Με τον όρο Α΄ Αθηναϊκή Σχολή εννοούμε το σύνολο των ποιητών της χρονικής περιόδου 1830-1880 που έδρασαν στην Αθήνα. Η ποιητική παραγωγή του τότε νεοσύστατου ελληνικού κράτους αναπτύχθηκε σε δύο κέντρα με διαφορετικά χαρακτηριστικά, την Αθήνα και τα Επτάνησα. Στην Αθήνα κυριάρχησαν οι Φαναριώτες ενώ στα Επτάνησα ο κύκλος του Σολωμού. Το κύριο χαρακτηριστικό της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής είναι ο ρομαντισμός. Παρ' όλο που και στην Επτανησιακή ποίηση εντοπίζονται ρομαντικές εκδηλώσεις, έχει επικρατήσει χώρος ανάπτυξης του ρομαντισμού να θεωρείται κυρίως η Αθηναϊκή Σχολή.
Ιστορική εξέλιξη
Ορόσημο για την εμφάνιση του ρομαντισμού της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής είναι το 1831, έτος δημοσίευσης των ποιημάτων Ο Οδοιπόρος του Παναγιώτη Σούτσου και Δήμος και Ελένη του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή. Τα χρόνια ώς το 1850 ονομάζονται «τα χρόνια της εξόρμησης»[1]. Είναι η περίοδος στην οποία οι ποιητές προσπαθούν να διαμορφώσουν την φυσιογνωμία τους· η Επανάσταση είναι το βασικό γεγονός που τροφοδοτεί την ποίηση, οι λογοτέχνες αναζητούν εκφραστικούς τρόπους και χρησιμοποιούν ακόμα και την δημοτική (ή μία μορφή που την προσεγγίζει) και την καθαρεύουσα. Τα χρόνια 1850-1870 είναι τα χρόνια της ακμής. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι (Αλέξανδρος Σούτσος, Π. Σούτσος, Ραγκαβής) έχουν φτάσει στην ωριμότητα, ενώ εμφανίζονται και νεότεροι (Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, Σπυρίδων Βασιλειάδης). Τα χρόνια αυτά σηματοδοτούνται από την κυριαρχία των Ποιητικών διαγωνισμών του Πανεπιστημίου Αθηνών και την στροφή προς τον αρχαϊσμό, ενώ γίνονται όλο και πιο έντονα τα αρνητικά χαρακτηριστικά του Αθηναϊκού ρομαντισμού (ατημέλητη μορφή, υπερβολική μελαγχολία, στόμφος και ρητορισμός) τα οποία φτάνουν σε ακραίες μορφές (ακυρολεξία, θανατολαγνεία) κατά την τελευταία περίοδο, της παρακμής (1870-1880), όταν έχουν πεθάνει οι κυριότεροι εκπρόσωποι, έχουν παρακμάσει οι Ποιητικοί διαγωνισμοί και κυριαρχεί η μορφή του Αχιλλέα Παράσχου.
Γενικά χαρακτηριστικά
αυστηρή καθαρεύουσα, χρήση δημοτικής κυρίως σε πατριωτικά ποιήματα που απευθύνονταν στον λαό
έμπνευση από τον γαλλικό ρομαντισμό και τον Λόρδο Μπάϋρον
επιδράσεις της φαναριώτικης στιχουργίας
επιφανειακή μίμηση του δημοτικού τραγουδιού, στα πατριωτικά κυρίως ποιήματα
ατημελησία μορφής, φλυαρία, ρητορισμός, ακυρολεξία
ιδίως κατά την τελευταία δεκαετία (δεκαετία της παρακμής), έντονη απαισιοδοξία και πεισιθάνατη διάθεση (Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος)
Θεματολογία
πατριωτικά ποιήματα, με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση
ερωτικά, μελαγχολικά και απαισιόδοξα ποιήματα
σατιρικά ποιήματα (κυρίως οι Αλέξανδρος Σούτσος και Θεόδωρος Ορφανίδης)
Κυριότεροι εκπρόσωποι
Ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος και ο Αχιλλέας Παράσχος, περιλαμβάνονται μεταξύ των κυρίων εκπροσώπων της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής Ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος και ο Αχιλλέας Παράσχος, περιλαμβάνονται μεταξύ των κυρίων εκπροσώπων της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής
Ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος και ο Αχιλλέας Παράσχος, περιλαμβάνονται μεταξύ των κυρίων εκπροσώπων της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής
Παναγιώτης Σούτσος
Αλέξανδρος Σούτσος
Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής
Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος
Σπυρίδων Βασιλειάδης
Θεόδωρος Ορφανίδης
Γεώργιος Ζαλοκώστας
Ιωάννης Καρασούτσας
Ηλίας Τανταλίδης
Δημοσθένης Βαλαβάνης
Αχιλλέας Παράσχος
Ποιητικοί διαγωνισμοί
Από το 1851 ως το 1867 στην πνευματική ζωή της Αθήνας κυριαρχούσαν οι ποιητικοί διαγωνισμοί, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε σημαντικό θεσμό, κάτι που αποδεικνύει την εξέχουσαν θέση που κατείχε η ποίηση στην κοινωνία. Ο πρώτος Ράλλειος Διαγωνισμός προκυρήχθηκε το 1851, με στόχο την καλλιέργεια της ποίησης σε καθαρεύουσα γλώσσα, και απέρριπτε όσα ποιήματα υποβάλλονταν σε δημοτική. Το 1861 διακόπηκε ο Ράλλειος Διαγωνισμός και το 1862 προκυρήχθηκε ο Βουτσιναίος.
Κριτές στους ποιητικούς διαγωνισμούς ήταν πανεπιστημιακοί καθηγητές. Οι πιο γνωστοί ανάμεσα σ' αυτούς ήταν οι : Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Στέφανος Κουμανούδης, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος και Δημήτριος Βερναρδάκης. Η ανακοίνωση της κρίσης της επιτροπής και του νικητή γινόταν με πανηγυρικό τρόπο κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου και η τελετή ήταν κεντρικό γεγονός της πνευματικής και κοινωνικής ζωής.
Οι κριτές των διαγωνισμών επεδίωκαν να περιορίσουν την επίδραση του ρομαντισμού και επέβαλαν κανόνες που χαρακτήριζαν τον κλασικισμό, όπως η αυστηρή διάκριση των ποιητικών ειδών. Απέρριπταν τις ακραίες εκδηλώσεις του ρομαντισμού κυρίως για πολιτικούς λόγους, και τον κατηγορούσαν ως ξενόφερτο και επικίνδυνο για τα χρηστά ήθη.
Αναφορές
Κ. Θ. Δημαράς, «Η ποίηση στον ΙΘ΄ αιώνα», Ελληνικός Ρομαντισμός, Ερμής, Αθήνα 1994, σελ. 169.
Δείτε επίσης
Κατάλογος σύγχρονων Ελλήνων ποιητών
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ανθολογία ποιητικών κειμένων του Αθηναϊκού ρομαντισμού (από τον ιστοχώρο Η πύλη για την ελληνική γλώσσα)
Για τον Αθηναϊκό ρομαντισμό (από τον ιστοχώρο Η πύλη για την ελληνική γλώσσα)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
