Στην ελληνική μυθολογία ο Ευρυσάκης ήταν γιος του Αίαντα και της Τέκμησσας, κόρης του βασιλιά Τελεύτα της Φρυγίας. Ο Ευρυσάκης πήρε το όνομά του από την ασπίδα («σάκον») του πατέρα του, που ήταν πολύ πλατιά (ευρύς + σάκος).

Την ώρα που ο Αίας απεφάσισε να αυτοκτονήσει, εμπιστεύθηκε τον γιο του στον αδελφό του, τον Τεύκρο. Στην τραγωδία «Αίας» του Σοφοκλή, η ασπίδα είναι το μοναδικό αντικείμενο που παραδίδει στον γιο του ο Αίας πριν την αυτοκτονία του. Μετά την άλωση της Τροίας, ο Ευρυσάκης επέστρεψε στη Σαλαμίνα, όχι όμως στο ίδιο πλοίο με τον θείο του. Ο Τελαμών θύμωσε γιατί ο Ευρυσάκης ήρθε μόνος του και όταν γύρισε ο Τεύκρος τον έδιωξε. Ο Τεύκρος πήρε τότε τον Ευρυσάκη, πήγε στην Κύπρο και ίδρυσε εκεί την ομώνυμη πόλη Σαλαμίνα. Μετά τον θάνατο του Τελαμώνα, ο Τεύκρος επέστρεψε και ο Ευρυσάκης πήρε την εξουσία σε όλη την Κύπρο. Αργότερα ο Τεύκρος ξαναπήγε στην Κύπρο, αλλά αυτή τη φορά διώχθηκε από τον ανεψιό του.

Ο Ευρυσάκης είχε έναν ετεροθαλή αδελφό, τον Φιλαίο, γιο του Αίαντα και της Λυσιδίκης. Ο Παυσανίας όμως γράφει (Α΄ 35, 2) ότι ο Φιλαίος ήταν γιος του Ευρυσάκη. Κατά τον Πλούταρχο («Βίοι Παράλληλοι», Σόλων, 10) τα δύο αδέλφια έδωσαν τη Σαλαμίνα στους Αθηναίους και απέκτησαν έτσι όλα τα δικαιώματα Αθηναίου πολίτη. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στην Αττική: ο Ευρυσάκης στη Μελίτη, δυτικά της Αγοράς των Αθηνών, και ο Φιλαίος στη Βραυρώνα. Ο Ευρυσάκης και οι πρόγονοί του τιμήθηκαν ως ήρωες από τους Αθηναίους, που του ίδρυσαν και ομώνυμο ιερό, το «Ευρυσάκειον». Απόγονοί του ισχυρίζονταν ότι ήταν άνδρες ένδοξοι, όπως ο Μιλτιάδης, ο Κίμων, ο Αλκιβιάδης και ο Θουκυδίδης.

Ο Σοφοκλής, εκτός από τη γνωστή τραγωδία του «Αίας», έγραψε και την τραγωδία «Ευρυσάκης» με θέμα τη ζωή του γιου του Αίαντα, από την οποία όμως διασώθηκαν μόνο αποσπάσματα. Από την τραγωδία «Ευρυσάκης» θα πρέπει να πήρε στοιχεία ο Λατίνος ποιητής Άκκιος, στο έργο του οποίου η υπόθεση είναι κάπως διαφορετική από τον μύθο: εδώ ο Τεύκρος και ο Ευρυσάκης επιστρέφουν μαζί από την Κύπρο ενώ ο Τελαμών είναι ακόμα ζωντανός, αλλά τον βρίσκουν ξεπεσμένο γέρο στην Αίγινα, εκθρονισμένο από αντιπάλους του από τον θρόνο της Σαλαμίνας. Οι Τεύκρος και Ευρυσάκης τότε τον αποκαθιστούν στον θρόνο του.

* Ο αστεροειδής 8317 Ευρυσάκης (8317 Eurysaces), που ανακαλύφθηκε το 1960 και ανήκει στην Τρωική Ομάδα, πήρε το όνομά του από το μυθικό αυτό πρόσωπο.

Πηγή

* Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969