Ο Ευθύδημος, γνωστός καί ως εριστικός ή ανατρεπτικός λόγος, είναι Πλατωνικός διάλογος στον οποίο ο Σωκράτης ελέγχει τα σοφιστικά τεχνάσματα των αντιπάλων του και βρίσκει την ευκαιρία να απευθύνει προτρεπτικές νουθεσίες για την άσκηση της αρετής στους νέους που παρακολουθούν τα λόγια του.[1] Θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα πλατωνικά έργα· ο Αριστοτέλης[2] χρησιμοποίησε το περιεχόμενο και την τεχνική αυτού του διαλόγου σε δύο έργα, του Σοφιστικούς ελέγχους και τον Προτρεπτικόν εις φιλοσοφίαν, που δεν διασώθηκε και ο Κικέρων μιμήθηκε κι αυτός στο διάλογο του, Ορτένσιος, που επίσης δεν διασώθηκε.

Πρόσωπα του διαλόγου

Ο διάλογος γίνεται λίγο πριν από την εκστρατεία της Σικελίας (416 π.Χ.).[3] Ο φίλος του Σωκράτη, Κριτίας, παρακαλεί τον Σωκράτη να του διηγηθεί τι έγινε την προηγούμενη, όταν το είδε να μιλάει στο Λύκειον, ανάμεσα σε μεγάλη ομάδα ακροατών. Ο Σωκράτης διηγείται τις δραματικές περιπέτειες της διαλεκτικής μάχης μεταξύ δύο σοφιστών, του Ευθύδημου και του Διονυσιώδορου, με τον ίδιο τον Σωκράτη. Κεντρικό πρόσωπο του διαλόγου είναι φυσικά ο Σωκράτης. Οι σοφιστές Ευθύδημος και Διονυσόδωρος κατάγονταν από τη Χίο, ήταν αδελφοί και είχαν μεταναστεύσει στου Θούριους της Κάτω Ιταλίας, που είχαν αποικιστεί από τους Αθηναίους στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. Ανάμεσα στους νεόυς πορακαλοθούν τον διάλογο και μετέχουν σε αυτόν είναι ο Κλεινίας, γιος του Αξιόχου και πρώτος ξάδελφος του Αλκιβιάδη. Φίλος του είναι ο ορμητικός Κτήσιππος από την Παιανία.
Θέμα διαλόγου

Έπειτα από μερικές παραπλανητικές σοφιστικές ερωτήσεις προς τον Κλεινία, από μέρους των δύο αδελφών σοφιστών, ο Σωκράτης παρεμβαίνει και παρατηρεί στην αρχή ότι, επειδή προύπόθεση για την ευδαιμονία είναι η φρόνηση και η σοφία, πρέπει όλες οι προσπάθειες να τείνουν στην απόκτησή τους. Ο Κρίτων λέει στον Σωκράτη πως κάποιος του είπε ότι η απασχόληση με τη φιλοσοφία αποτελεί απώλεια χρόνου και είναι ολωσδιόλου ανώφελη και ο Σωκράτης απαντά πως τότε θα πρόκειται για άνθρωπο που βρισκόταν στα, όρια μεταξύ φιλοσοφίας και ρητορικής.
Επίλογος

Με τον διάλογο αυτόν, ο Πλάτων θέλησε να διαχωρίσει τη σωκρατική διαλεκτική μέθοδο από την άγονη εριστική που ασκούσαν οι σοφιστές. Πολλοί ισχυρίστηκαν πως το πρόσωπο που «βρίσκεται μεταξύ φιλοσοφίας και ρητορικής», για τον οποίον γίνεται λόγος στο τέλος του διαλόγου, είναι ο Αντιφών ο Ραμνούσιος ή ο Ισοκράτης, δηλαδή εκείνους που έγραφαν δικανικούς λόγους και ήταν υποχρεωμένοι να ασχολούνται και με πρακτικά προβλήματα.

Ευθύδημος -Το πρωτότυπο κείμενο
Παραπομπές

↑ Εκδόσεις Πάπυρος, Ευθύδημος ή Εριστικός, Ανατρεπτικός, Φιλολ. ομ. Παπανικολάου Π. Κρητικός Β. Αυγερινός
↑ Αριστοτέλης, Σοφιστικοί έλεγχοι
↑ Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος , Εισαγωγή στον Πλάτωνα, σ. 102 , εκδ. ΕΣΤΙΑ 1964