.
Ο Άγγελος ή Αγγελής Γάτσος ( 1771 - 1839 ) ήταν οπλαρχηγός της Ελληνικής επανάστασης του 1821 από τους Σαρακηνούς Αλμωπίας του νομού Πέλλας.[1] Περιγράφεται ως ψηλός, ξανθός, δασύτριχος, ατρόμητος στις μάχες και ιδιαίτερα ρωμαλέος[2].
Βιογραφία
Πριν το 1821
Σύμφωνα με την παράδοση κατάγονταν από φτωχή οικογένεια των Σαρακηνών. Ο πατέρας του λέγονταν Δημήτριος ( Μήτρος ) και είχε τρεις γιους ( τον Αγγελή, τον Πέτρο και έναν μικρότερο αγνώστων στοιχείων ) και μία κόρη. Ο Αγγελής για βιοποριστικούς λόγους εγκατέλειψε τη γενέτειρά του σε ηλικία 16 ετών ( το 1787 ) και μετέβη στο Πόζαρ (Λουτράκι) της κοιλάδας της Αλμωπίας. Εκεί, διατέλεσε φύλακας σε κοπάδια βουβαλιών ενός ντόπιου προύχοντα. Όταν έμαθε ότι ο μπέης της περιοχής επρόκειτο να επισκεφτεί τον προύχοντα με εχθρικούς σκοπούς, εξόντωσε τον οθωμανό αξιωματούχο και ακολούθησε κλέφτικη δράση. Ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα, αναφέρεται ως αρματολός στην περιοχή του Ολύμπου.[2]
Τελικά εγκατέστησε την έδρα του στο Περισώρι.[Σημ. 1][3] Η οικογένειά του αποτελούνταν από τη σύζυγό του Πρώια ( ήταν χήρα από τους Σαρακηνούς την οποία νυμφεύτηκε ο Γάτσος ), τις πέντε κόρες του, το γιο του Νικόλαο και τον υιοθετημένο γιο του Δημήτριο.[4]
Δράση κατά την Ελληνική Επανάσταση
Στις αρχές του 1822 ο Γάτσος συμμετείχε στη σύσκεψη στη μονή της Δόβρας της Ημαθίας, όπου αποφασίστηκε από αρματολούς και προκρίτους της ευρύτερης περιοχής, η διεξαγωγή ένοπλης εξέγερσης με κέντρο την Νάουσα.[5] Ο Γάτσος είχε ενεργή συμμετοχή στις πολεμικές επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή, με κυριότερες την αποτυχημένη επίθεση κατά της Βέροιας και την άμυνα στην πόλη της Νάουσας, η οποία τελικά έπεσε στις 13 Απριλίου 1822 στα χέρια των οθωμανικών στρατευμάτων έπειτα από σκληρές μάχες με επακόλουθο την πλήρη καταστροφή της πόλης και τη γενική σφαγή.[6]
Κατά την είσοδο του οθωμανικού στρατού στη Νάουσα, αιχμαλωτίστηκε ο γιος του, Νικόλαος, η σύζυγός του και οι κόρες του. Η σύζυγός του μάλιστα, έγκυος ούσα, γέννησε στις φυλακές. Μετά την άλωση της Νάουσας, ο Γάτσος κατέφυγε μαζί με τους Τάσο Καρατάσο, Τσάμη Καρατάσο, Κωνσταντίνο Δουμπιώτη, Γ. Συρόπουλο, Τόλιο Λάζο και Κότα[7] στον Ασπροπόταμο της Θεσσαλίας.[8] Ως υπαρχηγός του σώματος Καρατάσου θα συνδράμει στις πολεμικές επιχειρήσεις των Καραϊσκάκη και Ράγκου στα Άγραφα και έπειτα θα μεταβεί στο Μεσολόγγι.[9]
Το ίδιο έτος θα συμμετάσχει στην αποτυχημένη εκστρατεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειρο.[10] Μάλιστα, συνδράμει τους Μάρκο Μπότσαρη, Βλαχόπουλο, Βαρνακιώτη και Καρατάσο στον κυκλικό ελιγμό 1200 ανδρών με στόχο την ενίσχυση του Σουλίου. Τελικά, παρά τη σύγχυση που επήλθε στις τάξεις των Οθωμανών, οι επαναστάτες θα υποχωρήσουν έπειτα από την μάχη στην Πλάκα Πραμάντων, στις 29 Ιουνίου του 1822.[11] Μάλιστα, σε εκείνη τη μάχη θα σκοτωθεί και ο αδελφός του Γάτσου, Πέτρος.[12]
Μετά την αποτυχία της εκστρατείας στην Ήπειρο, ακολούθησε τον Γενναίο Κολοκοτρώνη στην Πελοπόννησο όπου επικεφαλής 100 Μακεδόνων, πολέμησε μαζί με τον υιοθετημένο του γιο, Δημήτριο, στη νικηφόρα μάχη των Δερβενακίων κατά των στρατευμάτων του Δράμαλη[13][14] [15] όπως και στις επιχειρήσεις στην Κορινθία.[16]
Αγγελής Γάτσος
Στα τέλη του 1823 βρισκόταν στο Τρίκερι, που αποτελούσε τον μοναδικό θύλακα των επαναστατών στη Θεσσαλία, με τους Αν. Καρατάσο, Μπασδέκη κ. ά. Μάλιστα, αντιτάχθηκε στην αυθαίρετη και μεμονωμένη απόφαση του Καρατάσου, ο οποίος υπέγραψε χωριστή συνθήκη ειρήνης με τον Κιουταχή που οδήγησε τελικά στην απόσυρση των ελληνικών δυνάμεων από το Τρίκερι.[17]
Τον Αύγουστο του 1824 στάλθηκε μαζί με άλλους Θεσσαλούς και Μακεδόνες οπλαρχηγούς και ένοπλους, από τις Βόρειες Σποράδες όπου βρίσκονταν, στην Ύδρα με σκοπό να εξασφαλίσουν το νησί από ενδεχόμενη τουρκική επίθεση.[18] Αργότερα, το ίδιο έτος, συμμετείχε στην εκστρατεία των κυβερνητικών δυνάμεων κατά των αντιφρονούντων της Πελοποννήσου στα πλαίσια του εμφυλίου.[19]
Τον Μάρτιο του 1825 συμμετείχε στη μάχη της Σχινόλακκας κατά των αιγυπτιακών δυνάμεων του Ιμπραήμ, κατά την οποία οι Έλληνες επαναστάτες κατάφεραν να επικρατήσουν.[20] Το 1826 κατέκρινε τις πειρατικές επιχειρήσεις των Θεσσαλών και Μακεδόνων ενόπλων[21] ενώ τον Νοέμβριο του ίδιου έτους αποβιβάστηκε μαζί με τον Καρατάσο και 1500 ένοπλους στις Θερμοπύλες. Εκεί επήλθε διαφωνία με τον Καρατάσο πάνω σε θέματα τακτικής και στις 9 Νοεμβρίου χτυπήθηκε με οθωμανικά στρατεύματα στη μάχη της Αταλάντης.[22]
Το Νοέμβριο του 1827 συμμετείχε στην επιχείρηση κατάληψης του Τρικερίου[23] υπό τον Καρατάσο, μαζί με τους Μπίνο, Μήτρο Λιακόπουλο, Αποστολάρα Βασιλείου (από το Γομάτι Χαλκιδικής) και Γεώργιο Βελέντζα (από τον Αλμυρό).
Μετά την δημιουργία του ελληνικού κράτους, ο Γάτσος εγκαταστάθηκε στην Αταλάντη Φθιώτιδας, όπου και πέθανε πάμπτωχος το 1839, έχοντας το βαθμό του συνταγματάρχη της Φάλαγγας.[24]
Το 1830, με τη βοήθεια της ελληνικής κυβέρνησης, κατόρθωσε να απελευθερώσει το γιο του, Νικόλαο, ο οποίος στάλθηκε τελικά από τον Όθωνα, στο Μόναχο για στρατιωτική εκπαίδευση ενώ ο έτερος γιος του, Μήτσος Γάτσος, ακολούθησε και αυτός στρατιωτική καριέρα φτάνοντας ως το βαθμό του αντιστράτηγου.[25]
Πηγές
Εθνική Βιβλιοθήκη τής Ελλάδος, τμήμα Χειρογράφων Αρχείον Αγώνος, άρ. 1969
Ιωάννης Χολέβας, "Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας", εκδόσεις Πελασγός, 1999
livepedia
Φώτιος Χρυσανθόπουλος, επιμ. (1888). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Σταύρος Ανδρόπουλος, Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2010.
Παραπομπές
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 261 - 262.
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 262.
Ιωάννης Παπαλαζάρου, Αγγελής Γάτσος, ένας γενναίος Μακεδόνας στην εθνεγερσία του 1821, Δημοτική Κοινοφελής Επιχείρηση Δήμου Έδεσσας, Έδεσσα 2012, σ. 34 - 38]
Ιωάννης Παπαλαζάρου, Αγγελής Γάτσος, ένας γενναίος Μακεδόνας στην εθνεγερσία του 1821, Δημοτική Κοινοφελής Επιχείρηση Δήμου Έδεσσας, Έδεσσα 2012, σ. 34 - 38
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 128.
Κατά τον Βακαλόπουλο, η άλωση επήλθε έπειτα από προδοσία των πολιτικών αντιπάλων του ντόπιου επαναστάτη, Λογοθέτη Ζαφειράκη ( βλ. Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 137 - 138 ).
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 263.
βλ. Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 138.
βλ. Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 144.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 153.
βλ. Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 158.
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 263.
Φώτιος Χρυσανθόπουλος, Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως, Εν Αθήναις, 1888, σ. 193.
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 264.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 242.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 251.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 528 - 529, 534.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 547.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος ΣΤ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 780.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος Ζ', Θεσσαλονίκη 1986, σ. 41.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος Ζ', Θεσσαλονίκη 1986, σ. 644.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος Ζ', Θεσσαλονίκη 1982, σ. 668 - 669.
Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος Ζ', Θεσσαλονίκη 1986, σ. 856.
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 265.
Ιωάννης Κ. Χολέβας, Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1999, σ. 265 - 266.
Σημειώσεις
Το Περισώρι είναι χωριό του Βερμίου, βορειοδυτικά της Νάουσας. Καταστράφηκε από τους Οθωμανούς μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
