Ανδρέας Παβίας

Ο Ανδρέας Παβίας (π. 1440 - μεταξύ 1504-1512) είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους με κατεύθυνση στην αγιογραφία του 15ου αιώνα. Έδρασε στον Χάνδακα (Ηράκλειο Κρήτης) κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα. Ήδη το 1470 μαρτυρείται ότι δίδασκε ζωγραφική σε παιδιά ευγενών . Πέθανε μεταξύ 1504 και 1512.

Η Σταύρωση, Η Σταύρωση, Λεπτομέρεια

Η Κοίμηση του Αγίου Εφραίμ του Σύρου

Όπως και άλλοι σύγχρονοί του κρητικοί ζωγράφοι, φιλοτέχνησε εικόνες ακολουθώντας διαφορετικές τεχνοτροπίες και αποδίδοντας ποικίλα εικονογραφικά θέματα στα βυζαντινά και "ιταλοκρητικά" του έργα. Τα έργα του απευθύνονταν και στο ορθόδοξο αλλά και στο καθολικό δόγμα. Τα τελευταία, που απευθύνονταν στην καθολική πελατεία του ζωγράφου, μαρτυρούν γνώση της υστερογοτθικής τέχνης.

Κύριο μέσο έκφρασης του αποτελεί η εικόνα, ένα αντικείμενο ευλάβειας που έβρισκε θέσεις τόσο σε εκκλησίες και μοναστήρια όσο και σε αστικά σπίτια.

Καλλιτεχνική και οικονομική δραστηριότητα

Θεωρείτο magister, διδάσκαλος της τέχνης αλλά και των γραμμάτων και η εκλεκτή του πελατεία αποτελείτο από πλούσιους αστούς και ευγενείς. Το έργο του είναι ολιγάριθμο αλλά ποιοτικά υψηλό, ωστόσο η καλλιτεχνική του δραστηριότητα ήταν μακρόχρονη οπότε είναι πιθανόν να υποθέσει κανείς ότι ακόμη λανθάνουν έργα σε δυτικές κυρίως εκκλησίες ή σε ιδιωτικές συλλογές.

Τα αρχειακά έγγραφα στη Βενετία παρέχουν πολλές πληροφορίες για τη ζωή του ζωγράφου στο Ηράκλειο της Κρήτης, οι οποίες καλύπτουν το διάστημα από το 1470, που εμφανίζεται ως διδάσκαλος ζωγραφικής, έως το 1512 που μνημονεύεται ως ήδη νεκρός. Τα έτη 1471, 1473 και 1479 ο ζωγράφος εμπλέκεται σε οικονομικές υποθέσεις στο Ηράκλειο, όπου και κατοικούσε. Στις 23 Απριλίου 1480 υπέγραψε ως μάρτυρας: magister Andrea Pavia, penctor. Το 1481 ενοικίασε ένα σπίτι (στον Georgio Grin) στο Βούργο του Χάνδακα. Το 1482 υπέγραψε συμβόλαιο με τον πατέρα του Άγγελου Πιτζαμάνου, να διδάξει το γιο του ζωγραφική για πέντε χρόνια. Κατά τα έτη 1482, 1483, 1486 και 1491 το όνομα του αναφέρεται σε πράξεις αγοραπωλησιών και ενοικιάσεων στο Ηράκλειο, από τις οποίες διαφαίνεται ότι διέθετε αξιόλογη περιουσία. Στις 24 Οκτωβρίου 1492 ο Andrea Pavia pentor υπέγραψε συμβόλαιο με τον πατέρα του Μανούσου Κούκου, κατοίκου Ηρακλείου, να διδάξει το γιό του ζωγραφική για πέντε χρόνια. Το 1493 εμπλέκεται πάλι σε οικονομικές υποθέσεις στο Ηράκλειο. Κατά το διάστημα των ετών 1493-1505 γνωρίζομε ότι ο καθολικός επίσκοπος Giovanni Battista Lagni παρήγγειλε στην Κρήτη μια εικόνα της Pieta, που βρίσκεται σήμερα στο Rossano.

Στις 23 Μαϊου 1499 συμφώνησε να διδάξει ζωγραφική για τρία χρόνια τον Νικολό Ντα Νάπολι και στις 16 Ιουλίου του ίδιου χρόνου ο Andrea Pavia depentor υπέγραψε συμβόλαιο μαθητείας για τέσσερα χρόνια με τον Ιωάννη Πλωραίο. Στις 19 Νοεμβρίου 1499 ο maystro Andrea Pavia depentor συμφώνησε με τη μητέρα του εβραίου Aquilo (Σουλουμά) να διδάξει στο γιό της όχι μόνο ζωγραφική αλλά και τα γράμματα για οκτώ χρόνια.

Στις 7 Μαϊου 1500 ζήτησε να του επιστραφεί μία εικόνα της Γεννήσεως του ζωγράφου Αγγέλου. Τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς αναφέρεται πάλι για οικονομικές υποθέσεις. Στις 26 Ιουλίου 1500 ιδιόχειρες υπογραφές σε διαθήκη αναφέρουν: "Εγώ ο Ανδρέ(ας) ο Παβί(ας) μάρτυς" χωρίς να προσδιορίζεται εάν πρόκειται για τον ζωγράφο.

Το 1502 ο Α. Παβίας αναφέρεται σε έγγραφο σχετικό με χρηματική υπόθεση και στις 8 Ιουλίου 1503 υπογράφει ως μάρτυρας, magister Andreas Pavia, μαζί με τον ζωγράφο Μάρκο Αμάραντο. Σύμφωνα με έγγραφο του 1504, είχε αγοράσει αποθήκη στο Ηράκλειο, τον ίδιο χρόνο ο ζωγράφος, κάτοικος Βούργου Χάνδακα, υπόσχεται να δώσει στη θετή κόρη του Αγνή σημαντική προίκα: 500 υπέρπυρα και 10 χρυσά δουκάτα, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η αξία μιάς οικίας στον Χάνδακα, χρυσάφι, ασήμι, πολύτιμοι λίθοι, ενδύματα, κλίνη και κοσμήματα.

Στις 8 Νοεμβρίου 1512 ο ζωγράφος έχει ήδη πεθάνει, επειδή σε έγγραφο αναφέρεται η χήρα του Μαριέτα. Το 1514 αναφέρεται πάλι ως διαχειρίστρια της περιουσίας του ζωγράφου η χήρα του, η οποία παραχωρεί έκταση της μονής του Αγίου Πνεύματος, που της ανήκε και βρισκόταν έξω από το Βούργο του Χάνδακα. Η ίδια Μαρία αναφέρεται και σε έγγραφο του 1516.
Επιρροή στους μεταγενέστερους

Ο Ανδρέας Παβίας είχε την ικανότητα να ζωγραφίζει σε ποικίλες τεχνοτροπίες. Δημιούργησε εικονογραφικούς τύπους –πρότυπα για τις επόμενες γενιές( Σταύρωση –pieta). To έργo τoυ xαρακτηρίζεται συχνά από έντoνη ρεαλιστική διάθεση, πoυ οφείλεται σε μία παλαιότερη τάση, αντικλασικού χαρακτήρα, της Παλαιολόγειας ζωγραφικής. Στα «ιταλοκρητικά» έργα του ακολουθεί την υστερογοτθική τεχνοτροπία, που ο ρεαλισμός της ταιριάζει με την καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία.

H εγκατάσταση του μαθητή του, Aγγέλου Πιτζαμάνου, στην Iταλία δεν είναι άσχετη με τις τάσεις της ζωγραφικής του δασκάλου του Aνδρέα Παβία. Προσαρμογή σε πιο σύγχρονες ιταλικές επιδράσεις(Bellini), αναγνωρίζονται στην τέχνη του Nικολάου Tζαφούρη, λεπτολόγου μικρογράφου με «λυρική διάθεση», που δημιουργεί και αυτός νέους εικονογραφικούς τύπους (Aκρα Tαπείνωση).
Βιβλιογραφία- Τύπος

Η καθημερινή, Επτά ημέρες, Αφιέρωμα "Η Κρητική Σχολή Ζωγραφικής"

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Εθνική Πινακοθήκη
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών-Πανδέκτης: Παβίας Ανδρέας