / σαν τίγρεις γιουρουδίζουν / στη φωτιά, μπρε παιδιά!
Ύμνος Πατριωτικός της Ελλάδος και όλης της Γραικίας προς ξαναπόκτησιν της αυτών ελευθερίας
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891):
Εκ του άσματος τούτου συνάγεται προς τούτοις το και άλλοθεν γνωστόν υπάρχον ότι τα καπετανάτα ήσαν πολλάκις κληρονομικά. Οι Μπουκουβαλαίοι, οίτινες ήρχον των Αγράφων εν αρχή της επαναστάσεως, ότε ήρπασεν απ' αυτών την επαρχίαν ταύτην ο Καραϊσκάκης, ήσαν απόγονοι του Γιάννη Μπουκουβάλα εκείνου, όστις τοσούτον πολύκροτος απέβη από των αρχών της 18ης εκατονταετηρίδος
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τομ. Εβ', σσ. 136, 137
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1815-1891):
Ο Ακαρνάν ούτος, τέκνον ανδρείων προπατόρων και ρίζα περικλεών απογόνων, εταπείνωσε την Οθωμανικήν αγερωχίαν αγωνιζόμενος υπέρ πατρίδος κατά τας αρχάς της παρελθούσης (18ης) εκατονταετηρίδος. Νικήσας εν τινι συμπλοκή τον Βελήν, πατέρα του Αλή, κατεδίωξεν αυτόν από Κερασόβου μέχρι Τεπελενίου.
Άπαντα Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, σσ. 234, 235
Συγκρούσεις με τους Αλβανούς
Κάποια στιγμή, στα τέλη 17ου - αρχές του 18ου αιώνα οι Μπουκουβαλαίοι, ως Ελληνική φατρία της Ακαρνανίας, συγκρούστηκαν με Αλβανούς και τους κατατρόπωσαν.
Ο Μπουκουβάλας πολεμάει με τους Μουτσουχουσαίους
Αθ. Ιατρείδη, "Συλλογή Δημοτικών Ασμάτων" - Αθήνα, 1859
Εγκατάσταση των Μπουκουβαλαίων στο Σακαρέτσι (Περδικάκι)
Οι Μπουκουβαλαίοι τελικώς, εγκαταστάθηκαν στο Σακαρέτσι (Περδικάκι) του Βάλτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας το οποίο και αποτέλεσε το κυριότερο ορμητήριό τους. Αρκετοί απόγονοι των Μπουκουβαλαίων βρίσκονται στη σημερινή Αργιθέα Αιτωλίας και Ακαρνανίας.
Γενεαλογία των Μπουκουβαλαίων
Οι Μπουκουβαλαίοι έλκουν την απώτερη καταγωγή τους από τον σημαντικό κλέφτη Βουκοβάλλα, ο οποίος έδρασε κυρίως στην περιοχή της Ακαρνανίας. Περιγράφεται παρακάτω η πιθανολογούμενη με βάσει όλες τις ιστορικές πηγές γενεαλογία των Μπουκουβαλαίων ξεκινώντας από τα μέσα του 17ου αιώνος. Υπάρχει ένα ζήτημα σχετικά με το αν ο πρώτος Γιάννης Μπουκουβάλας, γενάρχης των Μπουκουβαλαίων (όπως αυτοί έγιναν γνωστοί), ήταν πατέρας ή αδελφός του Δήμου Μπουκουβάλα που έδρασε κατά το 1650.
|
|
Γιάννης Μπουκουβάλας |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Δήμος Μπουκουβάλας (1650) |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
| Λάμπρος Μπουκουβάλας |
|
Γιάννης Μπουκουβάλας (1715-1782) |
|
Κώστας Μπουκουβάλας (απ.1768) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Δήμος Μπουκουβάλας |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
| Γιάννης Μπουκουβάλας |
|
Κώστας Μπουκουβάλας |
|
Στέργιος Μπουκουβάλας | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
| Γιώργος Μπουκουβάλας |
|
Θανάσης Μπουκουβάλας (1760-1813) |
|
Γιαννάκης Μπουκουβάλας (1769-1826) |
|
Δήμος Μπουκουβάλας (1773-1818) |
|
Νίκος Μπουκουβάλας | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κώστας Μπουκουβάλας |
|
Χρήστος Μπουκουβάλας |
|
Νικόλαος Μπουκουβάλας (γ.1812) |
|
Γιώργος Μπουκουβάλας |
|
Αντώνης Μπουκουβάλας | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
Γιάννος Μπουκουβάλας (1868-1888) | Κώστας Μπουκουβάλας (1876-1932) |
|
|
|
|
|
Γιώργος Μπουκουβάλας | |||||||||||||||||||||||||||||||
17ος-18ος αιώνας, η περίοδος του αρματολισμού
Η εξουσία των Μπουκουβαλαίων στο Αρματολίκι των Αγράφων
Οι Μπουκουβαλαίοι έγιναν κυρίως γνωστοί από τη δράση τους ως Αρματολάρχες των Αγράφων. Αυτό είναι γνωστό και καταγεγραμμένο από τα δημοτικά άσματα και ποιήματα των: Χριστόφορου Περραιβού, Claude Charles Fauriel, Frederik Gottschalk von Haxthausen, Niccolò Tommaseo, Αναστάσιου Μανούσου, Σπύρου Ζαμπέλιου, Παναγιώτη Αραβαντινού, Αθανάσιου Ιατρείδη, Arnold Passow, Νικόλαου Γ. Πολίτη, Σπύρου Ι. Θεοδωρόπουλου (Άγι Θέρου) και Πέτρου Σπανδωνίδη. Σημαντική είναι η συνεισφορά των πληροφοριών περι των αρματολαρχών Μπουκουβαλαίων και από τον Νικόλαο Κασομούλη, ήρωα και ιστορικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Η οικογένεια των Μπουκουβαλαίων κατάφερε με επιγαμίες των μελών της να δημιουργήσει μια κραταιά και εκτεταμένη ομοσπονδία αρματολικιών, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν γειτονικά των Αγράφων αρματολίκια. Τέτοια ήταν των Τζουμέρκων, του Βάλτου, του Ξηρόμερου, της Βόνιτσας και του Πατρατζικίου (Υπάτης).
Οι κύριες προσωπικότητες που απασχολούν τους παραπάνω ποιητές αλλά και ιστορικούς είναι κατά σειρά γέννησης:
Γιάννης Μπουκουβάλας
Δήμος Μπουκουβάλας
Λάμπρος Μπουκουβάλας
Γιάννης Μπουκουβάλας (1715-1785)
Κώστας Μπουκουβάλας (απ.1768)
Θανάσης Μπουκουβάλας (1760-1813)
Γιάννης Μπουκουβάλας
Δήμος Μπουκουβάλας (1775-1818)
Στέργιος Μπουκουβάλας
Γεώργιος Μπουκουβάλας
Τύχη του αρματολικιού των Αγράφων
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της Επανάστασης του 1821 είχε κατά νου τον προσεταιρισμό του αρματολικιού των Αγράφων κάτι που τελικώς το πέτυχε όταν πλέον είχε παρηκμάσει η εξουσία της οικογένειας των Μπουκουβαλαίων. Όμως, λόγω του οτι οι Μπουκουβαλαίοι είχανε ακόμη ερείσματα στα σώματα των ατάκτων, κατηγορούνταν ο Καραϊσκάκης ως σφετεριστής και καταχραστής. Για να σταματήσουν οι κατηγορίες αυτές, αρραβώνιασε μια από τις ανήλικες κόρες του με τον μικρότερο αδελφό του Κώστα Μπουκουβάλα, τον Χρήστο Μπουκουβάλα (Χριστάκη) και εμφανιζόταν ως προστάτης αυτών. όμως μετά από λίγο καιρό που σταμάτησαν οι κατηγορίες εναντίον του και πλέον είχε εδραιωθεί η εξουσία του στο Αρματολίκι των Αγράφων, όπως γράφεται χαρακτηριστικά στη βιβλιογραφία έγραψε τα αρραβωνιάσματα στα παλιά του τα τσαρούχια και ήρπασε την επαρχία ταύτην.
Ουσιαστικά όμως το τέλος της κυριαρχίας των Μπουκουβαλαίων στο αρματολίκι των Αγράφων τερματίστηκε το έτος 1819 με τον ορισμό του Ιωάννη Ράγκου από τον Αλή Πασά ως επικαρπωτή του.
19ος αιώνας, η στρατιωτική αποκατάσταση
Γεώργιος Μπουκουβάλας εκπαιδευτικός, πατέρας της Ιώαννας Αναγνώστου-Μπουκουβάλα.
Κώστας Μπουκουβάλας, γνωστός και ως Καπετάν Πετρίλος. Γεννήθηκε το 1877 στο Γύθειο και παρακολούθησε τη Σχολή Ευελπίδων. Ήταν Υπολοχαγός Πεζικού του Ελληνικού Στρατού όταν κατατάχθηκε στα εθελοντικά σώματα του Μακεδονικού Αγώνα.
Νικόλαος Μπουκουβάλας, συνταγματάρχης και πολιτικός του 19ου αιώνος.
20ος αιώνας, δημόσιες προσωπικότητες
Δημήτριος Μπουκουβάλας (στρατιώτης ΔΣΕ)
Ιωάννα Αναγνώστου-Μπουκουβάλα (συγγραφέας)
John Boukouvalas (συγγραφέας)
Ιουλιεττα Μπουκουβάλα (αθλήτρια)
Μιχάλης Μπουκουβάλας (ποδοσφαιριστής)
Δημήτριος Μπουκουβάλας (μουσικός)
Χρήστος Μπουκουβάλας (ηθοποιός)
Ζήσης Μπουκουβάλας (πλαστικός χειρουργός)
Κωνσταντίνος Μπουκουβάλας (δικαστής)
Χαράλαμπος Μπουκουβάλας (νομικός)
Γιώργος Μπουκουβάλας (Δημοσιογράφος)
Οι Μπουκουβαλαίοι στη σάτιρα
Το επίθετο Μπουκουβάλας λόγω της ασυνήθιστης κυκλοφορίας και φύσης του έγινε αντικείμενο σάτιρας σε δημοφιλείς σειρές της ελληνικής τηλεόρασης της δεκαετίας του 1990. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι σειρές Κωνσταντίνου & Ελένης[1] (ΑΝΤ1) και Απαράδεκτοι[2] (MEGA).
Παραπομπές
http://www.youtube.com/watch?v=u6cD0byq5uM#t=03m02s
http://www.youtube.com/watch?v=bZPd_c-f6zA
Πηγές
Ξένη Βιβλιογραφία
Pouqueville F., Voyage dans la Grèce - Paris, 1820-1827
Pouqueville F., Histoire de la régénération de la Grèce - Αθήναι, 1890-1891, Μετάφραση Ξενοφώντα Ζυγούρα
Ελληνική Βιβλιογραφία
Μαυρίκου Π., Ι. Ο τελευταίος πολεμιστής: Κώστας Μπουκουβάλας - Εκδοτικός Οίκος Α.Α.Λιβάνη, 1993 ISBN 960-236-308-8
Μπουκουβάλα Ευρυπίδου, Ι. , Το Αρματολίκι των Αγράφων: Μια χώρα Ελεύθερη και Ανεξάρτητη μέσα στην απέραντη Οθωμανική Αυτοκρατορία - Φωτοστοιχειοθεία-Εκτύπωση-Επιμέλεια: Χρήστος Ε. Χριστινάκης
Κασομούλη Νικολάου, Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων, 1821-1833
Δημήτρης Λουκάτος, «Το τραγούδι του Μπουκουβάλα και η παρουσία του στον Ηπειρωτικό χώρο», Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ.18 σσ.161-176
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
