.
Ο Λύσις είναι πλατωνικός διάλογος της πρώτης περιόδου, στον οποίο εξετάζεται το ζήτημα της φιλίας. Γίνεται απόπειρα να οριστεί η έννοιά της και να εξακριβωθεί ποιοι και γιατί γίνονται φίλοι. Αντικείμενο είναι η ομόφυλη φιλία, η οποία στους αρχαίους Έλληνες είχε ιδιαίτερη σημασία, καθώς αντιπροσώπευε δεσμό διαφορετικό από τους οικογενειακούς και τους καθαυτό ερωτικούς, χωρίς παρά ταύτα να στερείται στοιχείων στοργής ή πάθους, τα οποία συχνά ολοκλήρωναν τον ξεχωριστό χαρακτήρα της.[1]
Πρόσωπα του διαλόγου
Ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του
Ο διάλογος είναι αναδιήγηση από τον Σωκράτη, προς μη κατονομαζόμενους ακροατές, συζήτησης την οποία ο φιλόσοφος είχε κάνει με νεαρούς συνομιλητές. Αυτοί ήταν ο Κτήσιππος από την Παιανία, φίλος και μαθητής του Σωκράτη (από τους παρευρισκόμενους κατά τις τελευταίες στιγμές του φιλοσόφου, όπως πληροφορεί ο Φαίδων), ο εξάδελφος του Μενέξενος, γιος του Δημοφώντα, γόνος αριστοκρατικής Αθηναϊκής οικογένειας, με φιλοδοξίες για σταδιοδρομία πολιτικού, όπως φαίνεται στο φερώνυμό του Πλατωνικό διάλογο (Μενέξενος), ο Λύσις, ωραίος στη μορφή και καλλιεργημένος ψυχικά, καταγόμενος από ονομαστή οικογένεια, στην αρχή της εφηβείας του και ο Ιπποθάλης, ο υποδεέστερος χαρακτήρας του διαλόγου, λίγο μεγαλύτερος από τον Λύσι, τον οποίο αγαπά χωρίς να παρουσιάζεται ικανός να του εμπνεύσει υψηλά συναισθήματα.
Περιεχόμενο του διαλόγου
Το ότι ο Σωκράτης αντιμετωπίζει τη φιλία ως άδολο και ανιδιοτελές αίσθημα, στο οποίο κυριαρχεί η στοργή και όχι χυδαία και εγωιστικά αισθήματα, καταφαίνεται και από το γεγονός ότι κάνει αρχή της επιχειρηματολογίας του αναφερόμενος στην πατρική και μητρική αγάπη προς το παιδί. Στον περί έρωτος Πλατωνικό διάλογο Φαίδρο ο Σωκράτης κρίνει αυστηρά την αγάπη του εραστή προς τον ερώμενο, καταλήγοντας στην διατύπωση «ὡς λύκοι ἄρνας ἀγαπῶσιν», «ὣς παῖδα φιλοῦσιν ἐρασταί», που παρομοιάζει δηλαδή την αγάπη των εραστών για τους νεαρούς με την αγάπη του λύκου για τα πρόβατα. Φαίδρος [238c-241d].
Η εισαγωγική συζήτηση το Σωκράτη με τον Λύσι καταλήγει στο σύμφωνο με το Σωκρατικό δόγμα συμπέρασμα πως η πραγματική ελευθερία και ευτυχία είναι συνδεδεμένες με την πραγματική γνώση. Σε όσα πράγματα αγνοούμε, είμαστε άχρηστοι και είναι φυσικό να μη μας εμπιστεύεται κανείς. Αντίθετα σε όσα γνωρίζουμε απολαμβάνουμε εμπιστοσύνης στο δημόσιο και ιδιωτικό βίο.[210b-210d].
Το οικείον
Το οικείον (ό,τι είναι δικό μας) ταυτίζεται με ό,τι μας μοιάζει. Ο Σωκράτης διερευνά τη μόνη εκδοχή που μέχρι τώρα δεν αναλύθηκε, ν΄ αποτελείται δηλαδή το ζεύγος της φιλίας από ένα καλό πρόσωπο και από ένα που δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό, δηλαδή για σχέση φιλίας «μεταξύ του κατόχου μια αρετής και κάποιου που αποβλέπει στην αρετή αλλά δεν την εξασφάλισε ακόμα. Ο φίλος που μας έλκει είναι ό,τι θα θέλαμε να γίνουμε».[2]
Συναφείς πραγματείες
Ο διάλογος, όπως πολλοί άλλοι, φαίνεται να μην καταλήγει σε θετικό συμπέρασμα. Ο Πλάτων εκθέτει τις εκδοχές της φιλίας στην πολυμέρεια της θεμελίωσής του και τονίζει την παρουσία του αγαθού που, όντας το οικείον στοιχείο των ανθρώπων, καθοδηγεί στη φιλία με την ιδιαίτερη ποιότητα και σημασία που έχει για τον καθένα, αφού σε κάθε περίπτωση αποτελεί το τελικό αίτιο της φιλίας. Ο προβληματισμός του Λύσιδος προοιωνίζεται το υπερφυές Πλατωνικό Συμπόσιον.
Ο Αριστοτέλης διακρίνει τρία είδη φιλίας.
Tῆς φιλίας τρία εἴδη ἐστίν· ἡ μὲν γὰρ αὐτῆς ἐστι φυσική͵ ἡ δὲ ἑταιρική͵ ἡ δὲ ξενική. φυσικὴν μὲν οὖν ταύτην λέγομεν͵ ἣν οἱ γονεῖς πρὸς τὰ ἔκγονα ἔχουσι καὶ οἱ συγγενεῖς πρὸς ἀλλήλους· ταύτην δὲ κεκλήρωται καὶ τἆλλα ζῷα. ἑταιρικὴν δὲ καλοῦμεν τὴν ἀπὸ συνηθείας γινομένην καὶ μηδὲν προσήκουσαν γένει͵ ἀλλ΄ οἷον ἡ Πυλάδου πρὸς Ὀρέστην. ἡ δὲ ξενικὴ φιλία ἡ ἀπὸ συστάσεως καὶ διὰ γραμμάτων γινομένη πρὸς τοὺς ξένους. τῆς ἄρα φιλίας ἡ μέν ἐστι φυσική͵ ἡ δὲ ἑταιρική͵ ἡ δὲ ξενική· προστιθέασι δέ τινες τετάρτην ἐρωτικήν». Περί διαιρέσεων (Divisiones)
Πλούταρχος, Ηθικά 2 «Πως αν τις διακρίνοιε τον φίλο του κόλακα»
Πλούταρχος, Ηθικά 3 «Περί πολυφιλίας»
Τόξαρις ή Περί φιλίας του Λουκιανού
Περί φιλίας (De amicitia) του Κικέρωνος
Παραπομπές
Πλάτων, Λάχης - Λύσις, σ. 207 εκδ. Κάκτος, 1993
A.E. Taylor, Ο άνθρωπος και το έργο του, μετ. Ι. Αρζόγλου, Αθήνα 1990, σ. 101
Βιβλιογραφία
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Λύσις (διάλογος)
Κ.Δ. Γεωργούλης, Πλάτων άρθρο στο Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου», σσ. 272-345
Ritter C., Πλάτων, σσ. 497-504
Έργα του Πλάτωνα
Χωρίς διάλογο
Απολογία Επιστολές
Σχετικά με τη θανάτωση του Σωκράτη
Ευθύφρων Απολογία Κρίτων Φαίδων
Με διάλογο
Γοργίας Ευθύφρων Ευθύδημος Θεαίτητος Ιππίας ελάσσων Ίων Κρατύλος Κριτίας Κρίτων Λάχης Λύσις Μενέξενος Μένων Νόμοι Παρμενίδης Πολιτεία Πρωταγόρας Πολιτικός Σοφιστής Συμπόσιον Τίμαιος Φαίδων Φαίδρος Φίληβος Χαρμίδης
Αμφισβητούμενα
Θεάγης Ίππαρχος Όροι
Μη γνήσια
Αλκιβιάδης Α´ Αλκιβιάδης Β´ Ιππίας μείζων Επινομίς Ερασταί Κλειτοφών Μίνως
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
