Στην αρχαία Ιωνία περί τον 6ο με 5ο αιώνα π.Χ. άρχισε ν΄ αναπτύσσεται η αρχαία ελληνική ιστοριογραφία με την ονομασία Ιωνική λογογραφία. Οι Ίωνες της εποχής εκείνης άρχισαν να εγκαταλείπουν το μέχρι τότε κατεστημένο παράδειγμα του Έπους και να δοκιμάζουν να γράφουν στον πεζό λόγο, εγκαταλείποντας παράλληλα τον μύθο και να καταπιάνονται με εγγραφές γενεαλογιών, ή με θέματα που αφορούσαν εθνογραφία, γεωγραφία, κ.ά. φθάνοντας έτσι σιγά - σιγά σ΄ αυτό που σήμερα λέγεται ιστορία.

Πολλοί θεωρούν ότι η παρακίνηση αυτή της πεζής λογογραφίας - ιστοριογραφίας ήλθε από τις ανατολικές περιοχές όπου συγγράφονταν "χρονικά", όπως εκείνα των Αιγυπτίων, Ασσυρίων, Βαβυλωνίων, Ινδών, κ.ά. που περιελάμβαναν πληροφορίες γεωγραφικές, εθνογραφικές καθώς και ιστορικές. Αναμφίβολα όμως βασικότερος λόγος ήταν η τότε παράλληλη ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυτιλίας, όπου υπό τις συνεχείς επαφές και μακροχρόνιες μετακινήσεις εμπόρων, ερευνητών, περιηγητών κ.ά. άρχισε γενικά η σκέψη να στρέφεται πέραν των διαφόρων μύθων στον αντικειμενικό χώρο των εμπειρικών πλέον γνώσεων. Αυτή δε η στροφή ήλθε ακριβώς την εποχή (6ος αι.) που στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο άκμαζε το ιστορικό έπος. Πρώτα συγγράμματα μεταστροφής ήταν η "Αρχαιολογία των Σαμίων" (= αρχαία ιστορία των Σαμίων), του Σιμωνίδη του Αμοργινού, η "Κολοφώνος κτήσις" του Ξενοφάνη, τα "Ιωνικά" του Πανύασση και τα "Περσικά" του Χοιρίλου, που αποτελούν και τα πρώτα έργα όπου παραμερίζεται η ποίηση

Στην Ιωνία όμως η μεταστροφή αυτή υπήρξε ιδιαίτερα έντονη. Τα πρώτα πεζά συγγράμματα των Ιώνων λογογράφων αποτελούσαν βασικά «Γενεηλογίαι» (= γενεαλογίες), «Περίοδοι Γης» (= περιηγήσεις), «Χρονικά πόλεων» γραμμένα όμως όλα σε Ιωνική διάλεκτο. Σ΄ αυτά, το "μυθικό στοιχείο" εγκαταλείπεται, αφού στόχος των συγγραμμάτων είναι η μετάδοση και παράδοση στη μνήμη των ανθρώπων γνώσεις σύγχρονες των δημιουργών τους. Ακόμα και οι θρησκευτικές, ή μεταφυσικές ιδέες και ιδεολογίες εγκαταλείπονται, ή τουλάχιστον περιορίζονται, εμπρός στο εμπειρικό και ορθολογιστικό τελείως νέο στοιχείο που περιέχουν ακριβώς τα θέματα των συγγραμμάτων όπου κυριαρχεί στα πάντα η έννοια της "αυτοψίας" του συγγραφέα.

Σύμφωνα με την παράδοση σημαντικότεροι βασικοί εκπρόσωποι της Ιωνικής λογογραφίας, είναι οι: Κάδμος ο Μιλήσιος, Διονύσιος ο Μιλήσιος, Ευγέων ο Σάμιος, Δηίοχος ο Προκοννήσιος, Εύδημος ο Πάριος, Δημοκλής ο Φυγελεύς, Εκαταίος ο Μιλήσιος, Ευθυμένης ο Μασσαλός, Χάρων ο Λαμψακηνός, Ξάνθος ο Λυδός, Μελησαγόρας ο Χαλκηδόνιος, Ακουσίλαος ο Αργείος και ο Φερεκύδης ο Αθηναίος.

Σημειώνεται ότι στους Ίωνες λογογράφους περιλαμβάνονται αυτοί που έγραψαν σε Ιωνική διάλεκτο και όχι μόνο οι καταγόμενοι από την Ιωνία. Όλοι οι παραπάνω αναφερόμενοι προηγήθηκαν του Ηροδότου και ήταν αυτοί στην ουσία που άνοιξαν το δρόμο της ιστοριογραφίας με το ορθολογιστικό και εμπειρικό στοιχείο της γνώσης, το οποίο ακολούθησε στο μεγάλο του έργο ο Ηρόδοτος.

Πηγές

"Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΙΓ΄, σελ.401 (Ιωνική διάλεκτος)
Συλλογικό έργο Στ. Πατάκη, Αθ. Κοκοβίνο, Κ. Μαργώνη "Ηροδότου Ιστορία - Ανάλυση" Εκδ. Πατάκη (α΄έκδοση) Αθήνα 1984, σελ.3-5.