Η Εκάβη υπήρξε πιστή σύζυγος και φιλόστοργη μητέρα, διάσημη ως πολύτεκνη: Εκτός από τον Έκτορα, απέκτησε άλλα 18 παιδιά, όλα με τον Πρίαμο. Ο Ευριπίδης προχωρεί περισσότερο και το 19 το αυξάνει στο μη πιστευτό 50. Ο Απολλόδωρος απαριθμεί τα εξής 14 (4 κόρες και 10 γιοί):

• Έκτορας (ήταν ο πρωτότοκος)
  
• Πάρις (γνωστός και ως Αλέξανδρος)
  
• Κρέουσα
  
• Λαοδίκη
  
• Κασσάνδρα
  
• Πολυξένη
  
• Δηίφοβος
  
• Έλενος
  
• Πάμμωνας
  
• Πολίτης
  
• Άντιφος
  
• Ιππόνοος
  
• Πολύδωρος
  
• Τρωίλος
  

Ως δέκατο πέμπτο τέκνο της Εκάβης αναφέρεται ο Πολυδάμας.

Κατά μία παράδοση («Κύπρια έπη»), η Εκάβη είδε ένα παράξενο όνειρο λίγο πριν γεννήσει τον Πάρι: ότι από τα στήθη της πετάχτηκε ένας αναμμένος δαυλός που έβαλε φωτιά σε όλη την Τροία, ακόμα και στα δάση του όρους Ίδη. Οι μάντεις τους οποίους συμβουλεύθηκε της είπαν ότι το παιδί που θα γεννούσε θα κατέστρεφε την πόλη. Η Εκάβη, παρά την ερμηνεία αυτή και σχετικές συμβουλές, δεν δέχθηκε να σκοτώσει το νεογέννητο, αλλά απλώς να εγκαταλειφθεί στους βοσκούς της Ίδης. Ο Πάρις μεγάλωσε και αργότερα βρήκε ποια ήταν η πατρίδα του και επέστρεψε στην Τροία. Μια άλλη παραλλαγή του μύθου αναφέρει ότι οι μάντεις, και ιδίως ο Αίσακος (γιος του Πριάμου από την πρώτη του γυναίκα, την Αρίσβη) ειδοποίησαν τον Πρίαμο ότι μια συγκεκριμένη ημέρα θα γεννιόταν ένα παιδί που θα προκαλούσε την καταστροφή της Τροίας. Την προκαθορισμένη ημέρα γεννήθηκαν δύο παιδιά: ο Πάρις και ο Μούνιππος, γιος της Κίλλας και του Θυμοίτη, αδελφού ή γυναικαδελφού του Πριάμου. Ο Πρίαμος σκότωσε τον Μούνιππο και την Κίλλα.

Η καταστροφή

Στον Όμηρο η Εκάβη δεν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και είναι μάλλον σκιώδες πρόσωπο. Συμπαρίσταται και συμπάσχει με τα παιδιά και τις νύφες της. Αλλά από τα Κύκλια έπη και μετά η Εκάβη μεγαλώνει σε σημασία. Ιδιαίτερα στους τραγικούς παριστάνεται ως μια ηρωίδα γεμάτη μεγαλείο, η οποία έχει φθάσει στα έσχατα όρια της δυστυχίας.

Ο μύθος του Πάρι δημιουργήθηκε για να αποδοθεί στην Εκάβη το κρίμα της καταστροφής της Τροίας, είτε επειδή γέννησε τον Πάρι, είτε επειδή δεν θέλησε να τον σκοτώσει. Μόνο έτσι δικαιολογούνται οι συμφορές που βρίσκουν την Εκάβη. Την εποχή που αλώθηκε η Τροία, η Εκάβη είχε ήδη χάσει σχεδόν όλους τους γιούς της. Τον ένα, τον Πολύδωρο, τον είχε εμπιστευθεί ο Πρίαμος στον βασιλέα της Χερσονήσου Πολυμήστορα δίνοντάς του πολύ χρυσάφι για τον Πολύδωρο, έτσι ώστε να σωθεί τουλάχιστον ένας απόγονός τους. Αλλά μετά την άλωση της Τροίας και τον θάνατο του Πριάμου, ο Πολυμήστωρ σκότωσε τον Πολύδωρο για να οικειοποιηθεί τους θησαυρούς του και πέταξε το πτώμα του στη θάλασσα.

Μετά την άλωση η Εκάβη δόθηκε αιχμάλωτη του Οδυσσέα. Μια μέρα, στις ακτές της Τρωάδας ξεβράστηκε το πτώμα του Πολύδωρου. Τότε η τραγική μητέρα αποφάσισε να εκδικηθεί: Προσκάλεσε τον Πολυμήστορα για να τον ρωτήσει δήθεν πού βρίσκεται κρυμμένος κάποιος θησαυρός. Ο Πολυμήστωρ πήγε και η Εκάβη στην κατάλληλη στιγμή τον τύφλωσε. Οι δούλοι της τύφλωσαν και τα δύο παιδιά του που συνόδευαν τον πατέρα τους.

Οι Έλληνες για να τιμωρήσουν την Εκάβη αποφάσισαν να τη λιθοβολήσουν. Ως προς τον θάνατό της υπάρχουν παραλλαγές, όλες όμως έχουν ως κοινό στοιχείο τη μεταμόρφωση σε σκύλο. Ο Ευριπίδης στην ομώνυμη τραγωδία του αναφέρει ότι η Εκάβη, αφού πρώτα είδε όλα τα παιδιά της νεκρά ή αρπαγμένα, μεταμορφώθηκε από τους θεούς, που τη λυπήθηκαν, σε σκυλί. Μία παραλλαγή λέει ότι η Εκάβη μεταμορφώθηκε σε σκύλο όταν την κατεδίωξαν για εκδίκηση οι σύντροφοι του Πολυμήστορα. Τρίτη εκδοχή είναι ότι η Εκάβη μεταμορφώθηκε σε σκύλο μέσα στο πλοίο που την οδηγούσε δούλη στην Ελλάδα. Τέλος, στην εκδοχή του λιθοβολισμού, η Εκάβη λιθοβολήθηκε πράγματι από τους Έλληνες, που όμως όταν πήγαν να την τραβήξουν κάτω από τις πέτρες βρήκαν, αντί για το πτώμα της, ένα σκυλί με πύρινα μάτια. Φαίνεται ότι η Εκάβη λατρεύθηκε σαν θεά με ιερό ζώο το σκυλί.

Το «Εκάβης μνημείον»

Στη χερσόνησο της Καλλίπολης, στο ύψος μεταξύ των πόλεων Άβυδος και Δάρδανος, κοντά στον ποταμό Ρόδιο βρισκόταν μνημείο που ήταν γνωστό ως «Εκάβης μνημείον», «Κυνός σήμα» ή «Κυνόσημα», και το θεωρούσαν τάφο της Εκάβης.

Επίσης, ο αστεροειδής 108 Εκάβη (108 Hecuba), που ανακαλύφθηκε στις 2 Απριλίου 1869, πήρε το όνομά του από τη βασίλισσα της Τροίας.

Αναφορές στην κλασική λογοτεχνία

Εκτός από την ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, η Εκάβη εμφανίζεται ως πρόσωπο και στις Τρωάδες του ίδιου ποιητή. Επίσης, αναφέρεται στην «Κόλαση» του Δάντη (ΧΧΧ 13-20) να παραφρονεί όταν βλέπει τα παιδιά της Πολυξένη και Πολύδωρο νεκρά. Αναφέρεται επίσης από τον Σαίξπηρ στον Άμλετ (πράξη 2, σκηνή 2) και από τον Καντ στο «Κριτική του καθαρού λόγου».