.
Κρόνακα
Συγγραφέας: Λεόντιος Μαχαιράς
§1.-Ἐβουλεύτηκα ἐν ὀνόματι τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τοῦ ἐν τριάδι προσκυνουμένου, νὰ ἐξηγηθῶ περὶ τῆς ἀκριβῆς χώρας Κύπρου. Ὡς χρόνοι εἶνε γʹ ἐν τῷ κόσμω, ὁ περασμένος, ὁ εὑρισκόμενος, καὶ ὁ ἐρχόμενος, ἤτζου εἶνε καὶ οἱ ᾿μέραι τῆς ζωῆς μας, ὡς γοιὸν λαλεῖ ὁ Δαβίθ· ὅτι οἱ ᾿μέρες μας διαβαίννουν καὶ μεῖς καταλυοῦμεν τοὺς καρποὺς ἄγουρους, καὶ θανατώννομεν τοὺς γονίους μας, νὰ πάρωμεν τὴν κληρονομιάν τους, ὡς μωροί· καὶ πόσον καιρὸν ν᾿ ἀπαντήσωμεν, μέλλει νὰ ποθάνωμεν, καὶ γιὰ τοῦτον ἂς ἀπομεινίσκωμεν ὥστη νὰ θέλη ὁ θεὸς νὰ σηκώννῃ τοὺς γονίους μας καὶ νὰ παίρνωμεν τὴν κληρονομίαν. ᾿Δὲ πῶς μᾶς παραπονᾶ ὁ φρένιμος Σολομών, καὶ λαλεῖ: ψέματα τῶν ψεμάτων, ὅλα εἶνε ψέματα.
§2.-Ἐπειδὴν τὰ πάντα διαβαίννουν καὶ τὰ γινίσκουνται ξηγοῦνται, πολλὰ πεθυμοῦν ὅλοι νὰ γροικήσουν τὰ ἐδιάβησαν, καὶ τὰς παλαιὰς ἱστορίας, ὅτι μανθάνουσιν τὰ πράματα τὰ ἐδιάβησαν, καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖνα μανθάνουσιν καὶ βλέπουνται, καὶ ἀνὲν καὶ τινὰς ἐμποδιστῇ νὰ βλέπεται, μήπως καὶ γλυτώσουν, θέλω ποίσειν διὰ τῆς χάριτος τοῦ παναγίου πνεύματος μικρὴν ἀνθύμησιν, διὰ νὰ τὴν διαβάζουσιν ἐκεῖνοι, ὁποῦ εὑρίσκουνται, οἱ ποῖγοι θέλουν ἀλεγριάζεσθαι τὰς παλαιὰς ἱστορίες.
§3.-Ὁ μέγας Κωνσταντῖνος μετὰ τὸ βαπτιστῆναι εἶπεν, ὅτι ἡ δική μας χώρα ἡ Κύπρος ἔμεινεν χωρὶς τινὰν χρόνους λϚʹ, διατὶ ἐγίνην πεῖνα μεγάλη ἀποὺ ἀβροχίαν, καὶ οὕλη ἡ σπορὰ ἐχάθηκεν· καὶ ἡ πεῖνα ἐγίνην μεγάλη, καὶ οὗλα τὰ νερὰ τῶν βρύσων ἐξεράναν, καὶ ἐπηγαῖνναν οἱ ἀνθρῶποι ἀποὺ τόπον εἰς τόπον μὲ τὰ κτηνά τους νὰ εὕρουν νερόν, νὰ ζήσουν καὶ τὰ κτηνά τους· καὶ οὗλα ἐστεγνῶσαν, καὶ λάκκοι καὶ βρύσες, καὶ αφῆκαν τὴν πανθαύμαστην Κύπρον καὶ ἐπεράσαν ὡδὰ κ᾿ ἐκειὰ ὅπου πασαεῖς ηὗρεν ἀνάπαυσιν· καὶ τὸ νησσὶν ἔμεινεν χωρὶς τινὰν χρόνους λϚʹ.
§4.-Ὅνταν ἐστράφην ὁ μέγας Κωνσταντῖνος ἀπὲ τὴν εἰδωλολατρείαν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ μὲ ὅσους εῖχεν εἰς τὴν Ρώμην, τότε ἐπῆρεν ὁρισμὸν ἡ ἁγία δέσποινα Ἑλένη ἡ μητέρα του ἀπὲ τὸν υἱόν της νὰ πάγῃ νὰ γυρεύσῃ τὸν τίμιον σταυρὸν εἰς τὸ Ἱεροσόλυμα· καὶ ἦρτεν πρὸς τὴν ἀνατολήν, καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐπέζευσεν πρὸς τὴν Λεμεσὸν καὶ ηὗρεν τὸ νησσὶν ἔρημον, καὶ πολλὰ ἐπικράνθη θωρῶντα τὸ τόσον ὄμορφον νησσὶν καὶ ἦτον ἔρημον.
§5.-Καὶ μοναῦτα ἐμίσευσεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ μὲ μέγαν κόπον καὶ πολλὴν ἔξοδον καὶ φοβερίσματα, καὶ ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ τοὺς ἄλλους βʹ σταυροὺς τοὺς λῃστές, καὶ τὰ καρφία καὶ τὸν στέφανον τὸν ἀκάνθινον καὶ λϚʹ σταλαματίες αἶμαν, ὅπου ἔσταξεν ἀπὲ τὸ αἷμαν τοῦ Κυρίου καὶ ἔππεσεν εἰς ἕναν παννίν· τὸ ποῖον εἶνε πολλὰ μακρύν, ἂς σᾶς ξηγηθῶ τὰ πράματα καταληπτῶς, ἀμμὲ εὑρίσκεται γραμμένον πολλὰ πλατεῖα εἰς τὸ βιβλίον τὸ ἔγραψεν ὁ ἅγιος Κυριακὸς πῶς εὑρέθη ὁ τίμιος σταυρός, καὶ πῶς ἀγρώνισεν τοῦ Χριστοῦ ἀπὲ τοὺς ληστάδας, καὶ ποῖος τοῦ καλοῦ λῃστοῦ καὶ ποῖος τοῦ πονηροῦ. Ἡ ποία ἁγία δέσποινα Ἑλένη θωρῶντα, ἐθαυμάστην καὶ ἐποῖκεν καὶ ᾿κτίσαν πολλὲς ἐκκλησίες εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπὶ ὀνόματος τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος καὶ τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ, ἀπὸ γῆς, καὶ ἐτελείωσέν τες, καὶ ἄλλες ἀφῆκεν χρυσίον καὶ ἐτελείωσάν τες.
§6.-Ἤξευρε καὶ τοῦτον, ὅτι ὅσον ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ὥρισεν τοὺς ἄρχοντες, ὅτι ἀπὸ τὴν Ἵερουσαλὴμ εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν νὰ κτίσουν πύργους ν᾿ ἀποσκεπάζῃ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ νἄχῃ ἀνθρώπους ἀποὺ πάνω νὰ θωροῦν ᾿μέραν καὶ νύκταν, καὶ νἆνε ὅτοιμοι ὅσο νὰ ᾿δοῦν λαμπρὸν ἢ καπνὸν εἰς τὴν Ἵερουσαλήμ, ὅτοιμα νὰ ποίσῃ πασαεῖς, ὅτι τὸ νὰ βρεθῇ ὁ τίμιος σταυρὸς νὰ ὑψωθῇ νὰ γινῇ φανὸς ἀποὺ πύργον εἰς πύργον, νὰ μάθῃ ὁ βασιλεὺς τὴν ἡμέραν ὅπου ναὔρῃ ἡ μητέρα του τὸν τίμιον σταυρόν· καὶ ἤτζου ἐγίνετον μὲ τούτην τὴν στράταν· τὴν ὥραν ὅπου ἡ μακαρία Ἑλένη ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρόν, ἐκείνην τὴν ὥραν ἔμαθέν το ὁ υἱός της ο βασιλεύς. Τώρα νὰ στραφοῦμεν εἰς τὴν ἁγίαν Ἑλένην.
§7.-Καὶ ὅνταν ἡ ἁγία Ἑλένη ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ ἔμαθεν ἀπὲ τὸ θαῦμαν τοῦ σταυροῦ, ἐπῆρεν τὸ ὑποπόδιον ὅπου ἐκαρφῶσαν τοὺς ἁγίους πόδας, καὶ ἔσκισέν το εἰς γʹ καὶ ἐποῖκεν δʹ σανιδία ἀποὺ τὰ ποῖα ἔβγαλεν ιϚʹ γωνίες, ἀποὺ πᾶσα σανίδιν δʹ κομματία, καὶ ἐμεῖναν δʹ σταυροί. Τὸν δὲ σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ ἀφῆκεν τον εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων μὲ πολλὺν χρυσίον καὶ μαργαριτάριν, καὶ πέτρες. Τἄπισα ἐξήλωσεν τοὺ(ς) σταυροὺς τῶν λῃστῶν καὶ ἔβαλεν τὸ μακρύσιν τοῦ καλοῦ μὲ τὸ κοντόσιν τοῦ πονηροῦ, καὶ ἐποῖκεν ἕναν· τὸ ὁμοῖον καὶ τὸ μακρύσιν τοῦ πονηροῦ μὲ τὸ κοντῆσιν τοῦ καλοῦ, καὶ ἐποῖκεν τους βʹ σταυρούς. Ἐπειδὴ ἐποῖκαν ἀντάμα τόσον καιρὸν χρόνους τθʹ δὲν ἦτον δίκαιον νὰ ρίψουν τοῦ πονηροῦ· ἐπῆρεν τους μιτά της νὰ τοὺς ἰδῇ ὁ υἱός της τὸ μάκρος καὶ τὸ πλάτος, ὅτι ὅλοι ἧτον εἰς ἕναν ἄξαμον· καὶ τοὺς βʹ σταυροὺς τοὺς μονοκόμματους καὶ τὰ ιϚʹ σανιδία καὶ τὰ καρφία καὶ τὸν στέφανον ἔβαλέν τα εἰς τὸ σεντούκιν, μὲ τοὺς βʹ σταυροὺς εἰς τὸ κάτεργον, καὶ ἐνέβην ἡ ἁγία Ἑλένη καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§8.-Καὶ ὅνταν ἐπεσῶσαν καὶ ἐράξαν εἰς τὴν γῆν ἔβγαλεν τὸ σεντούκιν μὲ τοὺς βʹ σταυρούς, καὶ ἔφαν εἰς τὸ Βασιλοπόταμον. Καὶ ὅνταν ἀπόφαν, ἔππεσεν ἀπὸ τὸν κόπον τῆς θαλάσσου καὶ ἐκοιμήθην, καὶ εἶδεν ἕναν ὅρωμαν, ὅτι ἕνας παιδίος ἄνθρωπος εῖπεν της: «Κυρία μου Ἑλένη, ὡς γοιὸν ἐποῖκες εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ ἔκτισες πολλοὺς ναούς, ἤτζου ποῖσε καὶ ὧδε, ὅτι ὁρισμὸς εῖνε εἰς τὴν αὐτὴν χώρα νὰ κατοικοῦσιν ἀνθρῶποι ἕως τῆς συντελείας, καὶ νὰ μὲν ξηλειφθῇ εἰς τοὺς αἰῶνας· καὶ κτίσε ναὸν εἰς τὸ ὄνομαν τοῦ τιμίου καὶ ζωοποίου σταυροῦ καὶ βάλε ἀπὸ τὰ τίμια ξύλα, ἁποῦ βαστᾷς." Καὶ ἐξύπνησεν καὶ ἐσηκώθην ἀπὲ τὸν ὕπνον καὶ ἐγύρεψεν τὸ σεντούκιν καὶ τοὺς σταυροὺς τοὺς μεγάλους· ὧ τοῦ θαύματος! ὁ ν-εἷς μέγας ἐχάθην· καὶ ἔπεψεν γυρεύγοντά του, καὶ εὑρέθην εἰς τὸ βουνὶν τὸ λεγόμενον Ὀλυμπία, διὰ τὸν σταυρὸν τοῦ Ὀλυμπᾶ, τὸ ὄνομα τοῦ καλοῦ λῃστή· καὶ ἔκτισε ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν καρδίαν τοῦ σταυροῦ μερτικὸν ἀπὲ τὸ τίμιον ξύλον. Τἄπισα εῖδεν ἕναν στύλλον λαμπρὸν ἀπὸ τὴν γῆν ὡς τὸν οὐρανόν, καὶ ἐπῆγε νὰ τὸ ἰδῇ τὸ θαῦμα, καὶ ηὗρεν εἰς τὸ πλευρὸν τοῦ ποταμοῦ τὸν ἕναν μικρὸν σταυρὸν ἀπὸ τοὺς δʹ, καὶ φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανὸν καὶ εἶπεν: «Ἑλένη, ποῖσε νὰ κτίσης ὡδὰ ἐκκλησίαν εἰς τὸν αὐτὸν τόπον λεγόμενον Τόγνην.» Καὶ ἐποῖκε ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ καὶ ἕναν γιοφύριν νὰ περνοῦν οἱ ἀνθρῶοι, καὶ ἐσήμωσεν τὸν αὐτὸν σταυρὸν μετὰ ἀργύρου καὶ χρυσίου καὶ μαργ(αρ)ιτάρου. Καὶ ἀπὸ τότε ὁ Κύριος ἔπεψεν τὸν ὑετόν, καὶ ἐγροικήθην εἰς πᾶσα τόπον· καὶ ἐγροίκησεν ὁ λαὸς καὶ ἐστράφησαν εἰς τὰς κατοικίας τους· τὸ ποῖον μετά τους ἦλθαν καὶ πολλοὶ παροῖκοι, καὶ ἐκατοικῆσαν εἰς τὸ νησσίν. Καὶ τελειώννοντα τὰ κτίσματα, ἐνέβην εἰς τὸ κάτεργον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν.
§9.-Αφὸν ἐπῆγεν ἡ ἁγία Ἑλένη εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν, καὶ ὁ λαὸς ἐπλήθυνεν εἰς τὸ νησσίν, ἐννοιάστησαν τὸ ἔλα τῶν ἄθεων Σαρακηνῶν, πῶς πολλὲς φορὲς αἰχμαλωτεῦσαν τὸ αὐτὸ νησσὶν καὶ ἐχαλάσαν πολλὲς χώρες καὶ κάστρη, καὶ αἰχμαλωτεῦσαν τὸν λαόν, καὶ ἐφοβοῦνταν καὶ ἦσαν ἐννοιασμένοι, λαλῶντα: «Ὅποτε θελήσῃ ὁ σουλτάνος νὰ μᾶς αἰχμαλωτεύσῃ, ὅτοιμον εἶνε.» Τότε ἐσυνβουλεύθησαν νὰ τὸ ποίσουσι νῶσιν τοῦ βασιλέως νὰ πέψῃ λᾶς τῶν ἀρμάτων νὰ βλέπουν τὸν τόπον· τοὺς ποίους καλλίττερους ἀνθρώπους, ὅπου εὑρίσκουνταν εἰς τὸ νησσίν, ἐπέψαν τους εἰς τὸν βασιλέαν, ξητῶντα τῆς μεγάλης του ἁγιωσύνης νὰ πέψῃ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων ἀπεζοὺς καὶ καβαλλάριδες διὰ τὴν βλέπισιν τοῦ τόπου κατάδικα τοὺς Σαρακηνούς. Ὁ βασιλεὺς γροικῶντα τὴν παρακάλεσίν τους, ἔπεψεν πολλὺν λαὸν τῶν ἀρμάτων εἰς βλέπισιν τοῦ αὐτοῦ τόπου· καὶ τἄπισα ἐκάτζαν μεσόν τους καὶ εἶδαν τὴν ὁμάδαν τοῦ μηνίου τοῦ λαοῦ, καὶ ἐμοιράσαν τα μεσόν τους καὶ ἐβάλαν καπετάνο νὰ τὰ συμπιάζῃ, καὶ ἔππεσεν πασανοῦ τὸν χρόνον ἀπὸ τρία πέρπυρα χρυσᾶ ὅπου ἦσαν ὀνομίσματα Ϛʹ, ὅπου εὑρίσκουνταν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐκράκτην στρατία διὰ τοὺς στρατιῶτες· τὸ δουκάτον ἔξαζεν ὀνομίσματα δʹ ἄσπρα τῆς Κύπρου. Ὁμοίως ἐκράζαν το καὶ καπνόν, καὶ ο νοικοκύρης ἂν εἶχεν υἱοὺς καὶ κόρες εἰς τὴν τάβλαν του καὶ εἰς τὸν καπνόν του, ἐκεῖνος μοναχὰ ἐπλέρωννεν· καὶ ἃντα νὰ ᾿χωρίστησαν ὁ υἱός, ἢ κόρη νὰ ἁρμαστῇν, ἐπλέρωννεν πασαεῖς τὸ μερτικόν του. Τότε ἔπεψεν δοῦκα νὰ κρίνῃ τὸν λαόν, καὶ ἀπὸ τότε ἔπεψεν δούκαν, καὶ κατὰ καιρὸν ἄλλασσέν τον, καὶ οὕτως ἐπορεύγουνταν ὡς τὸν καιρὸν ὅπου ἔπεψεν δούκαν ὀνόματι Ἰσάκιον, ὁ ποῖος ῆτον πόρνος· καὶ ἦτον εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ανʹ Χριστοῦ.
§1Ο.-Ἀφότις ἐγίνετον ἡ ἀφεντικὴ διάβασις τοῦ λαοῦ, τὸν ἐσυμπίασεν ἕνας δούκας ὀνόματι Τε Πουλίου, καὶ ἐκάμαν οἱ Λατίνοι ὅλην τὴν γῆν τῆς ἐπαγκελίας, καὶ τοὺ(ς) Σαρακηνοὺς αἰχμαλωτεῦσαν τους καὶ ἀπομακρύσαν τους· καὶ πάντα ἐπεθυμοῦσαν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας καὶ ποττὲ δὲν ἐμουλλῶσαν, ἀμμὲ πάντα ἐπαρακάθουνταν καὶ ἐμποδίζαν τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐτζιγαρίζαν τοὺς Χριστιανούς, οἱ ποῖγοι εἶνε ὡς τὴν σήμερον ἀληθινά.
§11.-Ὁ ποταμὸς ὁ χείμαρρος ἐκατέβασεν πολλὴν ἄβιμον καὶ καταχερὸς ἐσκέπασέν την. Καὶ λαλοῦν οἱ λᾶς, ὅτι τοῦτον τὸν λίθον ἔνι λίθος ἐλευθερίας καὶ ὀλλίγον ἐμπορεῖ νὰ φελέση. Τοῦτον ἐγίνετον διὰ νὰ μηδὲν ᾿δῇ τὸ τέλος· ὅτι λαλεῖ ὁ φιλόσοφος: Σκοπᾶτε τὰ τέλη τῶν πραγμάτων, καὶ ἀπὸ τὸ τέλος τὴν ἀρχήν.» Ἀμμὲ ἐχάθην, ὅτι σημιροψυχία.
§12.-Καὶ ὅνταν ἐξημέρωσεν ἡ δευτέρα, καὶ ἐξέβησαν οἱ φρέριδες τοῦ ὄχλου, ἔρχεψεν ἡ λύπη καὶ τὸ κλάμαν, τόσον εἰς τὰς γυναῖκας ὡς γοιὸν εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἁποῦ ἐσκοτώθησαν· οἱ φρέριδες ἐλυπήθησαν πολλὰ πῶς εἰς ἴντα μόδον νὰ γλυτώσουν ἀπὲ τούτην (τὴν) ταραχήν.
§13.-Οἱ ἄνωθεν Τεμπλιῶτες ἦσαν πολλὰ ἄρχοντες καὶ εἶχαν μεσόν τους μεγάλην αἱρετικίαν καὶ πολλὰ βρωμισμένην τάξιν εἰς τὸ κρυφόν· καὶ ἅνταν ὁ θεὸς ἐβαρύθην τὸ κακὸν τὸ ἐπολομοῦσαν, ἐφανέρωσέν το τοῦ πάπα μὲ τούτην τὴν τάξιν. Δύο παιδίοι ἦσαν ἀπὸ μίαν χώραν καὶ ἀναγιώθησαν ἀντάμα, καὶ ἀγάπαν ὁ ἓνας τον ἂλλον ὡς γοιὸ νἆχαν εἶσταιν ἀδελφία· καὶ διαβαίννοντα καιρός, θεωρῶντα τὴν τάξιν τοὺς Τεμπλιῶτες πολλὰ τιμημένην, καὶ πολλὰ τεβόνταν ἐδουλεῦγαν τὰ ᾿φφικία τους· καὶ ἦτον πλούσιος ὁ ἕνας παιδίος ἀπὲ τοὺς δύο, ἐπεθύμησεν νὰ γενῇ ἀδελφὸς εἰς τὴν τάξιν τοὺς Τεμπλιῶτες, καὶ ὁ μάστρος ἐπερίλαβέν τον, καὶ ὁ ἄλλος παιδίος ἔθελεν καὶ κεῖνος νὰ πάρῃ τὸν ὄρδινον· καὶ ἅνταν ἐπῆγαν τὴ νύκταν οἱ ἀδελφοὶ νὰ τὸν χεροτονήσουν, ὁ σύντροφός του ἐμπῆκεν κρυφὰ μεσόν τους εἰς τιτοῖον μόδον, ὅτι κανένας δὲν ἐπῆρεν σκοπόν, ὅτι ὁ θεὸς ἐσφάλισεν τὰ ματία τους καὶ δὲν τὸν εἴδασιν, γιὰ ν᾿ ἀποσκεπαστοῦσιν· καὶ εἶδεν πρᾶμαν τὸ ἐποῖκαν τοῦ συντρόφου του, καὶ ἐξηγήθην τα τοὺ πάπα: «Δέσπο(τα), εἶδα τὸν παπᾶν ὅπου ἐθέλα νὰ κουρέψουν, τουτἔ(στι) νὰ τὸν χειροτονήσουν τὸν σύντροφόν μου, βαστάννοντα εἰς τὰ χέργια του-ς σταυρὸν χαρκὸν καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς σταυρωμένος ἀπάνω εἰς τὸν σταυρόν· τότε ἐγονάτισεν, καὶ ἐπρουμουτίασεν τοῦ μεγάλου μαστόρου νὰ κρατήσῃ κρυφὰ πᾶσα πρᾶμαν τὸ νὰ τοῦ ποίσουσιν, καὶ τότες εἶπεν του ὁ παπᾶς: «Φαίνεταί σου τοῦτος ὁ σταυρωμένος ἔνι υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὡς γοιὸν λαλοῦν οἱ λᾶς;» Καὶ ἔχαν τάξιν, ὅτι, ἂν εἴπεν, «Ναί, πιστεύω ἀληθινὰ ὃτι τούτη εἶνε εἰκόνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος,᾿ τότες ἐλάλεν του ὁ παπᾶς: καὶ μεῖς ἤτζου πιστεύομεν, ἀμμὲ δοκιμάζομέν σε.᾿ Καὶ τότε ἐχεροτονοῦσαν τον καὶ ᾿πέμπαν τον εἰς τὸν πόλεμον, καὶ μὲ τούτην τὴν λογὴν ἐσκοτώννετον· ἀμμὲ ὁ σύντροφός μου ὅταν τοὺς εῖπεν, «Νναί, πιστεύω ἀληθινὰ ὅτι τοῦτος εἶνε εἰκόνα τοῦ Κυρίου· ἀμμὲ εἶπεν τους. ῾Ἐσεῖς ἴντα λαλεῖτε; ὅ,τι εῖνε ᾿πέτε μου καὶ νὰ μολογήσω.᾿ Ὁ παπᾶς εῖπεν του: ῾Τοῦτος ἦτον ἕνας ψεματινὸς προφήτης.᾿ Γροικῶντα ἐκεῖνος ἐτζετίασέν το, καὶ ἐπίασεν τὸν τίμιον σταυρὸν ἀπὸ τὸ χέριν του καὶ ἔριψέν τον χαμαὶ καὶ ἐποῖκεν του πολλὺν ὑβρισμόν. Τἄπισα ἐγδύσαν τον ὁλόγυμνον, καὶ ἐπλύναν τον ἀποὺ πάνω κάτω· τἄπισα ἐφίλησάν τον εἰς τὴν κεφαλὴν εἰς τὴν κορφὴν καὶ εἰς τὸ στόμαν, καὶ εἰς τ᾿ ἀφάλιν, καὶ εἰς τὸν κῶλον πα(σα)εῖς· τότε ὅσοι ἐθέλαν ἔχα νὰ φτιάσουν μετά του. Καὶ ἐπρουμουτίασέν τους πᾶσα φορὰν ὅπου νὰ τὸν γυρεύγου νὰ ἦνε ὅτοιμος καὶ μηδὲν ἀντισταθῇ τινός. Καὶ τότε ἐντύσαν τον τὰ βρω(μι)σμένα ροῦχα τῆς βρωμισμένης τους τάξις καὶ ἐμπάσαν τον ψηλά. Καὶ πισαυρίου έδῶκαν του ἀσήμιν καὶ χρυσάφιν καὶ φοριχίες πολλά, καὶ ἐγυρίσαν τον τὴν χώραν μὲ χαρὰν μεγάλην. Ἀμμὲ τὸ βιβλίον τῆς τάξις τους μὲ μεγάλην φρόνησιν καὶ τιμήν, ἕξω εἰς τοὺς ἀνθρώπους νὰ κρατοῦν τὴν ἀλήθειαν τῆς ἐκκλησίας, τὸ φᾶν τους, τὸ πγεῖν τους, τὴν ἐντυμασιάν τους, καὶ μὲν ἔχουν σουπερπίαν, νὰ ἔχουν ἀπομον ν ὅ,τι τοὺς πῇ ὁ πασαεῖς, ἀπομονητικοί, καὶ πολλὰ ἄλλα καλὰ μαθητεμένοι, ἀμμὲ ᾿ς τὸ κρυφὸν εἶχαν τὸ ἐγροικήσετε ἄνωθεν.»
§14.-Ὅνταν ὁ ἁγιώτατος πάπας ἐγροίκησεν τὰ αὐτὰ λογία, πολλὰ τὸ ἐπικράνθη: «Ποῖον ἔπαθα, κύριέ μου; Ὁ παντοδύναμος θεὸς ἔπεψεν τὸν υἱόν του τὸν ἠγαπημένον, με τὸ θέλημάν του ἔδωκεν θάνατον καὶ ἔπαθεν καὶ ἐπῆγεν εὶς τοὺς οὐρανοὺς καὶ ἐκάθισεν ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρὸς διὰ νὰ μᾶς λυτρώσῃ ἀπὸ τὰ χέργια τοῦ διαβόλου, καὶ ἔδωκέν μας νὰ φύγωμεν ἀποὺ πᾶσα ἁμαρτίαν διὰ νὰ μὲν πᾶμεν εἰς τὰς χεῖρας τοῦ διαβόλου, καὶ τοῦτος ὁ μέγας μάστρος, ὁ φίλος μου, νὰ κρατῇ τοῦτον τὸ κακόν; Ὁρκίζω εἰς τὸν Κύριον, ὅτι μίαν ἡμέραν νὰ ξηλειφθοῦν ἀπὸ τὸν κόσμον.» Καὶ ὡς καλὸς χριστιανὸς ὅπου ἦτον ὁ ἁγιώτατος πάπας, ὥρισεν τὸν παῖδα μὲ ἐντολὴν νὰ μὲν τὸ πῇ τινὸς ἄλλου· καὶ ἐθέλησεν ὁ πάπας νὰ μάθῃ περίτου καθαρά. Ἔκραξεν ὀμπρός του τὸν μέγαν μάστρον τοῦ Τέμπλου, καὶ μέσα εἰς πολλὰ λογία εἷπεν του: «Πεθυμίαν ἐπεθύμησα νὰ ᾿δῶ πῶς χειροτονᾶτε τοὺς ἀδελφούς· διὰ τοῦτον ἐπάρε τοῦτον τὸν παιδίον,» -- ~ἕναν τὸν ἔθελεν ὁ πάπας, -- ~«ὀμπρός μου χειροτόνησ᾿τον.» Ο ποῖος εῖπεν του: Τοῦτον δὲν ἠμπορεῖ νὰ γενῇ, αὐθέντη, ὅτι ἡ τάξι μας ὁρίζει νὰ μὲν χεροτονήσωμεν τινὰν φανερά, ἀμμὲ κρυφὰ ἐκεῖ ὅπου εἶνε ὁ τόπος ὁ ἐπιτήδειος, μέσα εἰς τὸν τόπον τὸν ἁγιασμένον.» Καὶ δὲν ἔδειξεν ὁ πάπας περίτου φανὸν οὐδὲ ἄνγκρισιν. Τἄπισα ἐκάλεσεν τὸν μέγαν μάστρον τοῦ Σπιταλλίου καὶ ὥρισέν τον νὰ χεροτονήσῃ τὸν αὐτὸν παιδίον ἀδελφόν· ὁ ποῖος παραῦτα ἐχεροτόνησέν τον. Τότε ἐπῆρεν ὁ πάπας μεγάλην χαράν, ὅτι οἱ Σπιταλλιῶτες ἔνι καλοὶ χριστιανοί, καὶ οἱ Τεμπλιῶτες εῖνε ὡς γοιὸν τοὺς ἐπροδῶκαν. Τότες ἕρισεν τὸν συνγκριτικόν του καὶ ἔγραψεν δύο γραφὲς τοῦ πασανοῦ ἀφέντη εἰς τὸν κόσμον ὅπου εὑρίσκουνταν οἱ Τεμπλιῶτες, σπιτία καὶ κρατήματα, καὶ ἔμαθεν τὸν πίον μακρὺν τόπον τὸν εῖχαν οἱ Τεμπλιῶτες, καὶ ἦτον στράτα κοντὰ ᾿νοῦ χρονοῦ. Τὸ ἕναν χαρτὶν ἐλάλεν: -
§15.-«Ἠγαπημένε μας υἱέ, χαίροις μετὰ εὐλογίας ἀρχιερατικῆ(ς)· ἤξευρε μὲ τοῦτον, τὸ χαρτίν μας τὸ ἀννοικτὸν διάβασ᾿ το, καὶ τὸ βουλλωμένον ἔχε το εἰς φύλαξιν εἰς καλὸν τόπον καὶ μηδὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ τὸ ἀννοίξῃ ἢ νὰ τὸ διαβάσῃ ὡς τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ὅπου μέλλει νὰ ἔλθῃ· καὶ ὅνταν πᾶτε εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ὅντα νὰ τελειώσῃ ἡ πρώτη λειτουργία πρὶ νὰ ἐβγοῦν οἱ λᾶς ἀπὸ τὴν ἐκκλησίαν, ἄννοιξε τὸ χαρτὶν τὸ βουλλωμένον καὶ ὅ,τι λαλεῖ ποῖσε ὅτοιμα, ἀπάνω εἰς ἀφορισμόν.» Διότι τὸ βουλλωμένον χαρτὶν ἐλάλεν, «Ὡς γοιὸν μᾶς τὸ ἐπροβιάσαν ὀμπρός μας, ὅτι ἡ τάξις τοὺς Τεμπλιῶτες εἶνε εἰς μέγαν κακὸν καὶ ἀρνοῦνται τὸν θεὸν καὶ ὅλους τοὺς ἁγίους, καὶ γιὰ τοῦτον ὁρίζομέν σε, ὅτι πρὶ νὰ φτάσῃ τὸ γιῶμαν νὰ ρίσῃς νὰ τοὺ(ς) σκοτώσουν ὅλους ὅπου εὑρίσκουνται εἰς τὸν τόπον σου, καὶ μὲν ἐλεμονηθῇς κανέναν. Καὶ εὔχομαί σου καὶ ἐξορκίζω σε κατὰ τοῦ θεοῦ καὶ ὅλα τους τὰ καλὰ καὶ κλερονομιές τους, ὅπου εὑρίσκουνται εἰς τὸν τόπον σου, ἂς δοθοῦν εἰς τὴν ἐξουσίαν τοὺ(ς) Σπιταλλιῶτες. Καὶ ἀνισῶς καὶ δὲν ποίσῃς τὸν ὁρισμόν μου καὶ ἀφήσῃς ζωντανὸν κανέναν, νὰ σοῦ ἔλθη ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ ὡς γοιὸν ἦλθ(ε)ν εἰς τὸν Ἰούδαν.» §16.-Καὶ ἐποῖκεν τὸν λόγον τοῦ πάπα εἰς ὅλην τὴν Κύπρον, καὶ ὅλους ἐσκότωσέν τους τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. Κάτινες λέγουσιν, ὅτι ὁ πάπας ἦτον ἀνκρισμένος μὲ τὸν μάστρον τοῦ Τέμπλου, διότι ἐποῖκεν του ἀγανάκτησιν, καὶ τοῦτον ἦτον ἡ ἀφορμή, καὶ ὀργὴ τοῦ θεοῦ ἔππεσεν ἀπάνω τους, διότι ἦτον πολλὰ ἀνγκρισμένος μετά τους διὰ τὰς ἁμαρτίας τους· καὶ διὰ τοῦτον ἐκαταλύσαν τους ὅλους μίαν ἡμέραν, καὶ δὲν ἐγλύτωσεν κανένας, καὶ ἂν εἶχεν ἔχειν καθαροὺς ὁ θεός, ἔθελέν τους γλυτώσειν· καὶ τοῦτον ἦτον ὀργὴ τοῦ θεοῦ.
§17.-Καὶ ὅνταν ἐτελείωσεν ὴ λειτουργία τῆς Πεντηκοστῆς εἰς πᾶσα χώραν, ἀννοῖξαν τὸ χαρτὶν τὸ βουλλωμένον καὶ ἐγροικῆσαν ὅλοι τὸ ἐλάλεν· καὶ γροικῶντα τὸν ὁρισμὸν τοῦ πάπα, ὅτοιμα πρὶν τὸ γιῶμαν, ὅπου εὑρίσκουνταν ἐσκοτῶσαν τους ὅλους τοὺς Τεμπλιῶτες, καὶ εἴ τι εἴχασιν ἐδόθησαν εἰς τὸ Σπιτάλλιν.
§18.-Χρῆσι εἶνε νὰ ξηγηθοῦμεν τὴν ἀφορμὴν τοῦ καλοῦ Κοντεφρὲ ντε Πολίου, διὰ νὰ κατεβοῦμεν νὰ ξηγηθοῦμεν τοὺς ρηγάδες τοὺς λατίνους ὅπου ἐστέφθησαν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ. Τῇ πέμπτῃ αὐγούστου ͵απϚʹ Χριστοῦ ἐσκαλεύτην ἀπὸ τὴν Φραγγίαν ὁ Κουντιφρὲ ντε Πουλιοῦ, καὶ μὲ πολλὺν φουσάτον, καὶ καλὰ συντροφιασμένος μὲ μεγάλους ἀφέντες, καὶ ἔφτασεν εἰς τὴν Συρίαν καὶ ἄρχεψεν καὶ ἐνίκαν τοὺς τόπους, καὶ τὸν ἰούνην ͵αϞθʹ Χριστοῦ, μὲ πλῆθος λαοῦ ἀπεζοὺς καὶ καβαλλάριδες, καὶ εἰς τὴν Ἵερουσαλὴμ εἶχεν Σαρακηνοὺς καὶ εἶχαν καὶ δʹ γίγαντες, καὶ οἱ χριστιανοὶ ἀποκλεῖσαν τους ὡς τὲς ιεʹ ἰουλίου ͵αϞθʹ, καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐνικῆσαν τους. Καὶ ἠμπορῶ νὰ πῶ, ὅτι ὁ ἁγιώτατος πάπας Ὀλβάνος καὶ ὁ ρὲ Φίλιππες ὁ ρήγας τῆς Φραγγίας, καὶ ὁ κύρης Ἀλέξης ὁ Κουμνηνὸς βασιλεὺς τῆς Κωνσταντινόπολις, καὶ πολλοὶ ἄλλοι ἀφέντες ἐπῆραν τὴν ἁγίαν Ἱερουσαλήμ, καὶ οὗλοι ἀντάμα ἐχειροτονῆσαν ρήγαν τοῦ Γεροσολυμάτου τὸν ἄνωθεν Κοντεφρὲ ντε Πουλιοῦ, ὁ ποῖος δὲν ἔθελε νὰ στεφθῇ ρήγας, οὐδὲ ἐθέλησε νὰ βάλῃ στέφανον εἰς τὴν κεφαλήν του, λαλῶντα: «Ὁ βασιλεὺς τῶν βασιλευόντα, ὁ γλυκὺς Ἰησοῦς ἐφόρησεν στέφανον ἀκάνθινον εἰς τὴν χαράν του τὴν ἡμέραν ὅταν τὸν ἐσταυρῶσαν.» Καὶ ἐπέθανεν εἰς τοὺς ͵αρʹ Χριστοῦ, καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸ Καβαλκάριον ὄρος.
§ 19.-Μετέπειτα ἐστέφθην ὁ Μπαντουὴν ὁ ἀδελφός του, καὶ ἐπέθανεν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αριηʹ Χριστοῦ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Μπαντουὴν τ᾿ Ἀνγκιλίου, καὶ ἐπέθανεν ͵αρλςʹ Χριστοῦ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Φουκᾶς ὁ γαβρὸς αὐτοῦ, ὁ ἄντρας τῆς κόρης του, καὶ ἐπέθανεν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αρμγʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Μπαντουὴν ὁ Γερὼν ὁ υἱὸς τοῦ Φουκᾶ, καὶ ἐπέθανεν ͵αρξγʹ Χριστοῦ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Ἀμέρην ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, καὶ ἐπέθανεν ͵αροδʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Παντουὴν ὁ Κελεφὸς καὶ ἐπέθανεν ͵αρπαʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Παντουὴν ὁ παιδίος, ὁ υἱὸς τῆς κουντέσσας τοῦ Γιάφα ὀνόματι Σιβύλλα, κόρη τοῦ ρὲ Ἀμαρὴν καὶ ἀδελφὴὺ τοῦ ρὲ Παντουὴν τοῦ Κελεφοῦ, καὶ συμβία τοῦ μαρκὶς Γκιλιάμε τε Λοῦνγγε Ἐπεέ· καὶ ἀπέθανεν ὁ αὐτὸς Παντουὴν ͵αρπςʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ ρὲ Γκὴὺρήγας Ἱεροσολύμων, ὁ ποῖος ἁρμάστην μὲ τὴν κυρὰν Σιμβύλλαν τὴν μητέραν τοῦ ρὲ Μπαντουήν, ἡ ποία ἐστέφθην ρήγαινα Ἱεροσολύμων καὶ ἁρμάστην μὲ τὸν αὐτὸν ρὲ Γκὴν τὲ Λουζουνίαν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αρπϞʹ. Καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ θεοῦ καὶ τῶν Γενουβίσων ἐπῆρεν τὸ ρηγάτον τῆς Κύπρου, καὶ ἔδωκέν τους τὴν ἐλευθερίαν ἐκείνους καὶ τῶν παιδιῶν τους, ὅτι ἐδουλεῦσαν του μὲ τὰ κορμιά τους καὶ μὲ τὸ δικόν τους.
§20.-Εἰς τὴν αὐτὴνὺἐχρονίαν ἦρτεν ὁ ρήγας τῆς Ἐκλετέρας ὀνόματι Λιτζάρ, καὶ ὁ ρήγας τῆς Φράντζας ὁ ρὲ Φίλιππος, καὶ ἦλθεν ὁ μάστρος τοῦ Τέμπλου καὶ ἐζήτησέν τους γιὰ τὴν ἀγάπην τοῦ θεοῦ νὰ ἐβγάλῃ τὴν Κύπρον ἀπὲ τὰ χέργια τους· [ὁ ποῖος ἐπούλησέν την τοῦ ρὲ Οὗνγκες τοῦ ρηγὸς τῶν Ἱεροσολύμων] διὰ ρʹ χιλιάδες δουκάτα χρυσᾶ, καὶ ἐδανείστην ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους πολλὰ καὶ ἀγόρασέν την κατὰ τὰ στοιχήματα τοὺς Τεμπλιῶτες. Τοῦτον ἐγίνην εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αρϞβʹ Χριστοῦ· καὶ τοῦτος ἦν ὁ πρῶτος ρήγας Ἱεροσολύμου καὶ Κύπρου, καὶ ἀπέθανεν εἰς τοὺς ͵ασεʹ.
§22.-Καὶ ὅντα τὴν ἐγόρασεν ὁ αὐτὸς ρὲ Οἐνγκε τὴν Κύπρον ἀπὲ τοὺς Τεμπλιῶτες καὶ τοὺς Λαγκουβάρδους, μανθάνοντα τὴν ἀγανάκτησιν ὅπου τοὺς ἐποῖκαν καὶ τὸν σφαμὸν εἰς τὴν χώραν, ἦτον εἰς μεγάλην ἔννοιαν καὶ ἐννοιάζετον πῶς νὰ ποίσῃ νὰ μὲν ἔχουν κακὸν εἰς τὴν Κύπρον, ὅτι ὅλος ὁ τόπος ἦτον γεμάτος Ρωμαῖοι, καὶ ἐλάλεν εἰς τὸν ἐμαυτόν του: «Ὅποτε θελήσου νὰ ρεβελιάσουν κατὰ μέναν, ἠμποροῦ νὰ τὸ ποίσουν καὶ θέλουν ἔχειν βοήθειαν τὸν βασιλέαν τῆς Κωνσταντινόπολις, καὶ ἐμποροῦν μὲ δύναμιν νὰ σηκώσουν τὸ ρηγάτον ἀπὲ τὰς χεῖρας μου.» Ἔννοιάστην νὰ δηθῇ μὲ τὸν σουλτάνον τοῦ Καρίου, καὶ ἔπεψεν μαντατοφόρους παρακαλῶντα τον, ὅτι πάντα ἀποὺ τὸν θεὸν εῖνε, ὅτι οἱ λᾶς ν᾿ ἀγαποῦν τοὺς γειτόνους τους, «καὶ μὲ τὴν χάριν τοῦ θεοῦ εἴμεστεν γειτόνοι· παρακαλῶ σε νὰ ποίσωμεν δῆμμαν μεσόν μας, καὶ προυμουτιάζω σου, ὅτι πάντα νὰ ἦμαι φίλος σου σπλαγχνικός, καὶ νὰ κρατῶ τοὺς φίλους σου διὰ ἀγαπημένους μου φίλους καὶ τοὺς ἐχθρούς σου ὡς θανατήσιμούς μου ἐχθρούς· καὶ ζητῶ σου, ὅτι ἀνισῶς καὶ ὁ βασιλεὺς τῶν Ρωμαίων νὰ ποίσῃ ἀρμάδαν νὰ ἔλθῃ ἀπάνω μου, νὰ μοῦ δώσῃς βοήθειαν καὶ δύναμιν, καὶ θέλω εἶσταιν ὑπόδουλός σου. Καὶ ἀνισῶς καὶ πέψῃ ἀρμάδαν κατάδικά σου νὰ ἔχῃς νῶσι νὰ β(λ)έπεσαι.»
§23.-Ὁ σουλτάνος ἀπολογήθην του καὶ ᾿μήνυσέν του μὲ τοὺς δυό του μαντατοφόρους: «Υἱέ μου, ἀπὲ τὸ μοῦ μηνᾷς ὅτι εἶσαι γεῖτος μου καὶ νὰ ἔχωμεν ἀγάπην κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ θεοῦ καὶ νὰ ἔχωμεν δῆμμαν μεσόν μας, τζετιάζω το· καὶ τὸ εἶσαι εἰς ὄρεξιν νὰ κρατῇς τοὺς φίλους μου φίλους, καὶ τοὺς ἐχθρούς μου ὡς ἐχθρούς σου, τὸ ὅμοιον θέλω ποίσειν καὶ ᾿γὼ μετά σου· ἀπὲ τὸ θέλεις νὰ ᾗσαι ὑποτακτικός μου, δὲν εἶνε ἀπὲ τὸ θέλημά σου, ἀμμὲ εῖνε ἀπὸ θεοῦ θέλημαν, ὅπου μᾶς ἔδωκεν τὴν ἐξουσίαν· καὶ ἤξευρε, οὐδὲ σού, οὐδὲ ἐκεῖνοι ὅπου νὰ γεννηθοῦν ἀποὺ ᾿ξ αὑτόν σου νὰ μὲν ἔχετε ἀγανάκτησιν ἀποὺ ᾿ξ αὑτῆς μας, οὐδὲ ἁποῦ νἄρτουν ὀπίσω μου, χωρὶς νὰ ᾖνε ἀπὸ ᾿ξ αὑτόν σας. ἀπὲ τὸ θέλεις νὰ ἔχῃς ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς μου βοήθειαν καὶ δύναμιν ἂν ἔρτῃ ὁ βασιλεὺς τῆς Κωνσταντινόπολις ἀπάνω σου, ἀδύνατον εἶνε, ὅτι εἴμεστεν ὡρισμένοι νὰ βουθοῦμεν τοὺς πιστοὺς τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ μεγάλου προφήτη τοῦ Μαχομέτη, ὄχι τοὺς ἀπίστους· ἀμμὲ ἂν θέλῃς νὰ ᾿μολογήσῃς ἕναν μόνον θεὸν καὶ τὸν Μαχομέτην τὸν προφήτην, καὶ νὰ ψηλώσης τὸ δακτύλιν σου, τότε θέλω σὲ κρατήσειν διὰ ἀκριβόν μου φίλον καὶ ἀδελφόν, καὶ θέλω ποίσειν στερεὸν δῆμμαν μετά σου, καὶ θέλω εἶσταιν κατάδικος τοὺς ἐχθρού(ς) σου.»
§24.-Ἀκούσας ὁ ρὲ Οὗγκε ἐταράχθην πολλὰ καὶ εἶπεν: «Ὁ θεὸς νὰ μὲ σκεπάσῃ, ὅτι ἂν μοὔδωκεν ὅλην του τὴν ἀφεντίαν [δὲν θέλω ἀρνηθεῖν] τὴν ἁγίαν Τριάδαν· κάλλιο νὰ ᾖμαι ὑπόδουλος τοῦ βασιλέως, παρὰ ν᾿ ἀρνηθῶ τὴν πίστιν τοῦ θεοῦ μου· καὶ πιστεύω πατέρα, υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα, καὶ ἐκεῖνος νὰ μοῦ βοηθήσῃ καὶ νὰ μὲ ἀποβγάλῃ ἀποὺ πᾶσα πειρασμόν.»
§25.-Πάλιν ἐμήνυσεν τοῦ σουλτάνου ζητῶντα βουλὴν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς του πῶς νὰ μπορήσῃ ν᾿ ἀφεντεύσῃ τὸν λαόν. Ὁ σουλτάνος ἐμήνυσέν του: «Υἱέ μου, δός τα ὅλα νὰ κάμῃς οὗλα· πέψε φέρε ἀπὸ τοὺς φίλους σου καὶ ἀπὲ τὴν πίστιν σου καλοὺς καβαλλάρους ψουμάτους καὶ ποῖσε ἀβιτζιάλιδες, καὶ μοίρασε τὸ ρηγάτον σου εἰς αὑτόν σου καὶ εἰς αὑτόν τους, καὶ ποῖσε τους κληρονομίες ὅπου νὰ ᾖνε ἀναπαμένοι· θέλουν ἔχειν καρδίαν νὰ δηγοῦν τὸ ρηγάτον σου, καὶ θέλουν εἶσταιν ἀναπαμένοι, καὶ σοὺ ἀναπαμένος, ὅτι δὲν θέλου σὲ περιβαρύνει νὰ τοὺς πλερώννῃς τοὺς κόπους τους, καὶ θέλεις εἶσταιν ἀπότορμος νὰ τοὺς τάσσῃς καὶ νὰ τοὺς ὁρίζῃς νὰ πηγαίννουν εἰς τὲς χρῆσε(ς) σου χωρὶς νὰ ἔχῃς ἔννοιαν ἴντα νὰ τοὺς πλερώσῃς· κάλλιο νὰ δώσῃς δόσια αὐτᾴρκετα καὶ νὰ φέρῃς μεγάλους ἀνθρώπους, παρὰ νὰ δώσῃς ὀλλίγα καὶ νὰ χάσῃς τὸ δελοιπόν. Καὶ πέψε φρενίμους μαντατοφόρους· μηδὲν πέψῃς ἄτυχους, καὶ χάσης πολλά.»
§26.-Τότες ὁ ρήγας ἔπεψεν μαντατοφόρους εἰς τὴν δύσιν καὶ εἰς τὴν Φραγκιὰν μὲ χαρτιὰ καὶ προβιλίζια, καὶ εἰς τὴν Ἐγκλετέρραν, καὶ εἰς πολλοὺς μεγάλους ἀφέντες ὁποῦ ᾿τον πλούσιοι, καὶ εἰς τὴν Καταλονίαν, καὶ ἐπρουμούτιασεν ἀσήμιν χρυσίον κληρονομίες νὰ τοὺς δώσῃ καὶ κείνους καὶ τῶν παιδιῶν τους. Καὶ διὰ τὰ ἅγια λείψανα τὰ εὑρίσκουνται εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἔχοντα καὶ ἦτον κοντὰ τὸ Ἱεροσόλυμαν εἰς τὴν Κύπρον, ἦλθαν πολλοὶ μὲ τὲς γυναῖκες τους καὶ μὶ τὰ παιδία τους, καὶ ἐκατοικῆσαν εἰς τὴν Κύπρο. Καὶ ὁ ρήγας τοὺς μὲν ἔδωκεν μηνία, τοὺς δὲ ρέντες καὶ ἀσενιάσματα, καὶ κριτάδες εἰς τὴν κρίσιν· καὶ εἰς τὲς χῶρες τῆς Ἱερουσαλήμ. Καὶ τοὺς πιὸν χαμηλοὺς ἐποῖκεν τους νὰ ἔχουν ἐλευθερίες μιαμουνάτα διὰ νὰ φριαντζιάζουν· καὶ ἑτέρους Συργιάνους νὰ πλερώννουν ὅλα τὰ ἥμισα ἀποὺ πούλησιν καὶ ἀποὺ ἀγοράν, καὶ εἴ τι ἐπλερῶνναν οἱ ἐντόπγοι, νὰ μὲν πλερώννουν.
§27.-Καὶ ἦρταν πολλοὶ Συριάνοι καὶ πολλοὶ Λατῖνοι καὶ ἐκατοικῆσαν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ ἀθυμοῦνταν τὴν ἀγανάκτησιν τὴν ἐποῖκαν οἱ Ρωμαῖοι τοὺς Τεμπλιῶτες, καὶ ἐζητῆσαν τοῦ ρηγὸς νὰ ἔχουν ἐλευθερίαν νὰ μὲν κρινίσκουνται κατὰ τοὺς τοπικούς· καὶ εἴ τι ποῦν διὰ τοὺς πτωχοὺς τοὺς ἐντόπιους, νὰ τοὺς πιστεύγουν, καὶ εἴ τι ποῦν οἱ πτωχοί, νὰ μὲν τοὺς πιστεύγουν, οὐδὲ οἱ μαρτυρίες τους νὰ ξάζουν] κατὰ πρόσωπα τοὺς καβαλλάριδες τοὺς ψουμάτους, καὶ ἀνὲν καὶ ὁ ρήγας σύρῃ μαρτυρίαν νὰ μὲν τοῦ πιστέψουν χωρὶς νὰ τὸ ᾿μολογήσῃ ὁ ψουμάτος μὲ τὸ δικόν του θέλημαν· καὶ ἂν γένῃ μάλλωμαν μεσὸν ψουμάτου καὶ ἄλλου ἀπὲ [τὸν λαὸν τὸν πτωχόν,] καὶ ὰν σηκώσῃ τὸ χέριν του κατὰ πρόσωπα τοῦ ψουμάτου, νὰ χάννῃ τὸ χέριν τὸ δεξιόν. Τοῦτον ἐγίνετον γιὰ νὰ καταλύσουν τὴν σουπερπίαν τοὺς Ρωμαίους νὰ μὲν ρεβελιάσουν, νὰ τοὺς ποίσουν ὁγοιὸν ἐποῖκαν τοὺς Τεμπλιῶτες. Καὶ ἐποῖκαν ἀσίζας εἰς τὸ διάφορός τους, καὶ ἐποῖκαν, ὅτι ἅντα θέλῃ νὰ βάλῃ ὁ ρήγας τὸν στέφανον εἰς τὴν ἐκκλησίαν, νὰ ᾿μόσῃ ἀπάνω εἰς τὸ Εὐαγγέλιον νὰ κρατήσῃ καὶ νὰ στερεώσῃ τὰς ἀσίζας καὶ ὅλα τὰ καλὰ συνηθία τοῦ αὐτοῦ ρηγάτου καὶ νὰ στερεώσῃ τὰ προβιλίζια τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας.
§28.-Μέσα εἰς τοῦτον δὲν εῖχαν λαὸν οἱ Λατῖνοι οὐδὲ ἀρχιπίσκοπους οὐδὲ λογάδες νὰ ὑμνολογοῦν τὴν ἁγίαν τοῦ θεοῦ ἐκκλησίαν· ἐπέψαν οἱ ρηγάδες ὁ ἕνας ὀπίσω τοῦ ἄλλου εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπα, λαλῶντα (νὰ) πέψῃ πίσκοπον, μητροπολίτες καὶ παπάδες. Ἀπολογήθην τους: «Μετὰ χαρᾶς νὰ τὸ ποίσω, μόνον νὰ μᾶς δείξετε ἀππόθε νἄχουν τὴν ζήν τους, ὅτι δὲν εῖνε δίκαιο νὰ πέψω [ἀρχιερέαν καὶ δασκάλους τῆς θεολογίας καὶ διακόνους] καὶ νὰ μὲν ἔχουν ζωήν, καὶ ὁ ρήγας ὅπου νὰ βρίσκεται κατὰ τὴν ἡμέραν μηδὲν γροικήσῃ τὴν βουλὴν τοὺς ἄρχοντές του κατάδικά τους.» Καὶ ὁ ρήγας ἐμήνυσέν τους νὰ τοὺς ποίσῃ μηνίον ἀκανετόν τους διὰ τὴν ζωήν τους. Ο πάπας δὲν τὸ ᾿θέλησεν, ἀμμὲ ʹμηνῦσεν του: «Παιδίν μου γλυκύν, ἐκεῖνοι ὅπου μηνιάζου(ν)ται εἰς τὸ θέλημαν εἶνε ἐκείνους ὅπου τοὺς μηνιάζουσιν, καὶ ἅνταν θέλῃ νὰ τὸν ἀπολογιάσῃ, κρατεῖ τὸ ψουμίν του, καὶ ὁ δουλευτὴς θέλει στεντιάσειν καὶ θέλει-ν κακοπαθήσειν· ἀμμὲ ἂν τοὺς πεθυμᾶς, ποῖσε τους τὴν ζωήν τους ἀσάλευτην ὅλην τους τὴν ζωήν, καὶ κανένας ὀπίσω σου νὰ μὲν ἔχῃ ἐξουσία νὰ τοὺς τὸ σηκώσῃ, καὶ τότε νὰ σοῦ πέψω ὅσους ἔχεις χρῆσιν διὰ νὰ δοξάζεται τὸ ὄνομαν τοῦ θεοῦ καὶ τῆς ἁγίας τριάδος εἰς τὸν τόπον σου, κατὰ τὴν τάξιν τὴν δικὴν μου, καὶ ἀπὲ τοὺς ἀρχιερεῖς λατίνων νὰ χειροτονοῦνται διάκονοι ἱερεῖς καὶ οἱ λοιποὶ τῆς ἐκκλησίας.» Καὶ ὠρδινίασεν δέκα τζανούνιδες εἰς πᾶσα μίαν ἐπισκοπὴν μὲ τοιοῦτο νὰ πλερώννουνται ἀπὸ τὸ δέκατον τῆς ἐκκλησίας· καὶ εἶνε ὡς τὴνς σήμμερον.
§29.-Τἄπισα ἐκτίσαν οἱ ρηγάδες καὶ οἱ ἄρχοντες ν-εἷς ὀπίσω τοῦ ἄλλου ἐκκλησίες καὶ πολλὲς μονές, καὶ ἐποῖκαν τὲς ἀσίζες καὶ ἐποῖκαν τους νὰ ἔχουν ᾿ς τὴν ζωήν τους· [καὶ τὰ χωριά τὰ εἶχαν οἱ ἐπισκοπὲς τῶν Ρωμαίων,] ἔδωκάν τα τῶν Λατίνων. Τότε ὁ βασιλεὺς θωρῶντα τὴν στενὴν ζωὴν [τοὺς ἀρχιερεῖς τῆς Κύπρου,] ὅτι δὲν εἶχαν δέκατον τῆς ἐκκλησίας, ἐσυγκατέβησαν καὶ ἔδωκέ τους χωργιὰ καὶ ἄλλα εἰσσοδέματα τοῦ πασανοῦ κατὰ τοῦ ἐφάνην. Καὶ τοιούτως ἐσηκῶσαν τα οί ρηγάδες ἀπὲ τοὺς ἐπισκόπους διὰ ἀφορμές, καὶ ὡς τὴν σήμμερον ἔχουν τα καὶ χαρίζουν τα τοὺς καβαλλάριδες. Τὰ ἐμεῖναν εἰς τὸ χέριν τοὺς ἐπισκόπους τοὺς Ρωμαίους ἐσηκῶσαν τα καὶ ἔδωκάν τα τοὺς Λατίνους.
§30.-Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον, καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα. Εἰς τὸν αὐτὸν τόπον εἶχεν ἀρχιεπισκόπους ιδʹ. Καὶ μὲ τὴν χάριν τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἦσαν ἀρχιεπισκόποι, τουτἔστιν· ἅγιος Βαρνάβας ἀπόστολος Χριστοῦ, ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος, ἅγιος Σέργιος, Δομέτιος, Πορφύριος, Πλούταρχος, ἕτερος Βαρνάβας, Θεόδωρος, Βασὶλειος, Ἀρκάδιος, Θεόδωρος, Ἰωάννης, ἕτερος Βαρνάβας, Σωφρόνιος, Ἡσαΐας, Ἱλαρίωνος, καὶ Νεόφυτος, Γρηγόριος, Εὐθύμιος, Αλέξιος, Νεῖλος, Γερμανός, ἀρχιεπίσκοποι Κύπρου.
Ἀρχιεπισκόποι Δαμασίας, Ἡρακλείδιον, Μνάσων καὶ Ρόδων, Μακεδόνιος, Δαμασίας.
[Λαζάρου τοῦ ἁγιωτάτου, ἐπίσκοπον Κιτταίων ἀνέστησεν ὁ κύριος ἐκ νεκρῶν.]
Τύχωνος τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Ἀμαθούντων, τουτἔστιν τῶν Λευκάρων.
Ζήνωνος τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Κιρυναίων.
Κιλισίου, Φυλαρίου τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Πάφου.
Νικολάου, καὶ Αρκαδίου τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Αρσενόης.
Ἀξιβίου τοῦ μακαριωτάτου ἐπισκόπου Σολίας.
Εὐλαλίου τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Λαπίθου.
Θεοδότου ἐπισκόπου Κιρυνίας.
Δημητριανοῦ, Πάππου, Αθανασίου, Εὐσταθίου, Νικήτα ἐπισκόπου Κυθηραίων.
Σπυρίδων ἐπισκόπου Τριμυθούντων.
Φίλωνος, Συνεσίου, καὶ Σωκράτους ἐπισκόπου Καρπασαίων.
Τριφυλλίου τοῦ Φωτολάμπους, ἐπισκόπου Λευκωσίας· καὶ Τυχικοῦ τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Νέας Πόλεως Λεμεσοῦ.
§31.-Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές· νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν. Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν· ἦσαν ἀρχιεπισκόποι, ἐπισκόποι, ἱερεῖς καὶ λαϊκοί, καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν. Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία, ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι, καὶ γροικῶντα, ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον, διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον, καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα, καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ, καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα, καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους. Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν, καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου, ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα· μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήρια, καὶ πολομοῦν θαυμαστὰ θαύματα, καὶ εῖνε χωρὶς τὰ λείψανα καὶ κοιμητήρια τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ ἐπισκόπους τοὺς ἄνωθεν λαλημένους.
§32.-Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός, εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης, εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων, εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος, πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος, εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος, πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος· τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν, καὶ [οἱ τόποι ἐρημώ- θησαν·] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα, καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην. Εἰς τὴν Κοφίνουν ὁ ἅγιος Ἡράκλειος ἐπίσκοπος, ὁ ἅγιος Λαυρέντιος, ὁ ἅγιος Ἐλπίδιος, ὁ ἅγιος Χριστόφορος, ὁ ἅγιος Ὀρέστης, καὶ ὁ ἅγιος Δημητριανός, ὁποῦ πολομοῦν ἄπειρα θαύματα. Εἰς τὸ Λευκόνικον ὁ ἅγιος Ἐφημιανός, εἰς τὴν Περιστερόναν τοῦ κούντη τε Τζὰφ ὁ ἅγιος Βαρνάβας καὶ ὁ ἅγιος Ἱλα ρίων, εἰς τὴν Ἀχερὰν ὁ ἅγιος Ἡλιόφωτος, (ὁ) ἅγιος Αὐξουθένιος, ὁ ἅγιος Παμφοδίτης, ὁ ἅγιος Παμέγιστος, καὶ ὁ ἅγιος Παφνούτιος, ὁ ἄγιος Κουρνούτας· πρὸς τὴν Ζωτίαν ὁ ἅγιος Εἰρηνικός, καὶ εἰς τὸ Κιλάνιν ἄλλος, ὁ ἅγιος Θεράπων, καὶ εἰς τοῦ Μόρφου ὁ ἅγιος Θεοδόσιος, καὶ ὁ ἅγιος Πολέμιος· εἰς τὴν Βάσαν ὁ ἅγιος Βαρνάβας μοναχός· πρὸς τὴν Ἀλέκτοραν εἰς ἕναν τὁπον λεγόμενον εἰς τὴν Γλυφίαν τὸ κοιμητήριν τοῦ άγίου Κασιανοῦ καὶ τὸ σῶμαν του καὶ ἑορτάζουν τον τῇ ΙϚʹ σεπτεβρίου. Ἕτερος ἅγιος Κασιανὸς εἰς τὴν Αὐδίμουν καὶ ἑορτάζουν τον τὴν ὕστερην φεβρουάρη, καὶ ἑορτάζουν τον καὶ τὴν δʹ δικεβρίου, καὶ τὸ κοιμητήριν τοῦ· εἰς τὴν Ἀξύλου ὁ ἅγιος Ἀλέξανδρος, ὁ ἅγιος Χαρέτης, καὶ ἕτερος Ἐπιφάνιος· εἰς τὸν Κούρδακαν ὁ ἅγιος Πήγων καὶ ὁ ἅγιος Χριστόφορος· εἰς τὴν Ἀρόδαν ὁ ἅγιος Καλάντιος, ὁ ἅγιος Ἀγάπιος, καὶ ὁ ἅγιος Βαρλάμ· εἰς τὴν Ταμασίαν, εἰς τὰ Πέρα, ὁ ἅγιος Βασίλιειος ἐπίσ(κο)πος καὶ ὁ ἅγιος Δημητριανὸς ἐπίσκοπος. Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν, τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς.]
§33.Ἀκομὴ εὑρίσκουνται εἰς τὸ αὐτὸ νησσὶν ἅγιοι περατικοὶ καὶ ἄλλοι Κυπριῶτες, οἱ ποῖγοι εῖνε: πρῶτος, ὁ Σαν Τζουάνης τε Μουφόρτε εἰς τὴν Λευκωσίαν εἰς τὸ Πιάλεκε, ἀφέντης Φραντζέζης, ὁ ποῖος πολομᾷ ἄξια θαύματα εἰς τοὺς ἀστενεῖς, καὶ εἰς πύρεξες. Ὁμοίως ὁ ἅγιος Μάμας ἀπὲ τὴν Ἀλλαγίαν, καὶ εἰς τὴν ζωήν του ἐπιάννεν τοὺς λέοντας καὶ ἐγάλευέν τους, καὶ ἐπολόμαν τυρὶν καὶ ἐτάγιζεν τοὺς πτωχούς· καὶ ἐτρέξαν τον οἱ Τοῦρκοι, καὶ ἐσκοντύλισεν, καὶ ἐτζακίστην τὸ γαλευτήριν καὶ ἐχενώθην τὸ γάλαν, καὶ φαίνεται ὁ τόπος τοῦ γαλάτου εἰς τὸ χωρίον τῆς Ἀλλαγίας ἔως τὴν σήμμερον· καὶ ἐμαρτύρησεν, καὶ οἱ γονεῖς του ἐβάλαν τον εἰς κιβούριν καὶ διὰ χάριτος κυρίου ἐπέσωσεν εἰς τὴν Κύπρον, εἰς τὸν γιαλὸν τῆς τε Μόρφου. Καὶ ἐπικαλύφθην ἑνοῦ καλοῦ ἀνθρώπου νὰ πάρῃ τὸ ζευγάριν του καὶ τοὺς δʹ του υἱούς· καὶ ἐπῆγεν, καὶ ἐδῆσαν το μὲ τὸ σχοινὶν καὶ ἐπῆραν τον ὡς γοιὸν ἕναν μικρὸν πρᾶμαν, τὸ ποῖον ἦτον πολλὰ βαρετόν, ὅτι πολλοὶ ἄνθρωποι ἐθέλαν διαβάσειν μέγαν κόπον νὰ τὸ σύρουν· καὶ ὅνταν ἦλθεν εἰς τὸν τόπον ὁποῦ εὑρίσκεται σήμμερον, ἐστάθηκεν καὶ δὲν ἠμπόρησεν τινὰς νὰ τὸ σαλέψῃ· καὶ ἔκτισα ναὸν καὶ βρύει μύρος, καὶ πολομᾶ μεγάλα θαύματα εἰς οὗλον τὸν κόσμον, πληγὲς ἀγιάτριευτες· καὶ ἁποῦ τὸν ζωγραφίζουν βρύει ἰάματα, εἰς τὴν Λευκωσίαν, εἰς τὴν Λεμεσόν, εἰς τὴν Αμόχουστον, εἰς τὴν Κλαυδίαν· ἂν ἦτον νὰ γράψω τὲς γιάσες του ὥς τοῦ νἄζουν δὲν ἔφταννα.
§34.-Ἀκομὴ εὑρίσκεται εἰς τὴν Ἀκροτίκην εἰς τὴν κώμην τοῦ Ἁγίου Ἀνδρονίκου τῆς Κανακαρίας, ἔχει ὀλλίγον καιρὸν καὶ εὑρέθην δι᾿ ἀποκαλύψεως θεοῦ, τὴν λέγουν ἁγίαν Φωτεινήν, καὶ ὁ τάφος της εἶνε κάτω τῆς γῆς· ἔχει βῆμαν καὶ ἔχει νερὸν ἁγίασμαν, καὶ ἔχει πολλὺν βάθος νερόν, καὶ εἰς τὸ γύρισμαν τοῦ φενγκαρίου πήσσει ἀπάνω τὸ νερόν, καθὼς πήσσει τὸ πάγος, εἰς μίαν τζίππαν, καὶ σηκώννουν το ὥ(ς) γοιὸν μίαν τάβλαν ὡς τὸ πάγος, καὶ τὸ ν᾿ ἀργήσῃ λεῖ καὶ γίνεται ψιλὸν ὡς γοιὸν τὸν κορνιακτόν, καὶ χολλιάζουνται τυφλοὶ καὶ θεραπεύουνται. Ἀκομὴ ὁ ἅγιος Φώτιος πλησίον Ἀθιένου, κράζουν τὸ πραστεῖον Ἅγιον Φώτην, καὶ ἑορτάζεται ιηʹ ἰουλίου, καὶ πολομᾷ πολλὰ θαύματα, καὶ εῖνε ἀπὸ (τοὺς) τʹ.
§35.-Καὶ εἶνε καὶ ὁ ἅγιος Διομήδιος, μαθητὴς τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου, καὶ μιὰν φοράν, [ἀποὺ τὲς πολλὲς φορὲς ὅπου ᾿πῆραν οἱ Σαρακηνοὶ τὴν Κύπρον, ηὗραν] εἰς τὴν Ὁδηγήτριαν τὸ κοιμητήριν τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου, καὶ ἀνοῖξαν το καὶ ηὗραν τὸν ἅγιον τοῦ θεοῦ σωστόν, καὶ ἐκόψαν τὴν κεφαλήν του καὶ ἐπῆραν τὴν ὧδε ὅπου εἶνε ἡ λότζα τοῦ βισκούντη, καὶ ἐπίασα νὰ τὸν κάψουν· καὶ ἔδωκέν τους ὁ θεὸς σκόλισιν, καὶ τὸ παιδάκιν ὁ ἅγιος Διομήδιος ηὗρεν ἀδειάσιν καὶ ἔκλεψεν τὴν ἁγίαν του κεφαλὴν καὶ ἔφυγεν· καὶ ὅταν τὸ ᾿βάλαν τὸ σῶμα, ὧδε ὅπου εῖνε ἡ βαπτιστήρα ὅπου φωτίζουν, ἐγυρέψαν τὴν κεφαλήν, ὡδὰ σκοπίζουν, ἐκεῖα γυρέ(υ)γουν, ἐμάθαν πῶς τὴν ἐπῆρεν τὸ παιδὶν καὶ ἔφυγεν. Ἐτρέξαν κάποσοι ὀπίσω του καὶ ἐφθάσαν τον εἰς τὴν φούρκαν ὅπου κρεμμάζουν τοὺς κλέπτες· θωρῶντα πῶς ἔρχουνταν ἀναγγαστοί, ἐφοβήθην, καὶ ἐφυσῆσεν τους ἐπὶ ὀνόματος κυρίου Ἰησοῦ, καὶ ὅτοιμα ἐπρήστησαν καὶ ἐππέσαν χαμαί, καὶ ἐπῆρεν την καὶ ἐπεσώθην εἰς τὸν Λευκομιάτην· καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ὅπου ἦσαν πρησμένοι, ἦλθαν ὀλλίγον του κατ᾿ ὀλλίγου ὡς τὸν Λευκομιάτην, καὶ ἐπαρακάλεσάν τον νὰ τοὺς γιάνῃ, καὶ ἐπρουμουτιάσαν του νὰ μὲν ἔρτουν εἰς τὴν Κύπρον νὰ ποίσουν κακόν, καὶ ἐγιάνεν τους. Καὶ ἐκοιμήθην [ἐκεῖ] ὁ ἅγιος, καὶ ἐθάψαν τον· καὶ ἐκτίσαν του ναόν καὶ ὡς τὴν σήμερον πολομᾷ πολλὰ θαύματα.
§36.-Καὶ ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ Μαχαιρωμένος εἰς τὸν Ἀχλίοντα, τοπικὸς θαυματουργός. Ὁμοίως ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πεντασκοινίτης, ἀπὲ τὸ Πεντάσχοινον, καὶ βρύει ἰάματα. Καὶ ὁ μέγας Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστὴς εἰς τὴν Μαραθάσαν, ὁποῦ δώχνει τὰ δαιμόνια, ὁ ποῖος ἦτον διάκος εἰς τὴν ἀνορίαν τῆς Μαραθάσας. Ὁμοίως ὁ ἅγιος Σώζοντας εἰς τοῦ Πλακουντουδίου, παιδὶν βοσκαρίδιν, καὶ ἐτρέξαν το οἱ Σαρακηνοὶ ὅταν ἐκάψαν τὴν εἰκόναν τῆς Θεοτόκου εἰς τὴν μονήν· καὶ ἐτυπώθην εἰς τὰς πλάκας καὶ εἶνε μέχρι τὴν σήμμερον. [Καὶ ἔφευγεν] καὶ ἐσκοντύλισεν καὶ ἐτζακίστην τὸ γαλευτήριν καὶ ἐχενώθην τὸ γάλαν, καὶ [εἶδαν τὸν τόπον πάντες. Καὶ ἐνέβην εἰς τὸ σπήλαιον μὲ τὰ ἄλλα παιδία,] καὶ ἐβάλαν λαμπρὸν καὶ ἐκάψαν τα· καὶ ἐκτίσαν ναὸν καὶ ἐβάλαν [τὰ ἁγιάσματα] καὶ θεραπεύουν πᾶσαν νόσσον. Ὁμοίως εἰς τὴν γῆν τοῦ Κάζα Πιφάνη πρὸς τὸν βορέαν εὑρίσκεται μία περνιέρα γεμάτη λείψανα, ὅγοιον λέγονται Ἅγιοι Φανέντες· καὶ τὰ λείψανα ἐστεγνῶσαν καὶ ἦλθαν καὶ ἐκολλῆσαν ὥσπερ πέτρα, καὶ ἂν ἐβγῇ κανέναν βαρὺ ὡς γοιὸν πέτρα, καὶ εἶνε ἀποὺ τ(οὺ)ς τʹ, ὅπου ᾿φύγαν ἀπὲ τὴν Συρίαν. Ὁμοίως εἰς τὸ χωργιὸν τὸν Λάρνακαν ἔνι ἡ μονὴ τοῦ ἁγίου Ὀλφιανοῦ ἀπὸ τοὺς τʹ.
§37.-Ὁμοίως εὑρίσκεται εἰς τὴν Μαραθάσαν εἰς τὸν Κύκκον ἡ εἰκόνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου· ἔρκοντα τοῦ κυροῦ Μανουὴλ τοῦ Βουτουμήτη δούκας εἰς τὴν Κύπρον, [ηὗρεν πτωχὸν γέρον] εἰς τὰ ὄρη Μαραθάσας ὀνόματι Ἡσαΐας· καὶ [μέσα εἰς πολλοὺς] ἔδωκέν του λακτίαν, καὶ εἰς ὀλλίγον καιρὸν ἔππεσεν εἰς ἀστένειαν τὴν λεγομέ(νην) σιατίκαν, καὶ εἶδεν εἰς τὸ ὅρωμάν του, ἐστράφην εἰς τὸν ἅγιο νὰ λάβῃ εὐχήν, καὶ ἀποκαλύφθην τοῦ μοναχοῦ ἡ θεοτόκος νὰ ζητήσῃ τὸ εἰκόνισμαν ἁποῦ βρίσκεται εἰς τὸ παλάτιν τοῦ βασιλέως εἰς τὴν Πόλιν νὰ τὸ φέρουν ὧδε· [ὡς γοιὸν καὶ ἐγένην· ἔπεψέν τ᾿ ὁ βασιλεὺς καὶ ἔκτισεν τοῦ μοναχοῦ μονὴν καὶ ἔδωκέν του μέγα χαρίσματα].
§38.-Ὁμοίως εἰς τὴν Ἔκλειστραν ὁ ἅγιος Νεόφυτος, ὁ ποῖος ἦτον παιδίος καλόγηρος ἀπὲ τὰ Λεύκαρα καὶ ἐγίνην στυλλίτης εἰς τὸ αὐτὸν μοναστήριν, καὶ ἐκοιμήθην, καὶ εἶνε ὁ τάφος του ἐκεῖ καὶ βρύει θαύματα. Ὁμοίως εὑρίσκεται ὁ σταυρὸς τοῦ Λυμπᾶ, ὁ ποῖος κράζεται ὁ Μέγας, καθὼς ὀπίσω ξηγᾶται, καὶ ὁ σταυρὸς ὁ Φανερούμενος, ὁ σταυρὸς τῆς Ψόκας, τοῦ λεγομένου Κοκᾶ, ὅπου βρύει μύρον, ὁ σταυρὸς τῶν Λευκάρων. [Καὶ οὗλοι ἔχουν ἀπὲ τὸ τίμιον ξύλον καὶ πολομοῦν θαυμαστὰ θαύματα.]
§39.-Ἀκομὴ εὑρίσκουνται εἰς τὴν Κύπρον οἱ δύο κεφαλάδες τοῦ ἁγίου Κυπριανοῦ καὶ Ἰουστίνης· οἱ ποῖοι ἐμαρτυρῆσαν εἰς τὴν Ἀντιόχειαν, καὶ εἰς τὴν κάκωσιν τῆς Συρίας ἐφέραν τες εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐβάλαν τες εἰς ἕναν ἐκκλησούδιν εἰς τὸ Μένικον. Καὶ εἰς τὸ πλε(υ)ρὸν τοῦ βημάτου πρὸς τὸν νότον ἔχει λάκκον, ὅπου πολομᾷ μεγάλες ἴασες εἰς γαρισούραν καὶ εἰς τὰς πύρεξες. Καὶ εἰς τὸν καιρὸν τοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ μεγάλου εἶχεν τὴν καρτάναν καὶ δὲν ἠμπόρησε ναὔρῃ ὑγείαν· τινὲς εἶπαν του διὰ τὸν ἅγιον Κυπριανὸν καὶ Ἰουστίναν ὅπου εἶνε εἰς τὸ Μένικον κοντὰ τοῦ Ἀκακίου· ὁ ποῖος ἦρτει καὶ ᾿προποτίστην καὶ παραῦθα ἐγίανεν· εἶνε ἀλήθεια ὅτι τὸ νερὸν εἶνε πολλὰ γλυφὸν καὶ κακόποτον, ἀμμὲ θαυμαστὸν εἰς ἰατρείαν· καὶ ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν ἐκλησίαν ἀποὺ γῆς καὶ ἀργύρωσεν τὰς βʹ κεφαλάς, καὶ εἰς τὴν κορυφὴν ἀφῆκεν τόπον μὲ πόρτες νὰ προσκυνοῦσιν τὰ λείψανα.
§40.-Ὁμοίως ὁ Ἰγνάτιος ὁ πατριάρχης Ἀντιοχείας, γροικῶντα τὴν μεγάλην ζημίαν τὴν ἐποῖκεν ἡ ἀκρίδα εἶπεν τοῦ ρὲ Οῦνγκε καὶ ὥρισεν καὶ ἐζωγραφῆσαν ἕναν εἰκόνισμαν τὸν ἅγιον Χριστόφορον μάρτυραν, καὶ τὸν ἅγιον Ταράσιον πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, καὶ ἅγιον Τρύφον μάρτυραν, καὶ ἐγκαινίασεν ὁ αὐτὸς πατριάρχης καὶ ἐστεῖλαν το εἰς τὸ Παλόκυθρον, ὅτι ἐκεῖ ἐγίνετον· καὶ εἶπεν του εἰς τὸ γέννημάν της νὰ λιτανεύουν τὸ εἰκόνισμαν καὶ νὰ λ(ει)τουργᾷ, καὶ ὁ κύριος νὰ φυλάξῃ τοὺς καρπούς, καθὼς μοῦ τὸ εἶπεν ὁ κὺρ παπᾶ Φίλιππος.
§41.-Ἂς ἔλθωμεν εἰς τὸ προκείμενον. Ἔστέφθην ὁ ρὲ Οὗνγκε τε Λουζουνίας ὁ υἱὸς τοῦ ρὲ Ἀμαρὴν καὶ ἐπέθανεν εἰς τοὺς ͵ασιθʹ Χριστοῦ· ἡ γυναῖκα του ἡ ρήγαινα Ἄλις τοῦ ἄνωθεν ρὲ Οὗγκε ἐκράτησεν τὸ ρηγάτον ὅλης ιθʹ Χριστοῦ· καὶ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Οὗγκε [ἑρμάστην] μὲ τὸν Ρεΐμουν τὸν υἱὸν τοῦ πρίντζη, καὶ ἐτελεύτησεν ὁ αὐτὸς Ρεΐμουν ͵ασλβʹ Χριστοῦ καὶ ἡ συμβία του ἡ ρήγαινα ἐπῆγεν εἰς τὴν Φρανγκίαν νὰ ἁρμαστῇ μὲ τὸν κούντη τὲ Τζάμπα· καὶ δὲν ἁρμάστην, καὶ ἐστράφην ἀπὲ τὴν Τσαμπάναν εἰς τὴν Κύπρον ͵ασλεʹ, καὶ ἁρμάστην εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ασλθʹ μὲ τὸν Ραοὺλ τε Σασούς. Καὶ εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ασμβʹ ἐστράφησαν οἱ Λανκούβαρδοι εἰς τὴν Κύπρον μὲ τὴν βουλὴν τοῦ σὶρ Ἀμαρὴν Παρλᾶς καὶ τοῦ σὶρ Ἀμαρὴν τε Πεσὰν καὶ τοῦ Χουὲτ τε Ζιπλέτ· καὶ ὁ κύρης τοῦ Βερουτίου καὶ τὰ παιδιά του ἐτζακκίσαν τους, καὶ ἔμεινεν τὸ κουβέρνον εἰς τὰς χεῖρας τῆς ἄνωθε τάμε Ἀλὶς ὅλης ἐχρονίας ͵ασμϚʹ Χριστοῦ· καὶ ἀπόθανεν, καὶ ἐστέφθην ὁ υἱὸς αὐτῆς ροῒν Ἐκλὴς ὁ Χαρήν, καὶ ἁρμάστην μὲ τὴν Πλατζιάνσσα εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ασμϚʹ Χριστοῦ· καὶ ὁ αὐτὸς ρὲ Χαρὴν ἐπέθανεν τῇ κθʹ αὐγούστου ͵ασξαʹ· καὶ ἐστέφθην ὁ Οὗνγκε, ὁ ἀνιψιός του τὴν ἡμέραν τῶν γεννῶν ͵ασξηʹ ρήγας τῆς Κύπρου, καὶ τῇ κδʹ σεπτέβρη, ͵ασξθʹ ἐστεφθην ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων· καὶ ἐπέθανεν τῇ κζʹ μάρτι· καὶ ἐστέφθην ὁ καλὸς ρὲ Οὗνγκε, καὶ ἐπέθανεν τῇ ιʹ μαγίου ͵ασπεʹ· καὶ ἐστέφθην ὁ καλὸς ρὲ Χαρήν, ἀδελφὸς τοῦ καλοῦ ρὲ Τζουὰν τῇ κδʹ ἰουνίου· καὶ τῇ ιεʹ αὐγούστου ͵ασπςʹ τὴν ἡμέραν τῆς Θεοτόκου ἐστέφθην ὁ ρὲ Χαρὴν εἰς τὴν χώραν τῆς Τύρου ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων, ὅτι ἀκομὴ ἀποκρατοῦσαν χῶρες εἰς. τὴν Συρίαν, διὰ χειρὸς τοῦ φρὲ Πουνακοῦρος, ἀρχιεπίσκοπος Τύρου·
§42.-Καὶ τὴν ἐχρονίαν ͵ατςʹ Χριστοῦ τῇ κϚʹ ἀπριλλίου ὁ μισὲρ Μαρὴν τε Λουζινιᾶς ὁ υἱὸς τοῦ ρὲ Οὗνγκε ὁ κύρης τῆς Τύρου καὶ κοντοσταύλης τῶν Ἱεροσολύμων ἐψηφίστην κουβερ(ν)ούρης τῆς Κύπρου μὲ τὸ θέλημαν ὅλους τοὺς περίτου αὐθέντες, καὶ ψουμάτους καὶ σορδάτους, ὅπου εὑρίσκουνταν κατὰ τὴν ἡμέραν. Διὰ καλὸν πρόσωπον ὅπου τοὺς ἔδειξεν ὁ κύρης τῆς Τύρου ἐκόμπωσέν τους καὶ ἔβαλέν τους εἰς τοῦτον τὸ κακὸν θέλημαν, νὰ πᾶσιν κατὰ πρόσωπα τοῦ καλοῦ τους αὐθέντη χωρὶς καμίαν ἀφορμὴν τὴν ἐποῖκεν· καὶ μέσον τοὺς αὐθέντες τῆς Κᾁπρου εἶχεν βʹ ὅπου δὲν ἦσαν εἰς τὴν βουλήν του, οὐδ᾿ ἐθέλησαν νὰ ἦνε ποττὲ εἰς τούτην τὴν παραβουλιάν, τουτἔστιν, ὁ μισὲρ Φίλλιππε τε Ἰμπελὴν σινεσκάρδος τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, ὁ ποῖος ἦτον ἀδελφὸς τῆς ρήγαινας τῆς μάνας τοῦ ρηγός, καὶ ὁ μισὲρ Τζουὰν Ταπιέρη ἐξάδελφος τοῦ ρηγός, ἀδελφότεκνος τῆς ρήγαινας, υἱὸς τῆς ἀδελφῆς της, καὶ ἄλλοι πολλοὶ ψουμάτοι καὶ σορδάτοι ὅπου δὲν ἐκουσεντιάσαν εἰς τοῦτον τὸ κακόν. Εἶχεν ἕξη μῆνες ὅπου ἐπλημέλαν ὁ κύρης τοῦ Στύρου πῶς νὰ τελειώσῃ, καὶ ἐβάλαν του ἀφορμὴν ὅτι ἔπεφτεν ἀπὸ κακὴν ἀρώστιαν· καὶ ὁ κύρης τῆς Στύρου καὶ ὁ ἀδελφός του ὁ κοντοσταύλης ηὗραν τούτην ἀφορμήν, ὅτι διὰ τὴν μεγάλην πτωχίαν τὴν εἶχεν, ὅτι ἐξωδιάζαν [τὸ δικόν τους] ἄπρεπα, καὶ εἶδαν ὅτι ὁ ρήγας ἦτον πλούαιος, γιὰ νὰ πάρουν τὸ ἐδικόν του ἐννοιάστησαν τούτην τὴν παραβουλιάν.
§43.-Καὶ γροικῶντα κάτινες καβαλλάριδες πιστοὶ τοῦ ρηγός, εἶπαν τὸ πρᾶγμαν τοῦ ρηγός· ὁ ρήγας ἦτον πολλὰ καλός, δὲν ἐπίστευσεν τὰ λογία τους, λαλῶντα: [«Δὲν θέλουν τορμήσειν τ᾿ ἀδερφία μου ποττέ νὰ μποῦν εἰς τούτην τὴν φαντασίαν.»] Θεωρῶντα οἱ καβαλλάριδες τὸ πῶς ὁ ρήγας δὲν ἐπίστευσεν, καὶ οἱ καταδίκοι του ἀναγγάζαν τὸ πρᾶγμα, ἐξ αὑτῶν τους ἐπῆγα κάτινες κρυφὰ εἰς τὸν σινεσκάρδον, ὁ ποῖος ἦτον εἰς τὸ χωργιόν του καὶ δὲν εἶχεν κανέναν μαντάτον ἀληθινόν, ὡς γοιὸν τοῦτον· καὶ ἐδῶκαν τοῦ το ἀληθινὰ νὰ τὸ μάθη. Παραῦτα ἐξέβην καὶ ἧρτεν εἰς τὴν χώραν, καὶ ἦτον πρὶν τελειωθῇ τὸ κακὸ ἀποὺ μίαν ἡμέραν, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν ρήγα καὶ ἐσύντυχεν μὲ τὴν ἀδελφήν του τὴν ρήγαινα· καὶ μὰνθάνοντα ἀληθινὰ πῶς τὸ ᾿κατάστησεν ὁ ἀδελφότεκνός του ὁ κύρης τῆς Τύρου νὰ τὸ τελειώσῃ, ἐπάντεχεν [ὁ καλὸς αὐθέντης] νὰ τοῦ συντύχῃ καὶ νὰ τοὺς ἀποκόψῃ, καὶ [πολλὰ ἐπλημέλεψεν καὶ ἔβαλέν τον εἶς τὴν στράταν τῆς δικαιοσύνης καὶ ὅρκου, καὶ ἂν γενῇ θέλ᾿ εἶσταιν μεγάλη κατηγορία εἰς τὸν κόσμον· ἀμμὲ] εἰς κουφοῦ πόρταν ἐσυντύχαννεν, τίποτες οὐδὲν ἐφέλεσεν· ἐστράφην εἰς τὸν ρήγα τὸν ἀδελφότεκνόν του τὸν ρὲ Χαρὴν.
§44.-Τὴν α(ὐ)τὴν τρίτην κϚʹ ἀπρίλλην ͵ατϚʹ ἐτελειώθησαν οἱ βουλές, καὶ ἐπῆγεν ὁ μισὲρ Ἀμαρὴν τε Λουζουνία ὁ ἀφέντης τῆς Τύρου, καὶ ὁ ἀφέντης ὁ Χαμερὴν ὁ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου ὁ ἀδελφός του, καὶ ὁ μισὲρ Παλίαν πρίντζης τῆς Γαλιλαίας ὁ γαμπρός του, καὶ ὅσοι ἦσαν τῆς βρωμισμένης βουλῆς εἰς τὸ λουτρόν, καὶ ἐστράφησαν ἔσσω του, καὶ ἐφάγαν γιόμαν ὅλοι ἀντάμα καὶ ἐλούθησαν εἰς τὸ λουτρὸν τοῦ σὶρ Χίου Περιστερῶν. Καὶ ἅνταν ἀποφάγαν, ἔπεψεν καὶ ἐκράξεν τους, ὅλους τοὺς λιζίους καὶ καβαλλάρους καὶ σορδάτους ὅσοι εὑρίσκουνταν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐβάλαν τους καὶ ὠμόσαν· καὶ ὠμόσαν μερτικὸν θεληματικῶς, καὶ μερτικὸν χωρὶς τὸ θέλημάν τους· καὶ ὁ ὅρκος ἔνε τοῦτος: «Μόννω εἰς τὰ ἅγια τοῦ θεοῦ εὐαγγέλια νὰ βλεπίσω [ὡς ὅσον ἦτον ἀφέντης μας,] τὸν ἀφέντην τῆς Τύρου κατὰ πρόσωπα πᾶσα ἀνθρώπου, ἐβγάλλοντα τὸ κορμὶν τοῦ ἀφέντη μας τοῦ ρηγός, τοῦ ποίου εἴμεστεν κρατούμενοι μὲ ὅρκον.»
§45.-Καὶ εἰς τοῦτα οὗλα ὁ σινεσκάρδος δὲν ἦτον, καὶ μανθάνοντά τον ἐκαβαλλίκευσεν, καὶ ἡ ἀδελφή του ἡ ρήγαινα ἡ μητέρα τοῦ ρηγὸς καὶ ἐπῆγα ν᾿ ἀποτζακκίσουν τὸν υἱόν της καὶ τοὺς ἄρχοντες· καὶ ἐμπαίνοντα ηὗραν οὕλ(ους) τοὺς καβαλάριδες, ψουμάτους, σορδιέριδες, πουρζέζιδες, λιζίους σωρεμένους, καὶ ἡ ρήγαινα ἐπαρακάλεσέν τους, καὶ ἐκατηγορῆσεν τους νὰ στραφοῦν ἀπὲ τὴν μερίαν τοῦ ρηγός: «Καὶ δὲν εἶνε τιμή σας, παρὰ πάντα ἀντροπή σας, καὶ κρίμαν· καὶ πᾶτε κατὰ πρόσωπα τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἀφέντη σας, καὶ βάλλετε τὸ νησσὶν τοῦτον εἰ(ς) σκά(ν)ταλον, καὶ ἀνοίγετε τ᾿ ἀμματία τοῦ λαοῦ καὶ νὰ ρεβελιάσουν· μηδὲν πᾶτε κατὰ πρόσωπα τοῦ καλοῦ σας ἀφέντη τοῦ ρηγὸς καὶ τούς ὅρκου(ς) σας!» Τότε οὗλοι εῖπαν: «Μὶ κακὸ νὰ πᾶμεν κατὰ πρόσωπα τοῦ ἀφέντη μας.»
§46.-Γροικῶντα ὁ κύρης τῆς Τύρου ἐσύντυχεν πολλὰ λογία χοντρὰ τοῦ θείου του τοῦ σινεσκάρδου, λαλῶντα: «Τίς σοῦ εἶπε νἄρτῃς ἔσσω μου, καὶ ξηλώννεις τὲς δουλειές μου!» Τότες ὁ σινεσκάρδος ἀφῆκεν τὴν ρήγαιναν ἐκεῖ, καὶ κεῖνος ὲστράφην εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ ἐποῖκεν συντροφίαν τοῦ ρηγός, καὶ ἐφοβήθην μηδὲν βάλουν χέριν ἀπάνω του, ὅτι ἐθυμώθησαν.
§47.-Ἡ ρήγαινα ἔκλαυσεν πολλὰ καὶ ἐδέρνετον, καὶ τίποτες δὲν ἐφέλεσεν. Ἀκομὴ ὁ μάστρος τοῦ Σπιταλλίου φρέρε Τζάκε τε Μιλᾶ ἦτον ἔξω, καὶ τὸ νἄρτῃ ἐμηνῦσεν του· καὶ ᾿πῆγεν, καὶ ἐσμίκτην μετά τους· ὁ ποῖος ἐδάνεισεν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου μʹ χιλιάδες ἄσπρα τῆς Κύπρου. Ὁμοίως καὶ ὁ μισὲρ Τανολάνε ὁ πίσκοπος τῆς Λεμεσοῦ ἐσμίκτην μεσόν τους· καὶ ὁ κύρης τῆς Τύρου εἶχε τον πολλὰ ἀκριβόν. Θωρῶντα ἡ ρήγαινα ὅτι δὲν ὠφελᾷ καὶ δὲν ἠμπόρεσε νὰ τοὺς ἀποτζακκίση, παρὰ σκάνταλον ἐγινίσκετον, ἐστράφην πρὸς τὸν ρήγαν πολλὰ πικραμμένη μὲ κακὴν καρδίαν.
§48.-Τὴν αὐτὴν ἡμέραν τὸ ᾿σπερὸν ὅλοι ἀντάμα ἐγράψαν εἰς χαρτὶν τὲς ἀφορμὲς τοῦ αὐτοῦ ρηγός, διὰ τὰς ποίας ἐκαβαλλικέψαν καὶ ἦρταν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὸ τριπὰς κοντὰ εἰς τὸ κελλὶν τοῦ ρηγός· καὶ ἐνέβην ὁ μισὲρ Μπαντουὴν τε Ἰμπ(ε)λὴν εἰς τὸ κελλὶν τοῦ ρηγὸς ὅπου ᾿κείθετον ἀστενής, καὶ εῖπεν τοῦ ρηγός: «Δὲ τοὺς ἄρχοντες τοῦ λαοῦ σου, ἦλθαν εἰς αὑτόνς σου νὰ συντύχουν!» Ὁ ρήγας ἐγύρισεν καὶ εἶπεν του: «Εἶσαι καὶ σοὺ μὲ τὴν συντροφίαν τους; γιά σου!» Καὶ ὅτοιμα ὁ κύρης τῆς Στύρου καὶ οὗλοι ἀντάμα ἐνέβησαν εἰς τὸ κελλὶν τοῦ ρηγὸς καὶ ηὗραν τον ἄρωστον, καὶ ἐκάθετον εἰς τὸ θρόνον καὶ ἕναν ραβδὶν εἰς τὸ χέριν του κὰὶ ἐκούμπιζεν.
§49.-Καὶ μοναῦτα ὥρισεν ὁ κύρης τοῦ Στύρου καὶ ἐδιαβάσαν τὸ χαρτίν, καὶ ἐδόθην τοῦ σὶρ Οῦγκε τε Ἰμπελὴν νὰ τὸ διαβάση ὀμπρὸς τοῦ ρηγὸς καὶ ὅλου τοῦ λαοῦ· τὸ ποῖον χαρτὶν ἦτον πολλὰ ζητήματα κατὰ πρόσωπα τοῦ ρηγός, κατηγορῶντα τον καὶ μέφοντά τον· τὰ ποῖα ζητήματα εἶ πολλεξήγητα νὰ γραπτοῦν, ἀμμὲ τὸ μεγαλλείτερον ἐλάλεν, ὅτι ὁ ρήγας ὡς γοιὸν κουβερνιάζει τὸ ρηγάτον ἔρκεται ζημία, καὶ ὅνταν χρειαστῇ θέλει γυρέψειν νὰ πάρῃ ἀπὸ τοὺς λᾶς· «διὰ τοῦτον ἐφάνην μας ὅλους ἀντάμα καὶ ὠρδινιάσαμεν κουβερνούρην τὸν ἀδελφὸν τοῦ ρηγὸς τὸν κύρην τῆς Στύρου, ὡς γοιὸν ἐκεῖνος ὄπου εἶνε κλερονόμος, καὶ ἐμπαίνει του νὰ γυρέψῃ τὸ καλὸν τοῦ ρηγάτου.»
§50.-Ὁ ρήγας ἀπολογήθην καὶ εἶπεν τους: «Ἐγροίκησα τὸ κακὸν θέλημαν τὸ ἔχετε μετά μου, καὶ ἐγράψετε κεφάλαια ἄπρεπα· δὲν εἶμαι ἐγὼ ὁ πρῶτος ὅπου ἀρώστησα· ὅτι ὁ ρὲ Μπατουὴν εἶχεν μεγαλλείττερην ἀστένειαν, ὁ ποῖος ἦτον ρήγας τῶν Ἰεροσολύμων, καὶ οἱ ἀνθρῶποι του δὲν τοῦ ἐσηκῶσαν τὴν ἀφεντίαν του, ἀμμὲ εἶπαν, ῾ὁ θεὸς ὅπου τοῦ ἔπεψεν τὴν ἀστένειαν δύναται νὰ πέψῃ καὶ τὴν ὑγείαν.᾿ Ἀκομὴ γυρέψετε εἰς τὰς γραφὰς καὶ ναὔρετε, ὅτι ποττὲ δὲν ἐγίνετον εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ καμία βουλή, οὐ καμία [χρῆσις,] δίχως τὸ θέλημαν τοῦ ρηγός· οὐδὲν ἐξουσίαν ἔχετε νὰ μοῦ σηκώσετε τὴν ἐξουσίαν μου διὰ καμίαν ἀφορμὴν τὴν ἐγράψετε· καὶ εἴ τις τορμήσῃ καὶ πάγῃ κατὰ πρόσωπα τοῦ ὅρκου ὅπου μοῦ ἐποίκετε, ἔχω τὸν θεὸν κριτὴν ὁποῦ θέλει ποίσειν κρίσιν.»
§51.-Καὶ ὅταν ἐδιάβασεν ὁ μισὲρ Οὗνγγε τὲ Ἰμπελὴν τὸ χαρτίν, καὶ ἀπολογήθην ὁ ρήγας ἔμπροσθεν τοὺς αὐθέντες, καὶ τοῦ πόπουλου, τότες ἐξέβησαν ἀπὸ τὸ κελλὶν τοῦ ρηγός, καὶ ἐκάτζαν εἰς τὸ παλάτιν τοῦ ρηγός καὶ εἰς τοὺς ἡλιακούς· καὶ (ὁ) κύρης τῆς Στύρου καὶ ὁ κοντοσταύλης ὁ ἀδελφός του καὶ ὁ μισὲρ Ἐμπαλίαν τε Ἰμπελὴν ὁ πρίντζης τῆς Γαλιλαίας ἐκάτζαν εἰς τὴν αὐτὴν αὐλὴν εἰς τὴν μεγάλην λόντζαν. Καὶ ἕρισεν ὁ κουβερνούρης καὶ ἐδιαλαλῆσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν τὸ πῶς εἶνε κουβερνούρης τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, καὶ μηδὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ σκαλευτῇ ἀπὲ τὸ σπίτιν του νὰ ποίσῃ ταραχήν· καὶ ὥρισεν καὶ ἐβουλλῶσαν τὸ σύνγ- κριτον καὶ τὴν βόταν ὅπου ἦτον ὁ βίος· καὶ ὥρισεν βʹ καβαλλά(ρι)δες ψουμάτους. τὸν σὶρ Τζουὰν λε Τὸρ καὶ τὸν σὶρ Οὗγκε τε Φὰρ νὰ πάρουν τὸν ὅρκον τοὺς πουρζέζιδες τῆς Λευκωσίας· οἱ ποῖοι ἐκάτζαν εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τῶν Ὀρνιθίων καὶ ἐπῆραν τὸν ὅρκον τοὺς λᾶς τῆς Λευκωσίας διὰ τὸν αὐτὸν κύρην τῆς Τᾁρου.
§52.-Ἡ δὲ ἡ ρήγαινα ἐκάτζεν εἰς τὸν ἡλιακὸν εἰς τὸ διάβαν τοὺς καβαλλάριδες καὶ ὅλου τοῦ λαοῦ ὅπου ἐδιάβαινεν, καὶ ἔσκισεν τὰ ροῦχα της καὶ ᾿ποῖκεν μέγαν κλάμαν, ὡς γοιὸν νἆχεν πεθάνειν ὁ υἱός της ὁ ρήγας· καὶ ἐγίνην μεγάλην λύπη νὰ την θωρῇ τινάς. Καὶ εἶχεν μέγαν φόβον εἰς τὴν καρδίαν της, λαλῶντα: «Ὁ θεὸς θέλει ποίσειν κρίσιν καὶ θέλω χάσειν τὰ παιδιά μου.» Καὶ ᾿παρακάλεν τὸν πᾶσαν ἕναν ὡς γοιὸν ἐδιαβαίννασιν, μηδὲν ποίσουν ἀγανάκτησι τοῦ ρηγὸς καὶ ὀργιστῇ τους ὁ θεὸς καὶ ξηλείψῃ τους· καὶ ἐλάλεν τούς το μὲ μεγάλην ταπείνωσιν καὶ γλυκεῖα λογία καὶ πολλὺν κλάμαν, γιὰ ν᾿ ἀφήσουν τὸν ρήγα εἰς τὴν ἀφεντίαν του, λαλῶντα τους, πῶς: «Εἶστε ἄνθρωποί του καὶ ὀμοστικοί του!» Καὶ ἐκαταρᾶτον τοὺς δύο τοὺς υἱούς, ὅπου ἀναμίξαν τοὺς καβαλλάριδες, καὶ ὁ διάβολος ἐσκλέρυνεν τὴν καρδίαν τους τόσον, ὅπου δὲν [ἐθέλα] νὰ τζακκιστοῦν νὰ στραφοῦν εἰς τὸν ἀφέντην τους· καὶ δὲν ἐγροικῆσαν τῆς καλῆς ρήγαινας ὅσα τοὺς ἐλάλεν. Ὁμοίως ἔμοσεν ὁ κύρης τῆς Τύρου νὰ βλεπίσῃ τὸ ρηγάτον καὶ τοὺς ἀφέντες, καὶ μηδὲν στρέψῃ τὸ κουβέρνον εἰς ὅλην του τὴν ζωήν.
§53.-Αφὸν τοῦτα οὗλα ἐγινήκασιν, ἔπεψεν ὁ ρὲ Χαρὴν τὴ νύκταν εἰς τὸν ἀδελφόν του τὸν κύρην τῆς Τύρου δυὸ καλογήρους τοῦ Σὰν Τομένικου καὶ ἕναν νοτάρην νὰ μεταγράψουν τὰ κεφάλαια τὰ ἐγράψαν διὰ λλόγου του· καὶ ἐπέψαν καὶ ἕναν καβαλλάρην μετά τους. Καὶ ζητῶντα τα τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου, ἔδωξέν τους καὶ δὲν ἄκουσε νὰ τοὺς δώση τίποτες· ἀκομὴ ὥρισεν νὰ μὲν ἐμπῇ ὁ νοτάρης ὀμπρός του μὲ τοὺς καλογήρους καὶ μὲ τὸν καβαλλάρην. Θωρῶντα τὸ κακὸν θέλημαν, ἀποχαιρέτησάν τον καὶ ἐστράφησαν.
§54.-Τότες ἔπεψεν αʹ καβαλλάρην νὰ πάρῃ τὸν ὅρκον τους εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ οἱ λᾶς τῆς Κερυνίας καὶ ὁ σὶρ Ὀτὲτ τε Βὴς ὁ καπετάνος ἐκλειδῶσαν τὸ κάστρον καὶ ἐδῶξαν τὸν μαντατοφόρον καὶ ἐκράτησαν τὸ κάστρον διὰ τὸν ρήγαν. Καὶ τἄπισα ἐκόνπωσέν τον ἕνας λίζιος τῆς Κερυνίας ὀνόματι Ανδρὲ ντε Μπουνές, ὁ ποῖος ἐσύντυχεν τοῦ καπετάνου καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν Φαράντου καὶ τοὺς μαστόρους καὶ ἐστρέψαν τ ἀνοικταρία τοὺς μαντατοφόρους, ὁ ποῖος ἦτον τοῦ σὶρ Τελέμε τε Φρασέ. Τἄπισα οἱ καβαλλάριδες καὶ οἱ λίζοι, καὶ οῦλοι οἱ μαστόροι καὶ οὗλος ὁ λαός, σεργέντες καὶ ἄλλοι, ὠμόσαν τοῦ κυροῦ τῆς Τύρου καὶ ἐδιαλαλῆσαν τον διὰ κουβερνούρην. Ἀκομὴ ἔπεψεν εἰς τὴν Πάφον καὶ εἰς τὴν Νεμεσὸν καὶ ὡς ὅλα τὰ κάστρα, καὶ ἐπῆραν τὸν ὅρκον τους, καὶ ἐδιαλαλήθην παντοῦ διὰ κουβερνούρης.
§55.-Θωρῶντα ὁ μάστρος τοῦ Σπιταλλίου, ὅπου ἦτον εἰς τὴ Νεμεσὸν καὶ γ-οἱ ιδʹ ἐπσκόποι καὶ ἡγουμένοι, ὅτι ἐδιαλαλήθην κουβερνούρης ὁ κύρης τῆς Στύρου εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐμπαῖνναν καὶ ἐκατεβαῖνναν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγὸς ιεʹ ᾿μέρες νὰ μπορήσου νὰ τοὺ(ς) σάσουν· καὶ δὲν ἠμπορῆσαν νὰ ποίσουν ἄλλον, παρὰ ἐχωρίσαν ἀπὲ τοὺς εἰσσόδους τῆς ρηγάδας διὰ τὴν ζωὴν τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς ὑποταγῆς του· διὰ οὗλον του τὸ στάτον ρʹ χιλιάδες ὀνομίσματα, καὶ τῆς μητέρας του τῆς ρήγαινας χιλιάδες κʹ τὸν χρόνον· διὰ τὲς δύο του ἀδελφάδες τὰ κοράσια χιλιάδες ηʹ τὸν χρόνον· καὶ διὰ τὸν Οὗγκε τὸν ἀδελφότεκνόν του, υἱὸν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ μακαρίτη κοντοσταύλη τῆς Κύπρου, χιλιάδες ιʹ· καὶ διὰ τὴν θείαν τους τὴν κυρὰν τὴν Μαργαρίταν πρίντζαιναν τῆς Ἀντιοχείας καὶ κούνταιναν τῆς Τρίπολις καὶ κυρὰν τῆς Τύρου χιλιάδες Ϛʹ τὸν χρόνον· διὰ τὲς ταμιτζέλλες, οἱ τε Μουφόρτου, κόρες τοῦ μακαρίτη κυροῦ τῆς Τύρου καὶ τον Τέρουντο μισὲρ Φιλίππου, χιλιάδες δʹ. Ὅπου εἶνε ὁμάδα ρμηʹ χιλιάδες ὀνομ(ίσμ)ατα τὸν χρόνον. Καὶ ἐδιάλεξεν ὁ ρήγας χωρία τὰ τοῦ ἀρέσαν, καὶ τὰ δελοιπὰ ἐμεῖναν εἰς τὸν κουβερνούρην.
§56.-Καὶ ἕρισεν ὁ ρὲ Χαρήν, ὅτι τὸ δικόν του νὰ δοθῇ εἰς φύλαξιν εἰς τὰ χέργια τοὺς πατέρες τοῦ Σὰν Τομένικου, καὶ νὰ πουλήσουν ὅλα του τὰ κινητικὰ πράματα καὶ νὰ πλερώσουν ὅσα ἀφῆκεν ὁ κύρης του ὁ ρὲ Οὗνγκες, καὶ ὅσους ἐχρῶστεν ὁ αὐτὸς ρὲ Χαρήν· καὶ νὰ δώσουν διὰ τὴν ἁρμασίαν τῶν δύων του ἀδελφάδων τετρακοσίες χιλιάδες ὀνομίσματα, πᾶσα μίας σʹ χιλιάδες· καὶ κεῖνα τὰ νὰ μείνουν νὰ ᾖνε εἰς τὴν βλέπισιν [τοὺς ἀδελφούς, τουτἔστιν τοὺς πατέρες,] διὰ τὴν χρῆσιν τοῦ νησσίου. Καὶ μὲ τοιοῦτον ὁ ρήγας ἐποῖκεν νὰ μὲν ἔχῃ ἐξουσίαν ὁ κύρης τῆς Τύρου νἄχῃ πογέριν νὰ ᾿γκίσῃ τίποτε εἰς τὸ ἐδικόν του. Καὶ ἔβαλεν εἰς τὸ διαλαλημὸν τὰ τζουελλία τοῦ ρηγός, τὰ κτηνὰ τῶν χωργιῶν του καὶ τοῦ στάβλου του, [τὰ χρυσᾶ του·] καὶ ἐγίνην μέγαν κλάμαν εἰς τὴν χώραν νὰ πουλέται τὸ δικὸν τοῦ ρηγὸς ἀποὺ ζῶντα του εἰς τὸν διαλαλημόν. Καὶ ἐπλερῶσαν ὅλους τοὺς ἀδικημένους τοῦ κυροῦ του καὶ κείνου. καὶ ἐποῖκαν γραψίματα μὲ νοτάρην μεσόν τους μὲ τὸν ἀδελφόν του τὸν κύρην τῆς Τύρου, καὶ ἐβουλλῶσαν το μὲ τὴν βοῦλλαν τους καὶ δύο βοῦλλες τοῦ κουμεντούρη τοῦ Σπιταλλίου· καὶ ἐσημάδεψάν το ὅλοι οἱ ἐπισκόποι καὶ πριούριδες, τζανούνιδες· καὶ ὁ ρήγας δὲν τὸ ἐσημάδεψεν, ἀμμὲ ἀποδιάβασεν τὸ πρᾶμαν.
§57.-Τὸ ἐλάλεν τὸ χαρτίν, ἐλάλεν οὕτως: Ἐμεῖς Χαρὴν χάριτος τοῦ θεοῦ ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων, Κύπρου, καὶ λαλοῦμεν ὡς ὅσοι μᾶς γροικοῦσιν τῆς αὐτῆς γραφῆς· ὅτι ἐσυμπάψαμεν μὲ τὸ θέλημάν μας τοὺς ἀνθρώπους μας· ὅτι ἐκρατήσαμεν ἀπὸ τοὺς εἰσσόδους τοῦ ρηγάτου ὀνομίσματα ρμηʹ χιλιάδες καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ, καὶ τὰ ἐναπομένοντα θέλομε νὰ ᾖνε διὰ τὸ κουβέρνον τοῦ νησσίου· καὶ ἤτζου ἐστάθημαν κουντέντε τὰ δύο μέρη, [ὁ ρήγας καὶ] ὁ κύρης τῆς Τύρου.
§58.-Καὶ ἐπρουμουτίασεν ὁ ρήγας νὰ μὲν ἀγγαλέσῃ εἰς τὸν πάπαν. Ἀκομὴ ὁ ρήγας νὰ ἔχῃ δέκα συντρόφους σορδιέριδες ὡς γοιὸν εἶχεν πάντα, καὶ ιβʹ καβαλλάριδες ψουμάτους, καὶ κʹ τουρκοπούλλους ἀπάνω εἰς τὰ ἄλογα, καὶ εἰς οὕλους τοὺς βαχλιῶτες καὶ σιργέντες τοὺς εἶχεν καὶ ἐκράτεν. Τοῦτοι εἶνε οἱ καβαλλάριδες, τοὺς ἐκράτησεν, τοὺς ψουμάτους· ο μισὲρ Φιλίππη τε Ἰμπελὴν ὁ σινεσκάρδος ὁ θεῖος του, μισὲρ Ἐμπαλίαν τε Ἰμπελὴν Ναγκαρνήν, μισὲρ Λοὴς τε Νόρες, μισὲρ Πιὲρ Ζιπλέτ, μισὲρ Χαμερὴν τε Μιλμαρήν, μισὲρ Ἀνισία τε Μπρεές, μισὲ(ρ) Ρενὰτ τε Σασούνς, μισὲρ Τζουὰν Παπή, μισὲ(ρ) Οὗνγκεν Μπεντουήν. τοῦτοι οὗλοι ἦσαν ἀπλικεμένοι μὲ τὸν ρήγα.
§59.-Μετὰ κʹ ἡμέρες ὁ κύρης τῆς Τύρου μὲ τὴν συντροφίαν του ἔσσω του, καὶ τὰ ὀνόματα τοὺ(ς) συντροφούς του εἶνε τοῦτοι· μισὲρ Χα(με)ρὴν τε Λουζουνία ὁ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου ὁ ἀδελφός του, ὁ μισὲρ Παλίαν τε Ἰμπελὴν πρίντζης τῆς Γαλιλαίας, μισὲρ Τζουὰν τε Ἰμπελὴν ἀφέντης τοῦ Ἀρσεφίου, μισὲρ Ἐνπαντουὴν τε Ἰμπελήν, μισὲρ Οὗνγκε τε Ἰμπελήν, μισὲρ Φιλίππη τε Ἰμπελὴν ὁ νέος, μισὲ(ρ) Ρουπὴν τε Μουφόρτου, μισὲρ Οὗνγκε τε Ἰμπελήν, μισὲρ Ἐγκάντικορ τε Πεσάν, μισὲρ Τζουὰν τ᾿ Αντιότζε, μισὲρ Ἄγγε τε Μεπίταν, μισὲ(ρ) Ρενιὲρ Βισκούτης, δίχως τοὺς ψουμάτους· ἀμμὲ ἀπὸ τοὺς ἄνωθεν ιβʹ ἐξέβησαν γʹ καὶ ἐπῆγαν μὲ τὸν ρήγα, ὁ μισὲρ Παντουὴν τε Ἰμπελήν, μισὲ(ρ) Ρουπὴν τε Μουφόρτου, μισὲρ Ἄγκε τε Πέσαν, ὅτι ἀγρωνίσαν πῶς ῆτον κακὸν τὸ ἐποίκασιν· καὶ ὁ ρήγας ἐπερίλαβέν τους μετὰ χαρᾶς· καὶ πολλὰ ἐπλημελοῦσα νὰ βάλουν τὸν ρήγα εἰς τὸ θέλημάν τους, καὶ δὲν ἠμποροῦσαν.
§60.-Ὁ κύρης τῆς Τύρου ἐπῆρεν τὸ σύνγκριτον ἔσσω του, καὶ ἀφέντεψεν τὰ ρηγάτικα ὡς γοιὸν τὰ δικά του· ὁ ποῖος πρὶ νὰ βγῇ ἀπὲ τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγὸς ἐποῖκεν καὶ ἐμόσαν του ὁ σὶρ Φίλιππε τε Ἰμπελὴν ὁ σινεσκάρδος καὶ ὁ μισὲρ Τζουὰν Ταπιέρ, καθὼς ἐποῖκαν οἱ δελοιποὶ ἀφέντες, θέλοντα καὶ μὴ θέλοντα.
§61.-Ὁ ρήγας ἐξέβηκεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν Στρόβιλον, καὶ ἐπαρδιάβαζεν μὲ τὰ φαρκονία του. Καὶ ἡ ζήλα ἐνέβην εἰς τὸν κύρην τοῦ Στύρου· ἔσασεν μὲ τοὺς λᾶς του νὰ πᾶ ν᾿ ἀρεστιάσουν τὸν ρήγα μηδὲν πᾶν οἱ καβαλλάριδες τὴν νύκταν καὶ βουλεύγουνται μετά του καὶ μία νύκταν ἀρματώθησαν μὲ ἄλογα καὶ ἄρματα νὰ πᾶ νὰ πιάσουν τὸν ρὲ Χαρὴν ἀπὸ τὴν χώραν· καὶ τινὰς ὅπου ἀγάπαν τὸν ρήγαν ἔμαθέν το καὶ ᾿μήνυσέν το τοῦ ρηγὸς εἰς τὸν Στρόβιλον· ὁ ποῖος ἐξέβην μὲ τὴν συντροφιάν του καὶ ἦρτεν ξήκαμπα, καὶ ἀπὸ τὴν πόρταν τοῦ λουτροῦ ἐνέβην ἔσσω του. Καὶ ἅνταν ἐξημέρωσεν ἔμαθεν ὁ κύρης τοῦ Στύρου πῶς ὁ ρήγας ἦρτεν εἰς τὴν χώραν· ἐπικράνθην, καὶ εἶπεν: «Ἀκανεῖ, ἔχω καταπατητάδες.» Καὶ ἔβαλεν καὶ ἐβλέπαν τον ἀμπέξω ᾿μέρα νύκταν· καὶ ὁ ρήγας πάλε ἐβλέπετον, καὶ εῖχαν κακὴν ζωήν· ὅτι [ἐφοβοῦνταν] μὲν πέψῃ χαρτία εἰς τὴν Ρώμην καὶ ἐννοιάζουνταν καθημερινόν· καὶ ὁ διάβολος ἔβαλλεν ε῾ς τὴν καρδίαν του τὰ δὲν ἐννοιάζετον.
§62.-Ἀλήθεια ὁ κύρης τοῦ Στύρου ἔπεψεν μαντατοφόρους εἰς τὸν πάπα, τὸν κύρην τοῦ σουρίκου ὀνόματι σὶρ Χετοὺ Γγανιὰτζ, ὁ ποῖος ἦτον πολλὰ κατάδικος πάντα τοῦ [καλοῦ·] ὁ ποῖος ἦτον φευγὸς ἀπὸ τὴν Ἀρμενίαν διὰ πολλὰ κακὰ τὰ ἐποῖκεν κατὰ πρόσωπα τοῦ σὶρ Χετοὺμ τοῦ ἀφέντη του, κληρονόμου τῆς Ἀρμενίας, καὶ ἦρτεν εἰς τὸν ρὲ Χαρρὴν μὲ τὴν γυναῖκαν του καὶ μὲ τὰ παιδιά του· καὶ ὁ καλὸς ρὲ Χαρὴν ἐπεριλαβέν τον καὶ ἐποῖκεν του ζωὴν ὡς ἔπρεπεν. Καὶ ὡς γοιὸν ἔβαλλεν λογία μεσὸν τοῦ σὶρ Χετοὺμ τοῦ ρηγὸς τῆς Ἀρμενίας καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ σὶρ Τόρος, καὶ τίτοιον σκάνταλον ὡς γοιὸν ἔβαλλεν εἰς τὴν Ἀρμενίαν μέσα τοὺς βʹ ἀδελφούς, τίτοιον σκάνταλον ἔβαλεν καὶ μέσα τοὺς βʹ ἀδελφοὺς τούτους· καὶ ὁτόσον ἐγίνετον, ὅτι μίαν ἡμέραν ἐπῆγαν καὶ ἀρεστιάσαν τὸν ρήγα εἰς τὲς ζʹ φεβρ(ουαρίου), ͵ατʹ Χριστοῦ, καὶ ἔβγαλεν δυναστικῶς τὸν ἀδελφόν του τὸν ρὲ Χαρρὴν καὶ ἐπέψεν τον εἰς τὴν Ἀρμενίαν εἰς τὸν ρὲ Χετοὺμ τὸν πεθθερόν του.
§63.-Καὶ τῇ εʹ μαρτίου ͵ατθʹ Χριστοῦ ὁ σὶρ Σιμοὺν τε Μουντολὶφ ὁ καβαλλάρης τὸν κύρην τῆς Τύρου ἐσφάξεν τον εἰς τὴν ἀναπάν. Καὶ τῇ κʹ αὐγούστου ͵ατθʹ Χριστοῦ ἐστράφην εἰς τὴν Κύπρον ὁ καλὸς ρὲ Χαρρὴν· καὶ ἐπέψαν τὸν υἱόν του ρήγαν τῆς Αρμενίας μὲ τὴν γυναῖκαν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου μὲ τὰ παιδιά της, τὸν Λιβοὺν τε Λουζουνίαν, ὁ ποῖος μετὰ τὸν θάνατον τοῦ παπποῦ του ἐγίνην ρήγας τῆς Ἀρμενίας· καὶ ἡ παρθένος Μαρία τε Λουζουνία κόρη τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου, ἑρμάσαν την μὲ τὸν ἀφέντην τὸν Μανουὴλ τὸν Κατακουζηνὸν τὸν δεσπότην τοῦ Μορέως, ὁ ποῖος ἦτον ἀδελφὸς τοῦ βασιλέως τῆς Κωνσταντινόπολις. Η ρήγαινα ἦτον εἰς τὸν πατέραν της. Καὶ ἀφέντεψεν, ἀφ᾿ ὃν ἐστέφθην ὥς που καὶ ἐπέθανεν, λθʹ χρόνους καὶ δʹ μῆνες καὶ κδʹ ἡμέρες, καὶ ἐπέθανεν ἡμέρα πέπτη τὴν ὕστερη μαρτίου ͵ατκδʹ Χριστοῦ εἰς τὸν Στρόβιλον· καὶ τὴν παρασκευγὴν τῆ θʹ ἀπριλλίου ἐφέραν τον ἀπέ τὸν Στρόβιλον εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸν Σὰν Τομένικον.
§64.-Ἀκομὴ τὸν ἰούλην μῆναν ͵ατνζʹ Χριστοῦ ὥρισεν ὁ ρὲ Οὗνγκες καὶ ἐφουρκίσαν ρʹ ἀνθρώπους, εἰς τὴν Ἀμόχουστον, εἰς τὴν Κερυνίαν, εἰς τὴν Πάφον, εἰς τὴν Λεμεσόν, εἰς τὴν Λευκωσίαν, εἰς τὸν Κορμακίτην ζʹ, εἰς τὸ Καρπάσιν ιϚʹ. Τοῦτοι οἱ ἀθρῶποι ἦσαν κλέφτες, κουρσάριδες, ληστάδες, καὶ ἐκουρσεῦγαν καὶ ἐσκοτῶνναν, καὶ ἐποῖκαν μεγάλα κακὰ εἰς τὸ νησσίν· καὶ ὁ ἀμιράλλης ἀρμάτωσεν βʹ κάτεργα καὶ ἐπίασεν τὰ δύο κάτεργα τὰ κουρσάρικα, καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ἔπεψεν καὶ ἐφουρκίσαν τους.
§65.-Καὶ ἐκουρουνιάστην ὁ Οὗνγκε τε Λουζουνίας ὁ ἀνιψιός του· καὶ νὰ σᾶς εἰπῶ τὰ πράγματα τὰ ἐγίνουνταν εἰς τὸν καιρόν του. Εἰς τοὺς ͵ατλʹ Χριστοῦ ἐκατέβην ὁ ποταμὸς [τῆς χώρας] τόσον μέγας καὶ ἐξηρίζωσεν πολλὰ δεντρά, καὶ ἐκατέβασέν τα καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν χώραν, καὶ ἐστούππωσεν τὸ γιοφύριν τοῦ σινεσκάρδου· καὶ ὁ ποταμὸς ἐπῆγεν τριγύρου τῆς χώρας καὶ ἐχάλασεν πολλὰ σπιτία καὶ ἔπνιξεν πολλὺν λαόν· καὶ τὸ ψῆλος τοῦ νεροῦ ἔχει σημάδιν ἕναν καρφὶν εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τῶν Ὀρνιθίων. §66.-Καὶ εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ατμηʹ ἔπεψεν ὁ θεὸς θανατικὸν μέγαν διὰ τὰς ἁμαρτίες μας, καὶ ἐπέθανεν τὸ ἥμισον τοῦ νησσίου. Καὶ εἰς τοὺς ͵ατναʹ ἄρχεψεν ἡ εὐλογημένη ἀκρίδα καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ εἰς τοὺς ͵ατξγʹ ἦλθεν ἄλλον θανατικὸν τῶν παιδίων καὶ ἐξηλείπτην [τὸ νησσίν.]
§67.-Ἀγροικήσετε πῶς ἡ ἁγία Ἑλένη μὲ τὸ θέλημαν τοῦ θεοῦ ἔφηκεν πολλὰ προσκυνήματα εἰς τὸ νησσίν, τὸν σταυρὸν τὸν μέγαν καὶ τὸν μικρὸν εἰς τὴν Τόγνην, ὁ ποῖος ἐπολόμαν πολλὰ θαύματα καὶ πολλὲς ἰατρεῖες. Θωρῶντα οἱ Λατῖνοι ἐζηλεῦγαν καὶ ἐλαλοῦσαν ὅτι δὲν εῖνε θαῦμα τοῦ σταυροῦ, ἀμμὲ οἱ Ρωμαῖοι μὲ μαγεῖες πολομοῦν θαύματα· ἄλλοι ἐλαλοῦσαν «Ὄχι, ἀμμὲ τὰ θαύματα διὰ τοῦ σταυροῦ γινίσκουνται.» Γροικῶντα ἕνας παπᾶς λατῖνος ἐθυμώθην, ὀνόματι σὶρ Τζούαν Σαρθαμαρήν· ἐπῆγεν εἰς τὴν Τόγνην καὶ τὴ νύκταν ἔκλεψεν τὸν ζωοποιὸν ξύλον καὶ ἐβάλεν το ἀπουκάτω εἰς τὴν κότταν του, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν γιαλόν, ὅπου τὸν ἐγδέχετον τὸ ξύλον νὰ τὸν σηκῶσῃ· καὶ ἐνέβην ἐς τὸ ξύλον καὶ ἀρμενίσαν. Ω τοῦ θαύματος! παραῦτα ἐγίνην ζάλη καὶ ἦρτα νὰ πνιγοῦσιν, καὶ ἐβγάλαν τον εἰς τὴν γῆν· ὁ ποῖος ἔβγαλεν [τὰ τζουελλία καὶ οὗλον τὸ] μαργαριτάριν καὶ ἐπῆρεν τα, καὶ τὸν ζωοποιὸν ξύλον ἐρίψεν το μέσα εἰς τὴν κερατζίαν τοῦ Ἀβρὰν εἰς τὸ χωρίον τὸ Καλαμούλλιν, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ ξύλον καὶ ἐπέρασεν.
§68.-Ὁ δὲ ὁ σταυρὸς τῶν Λυμπίων, τουτἔστιν ὁ μέγας, μοναχός του ἦλθεν κάτω τοῦ ὄρου, καὶ ἦτον εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αυκςʹ, [ὡς ὅπου οἱ Σαρακηνοὶ ἦλθαν καὶ ἐκάψαν τὴν ἐκκλησίαν.] ἀλήθεια τὸ τιμίου ξύλου ὅπου ἦτον μέσα ἔμεινεν χωρὶς βλάβην μὲ τὸ χρυσάφιν τὸ ἦτον μετά του.
§69.-Ἡ ποία κλεψία τὴν ἐποῖκεν ὁ παπᾶς εἰς τὸν σταυρὸν ἔτον ͵ατιηʹ Χριστοὺ· καὶ ἔμεινεν τὸ τίμιον ξύλον ὁ σταυρὸς εἰς τὴν κερατζίαν κβʹ χρόνους, καὶ εἰς τοὺς ὰτμʹ Χριστοῦ ὅνταν ἐθέλησε νὰ φανερωθῇ, ἐφάνην εἰς ὅρωμαν εἰς ἕναν σκλαβοποῦλλον βοσκαρίδιν τῶν σφακτῶν ἀπὲ τὸ χωργιὸν τὸ Καλαμούλλιν, ὀνόματι (Γ)εώργιος, τὸν ποῖον αἰχμαλωτεῦσαν οἱ κουρσάριδες καὶ ἐπουλῆσαν το εἰς τὸ αὐτὸν χωρίον κοντὰ τῆς Κακορακίας· καὶ ὁ αὐτὸς Γεώργιος ἐξηγήθην τὸ ὅρωμάν του πολλοὺς καὶ εἶπαν του: «Εἶνε φαντασία!» καὶ συχνὰ ἐθῶρεν, ὅτι ἔκραζάν τον καὶ ἐλαλοῦσαν του τ᾿ ὄνομάν του: «Ἔλα εἰς αὑτόν μου, κ᾿ ἐγὼ νὰ σοῦ δώσω θησαυρόν, ἁποῦ νὰ μὲν σὲ λείψῃ.» Οἱ δ᾿ ἐκεῖνοι ἁποῦ τοῦ ᾿γροικοῦσαν πάντα ἐλαλοῦσαν του: «Φαντασία τοῦ δαίμονος εἶνε!»
§70.Ἐγένετον [εἰς τὸν καιρὸν ἐκεῖνον] ὅτι, ὡς γοιὸν ἔβοσκεν τὰ σφαχτά, ἐκοπίασεν καὶ ἔππεσε νὰ κοιμηθῆ κοντὰ τῆς κερατζίας ὅπου ἦτον ὁ σταυρός, καὶ δὲν ἠμπόρε νὰ κοιμηθῇ· καὶ ὡς γοιὸν ἐκείθετον, ἐβίγλισεν ψηλὰ καὶ θωρεῖ ἕναν κεράτζιν εἰς τὸ κλαδὶν τῆς κερατζίας· ἐσηκώθην καὶ ἐπεθύμησεν νὰ τὸ φάγῃ· καὶ ᾿σηκώθην καὶ σύρνει τὸ ραβδίν του νὰ ρίψῃ τὸ κεράτζιν, καὶ ἐπεριπλέκτην εἰς τὰ κλαδία τὸ ραβδίν· τότε ἐπίασεν πέτραν καὶ ἔσυρε νὰ ρίψη τὸ ραβδίν, καὶ ὡς γοιὸν ἐπῆγεν νὰ σύρῃ τὴν πέτραν, θωρεῖ λαμπρὸν μέσα εἰς τὴν κερατζίαν καὶ ἐφοβήθην· πιάννει τὸ ραβδίν, καὶ ἐπῆγεν τρεχάτος εἰς τὸ χωργιὸν καὶ ἔβαλε φωνές: «Ἐλᾶτε, ὅτι λαμπρὸν ἐβάλαν εἰς τὴν κερατζίαν, καὶ δὲν εἶδα τίς τὸ ἔβαλεν, διὰ νὰ κάψουν τὸ δεντρόν!» Τοῦτον ἐποῖκεν το νὰ μὲν ἐννοιαστοῦν πῶς ἐκεῖνος ἔβαλεν τὸ λαμπρόν. Ὁ λαὸς ὅτοιμα ἐπίασε νερὸν καὶ ξιναρία καὶ ἦλθα ν᾿ ἀγιτιάσουν τὸ δεντρόν, καὶ μὲν γινῇ καὶ περίτου ζημία· καὶ ὅσον ἦρταν θωροῦν τὸ λαμπρόν· ἅνταν ἦρταν κοντά, τότες ἐσκίσαν μέσα τὴν κερατζίαν μὲ τὸ ξινάριν, καὶ άνοιξεν ὀλλίγον ἡ κερατζία, καὶ παραῦτα ἐβγῆκεν ἡ μυρῳδία, ὡς γοιὸν τὸν μοῦσκον. Ὁ παιδίος θεωρεῖ τὸν σταυρὸν κ᾿ ἔβαλεν φωνὴν μεγάλα: «Τώρα ἐτελειῶσαν τὰ ᾿ρώματά μου· ᾿δέτε τὸν σταυρὸν τον κυρίου!» Καὶ βάλλει τὸ χέριν του καὶ πιάννει τὸν ζωοποιὸν σταυρόν. Καὶ παραῦτα πιάννουν τον οἱ ἱερεῖς, καὶ παραῦτα ἐγιάναν ιβʹ ἀστενεῖς ἀπὸ πολλὲς ἀστένειες, ἁποῦ εἶχαν λαμπαχίον, ἄλλοι ὅπου ἐπηγαῖνναν αἷμαν, στραβοί, λωροί, καὶ ἄλλοι. Καὶ ὁ λόγος ἐβγῆκεν εἰς τὰ περίχωρα.
§71.-Γροικῶντα το ὁ πίσκοπος των Λευκάρων ἐπῆγεν μὲ τὸ κλῆρος του καὶ λαὸς πολλύς, καὶ ἦλθαν ζητῶν τὸν σταυρόν, λαλῶντα: «Τοῦτος εἶνε ἁποῦ ἐκλέψαν ἀπὸ τὴν Τόγνην.» Καὶ ὁ παιδίος ὁ Γεώργιος δὲν ἐθέλησε νὰ τὸν δώσῃ· ἀμμὲ ὅτοιμα ἐπῆρεν τὸν σταυρόν, καὶ ἦρτεν εἰς τὸν ρήγα καὶ εἶπεν του τὸ πρᾶμαν πῶς ἐτραβενίασεν. Ὁ ρήγας ἐβάλεν τον εἰς τὸ σπίτιν του, καὶ θωρῶντα τὰ πολλὰ θαύματα ποῦ ᾿γινίσθικουνταν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς του ἐπεθύμησε νὰ τὸν κρατήσῃ εἰς τὸ σπίτιν του· καὶ ἐκρατῆσεν τον ιαʹ ἡμέρες. Καὶ τὴν νύκταν ὡς γοιὸν ἐκοιμᾶτον ὁ ρήγας εἶδεν ἕναν ὅρωμαν πολλὰ κακὸν καὶ ᾿φοβήθην, καὶ ἔκραξεν τὸν Γεώργιον καὶ ἔδωκέν του τὸν σταυρόν. Καὶ ἐγύρεψάν το νὰ πάγῃ εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἐπῆγεν μὲ τὸν σταυρόν, καὶ ἐποῖκεν πολλὰ θαύματα. Καὶ [ἐκρέμμισεν ὁ παιδίος] καὶ ἐτζάκκίστην τὸ πόδιν του, καὶ διὰ θελήματος θεοῦ καὶ τῆς ἐνεργείας τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ ἐγίανεν· καὶ ἐκουρεύτην μοναχὸς καὶ ἐκράξαν τον Γαβριήλ.
§72.-Καὶ γιατὶ οἱ Λατῖνοι φθονοῦν τοὺς Ρωμαίους, κρύβγουν τὰ θαύματα τὰ γινίσκουνται ἀποὺ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἀποὺ τὰ τίμια ξύλα εἰς τὰς ἐκκλησίας τῶν Ρωμαίων, ὄχι δι᾿ ἀπιστίαν, ἀμμὲ διὰ φθόνον· διὰ τοῦτον ἐλαλούσασιν, ὅτι ὁ σταυρὸς δὲν εἶνε τίμιον ξύλον, οἱ κλησιαστικοὶ λατῖνοι, ἀμμὲ τὰ θαύματα γινίσκουνται ἀποὺ τέχνες.
§73.-Σ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν εὑρέθην εἰς τὴν Λευκωσίαν ἐπίσκοπος τῆς Ἀμοχούστου ὁ Φράνγκος, ὀνόματι Φρὲ Μαρά· ψεματινὰ λογία τῶν Λατίνων λαλῶντα: «Οἱ Ρωμαῖοι πλανοῦν τὸν λαὸν καὶ βάλλουν τους εἰς αἱρεσίαν λαλῶντα διὰ τὸν σταυρὸν πῶς ἔνι τίμιον ξύλον ἀπὸ τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, καὶ λαλοῦν ψέματα καὶ πέφτουν ὡς γοιὸν τοὺς Ἕλληνες καὶ ὀνομάζουν πράματα ἄπρεπα τὰ ποῖα δὲν εῖνε·» ἔππεσεν ὁ πίσκοπος εἰ(ς) ζήλαν, καὶ μὲ μεγάλην κακίαν ἐπῆγεν εἰς τὸν ρὲ Οὗνγκε καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἤξευρε, ὅτι εἶνε ἁμαρτίες οἱ ποῖες συγχωροῦνται μὲ τὸν φυμιατόν,»-οἱ δὲ οἱ Λατῖνοι ἔχου νερὸν τοῦ ἁγιασμοῦ τὸ πολομοῦν τὸ σαββάτον καὶ λέγουν, συγχωροῦνται μὲ τὸ δρόσος,-«ἄλλες ἁμαρτίες συγχωροῦνται διὰ προσευχῆς καὶ νηστείας, καὶ ἄλλες διὰ τὸ λαμπρόν, τὸ λέγομεν πῦρ καθαρτήριον· οἱ δὲ ἁμαρτίες ὁποῦ σύρνουν τὸν λαὸν εἰς ἀπιστίαν, καὶ οἱ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ ἀπομεινίσκουν το, τοῦτοι πᾶσιν ἀσυμπάθητοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον· διὰ τοῦτον ἐφάνην, ὅτι ἐγὼ καὶ σοὺ θέλομεν δώσειν λόγον τοῦ θεοῦ διατὶ γροικοῦμεν, ὅτι μεσόν μας ἕναν κοπέλλιν ἐπελέκισεν ἕναν σταυρὸν [καὶ λαλεῖ ὅτι εἶνε ἀπὸ τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ,] καὶ μεῖς βαστοῦμεν το.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Τἴντα μέλλει νὰ γινῇ;» Ὁ πίσκοπος εἶπεν του: «Νὰ τὸ ἐξετάσωμεν, ἂν ᾖνε ἀπὸ τὸ ξύλον τοῦ ζωοποιοῦ.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Εἶναι νὰ ξετάσω τὰ μυστήρια τῶν ἐκκλησιῶν;» Εἶπεν του ὁ πίσκοπος: «Ὄχι, ἐμέναν, ἐμέναν ἐγκίζει! ἀμμέ», εἶπεν του, «χωρὶς τῆς βοηθείας σου δὲν ἠμπορῶ νὰ τὸ ποίσω.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Ποῖσε ἐκεῖνον τὸ εἶνε χρῆσι ὀμπρός μου, καὶ δὲν εἶνε τινὰς νὰ σὲ καταδικάσῃ.» Ὁ πίσκοπος εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἠξεῦρε πῶς ἐξετάζουνται τὰ τίμια ξύλα διὰ πυρὸς καὶ αἵματος· διὰ τὸ λαμπρόν, νὰ τὸ βάλῃς τὸ ξύλον, καὶ ἇν καγῆ δὲν εἶνε τίμιον ξύλον, εἰ δὲ μείνη χωρὶς βλάβην, εἶνε τίμιον ξύλον· ἀκομὴ ἀνὲν καὶ τρέχῃ ἀπὸ τινὰν αἷμαν καὶ νὰ τὸ βάλῃς πάνω, στέκει τὸ αἷμαν καὶ πήσσει.» Ὁ ρήγας εῖπεν του: «Ποῖσε τὸ σοῦ φαίνεται.»
§74.-Τότε ὥρισεν ὁ πίσκοπος, καὶ ἐφέραν τὸ μέγαν κανούνιν τὸ ρηγάτικον τὸ τετρακάντουνον, καὶ ἐγέμωσάν το κάρβουνα καὶ ἇψαν τα, καὶ ἐπίασεν τὸν σταυρόν ὁ ποῖος ἦτον χωρὶς ἀσήμιν καὶ ἔβαλέν τον ὀμπρὸς τοῦ ρηγὸς καὶ ὅλους ὅπου ἦτον εἰς τὸ παλάτιν μέσα εἰς τὸ λαμπρόν· καὶ ἐποῖκεν ὥραν πολλήν, ὅτι πολλοὶ ἐλαλοῦσαν: «Ἐκάην.» Τἄπισα ἐπιάσαν τον μὲ τὸν ζαμμὸν καὶ ἐβγάλαν τον, καὶ ἔμεινεν χωρὶς βλάβην ὡς γοιὸν ἦτον. Ἡ ρήγαινα ἡ Ἀλὶς ἡ γυναίκα τοῦ ρὲ Οὗνγκε, [ἦτον ἡ γλῶσσα της πιασμένη ἀπὲ τὴν Μαχαιριώτισσαν·] τὸ νὰ ᾿δῇ τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ σωστὸν καὶ καλά, ὡς γοιὸν τὸ ᾿βάλασιν, ἔβαλεν φωνὴν μεγάλην: «Πιστεύω, κύριε, ὅτι τοῦτον τὸ ξύλον εἶνε ἀπὸ τὸ ξύλον τοῦ Χριστοῦ.» Παὶ λαλῶντα τὸν λόγον, ἐκαθάρισεν ἡ γλῶσσα της, ὢ τοῦ θαύματος! Τότε ὁ ρήγας ἔκραξεν τὸν μοναχὸν Γαβριὴλ καὶ εἶπεν του: «Ἔπαρ᾿ τὸ ζωοποιὸν σταυρὸν καὶ ἄμε ὅπου θέλεις εἰς ὅλον μου τὸ νησσίν, μόνον μὲν τορμήσῃς νὰ τὸν πάρῃς ἔξω τῆς Κύπρου, καὶ ἂν τὸν πάρης θέλω σοῦ δώσειν κακὸν θάνατον.»
§75.-Εἰς τὲς ἡμέρες ἐκεῖνες ἡ τάμε Μαρία τε Πλισίε διὰ τὸ θαῦμαν τὸ εἶδεν εἰς τὴν ἀδελφοτέκνην της καὶ διὰ νὰ κατευοδωθῇ ὁ ἄντρας της,-ὅτι ὁ ρήγας ἔπεψέν τον μαντατοφόρον εἰς τὸν πάπαν, [νὰ μερώσουν,] μὲ τοὺς Γενουβίσους διὰ μάλλωμαν τὸ ᾿γίνην μεσόν τους καὶ τοὺς Κυπριῶτες,-ἐζήτησεν μὲ ὅλην της τὴν καρδίαν τοῦ ρηγὸς νὰ τῆς δώσῃ ὁρισμὸν καὶ τόπον νὰ κτίσῃ ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ ἀποὺ γῆς. Ὁ ρήγας μετὰ χαρᾶς ἔδωκέν της ὁρισμόν. Τότες ἡ ἀρχόντισσα ἔκραξεν τὸν μοναχὸν Γαβριὴλ καὶ εἶπεν του· διὰ τὰ μεγάλα θαυμάσια τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ ἐμπῆκεν εἰς ὄρεξιν νὰ κτίσῃ ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ διὰ τὴν ψυχήν της· «Διὰ τοῦτον», εἶπεν του, «ἄμε ὅπου νὰ σ᾿ ἀρέσῃ νὰ εὕρῃς τόπον νὰ κτίσωμεν ναόν.»
§76.-[Ἀκομὴ ἡ χώρα δὲν ἦτον κτισμένον τὸ τειχίον.] Ὁ μοναχὸς ἐζήτησεν τοῦ θεοῦ νὰ τοῦ ἀποκαλύψῃ ποῦ νὰ τὸν κτίσῃ τὸ ναόν, καὶ ἐπλημέλαν ὅτοσα, ὅτι ἐφάνην του εἰς ἕναν ἀναπαμένον τόπον νὰ τὸν ᾿γείρουν [ὅπου εἶνε εἰς τὴν γῆν] τοῦ Ἁγίου Δομετίου. Καὶ εἶπεν το τῆς καβαλλαρίας, ἡ ποία παραῦτα ὥρισεν καὶ ἐσγάψαν καὶ ἐθεμελιῶσαν τον μὲ τὴν εὐχὴν τοῦ ἐπισκόπου Λευκωσίας. Καὶ ἅνταν ἐτελειώθην ὁ ναός, ὥρισεν ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινα καὶ ἐκτίσαν κελλία διὰ μοναχούς, καὶ ἐποῖκεν τὴν μονήν, καὶ ἐξωδίασεν καὶ ζωγραφίσαν την καὶ ἐβάλαν τὰς εἰκόνας εἰς τὰ στασιδία, καὶ ἐποῖκεν τὰ ἱερὰ ἀργυρᾶ καὶ τὰ βιβλία· καὶ οὕλην τούτην τὴν ἔξοδον ἐποῖκεν την ἡ ρήγαινα Ἀλὶς ἡ γυναῖκα τοῦ ρηγὸς τοῦ ρὲ Οὗνγκε· καὶ ἐκράκτην ὁ Σταυρὸς ὁ Φανερωμένος· καὶ τὸ ξύλον ἐκόσμησέν το μὲ τὸ ἀσήμιν καὶ χρυσίον καὶ μαργαριτάριν καὶ πέτρες πρετζιοῦζες, καὶ ἐβάλαν τον εἰς ἕναν σεντούκιν καὶ ἐβάλαν τον μέσα εἰς τὸν αὐτὸν ναόν.
§77.-Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εὑρέθην εἰς τὴν Κύπρον ὁ πατριάρχης τῆς Ἀντιοχείας ὀνόματι Ἰγνάτιος· θωρῶντα τὸν ἔξοδον καὶ τὸ θέλημαν τῆς καβαλλαρίας καὶ τῆς ρήγαινας, καὶ τὰ θαύματα τοῦ σταυροῦ, ἐποῖκεν καὶ ἐποῖκαν ἕναν σταυρὸν μέγαν, ξυλένον κάρυνον, τὸ μάκρος πιθαμὲς ε~Ϝ, τὸ πλάτος τοῦ ξύλου δʹ δακτυλία· καὶ ἐγκαινίασέν τον καὶ ἐμύρωσέν τον μὲ γʹ λοὲς ἀποὺ πάνω ὡς κάτω καὶ ἔβαλεν μέσα ὀλλίγον ἀπὲ τὸ τίμιον ξύλον, καὶ ἔβαλεν ἀπὲ τὸ σῶμαν τοῦ Κυρίου τῆς ἁγίας Πέφτης μέσα, καὶ ἔγραψεν τοὺς δέκα ὁρισμοὺς καὶ τὸ Εὐαγκέλιον τυῦ κατὰ Ἰωάννην, τὴν διαθήκην τῆς ἁγίας Πέμπτης, καὶ ἔβαλεν λείψανα [τῶν ἁγίων μϚʹ,] τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου ἀρχιεπισκόπου Κύπρου, τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου ἐπισκόπου Λευκωσίας, τοῦ ἁγίου Σωζομένου Ποταμίας καὶ τοῦ ἁγίου Ἡρακλειδίου, καὶ τῶν ἁγίων μʹ μαρτύρων τῶν ἐν Σεβαστεί͵α, καὶ τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου μονῆς τῶν ἱερέων, καὶ ἐποῖκεν ὀπίσω τοῦ σταυροῦ χολέτραν κ᾿ ἐκεῖ μέσα ἔβαλεν τὰ ἄνωθεν, καὶ ἐσφαλίσεν τα, καὶ ἐσκεπάσεν τα ὅλον τὸν σταυρὸν μὲ τὸ μεταξωτόν, καὶ ἐβάλεν τον εἰς τὸ κουβούκλιν τοῦ αὐτοῦ ναοῦ, καὶ εἶνε γραμμένον εἰς τὸ βιβλίον τοῦ αὐτοῦ σταυροῦ· καὶ ὅνταν γινίσκεται θανατικόν, ἢ ἀκρίδα, ἢ ἀβροχία, νὰ πολομοῦν λιτὴν καὶ νὰ ἐβγάλουν τὸν φανερωμένον σταυρὸν καὶ νὰ τὸν λιτανέσσουν τριγύρου τῆς ἐκκλησίας καὶ νὰ ποίσουν δρόσος νὰ τὸν βουττήσουν καὶ νὰ τὸν ραντίσουν κατὰ τὸν ἀέραν, καὶ ὁ θεὸς νὰ σηκώσῃ τὴν ὀργήν, καθὼς ἐπροείπαμεν.
§78.-Ὁ αὐτὸς ρὲ Οὗνγγε ἔζησεν πολλὺν καιρὸν καὶ ἐποῖκεν υἱοὺς καὶ κόρες, καὶ μερτικὸν ἐπεθάναν καὶ μερτικὸν ἐζῆσαν· ὁ πρῶτος ἦτον ὅ σὶρ Πιὲρ τε Λουζουνίας κούντης τῆς Τρίπολις, ὁ δεύτερος ὁ Τζουὰν τε Λουζουνίας πρίντζης τῆς Ἀντιοχείας καὶ κοντοσταύλης Κύπρου, καὶ ὁ μικρὸς σὶρ Τζακὲτ τε Λουζουνίας κοντοσταύλης [τῶν Ἱεροσολύμων·] καὶ κόρην μίαν ὀνόματι Τζίβα, καὶ ἅρμασέν την μὲ τὸν σὶρ Φαράντον τε Μαγίορ.
§79.-Καὶ θωρῶντα ὁ αὐτὸς κούντης καὶ (ὁ) πρίντζης τοὺς ἐρχομένους ἀπὸ τὴν δύσιν ὄμορφους καὶ καλούς, ἐνέβην ζήλα εἰς τὴν καρδίαν τους νὰ πᾶσιν πέρα εἰς τὴν δύσιν νὰ ᾿δοῦν τὸν κόσμον καὶ νὰ γευτοῦν τὴν ξενιτείαν, ἡ ποία εἶνε πολλὰ γλυκεῖα εἰς ἐκείνους ὅπου δὲν τὴν ἐγευτῆσαν καὶ πολλὰ πικρὴ εἰς ἐκείνους ὅπου τὴν εἴδασιν. Ἐβουλευτῆσαν ἀποὺ ᾿μέρες μὲ τοὺς καβαλλάριδες τῆς βουλῆς τους νὰ φύγουν νὰ πᾶ νὰ ᾿δοῦν τὸν κόσμον, καὶ εἶπαν το καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν Λουμπάρη, καὶ ἐσμίκτη νὰ πάγῃ μετά τους, διατὶ ἦτον ὁ περίτου δυνατὸς καὶ ὀμορφόττερος καβαλλάρης ὁποῦ εὑρίσκετον εἰς τὴν Κύπρον καὶ εἰς πολλὺν τόπον· ὁ ποῖος ἦτον μηνιασμένος καὶ εἶχεν μηνίον ὀνομίσματα ωʹ τὸν χρόνον μοναχά, καὶ ἦτον πολλὰ πικραμμένος τιτοῖος καβαλλάρης νὰ ᾖνε ἤτζου κακὰ ψηφισμένος. Καὶ [ἔχοντα] καὶ τὸ θέλημαν τῶν παιδίων τοῦ ρηγὸς ἐζήτησεν ἀπὸ τὸν ρήγαν ὁρισμὸν νὰ πάγῃ νὰ περάσῃ καὶ ἐδῶκεν του διὰ νὰ μηδὲν δείξῃ ὀξόμπλιν τοὺς ἄλλους καβαλλάριδες νὰ τὸν βαρυνίσκου νὰ τοὺς πιντώννῃ τὸ μηνίον τους καὶ νὰ τοὺς χαρίζῃ καὶ χωρία· ὁ ποῖος ἐπήγεν εἰς τὰ παραγιαλία γυρεύγοντα ξύλα νὰ περάσῃ μὲ τὰ δύο παιδία τοῦ ρηγός. Καὶ εἰς τοὺς ͵ατμθʹ ἐφύγαν οἱ δύο υἱοὶ τοῦ ρηγός,καὶ ἐπήγεν μετά τους ὁ σὶρ Πιὲρ τε Κοῦντζες.
§80.-Ὅνταν έγροίκησεν ὁ ρήγας πῶς ἐπῆγαν τὰ δύο του παιδία, πολλὰ ἐλυπήθην, καὶ δὲν ἠμπορῶ νὰ σᾶς ξηγηθῶ τὴν πικρίαν τὴν ἐδιάβασεν. Παραῦτα ἐμήνυσεν τοὺς ἐμπαλίδες, τοὺ(ς) τζιβιτάνους, καὶ οὕλους τοὺς βλεπατόρους τοῦ νησσίου, νὰ ποίσουν καλὲς βίγλες, πὰς καὶ δὲν ἐπέρασαν τὰ παιδιά του, νὰ πέψῃ νὰ τὰ κολακέψῃ. Καὶ κεῖνοι ηὗραν ξύλα καὶ ἐπεράσαν ἀπὲ τὰ Στυλαρία ἀποὺ μίαν μερίαν· καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν Λουμπὰρ ἦτον εἰς ἄλλην μερίαν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ ἐμπαλὴ τῆς Ἀμοχούστου, ὁ ποῖος ἔπεψεν καὶ ἔφερέν τον καὶ ἔβαλέν τον εἰς τὴν φυλακὴν τῆς Ἀμοχούστου.
§81.Ὁ ρή(γ)ας ἐπῆρεν ὅλην του τὴν παρουνίαν καὶ ἐξέβην γυρεύγοντα τὰ παιδιά του, καὶ ἦτον νὰ μορίσῃ ἀποὺ τὸ κακόν του· καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ηὗρεν τὸν πτωχὸν τὸν σὶρ Τζουὰν Λουμπάρ, τὸν εἶχεν πιάσειν ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Μουντελίφ, ὅπου ἦτον εἰς τὸν τόπον τοῦ ἐμπαλὴ τῆς Ἀμοχούστου. Καὶ ηὗρεν τον εἰς τὴν φυλακὴν ὁ ρήγας, ἀνγκρισμένος μετά του, ὅτι ἐπολογίασέν τον, καὶ ἐζήτησε νὰ πάγῃ νὰ περάσῃ· καὶ ὁ ρήγας εἶπεν εἰς τὴν καρδιάν του, «πὰς καὶ νἆτον καὶ τοῦτος εἰς τὴν βουλὴν τῶν παιδιῶν μου νὰ πᾷ μετά τους;» Ὥρισεν καὶ ἐτυρανίσαν τον χωρὶς ἐλεμοσύνην, καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὴν χώραν καὶ ἐβάλαν τον εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην εἰς τὸ παλάτιν τοῦ κοντοσταύλη.
§82.-Θωρῶντα ὁ ρήγας ὅτι δὲν [τοὺς ηὗρεν,] ἐστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ παραῦτα ὥρισεν καὶ ἀρματῶσαν βʹ κάτεργα, καὶ ἔπεψεν τὸ ἕναν ἀποὺ τόπον εἰς τόπον γυρεύγοντα τὰ παιδιά του· καὶ ἐπῆγαν ὡς τὴν Χιόν, καὶ δὲν τοὺς ηὗρεν, καὶ ἐστράφησαν, ὅτι ἤτζου τοὺς ὥρισεν· καὶ τὸ ἄλλον κάτεργον ἐγδέχετον εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου. Θεωρῶντα ὁ ρήγας ὅτι τὸ κάτεργον ἐστράφην καὶ δὲν ηὗραν τὰ παιδία του, ἔβγαλεν τὸν καλὸν καβαλλάρην ἀπὸ τὴν φυλακὴν τῆς αὐλῆς του, καὶ ἔκοψεν τὸ χέριν του καὶ τὸ πόδιν του καὶ ἐκρεμμάσεν τα εἰς τὴν πιλλιρήν, καὶ κεῖνον ἐπῆρεν καὶ ἐφούρκισέν τον εἰς τὴν φούρκαν, τῇ κδʹ ἀπριλλίου ͵ατμθʹ Χριστοῦ, καὶ ὁ θεὸς νᾲ τὸν μακαρίσῃ.
§83.-Πάλε ὁ ρήγας ἔβαλεν βʹ καραβοκυροὺς εἰς τὰ κάτεργα, τουτἔστιν τὸν σὶρ Τενὴς εἰς τὸ ἕναν κάτεργον καὶ τὸν σὶρ Λοὴς τε Νόρες ἐς τὸ ἄλλον, καὶ ἔπεψέν τους μὲ πολλὰ χαρτία εἰς τὸν πάπαν καὶ εἰς τοὺς προδέλοιπους ἀφέντες, νὰ γυρέψουν τὰ παιδιά του· καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρώμην. Γροικῶντα ὁ πάπας τὴν θλίψιν τοῦ ρηγός, ἔπεψεν παντοῦ μὲ ἀφορισμόν, ὅτι μὲν ᾖνε τινὰς· ἀπότορμος νὰ κρατήση τα παιδία ἀπάνω εἰς ἀφορισμόν, ἀμμὲ νὰ τ᾿ ἀποκόψῃ νὰ στραφοῦν εἰς τὸν τόπον τους.
§84.-Καὶ ἐξωδίασεν πεντακόχιες χιλιάδες ὀνομίσματα, ὥς που νὰ τοὺς φέρῃ. Τὸ δουκάτον ἔξαζεν τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ὀνομίσματα γʹ/ιβʹ καὶ πολλὲς φορὲς παρκάτω δύο τρία καρτζά. Τὸ γρόσιν τὸ ἀργυρὸν ἔξαζεν καρτζὰ κδʹ, καὶ ὁτόσον ἀσήμιν ἔχουν τὰ καρτζὰ τὰ κδʹ, ὅσον βαρεῖ τὸ γρόσιν τὸ ἀργυρόν· καὶ ἂν εἶχαν ποίσειν τὰ καρτζὰ ἀσημένα, ἤθελα εἶσταιν τόσα φτενά, ὅτι ἠθέλαν καταλυέσθαιν γλήγορα· ἀμμὲ ἐσμίξαν τα μὲ τὸ χάρκωμαν ν᾿ ἀπαντοῦν. Τὸ λοιπὸν τὰ παιδία ηὗραν τα καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐποῖκαν μεγάλην χαράν· ὁ ρήγας ἐποῖκεν ψουμὶν αἰώνιον τοῦ σὶρ Τονής, τὸν χρόνον ὀνομίσματα ͵α· καὶ ἕτερον ψουμὶν τὸν χρόνον ὀνομίσμα ͵α· καὶ τοῦ σὶρ Λογὴς τε Νόρες καὶ τοὺς κλερονόμους του τὸν χρόνον εἰς τὲς καλλίττερες ρέντες τῆς ρηγάδας· ὁ ποῖος εἶχεν γυναῖκαν τὴν Χελουὴς τε Πρεζουήκ, καὶ ἡ μάνα της ἦτον τε (Ἰ)μπελ ὀνόματι Ἀλίς.
§85.-Νὰ μηδὲν μείνῃ ἡ ἀφορμὴ τῶν παιδίων χωρὶς νὰ παιδευτοῦν, νὰ δώσῃ ξόμπλιν ὁ ρήγας νὰ μὲν ἀποτορμοῦν ο λᾶς νὰ φεύγουν, πιδέξια ἐξέβην παραδιαβαστῶντα ἀποὺ, τόπον είς τόπον καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ἔβαλεν τοὺς δύο του υἱοὺς εἰς τὴν φυλακήν, καὶ εἰς τὴν πόρταν ἔμεινεν ὁ ρήγας καὶ πολλὰ ἐλυπεῖτον· καὶ ἐποῖκαν ἡμέρες γʹ καὶ εἶχεν πολλὴν λύπην, ὅτι ἦτον ἀφορμὴ τοῦ θανάτου του.
§86.-Ηὗρα γραμμένον, ὅτι ὁ ρὲ Οὗνγκες ἔστεψεν τὸν, υἱόν του ρήγαν τῆς Κύπρου ζῶντα του, τῇ κδʹ νοεβρίου ατνηʹ Χριστοῦ· καὶ ἐπέθανεν ὁ αὐτὸς ρὲ Οὗνγκες τῇ ιʹ ὀκτωβρίου ͵ατνθʹ, καὶ ἐθάφτην εἰς τὸν Σὰν Τομένικον εἰς τὸ κατώφλιον ὅπου ἐβγαίννει εἰς τὸ κλόστριν. Καὶ ἐποῖκεν τὸν υἱόν του τὸν πρίντζην κοντοσταύλην τῆς Κύπρου, καὶ [τὸν μικρὸν] κοντοσταύλην τῶν Ἱεροσολύμων.
§87.-Νὰ σᾶς πῶ πῶς ἐκουεβερνιάζουνταν τὰ παιδία τοὺς ρηγάδες. Ἠξεύρετε, ὅτι ἀφ᾿ ὃν ἐπῆραν οἱ Λατῖνοι τὴν Κύπρον ὡς τοῦ ρὲ Πιέρ, τὰ παιδία τοὺς ρηγάδες ἦτον κούντιδες τῆς Τρίπολις, καὶ ἐπένπα τους εἰς τὰ Κουντιάτικα ὅπου εἷνε σήμμερον τὸ κινούργιον καστέλλιν· καὶ κοντὰ τοῦ αὐτοῦ ἀπλικίου ἦτον ἄλλὄνα ἀπλίκιν πλιθθαρένον τοῦ κούντη τε Γιάφα· καὶ γιὰ τοῦτον ἐκράζαν τα τὰ Κουντιάτικα. Ὅτι ὁ μέγας υἱὸς ἐγδέχετον τὸ ρηγάτον, ἴντα ἐχρειάζετον τὴν τιμὴν τοῦ πριντζάτου; Τὸν δεύτερον διὰ μεγάλην τιμὴν ἐχρειάζετον τὸ πριντζάτον, καὶ ἐπολομοῦσαν τον πρίντζην τῆς Ἀντιοχείας· καὶ ἀπεκεῖ ἕναν ὀπίσω τοῦ ἄλλου ἐδοῦσαν τους τὰ ᾿φίκκια τοῦ ρηγάτου, τόσον τοῦ Ἱεροσολυμάτου ὡς γοιὸν τῆς Κᾁπρου.
§88-Ἠξεύρετε καὶ τοῦτον, ὅτι ὅσα ὀφίκια πάρουν εἰς τὸ στέψιμον τοῦ ρηγὸς ἔχουν τα ὅλην τους τὴν ζωήν· ἀμμὲ ἐκεῖνοι ὅπου δὲν τὰ παίρνουν εἰς τὸ κουρουνίασμαν, ἐμπορεῖ ὁ ρήγας νὰ τοὺς ἐβγάλῃ ὅτα(ν) νὰ θελήσῃ· καὶ διὰ τοῦτον ἐκεῖνα τὰ ᾿φίκκια ἐκράζαν τα τοῦ ρηγάτου, ὡς γοιὸν μαριτζᾶν, σινεσκάρδον, πουντιλλιέρης, τζαμπερλάνος· εἰ δὲ τὰ ἄλλα λέγουνται τῆς Κύπρου, ὡς γοιὸν ἀμιράλλης, ἀδετούρης, πράχτορας, τουρκοπουλιέρης· καὶ ἂν ἔνι καὶ δὲν τοὺς ἀλλάξαν δὲν εἶνε θαυμαστόν· ἀθθυμοῦμαι τὸν βισκούντην, τὸν πράχτοραν καὶ τὰ δελοιπὰ ᾿φίκκια καὶ δὲν τ᾿ ἀλλάξαν ποττέ· ἀμμὲ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Πιὲρ οὕλους ἀλλάσσαν τους.
§89.-Ἀκομὴ ἠξεύρετε, ὅτι γʹ πρίντζιδες μόνον ἔχει, τὸν πρίντζην τῆς Γαλιλαίας, τῶν Ἱεροσολύμων, καὶ τῆς Ἀντιοχείας, καὶ διὰ τοῦτον εἶνε περίτου ἄξια τὸ πριντζάτον παρὰ τὸ κουντάτον.
