.
Αθανάσιος Παπαδόπουλος-Κεραμεύς (Δράκεια Πηλίου 1856 – Αγία Πετρούπολη, Ρωσία 1912). Εκ των κορυφαίων Ελλήνων λογίων των τελών του 19ου αιώνος, ο οποίος έδρασε αποδοτικά μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνος. Βυζαντινολόγος και πανεπιστημιακός, υφηγητής της Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρουπόλεως.
Ο πατέρας του Αθανασίου ιερέας Ιωάννης Παπαδόπουλος – Κεραμεύς, επίσης λόγιος, καταγόταν από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας, όπου και επέστρεψε το 1858, δύο χρόνια μετά την γέννηση του γυιου του. Έτσι, ο Αθανάσιος μεγάλωσε και έμαθε τα πρώτα του γράμματα στις Κυδωνίες και στο Αδραμύττιο. Ανώτερη γυμνασιακή μόρφωση έλαβε στην Σμύρνη, όπου και συνέχισε τις σπουδές του στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, καθώς και στην Γερμανική Ευαγγελική Σχολή της ιδίας πόλεως.
Το 1873, δεκαεπταετής ακόμη, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος – Κεραμεύς διορίσθηκε διδάσκαλος της Γραμματικής στο Ελληνικό Γυμνάσιο της Ευαγγελικής Σχολής. Το ίδιο έτος διορίσθηκε επιμελητής του αρτισύστατου Μουσείου και της Βιβλιοθήκης της ίδιας σχολής. Η υπηρεσία του υπήρξε ευδόκιμος, αφού, σύμφωνα με τον ίδιο, το Μουσείο επί των ημερών του κατέστη «κέντρον αρχαιομαθείας και ικανής αρχαιολογικής δημοσιότητος». Κατά το διάστημα 1874–1879 επεδόθη σε αρχαιολογικές περιηγήσεις σε πολλά μέρη της Μικράς Ασίας, σε νήσους του Αιγαίου και σε αυτή την Αθήνα προς όφελος του Μουσείου. Το 1879 υπέβαλε παραίτηση από την θέση του επιμελητού του Μουσείου και της Βιβλιοθήκης της Ευαγγελικής Σχολής και περιηγήθηκε επί διετίαν τις Σποράδες και την Μ. Ασία χάριν αρχαιολογικών και τοπογραφικών μελετών.
Έχοντας μεγάλο πόθο για ευρύτερη δράση, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος – Κεραμεύς εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί χρησιμοποιήθηκε από τον «Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο» για να καταγράψει τα χειρόγραφα των περισσότερων βιβλιοθηκών της τουρκοκρατούμενης Ανατολής. Έτσι, κατά τα έτη 1882-1887 περιηγήθηκε την Μακεδονία, την Λέσβο, την Θράκη, τον Πόντο και τα περίχωρα της Κωνσταντινουπόλεως και επεδόθη στην αντιγραφή, σχολιασμό και καταλογογράφηση πάμπολλων βυζαντινών εγγράφων και φιλολογικών κειμένων. Το ογκώδες υλικό των ερευνών του Παπαδοπούλου – Κεραμέως μπορούσε να καλύψει τέσσερεις τόμους, εκ των οποίων όμως εξεδόθη μόνο ο ένας από την Μαυρογορδάτειο Βιβλιοθήκη το 1884.
Το 1887 ο Κεραμεύς εκλήθη στα Ιεροσόλυμα ως Αρχιγραμματεύς του Πατριάρχου Νικοδήμου Α´. Εκεί, κατόπιν εξονυχιστικής έρευνας και διετών μόχθων του οτρηρού μελετητή ήλθαν στο φως της δημοσιότητος οι πνευματικοί θησαυροί των βιβλιοθηκών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι περιελήφθησαν στην πεντάτομη Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη (1891- 1915 ) και στο επίσης πεντάτομο έργο Ανάλεκτα Ιεροσολυμιτικής Σταχυολογίας (1891-1898). Αμφότερα τα έργα εξεδόθησαν στην Αγία Πετρούπολη από τον «Εν Πετρουπόλει Αυτοκρατορικόν Παλαιστινόν Σύλλογον».
Ο από το 1888 εγκατεστημένος στην Αγία Πετρούπολη προς επιμέλεια των μελλόντων να εκδοθούν έργων του Κεραμεύς σκέφθηκε αρχικώς να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, καθότι είχε εγκαταλείψει σύζυγο και θετή θυγατέρα στην Χάλκη. Ωστόσο, το 1892 διορίσθηκε υφηγητής της Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρουπόλεως, ενώ αργότερα διορίσθηκε και τμηματάρχης στην Δημόσια Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Πετρουπόλεως. Έκτοτε το επιστημονικό το κύρος ανέρχεται, ενώ συνεχίζει ακατάπαυστα να διδάσκει, να μελετά, να συγγράφει και να εκδίδει τα έργα του. Αναγνωρίζεται πλέον ως διεθνούς εμβελείας επιστήμων, και οι ανά την Ευρώπη πύλες των επιστημονικών καθιδρυμάτων είναι γι᾿ αυτόν ανοιχτές. Λόγω δε της συναναστροφής του με Ευρωπαίους επιστήμονες και της ευρείας αποδοχής του απ᾿ αυτούς, έχει την δυνατότητα να εξασφαλίζει πιστά αντίγραφα από αρχαίους κώδικες και να τους μελετά χωρίς να χρειάζεται να ταξιδεύει στο εξωτερικό.
Παρ᾿ όλ᾿ αυτά, η κόπωση από τις πολύμηνες κατά καιρούς επιστημονικές του περιηγήσεις, ο ατυχής οικογενειακός βίος, η εξαντλητική εργασία, η χρόνια πενία, και το διαρκώς εντεινόμενο άγχος του να προφτάσει να εκδώσει τα φιλολογικά του ευρήματα υπέσκαψαν όχι μόνο την σωματική, αλλά και την ψυχική του υγεία. Οι κεφαλαλγίες, η διατάραξη του νευρικού του συστήματος και η σωματική και ψυχική κόπωση επέδρασαν αναμφιβόλως και κατ᾿ αυτής της πνευματικής του διαύγειας. Κατά τα τελευταία δύο-τρία χρόνια της ζωής του, ενώ δεν εγκατέλειπε την μελέτη και το γράψιμο, υπέπιπτε πολλές φορές σε ακατανόητα σφάλματα. Στο τέλος, ο επιστήμων που τόσα είχε ακόμη να προσφέρει, απέθανε το 1912 σε ηλικία 56 μόλις ετών, αφού εκδαπανήθηκε χάριν της επιστήμης σε ξένη χώρα, μακριά από την οικογένεια, τους συγγενείς, τους φίλους και τους ομογενείς του.
Ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος – Κεραμεύς υπήρξε πολυγραφότατος. Τα δημοσιεύματά του, πολυπληθή και ετερόκλητα, αναφέρονται στην κλασική, βυζαντινή και χριστιανική αρχαιολογία, στην κλασική, βυζαντινή και νεοελληνική γραμματεία, στην παλαιογραφία, στην υμνογραφία, στην αγιολογία, στην εκκλησιαστική ιστορία στην πατρολογία και στην παλαιστινολογία. Πάμπολλες, επίσης, είναι οι βιβλιοκρισίες του. Μιλούσε και έγραφε εκτός της Ελληνικής την Λατινική, την Τουρκική, την Εβραϊκή, την Αρμενική, την Αγγλική, την Γαλλική, την Γερμανική, την Ιταλική και την Ρωσική.
Ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος – Κεραμεύς βραβεύθηκε πολλές φορές από διάφορες ευρωπαϊκές επιστημονικές οργανώσεις, ενώ εξελέγη μέλος πολλών επιστημονικών οργανισμών.
Βιβλιογραφία
Νικολάου Τωμαδάκη, Κλεις της Βυζαντινής Φιλολογίας, εκδ. αδελφών Μυρτίδη, Αθήναι 19653 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα, τ.48, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 1996 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, τ.9, εκδ. Αθ. Μαρτίνος, Αθήναι 1966
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
