Στην Ελληνική μυθολογία, η Αριάδνη ήταν κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και της Πασιφάης. Το όνομά της συνδέεται ιδιαίτερα με τον μύθο του Θησέα, αλλά και το Μινώταυρο, όσο και με το θεό Διόνυσο.

Αριάδνη και Θησέας

Όταν ο Θησέας έφτασε στην Κρήτη, γνώρισε την κόρη του Μίνωα και την ερωτεύτηκε, το ίδιο και η Αριάδνη. Του έδωσε λοιπόν ένα κουβάρι κλωστή (ο περίφημος και ως έκφραση της νεοελληνικής γλώσσας «Μίτος της Αριάδνης»), ώστε όταν θα έμπαινε στον Λαβύρινθο να το ξετυλίγει για να μπορέσει έπειτα, αφού σκοτώσει το Μινώταυρο, να βρει την έξοδο.

Ο Θησέας πράγματι σκότωσε το τέρας, χρησιμοποιώντας το Μίτο της Αριάδνης, και κατάφερε να βγει από το Λαβύρινθο. Η Αριάδνη αποφάσισε να φύγει μαζί του και με τους συντρόφους του άνοιξαν τα πανιά για την Αθήνα.

Αριάδνη στη Νάξο, John Vanderlyn

Αριάδνη και Διόνυσος

Στο γυρισμό τους για την ΑΘήνα, ο Θησέας και οι σύντροφοί του έκαναν μια στάση στο νησί της Νάξου. Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος και του είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του. Η Αριάδνη έμεινε στη Νάξο και παντρεύτηκε το θεό Διόνυσο κι έτσι αναπτύχθηκε και η λατρεία της σαν θεότητα στο νησί. Ο Διόνυσος (ή η Αφροδίτη ή οι Ώρες) της χάρισε χρυσό στεφάνι, έργο του Ηφαίστου, και την έφερε μαζί του στον `Ολυμπο. Η θνητή Αριάδνη έφθασε έτσι να γίνει αθάνατη σύζυγος θεού.

Αριάδνη, , Hans Makart , 1874 , Österreichische Galerie Belvedere

Διόνυσος και Αριάδνη, Louvre G41

Διόνυσος και Αριάδνη, Louvre F3

Διόνυσος και Αριάδνη BM 311

Τοπικές παραλλαγές του μύθου

Η Αριάδνη στη Νάξο, Lovis Corinth

Την Αριάδνη τιμούσαν ιδιαίτερα σε κάποιους τόπους, και μάλιστα νησιά: Στην Κρήτη, στη Νάξο, στη Δήλο, στην Κύπρο, αλλά και στην Αττική και Πελοπόννησο, πράγμα που υποδεικνύει ότι λατρευόταν ως θεότητα του Αιγαίου και γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου (Αριάδνη < Αριάγνη = υπεραγία). Στο ναό του Κρησίου Διονύσου (του Κρητικού δηλ. Διονύσου) στο Άργος αναφέρεται ότι υπήρχε πήλινη λάρνακα με τη στάχτη της Αριάδνης. Στη Δήλο πάλι, σε καθιερωμένη τελετή, νέοι και νέες χόρευαν σε ανάμνηση της σωτηρίας των Αθηναίων νέων από τον Μινώταυρο. Στο νησί αυτό ο Θησέας είχε αφιερώσει ένα δώρο που του είχε κάνει η Αριάδνη, ένα ξόανο της Αφροδίτης, έργο του Δαιδάλου, κατά τον Παυσανία (ΙΧ 40, 3-4): το είχε αφιερώσει στον Απόλλωνα για να ξεχάσει τον έρωτά της. Στην Κύπρο, κατά την τοπική παράδοση, ο Θησέας είχε αποβιβάσει έγκυο την Αριάδνη και όταν μετά από θύελλα κατόρθωσε να επιστρέψει τη βρήκε νεκρή. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος τελούντο στην Κύπρο εορτές όπου ένας νέος ξαπλωμένος σε κρεβάτι θύμιζε με τις φωνές του γυναίκα που γεννούσε. Εκεί κοντά, σε δάσος, υπήρχε ιερό της Αριάδνης Αφροδισίας και, υποτίθεται, ο τάφος της Αριάδνης.

Στην Αττική η λατρεία της Αριάδνης ήταν ενωμένη με εκείνη του Διονύσου στις εορτές των Οσχοφορίων, η καθιέρωση των οποίων αποδιδόταν στον Θησέα. Στενότερα βέβαια από κάθε άλλο μέρος συνδεόταν η Αριάδνη με τη Νάξο, όπου τιμούσαν το ζέυγος Αριάδνης-Διονύσου. Οι Νάξιοι πίστευαν ότι η Αριάδνη είχε πεθάνει εκεί και ότι με τον Διόνυσο είχαν δύο παιδιά, τον Στάφυλο και τον Οινοπέα. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, η Αριάδνη είχε παιδιά και με τον Θησέα, και πήρε τη θέση της στο ουράνιο στερέωμα στον αστερισμό του Βορείου Στεφάνου.

43 Αριάδνη