Στην ελληνική μυθολογία ο Ιάσονας (Ιάσων) ήταν ο ήρωας που ηγήθηκε της Αργοναυτικής Εκστρατείας.

Ο Ιάσονας ήταν γιος του Αίσονα και της Πολυμήδης, της θείας του Οδυσσέα. Πάντως ως μητέρα του αναφέρεται και η Αλκιμήδη. Ο Ιάσονας ήταν απόγονος του θεού Αιόλου. Ο Αίσονας, νόμιμος βασιλιάς της Ιωλκού, εκδιώχθηκε από τον ετεροθαλή αδελφό του, τον Πελία, ενώ άλλη εκδοχή λέει ότι ο Αίσονας εμπιστεύθηκε στον Πελία την εξουσία ώσπου να ενηλικιωθεί ο Ιάσων. Ο μικρός Ιάσονας ανατράφηκε στο Πήλιο από τον Κένταυρο Χείρωνα, που του δίδαξε και την Ιατρική.

Μόλις ενηλικιώθηκε, ο Ιάσονας πήρε τον δρόμο για την Ιωλκό. Στον δρόμο, καθώς επεχείρησε να περάσει ένα ποτάμι, έχασε το ένα του σανδάλι, οπότε εμφανίσθηκε στη γενέτειρά του «μονοσάνδαλος». Φορούσε το τομάρι ενός πάνθηρα και κρατούσε από μία λόγχη στο κάθε του χέρι. Φθάνοντας στο κέντρο της Ιωλκού τον είδε ο Πελίας, που εκείνη τη στιγμή τελούσε μία θυσία. Ο Πελίας τότε τρομοκρατήθηκε, επειδή ένας χρησμός του είχε πει να «φυλαχθεί από τον μονοσάνδαλο». Ο Ιάσονας έμεινε 5 ημέρες στο σπίτι του πατέρα του και στη συνέχεια πήγε στον Πελία και του ζήτησε την εξουσία. Μόλις ο Πελίας συνήλθε από τον φόβο του, ρώτησε τον Ιάσονα ποια τιμωρία θα επέβαλλε σε ένα σφετεριστή του θρόνου, οπότε ο Ιασόνας του αποκρίθηκε ότι θα τον έστελνε να φέρει το «Χρυσόμαλλο Δέρας», την προβιά δηλαδή του φτερωτού κριαριού που είχε φυγαδεύσει τον Φρίξο και την Έλλη. Τότε ο Πελίας διέταξε τον Ιάσονα να εκτελέσει αυτή την αποστολή, άλλη παράδοση όμως αναφέρει ότι ο Ιάσονας πήρε μόνος του την απόφαση να πάει να φέρει το Δέρας: κατά τους ποιητές, η θεά Ήρα του ενέβαλε αυτή την ιδέα, με απώτερο στόχο να τιμωρήσει τον Πελία επειδή δεν την τιμούσε όπως εκείνη θα ήθελε.

Στην Αργοναυτική Εκστρατεία

Ιάσονας και Πελίας Louvre K127

Μόλις πάρθηκε η απόφαση, ο Ιάσονας βρήκε τον Άργο, τον γιο του Φρίξου, και ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Άργος τότε, μετά από συμβουλή της θεάς Αθηνάς, ναυπήγησε την «Αργώ». Μετά ο Ιασόνας έβαλε κήρυκα να γυρίσει όλη την Ελλάδα και αναγγείλει την επικείμενη εκστρατεία για να έρθει να συμμετάσχει όποιος θα ήθελε. Αυτή η εκστρατεία έγινε γνωστή, από το όνομα του πλοίου, ως «Αργοναυτική», και οι ήρωες που συμμετείχαν ως «Αργοναύτες», λήμματα στα οποία και παραπέμπουμε.

Αφού πέρασαν από τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη, την Κύζικο (όπου από τραγική παρεξήγηση ο Ιάσων σκότωσε τον ομώνυμο βασιλιά), τη Μυσία, τις χώρες των Βεβρύκων και των Μαριανδυνών, και αφού απάλλαξαν τον Φινέα από τις Άρπυιες, οι Αργοναύτες έφθασαν στην Κολχίδα. Εκεί ο Ιάσονας παρουσιάσθηκε μπροστά στον βασιλέα Αιήτη, στον οποίο ο Φρίξος είχε δωρήσει το Χρυσόμαλλο Δέρας, και του εξήγησε τον σκοπό της αποστολής του. Ο Αιήτης, που είχε αφιερώσει το Δέρας στον θεό Άρη, είπε ότι δεν είχε αντίρρηση, αρκεί ο Ιάσωνας να έζευε δύο ταύρους με χάλκινα πόδια που έβγαζαν φλόγες από τα ρουθούνια τους (οι δύο αυτοί ταύροι, δώρο του Ηφαίστου στον Αιήτη, δεν είχαν ζευτεί ποτέ πριν), να οργώσει με αυτούς ένα χωράφι και να το σπείρει με τα δόντια ενός δράκου.

Ο Ιάσονας άρχισε να σχεδιάζει το πώς θα επιτελέσει αυτούς τους άθλους, όταν μπήκε στη ζωή του η Μήδεια, η μάγισσα κόρη του Αιήτη. Η Μήδεια ερωτεύθηκε τον Ιάσονα μόλις τον είδε, και γνωρίζοντας το πρόβλημα θέλησε να τον βοηθήσει. Του ζήτησε όμως να της υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε μαζί του στην Ελλάδα και θα την παντρευόταν. Ο Ιάσων της το υποσχέθηκε και η Μήδεια του έδωσε ένα υγρό, με το οποίο άλειψε το σώμα του αλλά και την ασπίδα του. Από τη στιγμή εκείνη δεν μπορούσε να τον βλάψει ούτε όπλο, ούτε η φωτιά. Μόνο που η ισχύς του μαγικού υγρού έπαυε μετά από 24 ώρες. Η Μήδεια αποκάλυψε επίσης στον Ιάσονα ότι, καθώς θα έσπερνε τα δόντια του δράκου, θα φύτρωναν αυθωρεί οπλισμένοι πολεμιστές, που θα επεδίωκαν να τον σκοτώσουν. Ο Ιάσονας μπόρεσε έτσι να ζέψει τους ταύρους χωρίς να καεί από τις φλόγες τους, και έριξε μια πέτρα ανάμεσα στους πολεμιστές που «έσπειρε», όπως τον είχε επίσης συμβουλέψει η Μήδεια, οπότε αυτοί νόμισαν ότι κάποιος από τους ίδιους την έριξε και αλληλοσκοτώθηκαν μεταξύ τους.

Αφού ο Ιάσονας επετέλεσε τους δύο αυτούς άθλους, ο Αιήτης αθέτησε την υπόσχεσή του. Προσπάθησε μάλιστα να κάψει το πλοίο και να εξοντώσει τους Αργοναύτες. Δεν απέμενε παρά να κατορθώσει να πάρει ο Ιάσονας το Δέρας μόνος του. Αλλά το φύλαγε ένας δράκος που δεν κοιμόταν ποτέ. Και πάλι έδρασε η Μήδεια και με τα μάγια της αποκοίμισε το τέρας, οπότε ο Ιάσονας πλησίασε, ξεκρέμασε το Χρυσόμαλλο Δέρας από το δέντρο όπου ήταν κρεμασμένο και το πήρε μαζί του. Ο Αιήτης ήταν τόσο σίγουρος για τον δράκοντα αυτό, ώστε δεν έδειξε την απαιτούμενη προσοχή. Οι Αργοναύτες λοιπόν κατάφεραν να αποπλεύσουν μαζί με το Δέρας, τη Μήδεια, αλλά και τον αδελφό της Μήδειας, τον Άψυρτο. Ο Αιήτης του κατεδίωξε με ένα πλοίο, αλλά η Μήδεια έσφαξε τον Άψυρτο, τον κομμάτιασε και πετούσε ένα-ένα τα κομμάτια στη θάλασσα, οπότε ο Αιήτης έχασε πολύ χρόνο για να περισυλλέξει τα κομμάτια του γιου του και οι Αργοναύτες διέφυγαν.

Μετά από πρόσθετες περιπέτειες (καθώς ο Δίας ήταν οργισμένος για το έγκλημα και τους έστελνε πλέον συνεχώς τρικυμίες), και αφού αντιμετώπισαν τον Τάλω στην Κρήτη, κινδύνευσαν στο Κρητικό Πέλαγος. Ο Ιάσονας ικέτευσε τον Απόλλωνα να τους δείξει τον δρόμο. Πραγματικά, ο θεός του φωτός επάκουσε τη δέηση του ήρωα και τους έστειλε μια φωτεινή δέσμη η οποία τους οδήγησε σε μία από τις Σποράδες, από όπου στη συνέχεια βρήκαν τον δρόμο τους για την Ιωλκό.

Ιάσονας και Μήδεια

Ιάσονας και Μήδεια Guido de Columnis

Ο Ιάσονας, έχοντας πάρει ως σύζυγό του τη Μήδεια, παρέδωσε στον Πελία το Χρυσόμαλλο Δέρας. Από το σημείο αυτό και πέρα δημιουργήθηκαν διάφορες παραδόσεις και εκδοχές. Σύμφωνα με μία, ο Ιάσονας πήρε τη βασιλεία, αλλά σύμφωνα με άλλη ήταν τόσο εξαντλημένος, ώστε απλώς έζησε ήσυχα στην πόλη του και απέκτησαν με τη Μήδεια ένα γιο, τον Μήδειο. Μετά από λίγο καιρό όμως θέλησε να εκδικηθεί τον θείο του τον Πελία για τα όσα αυτός είχε κάνει στον πατέρα του (τον είχε σκοτώσει αναγκάζοντάς τον να πιεί αίμα ταύρου). Τότε η Μήδεια, αναλαμβάνοντας να ικανοποιήσει την εκδικητική μανία του Ιάσονα, συνέλαβε, ως μάγισσα, το εξής σατανικό σχέδιο: μπροστά στις κόρες του Πελία έσφαξε ένα κριάρι και αφού το έκοψε κομμάτια το μετέβαλε ύστερα με μάγια σε ζωντανό αρνάκι, δείχνοντας έτσι ότι μπορεί να επαναφερθεί με τον ίδιο τρόπο σε νεανική ηλικία κάθε γεροντικός οργανισμός, ακόμα και άνθρωπος. Οι χαζές θυγατέρες τότε κατέσφαξαν τον γέροντα Πελία προσδοκώντας τη μετατροπή του σε νέο, αλλά ο Πελίας δεν ξαναγύρισε πια στη ζωή. Μετά από αυτά ο γιος του Πελία, ο Άκαστος, έδρασε αμέσως, διαδεχόμενος τον Πελία στον θρόνο της Ιωλκού, και έδιωξε από την πόλη τη Μήδεια με τον Ιάσονα. Το ζευγάρι βρήκε καταφύγιο στην Κόρινθο.

Στην Κόρινθο ο Ιάσονας και η Μήδεια έζησαν ήσυχα για 10 τουλάχιστον χρόνια. Με την πάροδο του χρόνου όμως ο Ιάσονας άρχισε να βαριέται τη Μήδεια και άρχισε να βλέπει την όμορφη και πολύ νεότερη θυγατέρα του Κορίνθιου βασιλιά Κρέοντα, τη Γλαύκη ή Κρέουσα. Τελικώς τη μνηστεύθηκε. Η Μήδεια κατάλαβε τότε ότι ήταν σε δύσκολη θέση, καθώς έμενε μετέωρη σε ένα τόπο ξένο, και με κλειστό τον δρόμο της επιστροφής, καθώς το έγκλημά της με τον Άψυρτο θα πληρωνόταν σκληρά στην Κολχίδα. Προσπάθησε λοιπόν να πείσει τον Ιάσονα να της μείνει πιστός, θυμίζοντάς του τους όρκους πίστεως που της είχε δώσει και επικαλούμενη ως μάρτυρες τους ίδιους τους θεούς. Αυτά όμως αποδείχθηκαν μάταια, οπότε η Μήδεια εκδηλώθηκε ξανά ως μάγισσα: Απέστειλε ως γαμήλιο δώρο στη Γλαύκη ένα νυφικό χιτώνα, που μόλις τον φόρεσε πήρε φωτιά και την έκαψε ζωντανή. Το ίδιο έπαθε και ο πατέρας της, ο Κρέων, προσπαθώντας να τη βοηθήσει. Για τον Ιάσονα, η Μήδεια επεφύλαξε τη σκληρότερη εκδίκηση: Σκότωσε τα δύο παιδιά τους. Από τότε το όνομά της έγινε συνώνυμο της μάνας που σκοτώνει τα παιδιά της. Πιθανώς ο Ιάσονας θα πάθαινε τίποτα χειρότερο αν, όπως φαίνεται, δεν εξακολουθούσε να αποτελεί για τη Μήδεια μια ελπίδα. Ο Ιάσονας την αντιμετώπισε οργισμένος, οπότε η Μήδεια ανέβηκε ψηλά στους αιθέρες πάνω σε ένα μαγικό άρμα που της έστειλε ο θεός Ήλιος και εξαφανίσθηκε από προσώπου γης.

Ο Ιάσονας άρχισε μετά από αυτά να θέλει να ξεχάσει την Κόρινθο και ό,τι του θύμιζε και να ξανασκέπτεται την Ιωλκό, όπου ακόμα βασίλευε ο γιος του σφετεριστή, ο Άκαστος. Κατά μία εκδοχή, με τη βοήθεια του Πηλέως, που είχε προηγούμενα με τον Άκαστο και τη σύζυγό του, και των Διοσκούρων, ο Ιάσονας κυρίευσε την Ιωλκό. Τότε ο Πηλέας σκότωσε τον Άκαστο και τη γυναίκα του Αστυδάμεια. Ο Ιάσονας αναφέρεται επίσης ότι έλαβε μέρος και στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου.

* Ο αστεροειδής 6063 Ιάσων (6063 Jason), που ανακαλύφθηκε το 1984, πήρε το όνομά του από τον μυθικό αυτό ήρωα.

Εύξεινος Πόντος