Κρόνακα, Λεόντιος Μαχαιράς

ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ
Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Ο Ν
Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου,
η ποία λέγεται Κρόνακα τουτέστιν Χρονικόν
[2]
[3]
ΒΙΒΛΙΟ 1ο (§1-89) ΕΙΣΑΓΩΓΗ (309-1359μ.Χ.)
§1.-Ἐβουλεύτηκα ἐν ὀνόματι τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ τοῦ ἐν τριάδι προσκυνουμένου, νὰ ἐξηγηθῶ περὶ τῆς ἀκριβῆς χώρας Κύπρου. Ὡς χρόνοι εἶνε γʹ ἐν τῷ κόσμω, ὁ περασμένος, ὁ εὑρισκόμενος, καὶ ὁ ἐρχόμενος, ἤτζου εἶνε καὶ οἱ ᾿μέραι τῆς ζωῆς μας, ὡς γοιὸν λαλεῖ ὁ Δαβίθ· ὅτι οἱ ᾿μέρες μας διαβαίννουν καὶ μεῖς καταλυοῦμεν τοὺς καρποὺς ἄγουρους, καὶ θανατώννομεν τοὺς γονίους μας, νὰ πάρωμεν τὴν κληρονομιάν τους, ὡς μωροί· καὶ πόσον καιρὸν ν᾿ ἀπαντήσωμεν, μέλλει νὰ ποθάνωμεν, καὶ γιὰ τοῦτον ἂς ἀπομεινίσκωμεν ὥστη νὰ θέλῃ ὁ θεὸς νὰ σηκώννῃ τοὺς γονίους μας καὶ νὰ παίρνωμεν τὴν κληρονομίαν. ᾿Δὲ πῶς μᾶς παραπονᾶ ὁ φρένιμος Σολομών, καὶ λαλεῖ: ψέματα τῶν ψεμάτων, ὅλα εἶνε ψέματα.
§2.-Ἐπειδὴν τὰ πάντα διαβαίννουν καὶ τὰ γινίσκουνται ξηγοῦνται, πολλὰ πεθυμοῦν ὅλοι νὰ γροικήσουν τὰ ἐδιάβησαν, καὶ τὰς παλαιὰς ἱστορίας, ὅτι μανθάνουσιν τὰ πράματα τὰ ἐδιάβησαν, καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖνα μανθάνουσιν καὶ βλέπουνται, καὶ ἀνὲν καὶ τινὰς ἐμποδιστῇ νὰ βλέπεται, μήπως καὶ γλυτώσουν, θέλω ποίσειν διὰ τῆς χάριτος τοῦ παναγίου πνεύματος μικρὴν ἀνθύμησιν, διὰ νὰ τὴν διαβάζουσιν ἐκεῖνοι, ὁποῦ εὑρίσκουνται, οἱ ποῖγοι θέλουν ἀλεγριάζεσθαι τὰς παλαιὰς ἱστορίες.
§3.-Ὁ μέγας Κωνσταντῖνος μετὰ τὸ βαπτιστῆναι εἶπεν, ὅτι ἡ δική μας χώρα ἡ Κύπρος ἔμεινεν χωρὶς τινὰν χρόνους λϚʹ, διατὶ ἐγίνην πεῖνα μεγάλη ἀποὺ ἀβροχίαν, καὶ οὕλη ἡ σπορὰ ἐχάθηκεν· καὶ ἡ πεῖνα ἐγίνην μεγάλη, καὶ οὗλα τὰ νερὰ τῶν βρύσων ἐξεράναν, καὶ ἐπηγαῖνναν οἱ ἀνθρῶποι ἀποὺ τόπον εἰς τόπον μὲ τὰ κτηνά τους νὰ εὕρουν νερόν, νὰ ζήσουν καὶ τὰ κτηνά τους· καὶ οὗλα ἐστεγνῶσαν, καὶ λάκκοι καὶ βρύσες,
[4]
καὶ αφῆκαν τὴν πανθαύμαστην Κύπρον καὶ ἐπεράσαν ὡδὰ κ᾿ ἐκειὰ ὅπου πασαεῖς ηὗρεν ἀνάπαυσιν· καὶ τὸ νησσὶν ἔμεινεν χωρὶς τινὰν χρόνους λϚʹ.
§4.-Ὅνταν ἐστράφην ὁ μέγας Κωνσταντῖνος ἀπὲ τὴν εἰδωλολατρείαν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ μὲ ὅσους εῖχεν εἰς τὴν Ρώμην, τότε ἐπῆρεν ὁρισμὸν ἡ ἁγία δέσποινα Ἑλένη ἡ μητέρα του ἀπὲ τὸν υἱόν της νὰ πάγῃ νὰ γυρεύσῃ τὸν τίμιον σταυρὸν εἰς τὸ Ἱεροσόλυμα· καὶ ἦρτεν πρὸς τὴν ἀνατολήν, καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐπέζευσεν πρὸς τὴν Λεμεσὸν καὶ ηὗρεν τὸ νησσὶν ἔρημον, καὶ πολλὰ ἐπικράνθη θωρῶντα τὸ τόσον ὄμορφον νησσὶν καὶ ἦτον ἔρημον.
§5.-Καὶ μοναῦτα ἐμίσευσεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ μὲ μέγαν κόπον καὶ πολλὴν ἔξοδον καὶ φοβερίσματα, καὶ ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ τοὺς ἄλλους βʹ σταυροὺς τοὺς λῃστές, καὶ τὰ καρφία καὶ τὸν στέφανον τὸν ἀκάνθινον καὶ λϚʹ σταλαματίες αἶμαν, ὅπου ἔσταξεν ἀπὲ τὸ αἷμαν τοῦ Κυρίου καὶ ἔππεσεν εἰς ἕναν παννίν· τὸ ποῖον εἶνε πολλὰ μακρύν, ἂς σᾶς ξηγηθῶ τὰ πράματα καταληπτῶς, ἀμμὲ εὑρίσκεται γραμμένον πολλὰ πλατεῖα εἰς τὸ βιβλίον τὸ ἔγραψεν ὁ ἅγιος Κυριακὸς πῶς εὑρέθη ὁ τίμιος σταυρός, καὶ πῶς ἀγρώνισεν τοῦ Χριστοῦ ἀπὲ τοὺς ληστάδας, καὶ ποῖος τοῦ καλοῦ λῃστοῦ καὶ ποῖος τοῦ πονηροῦ. Ἡ ποία ἁγία δέσποινα Ἑλένη θωρῶντα, ἐθαυμάστην καὶ ἐποῖκεν καὶ ᾿κτίσαν πολλὲς ἐκκλησίες εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπὶ ὀνόματος τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος καὶ τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ, ἀπὸ γῆς, καὶ ἐτελείωσέν τες, καὶ ἄλλες ἀφῆκεν χρυσίον καὶ ἐτελείωσάν τες.
§6.-Ἤξευρε καὶ τοῦτον, ὅτι ὅσον ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ὥρισεν τοὺς ἄρχοντες, ὅτι ἀπὸ τὴν Ἵερουσαλὴμ εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν νὰ κτίσουν πύργους ν᾿ ἀποσκεπάζῃ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ νἄχῃ ἀνθρώπους ἀποὺ πάνω νὰ θωροῦν ᾿μέραν καὶ νύκταν,
[5]
καὶ νἆνε ὅτοιμοι ὅσο νὰ ᾿δοῦν λαμπρὸν ἢ καπνὸν εἰς τὴν Ἵερουσαλήμ, ὅτοιμα νὰ ποίσῃ πασαεῖς, ὅτι τὸ νὰ βρεθῇ ὁ τίμιος σταυρὸς νὰ ὑψωθῇ νὰ γινῇ φανὸς ἀποὺ πύργον εἰς πύργον, νὰ μάθῃ ὁ βασιλεὺς τὴν ἡμέραν ὅπου ναὔρῃ ἡ μητέρα του τὸν τίμιον σταυρόν· καὶ ἤτζου ἐγίνετον μὲ τούτην τὴν στράταν· τὴν ὥραν ὅπου ἡ μακαρία Ἑλένη ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρόν, ἐκείνην τὴν ὥραν ἔμαθέν το ὁ υἱός της ο βασιλεύς. Τώρα νὰ στραφοῦμεν εἰς τὴν ἁγίαν Ἑλένην.
§7.-Καὶ ὅνταν ἡ ἁγία Ἑλένη ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ ἔμαθεν ἀπὲ τὸ θαῦμαν τοῦ σταυροῦ, ἐπῆρεν τὸ ὑποπόδιον ὅπου ἐκαρφῶσαν τοὺς ἁγίους πόδας, καὶ ἔσκισέν το εἰς γʹ καὶ ἐποῖκεν δʹ σανιδία ἀποὺ τὰ ποῖα ἔβγαλεν ιϚʹ γωνίες, ἀποὺ πᾶσα σανίδιν δʹ κομματία, καὶ ἐμεῖναν δʹ σταυροί. Τὸν δὲ σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ ἀφῆκεν τον εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων μὲ πολλὺν χρυσίον καὶ μαργαριτάριν, καὶ πέτρες. Τἄπισα ἐξήλωσεν τοὺ(ς) σταυροὺς τῶν λῃστῶν καὶ ἔβαλεν τὸ μακρύσιν τοῦ καλοῦ μὲ τὸ κοντόσιν τοῦ πονηροῦ, καὶ ἐποῖκεν ἕναν· τὸ ὁμοῖον καὶ τὸ μακρύσιν τοῦ πονηροῦ μὲ τὸ κοντῆσιν τοῦ καλοῦ, καὶ ἐποῖκεν τους βʹ σταυρούς. Ἐπειδὴ ἐποῖκαν ἀντάμα τόσον καιρὸν χρόνους τθʹ δὲν ἦτον δίκαιον νὰ ρίψουν τοῦ πονηροῦ· ἐπῆρεν τους μιτά της νὰ τοὺς ἰδῇ ὁ υἱός της τὸ μάκρος καὶ τὸ πλάτος, ὅτι ὅλοι ἧτον εἰς ἕναν ἄξαμον· καὶ τοὺς βʹ σταυροὺς τοὺς μονοκόμματους καὶ τὰ ιϚʹ σανιδία καὶ τὰ καρφία καὶ τὸν στέφανον ἔβαλέν τα εἰς τὸ σεντούκιν, μὲ τοὺς βʹ σταυροὺς εἰς τὸ κάτεργον, καὶ ἐνέβην ἡ ἁγία Ἑλένη καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§8.-Καὶ ὅνταν ἐπεσῶσαν καὶ ἐράξαν εἰς τὴν γῆν ἔβγαλεν τὸ σεντούκιν μὲ τοὺς βʹ σταυρούς, καὶ ἔφαν εἰς τὸ Βασιλοπόταμον. Καὶ ὅνταν ἀπόφαν, ἔππεσεν ἀπὸ τὸν κόπον τῆς θαλάσσου καὶ ἐκοιμήθην, καὶ εἶδεν ἕναν ὅρωμαν, ὅτι ἕνας παιδίος ἄνθρωπος εῖπεν της: «Κυρία μου Ἑλένη, ὡς γοιὸν ἐποῖκες εἰς
[6]
τὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ ἔκτισες πολλοὺς ναούς, ἤτζου ποῖσε καὶ ὧδε, ὅτι ὁρισμὸς εῖνε εἰς τὴν αὐτὴν χώρα νὰ κατοικοῦσιν ἀνθρῶποι ἕως τῆς συντελείας, καὶ νὰ μὲν ξηλειφθῇ εἰς τοὺς αἰῶνας· καὶ κτίσε ναὸν εἰς τὸ ὄνομαν τοῦ τιμίου καὶ ζωοποίου σταυροῦ καὶ βάλε ἀπὸ τὰ τίμια ξύλα, ἁποῦ βαστᾷς.» Καὶ ἐξύπνησεν καὶ ἐσηκώθην ἀπὲ τὸν ὕπνον καὶ ἐγύρεψεν τὸ σεντούκιν καὶ τοὺς σταυροὺς τοὺς μεγάλους· ὢ τοῦ θαύματος! ὁ ν-εἷς μέγας ἐχάθην· καὶ ἔπεψεν γυρεύγοντά του, καὶ εὑρέθην εἰς τὸ βουνὶν τὸ λεγόμενον Ὀλυμπία, διὰ τὸν σταυρὸν τοῦ Ὀλυμπᾶ, τὸ ὄνομα τοῦ καλοῦ λῃστή· καὶ ἔκτισε ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν καρδίαν τοῦ σταυροῦ μερτικὸν ἀπὲ τὸ τίμιον ξύλον. Τἄπισα εῖδεν ἕναν στύλλον λαμπρὸν ἀπὸ τὴν γῆν ὡς τὸν οὐρανόν, καὶ ἐπῆγε νὰ τὸ ἰδῇ τὸ θαῦμα, καὶ ηὗρεν εἰς τὸ πλευρὸν τοῦ ποταμοῦ τὸν ἕναν μικρὸν σταυρὸν ἀπὸ τοὺς δʹ, καὶ φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανὸν καὶ εἶπεν: «Ἑλένη, ποῖσε νὰ κτίσης ὡδὰ ἐκκλησίαν εἰς τὸν αὐτὸν τόπον λεγόμενον Τόγνην.» Καὶ ἐποῖκε ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ καὶ ἕναν γιοφύριν νὰ περνοῦν οἱ ἀνθρῶοι, καὶ ἐσήμωσεν τὸν αὐτὸν σταυρὸν μετὰ ἀργύρου καὶ χρυσίου καὶ μαργ(αρ)ιτάρου. Καὶ ἀπὸ τότε ὁ Κύριος ἔπεψεν τὸν ὑετόν, καὶ ἐγροικήθην εἰς πᾶσα τόπον· καὶ ἐγροίκησεν ὁ λαὸς καὶ ἐστράφησαν εἰς τὰς κατοικίας τους· τὸ ποῖον μετά τους ἦλθαν καὶ πολλοὶ παροῖκοι, καὶ ἐκατοικῆσαν εἰς τὸ νησσίν. Καὶ τελειώννοντα τὰ κτίσματα, ἐνέβην εἰς τὸ κάτεργον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν.
§9.-Αφὸν ἐπῆγεν ἡ ἁγία Ἑλένη εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν, καὶ ὁ λαὸς ἐπλήθυνεν εἰς τὸ νησσίν, ἐννοιάστησαν τὸ ἔλα τῶν ἄθεων Σαρακηνῶν, πῶς πολλὲς φορὲς αἰχμαλωτεῦσαν τὸ αὐτὸ νησσὶν καὶ ἐχαλάσαν πολλὲς χώρες καὶ κάστρη, καὶ αἰχμαλωτεῦσαν τὸν λαόν, καὶ ἐφοβοῦνταν καὶ ἦσαν ἐννοιασμένοι, λαλῶντα: «Ὅποτε θελήσῃ ὁ σουλτάνος νὰ μᾶς αἰχμαλωτεύσῃ, ὅτοιμον εἶνε.» Τότε ἐσυνβουλεύθησαν νὰ τὸ ποίσουσι
[7]
νῶσιν τοῦ βασιλέως νὰ πέψῃ λᾶς τῶν ἀρμάτων νὰ βλέπουν τὸν τόπον· τοὺς ποίους καλλίττερους ἀνθρώπους, ὅπου εὑρίσκουνταν εἰς τὸ νησσίν, ἐπέψαν τους εἰς τὸν βασιλέαν, ξητῶντα τῆς μεγάλης του ἁγιωσύνης νὰ πέψῃ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων ἀπεζοὺς καὶ καβαλλάριδες διὰ τὴν βλέπισιν τοῦ τόπου κατάδικα τοὺς Σαρακηνούς. Ὁ βασιλεὺς γροικῶντα τὴν παρακάλεσίν τους, ἔπεψεν πολλὺν λαὸν τῶν ἀρμάτων εἰς βλέπισιν τοῦ αὐτοῦ τόπου· καὶ τἄπισα ἐκάτζαν μεσόν τους καὶ εἶδαν τὴν ὁμάδαν τοῦ μηνίου τοῦ λαοῦ, καὶ ἐμοιράσαν τα μεσόν τους καὶ ἐβάλαν καπετάνο νὰ τὰ συμπιάζῃ, καὶ ἔππεσεν πασανοῦ τὸν χρόνον ἀπὸ τρία πέρπυρα χρυσᾶ ὅπου ἦσαν ὀνομίσματα Ϛʹ, ὅπου εὑρίσκουνταν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐκράκτην στρατία διὰ τοὺς στρατιῶτες· τὸ δουκάτον ἔξαζεν ὀνομίσματα δʹ ἄσπρα τῆς Κύπρου. Ὁμοίως ἐκράζαν το καὶ καπνόν, καὶ ο νοικοκύρης ἂν εἶχεν υἱοὺς καὶ κόρες εἰς τὴν τάβλαν του καὶ εἰς τὸν καπνόν του, ἐκεῖνος μοναχὰ ἐπλέρωννεν· καὶ ἃντα νὰ ᾿χωρίστησαν ὁ υἱός, ἢ κόρη νὰ ἁρμαστῇν, ἐπλέρωννεν πασαεῖς τὸ μερτικόν του. Τότε ἔπεψεν δοῦκα νὰ κρίνῃ τὸν λαόν, καὶ ἀπὸ τότε ἔπεψεν δούκαν, καὶ κατὰ καιρὸν ἄλλασσέν τον, καὶ οὕτως ἐπορεύγουνταν ὡς τὸν καιρὸν ὅπου ἔπεψεν δούκαν ὀνόματι Ἰσάκιον, ὁ ποῖος ῆτον πόρνος· καὶ ἦτον εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ανʹ Χριστοῦ.
§1Ο.-Ἀφότις ἐγίνετον ἡ ἀφεντικὴ διάβασις τοῦ λαοῦ, τὸν ἐσυμπίασεν ἕνας δούκας ὀνόματι Τε Πουλίου, καὶ ἐκάμαν οἱ Λατίνοι ὅλην τὴν γῆν τῆς ἐπαγκελίας, καὶ τοὺ(ς) Σαρακηνοὺς αἰχμαλωτεῦσαν τους καὶ ἀπομακρύσαν τους· καὶ πάντα ἐπεθυμοῦσαν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας καὶ ποττὲ δὲν ἐμουλλῶσαν, ἀμμὲ πάντα ἐπαρακάθουνταν καὶ ἐμποδίζαν τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐτζιγαρίζαν τοὺς Χριστιανούς, οἱ ποῖγοι εἶνε ὡς τὴν σήμερον ἀληθινά.
§11.-Ὁ ποταμὸς ὁ χείμαρρος ἐκατέβασεν πολλὴν
[8]
ἄβιμον καὶ καταχερὸς ἐσκέπασέν την. Καὶ λαλοῦν οἱ λᾶς, ὅτι τοῦτον τὸν λίθον ἔνι λίθος ἐλευθερίας καὶ ὀλλίγον ἐμπορεῖ νὰ φελέση. Τοῦτον ἐγίνετον διὰ νὰ μηδὲν ᾿δῇ τὸ τέλος· ὅτι λαλεῖ ὁ φιλόσοφος: Σκοπᾶτε τὰ τέλη τῶν πραγμάτων, καὶ ἀπὸ τὸ τέλος τὴν ἀρχήν.» Ἀμμὲ ἐχάθην, ὅτι σημιροψυχία.
§12.-Καὶ ὅνταν ἐξημέρωσεν ἡ δευτέρα, καὶ ἐξέβησαν οἱ φρέριδες τοῦ ὄχλου, ἔρχεψεν ἡ λύπη καὶ τὸ κλάμαν, τόσον εἰς τὰς γυναῖκας ὡς γοιὸν εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἁποῦ ἐσκοτώθησαν· οἱ φρέριδες ἐλυπήθησαν πολλὰ πῶς εἰς ἴντα μόδον νὰ γλυτώσουν ἀπὲ τούτην (τὴν) ταραχήν.
§13.-Οἱ ἄνωθεν Τεμπλιῶτες ἦσαν πολλὰ ἄρχοντες καὶ εἶχαν μεσόν τους μεγάλην αἱρετικίαν καὶ πολλὰ βρωμισμένην τάξιν εἰς τὸ κρυφόν· καὶ ἅνταν ὁ θεὸς ἐβαρύθην τὸ κακὸν τὸ ἐπολομοῦσαν, ἐφανέρωσέν το τοῦ πάπα μὲ τούτην τὴν τάξιν. Δύο παιδίοι ἦσαν ἀπὸ μίαν χώραν καὶ ἀναγιώθησαν ἀντάμα, καὶ ἀγάπαν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον ὡς γοιὸ νἆχαν εἶσταιν ἀδελφία· καὶ διαβαίννοντα καιρός, θεωρῶντα τὴν τάξιν τοὺς Τεμπλιῶτες πολλὰ τιμημένην, καὶ πολλὰ τεβόνταν ἐδουλεῦγαν τὰ ᾿φφικία τους· καὶ ἦτον πλούσιος ὁ ἕνας παιδίος ἀπὲ τοὺς δύο, ἐπεθύμησεν νὰ γενῇ ἀδελφὸς εἰς τὴν τάξιν τοὺς Τεμπλιῶτες, καὶ ὁ μάστρος ἐπερίλαβέν τον, καὶ ὁ ἄλλος παιδίος ἔθελεν καὶ κεῖνος νὰ πάρῃ τὸν ὄρδινον· καὶ ἅνταν ἐπῆγαν τὴ νύκταν οἱ ἀδελφοὶ νὰ τὸν χεροτονήσουν, ὁ σύντροφός του ἐμπῆκεν κρυφὰ μεσόν τους εἰς τιτοῖον μόδον, ὅτι κανένας δὲν ἐπῆρεν σκοπόν, ὅτι ὁ θεὸς ἐσφάλισεν τὰ ματία τους καὶ δὲν τὸν εἴδασιν, γιὰ ν᾿ ἀποσκεπαστοῦσιν· καὶ εἶδεν πρᾶμαν τὸ ἐποῖκαν τοῦ συντρόφου του, καὶ ἐξηγήθην τα τοῦ πάπα: «Δέσπο(τα), εἶδα τὸν παπᾶν ὅπου ἐθέλα νὰ κουρέψουν, τουτἔ(στι) νὰ τὸν χειροτονήσουν τὸν σύντροφόν μου, βαστάννοντα εἰς τὰ χέργια του-ς σταυρὸν χαρκὸν καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς σταυρωμένος
[9]
ἀπάνω εἰς τὸν σταυρόν· τότε ἐγονάτισεν, καὶ ἐπρουμουτίασεν τοῦ μεγάλου μαστόρου νὰ κρατήσῃ κρυφὰ πᾶσα πρᾶμαν τὸ νὰ τοῦ ποίσουσιν, καὶ τότες εἶπεν του ὁ παπᾶς: «Φαίνεταί σου τοῦτος ὁ σταυρωμένος ἔνι υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὡς γοιὸν λαλοῦν οἱ λᾶς;» Καὶ ἔχαν τάξιν, ὅτι, ἂν εἴπεν, «Ναί, πιστεύω ἀληθινὰ ὃτι τούτη εἶνε εἰκόνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος,᾿ τότες ἐλάλεν του ὁ παπᾶς: καὶ μεῖς ἤτζου πιστεύομεν, ἀμμὲ δοκιμάζομέν σε.᾿ Καὶ τότε ἐχεροτονοῦσαν τον καὶ ᾿πέμπαν τον εἰς τὸν πόλεμον, καὶ μὲ τούτην τὴν λογὴν ἐσκοτώννετον· ἀμμὲ ὁ σύντροφός μου ὅταν τοὺς εῖπεν, «Νναί, πιστεύω ἀληθινὰ ὅτι τοῦτος εἶνε εἰκόνα τοῦ Κυρίου· ἀμμὲ εἶπεν τους. ῾Ἐσεῖς ἴντα λαλεῖτε; ὅ,τι εῖνε ᾿πέτε μου καὶ νὰ μολογήσω.᾿ Ὁ παπᾶς εῖπεν του: ῾Τοῦτος ἦτον ἕνας ψεματινὸς προφήτης.᾿ Γροικῶντα ἐκεῖνος ἐτζετίασέν το, καὶ ἐπίασεν τὸν τίμιον σταυρὸν ἀπὸ τὸ χέριν του καὶ ἔριψέν τον χαμαὶ καὶ ἐποῖκεν του πολλὺν ὑβρισμόν. Τἄπισα ἐγδύσαν τον ὁλόγυμνον, καὶ ἐπλύναν τον ἀποὺ πάνω κάτω· τἄπισα ἐφίλησάν τον εἰς τὴν κεφαλὴν εἰς τὴν κορφὴν καὶ εἰς τὸ στόμαν, καὶ εἰς τ᾿ ἀφάλιν, καὶ εἰς τὸν κῶλον πα(σα)εῖς· τότε ὅσοι ἐθέλαν ἔχα νὰ φτιάσουν μετά του. Καὶ ἐπρουμουτίασέν τους πᾶσα φορὰν ὅπου νὰ τὸν γυρεύγου νὰ ἦνε ὅτοιμος καὶ μηδὲν ἀντισταθῇ τινός. Καὶ τότε ἐντύσαν τον τὰ βρω(μι)σμένα ροῦχα τῆς βρωμισμένης τους τάξις καὶ ἐμπάσαν τον ψηλά. Καὶ πισαυρίου έδῶκαν του ἀσήμιν καὶ χρυσάφιν καὶ φοριχίες πολλά, καὶ ἐγυρίσαν τον τὴν χώραν μὲ χαρὰν μεγάλην. Ἀμμὲ τὸ βιβλίον τῆς τάξις τους μὲ μεγάλην φρόνησιν καὶ τιμήν, ἕξω εἰς τοὺς ἀνθρώπους νὰ κρατοῦν τὴν ἀλήθειαν τῆς ἐκκλησίας, τὸ φᾶν τους, τὸ πγεῖν τους, τὴν ἐντυμασιάν τους, καὶ μὲν ἔχουν σουπερπίαν, νὰ ἔχουν ἀπομον ν ὅ,τι τοὺς πῇ ὁ πασαεῖς, ἀπομονητικοί, καὶ πολλὰ ἄλλα καλὰ μαθητεμένοι, ἀμμὲ ᾿ς τὸ κρυφὸν εἶχαν τὸ ἐγροικήσετε ἄνωθεν.»
[10]
§14.-Ὅνταν ὁ ἁγιώτατος πάπας ἐγροίκησεν τὰ αὐτὰ λογία, πολλὰ τὸ ἐπικράνθη: «Ποῖον ἔπαθα, κύριέ μου; Ὁ παντοδύναμος θεὸς ἔπεψεν τὸν υἱόν του τὸν ἠγαπημένον, με τὸ θέλημάν του ἔδωκεν θάνατον καὶ ἔπαθεν καὶ ἐπῆγεν εὶς τοὺς οὐρανοὺς καὶ ἐκάθισεν ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρὸς διὰ νὰ μᾶς λυτρώσῃ ἀπὸ τὰ χέργια τοῦ διαβόλου, καὶ ἔδωκέν μας νὰ φύγωμεν ἀποὺ πᾶσα ἁμαρτίαν διὰ νὰ μὲν πᾶμεν εἰς τὰς χεῖρας τοῦ διαβόλου, καὶ τοῦτος ὁ μέγας μάστρος, ὁ φίλος μου, νὰ κρατῇ τοῦτον τὸ κακόν; Ὁρκίζω εἰς τὸν Κύριον, ὅτι μίαν ἡμέραν νὰ ξηλειφθοῦν ἀπὸ τὸν κόσμον.» Καὶ ὡς καλὸς χριστιανὸς ὅπου ἦτον ὁ ἁγιώτατος πάπας, ὥρισεν τὸν παῖδα μὲ ἐντολὴν νὰ μὲν τὸ πῇ τινὸς ἄλλου· καὶ ἐθέλησεν ὁ πάπας νὰ μάθῃ περίτου καθαρά. Ἔκραξεν ὀμπρός του τὸν μέγαν μάστρον τοῦ Τέμπλου, καὶ μέσα εἰς πολλὰ λογία εἷπεν του: «Πεθυμίαν ἐπεθύμησα νὰ ᾿δῶ πῶς χειροτονᾶτε τοὺς ἀδελφούς· διὰ τοῦτον ἐπάρε τοῦτον τὸν παιδίον,» -- ~ἕναν τὸν ἔθελεν ὁ πάπας, -- ~«ὀμπρός μου χειροτόνησ᾿τον.» Ο ποῖος εῖπεν του: Τοῦτον δὲν ἠμπορεῖ νὰ γενῇ, αὐθέντη, ὅτι ἡ τάξι μας ὁρίζει νὰ μὲν χεροτονήσωμεν τινὰν φανερά, ἀμμὲ κρυφὰ ἐκεῖ ὅπου εἶνε ὁ τόπος ὁ ἐπιτήδειος, μέσα εἰς τὸν τόπον τὸν ἁγιασμένον.» Καὶ δὲν ἔδειξεν ὁ πάπας περίτου φανὸν οὐδὲ ἄνγκρισιν. Τἄπισα ἐκάλεσεν τὸν μέγαν μάστρον τοῦ Σπιταλλίου καὶ ὥρισέν τον νὰ χεροτονήσῃ τὸν αὐτὸν παιδίον ἀδελφόν· ὁ ποῖος παραῦτα ἐχεροτόνησέν τον. Τότε ἐπῆρεν ὁ πάπας μεγάλην χαράν, ὅτι οἱ Σπιταλλιῶτες ἔνι καλοὶ χριστιανοί, καὶ οἱ Τεμπλιῶτες εῖνε ὡς γοιὸν τοὺς ἐπροδῶκαν. Τότες ἕρισεν τὸν συνγκριτικόν του καὶ ἔγραψεν δύο γραφὲς τοῦ πασανοῦ ἀφέντη εἰς τὸν κόσμον ὅπου εὑρίσκουνταν οἱ Τεμπλιῶτες, σπιτία καὶ κρατήματα, καὶ ἔμαθεν τὸν πίον μακρὺν τόπον τὸν εῖχαν οἱ Τεμπλιῶτες, καὶ ἦτον στράτα κοντὰ ᾿νοῦ χρονοῦ. Τὸ ἕναν χαρτὶν ἐλάλεν: -
§15.-«Ἠγαπημένε μας υἱέ, χαίροις μετὰ εὐλογίας
[11]
ἀρχιερατικῆ(ς)· ἤξευρε μὲ τοῦτον, τὸ χαρτίν μας τὸ ἀννοικτὸν διάβασ᾿ το, καὶ τὸ βουλλωμένον ἔχε το εἰς φύλαξιν εἰς καλὸν τόπον καὶ μηδὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ τὸ ἀννοίξῃ ἢ νὰ τὸ διαβάσῃ ὡς τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ὅπου μέλλει νὰ ἔλθῃ· καὶ ὅνταν πᾶτε εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ὅντα νὰ τελειώσῃ ἡ πρώτη λειτουργία πρὶ νὰ ἐβγοῦν οἱ λᾶς ἀπὸ τὴν ἐκκλησίαν, ἄννοιξε τὸ χαρτὶν τὸ βουλλωμένον καὶ ὅ,τι λαλεῖ ποῖσε ὅτοιμα, ἀπάνω εἰς ἀφορισμόν.» Διότι τὸ βουλλωμένον χαρτὶν ἐλάλεν, «Ὡς γοιὸν μᾶς τὸ ἐπροβιάσαν ὀμπρός μας, ὅτι ἡ τάξις τοὺς Τεμπλιῶτες εἶνε εἰς μέγαν κακὸν καὶ ἀρνοῦνται τὸν θεὸν καὶ ὅλους τοὺς ἁγίους, καὶ γιὰ τοῦτον ὁρίζομέν σε, ὅτι πρὶ νὰ φτάσῃ τὸ γιῶμαν νὰ ρίσῃς νὰ τοὺ(ς) σκοτώσουν ὅλους ὅπου εὑρίσκουνται εἰς τὸν τόπον σου, καὶ μὲν ἐλεμονηθῇς κανέναν. Καὶ εὔχομαί σου καὶ ἐξορκίζω σε κατὰ τοῦ θεοῦ καὶ ὅλα τους τὰ καλὰ καὶ κλερονομιές τους, ὅπου εὑρίσκουνται εἰς τὸν τόπον σου, ἂς δοθοῦν εἰς τὴν ἐξουσίαν τοὺ(ς) Σπιταλλιῶτες. Καὶ ἀνισῶς καὶ δὲν ποίσῃς τὸν ὁρισμόν μου καὶ ἀφήσῃς ζωντανὸν κανέναν, νὰ σοῦ ἔλθη ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ ὡς γοιὸν ἦλθ(ε)ν εἰς τὸν Ἰούδαν.» §16.-Καὶ ἐποῖκεν τὸν λόγον τοῦ πάπα εἰς ὅλην τὴν Κύπρον, καὶ ὅλους ἐσκότωσέν τους τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. Κάτινες λέγουσιν, ὅτι ὁ πάπας ἦτον ἀνκρισμένος μὲ τὸν μάστρον τοῦ Τέμπλου, διότι ἐποῖκεν του ἀγανάκτησιν, καὶ τοῦτον ἦτον ἡ ἀφορμή, καὶ ὀργὴ τοῦ θεοῦ ἔππεσεν ἀπάνω τους, διότι ἦτον πολλὰ ἀνγκρισμένος μετά τους διὰ τὰς ἁμαρτίας τους· καὶ διὰ τοῦτον ἐκαταλύσαν τους ὅλους μίαν ἡμέραν, καὶ δὲν ἐγλύτωσεν κανένας, καὶ ἂν εἶχεν ἔχειν καθαροὺς ὁ θεός, ἔθελέν τους γλυτώσειν· καὶ τοῦτον ἦτον ὀργὴ τοῦ θεοῦ.
§17.-Καὶ ὅνταν ἐτελείωσεν ὴ λειτουργία τῆς Πεντηκοστῆς εἰς πᾶσα χώραν, ἀννοῖξαν τὸ χαρτὶν τὸ βουλλωμένον καὶ ἐγροικῆσαν ὅλοι τὸ ἐλάλεν· καὶ γροικῶντα τὸν ὁρισμὸν τοῦ πάπα, ὅτοιμα πρὶν τὸ
[12]
γιῶμαν, ὅπου εὑρίσκουνταν ἐσκοτῶσαν τους ὅλους τοὺς Τεμπλιῶτες, καὶ εἴ τι εἴχασιν ἐδόθησαν εἰς τὸ Σπιτάλλιν.
§18.-Χρῆσι εἶνε νὰ ξηγηθοῦμεν τὴν ἀφορμὴν τοῦ καλοῦ Κοντεφρὲ ντε Πολίου, διὰ νὰ κατεβοῦμεν νὰ ξηγηθοῦμεν τοὺς ρηγάδες τοὺς λατίνους ὅπου ἐστέφθησαν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ. Τῇ πέμπτῃ αὐγούστου ͵απϚʹ Χριστοῦ ἐσκαλεύτην ἀπὸ τὴν Φραγγίαν ὁ Κουντιφρὲ ντε Πουλιοῦ, καὶ μὲ πολλὺν φουσάτον, καὶ καλὰ συντροφιασμένος μὲ μεγάλους ἀφέντες, καὶ ἔφτασεν εἰς τὴν Συρίαν καὶ ἄρχεψεν καὶ ἐνίκαν τοὺς τόπους, καὶ τὸν ἰούνην ͵αϞθʹ Χριστοῦ, μὲ πλῆθος λαοῦ ἀπεζοὺς καὶ καβαλλάριδες, καὶ εἰς τὴν Ἵερουσαλὴμ εἶχεν Σαρακηνοὺς καὶ εἶχαν καὶ δʹ γίγαντες, καὶ οἱ χριστιανοὶ ἀποκλεῖσαν τους ὡς τὲς ιεʹ ἰουλίου ͵αϞθʹ, καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐνικῆσαν τους. Καὶ ἠμπορῶ νὰ πῶ, ὅτι ὁ ἁγιώτατος πάπας Ὀλβάνος καὶ ὁ ρὲ Φίλιππες ὁ ρήγας τῆς Φραγγίας, καὶ ὁ κύρης Ἀλέξης ὁ Κουμνηνὸς βασιλεὺς τῆς Κωνσταντινόπολις, καὶ πολλοὶ ἄλλοι ἀφέντες ἐπῆραν τὴν ἁγίαν Ἱερουσαλήμ, καὶ οὗλοι ἀντάμα ἐχειροτονῆσαν ρήγαν τοῦ Γεροσολυμάτου τὸν ἄνωθεν Κοντεφρὲ ντε Πουλιοῦ, ὁ ποῖος δὲν ἔθελε νὰ στεφθῇ ρήγας, οὐδὲ ἐθέλησε νὰ βάλῃ στέφανον εἰς τὴν κεφαλήν του, λαλῶντα: «Ὁ βασιλεὺς τῶν βασιλευόντα, ὁ γλυκὺς Ἰησοῦς ἐφόρησεν στέφανον ἀκάνθινον εἰς τὴν χαράν του τὴν ἡμέραν ὅταν τὸν ἐσταυρῶσαν.» Καὶ ἐπέθανεν εἰς τοὺς ͵αρʹ Χριστοῦ, καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸ Καβαλκάριον ὄρος.
§ 19.-Μετέπειτα ἐστέφθην ὁ Μπαντουὴν ὁ ἀδελφός του, καὶ ἐπέθανεν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αριηʹ Χριστοῦ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Μπαντουὴν τ᾿ Ἀνγκιλίου, καὶ ἐπέθανεν ͵αρλςʹ Χριστοῦ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Φουκᾶς ὁ γαβρὸς αὐτοῦ, ὁ ἄντρας τῆς κόρης του, καὶ ἐπέθανεν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αρμγʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Μπαντουὴν ὁ Γερὼν ὁ υἱὸς τοῦ Φουκᾶ, καὶ
[13]
ἐπέθανεν ͵αρξγʹ Χριστοῦ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Ἀμέρην ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, καὶ ἐπέθανεν ͵αροδʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Παντουὴν ὁ Κελεφὸς καὶ ἐπέθανεν ͵αρπαʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ Παντουὴν ὁ παιδίος, ὁ υἱὸς τῆς κουντέσσας τοῦ Γιάφα ὀνόματι Σιβύλλα, κόρη τοῦ ρὲ Ἀμαρὴν καὶ ἀδελφὴν τοῦ ρὲ Παντουὴν τοῦ Κελεφοῦ, καὶ συμβία τοῦ μαρκὶς Γκιλιάμε τε Λοῦνγγε Ἐπεέ· καὶ ἀπέθανεν ὁ αὐτὸς Παντουὴν ͵αρπςʹ. Τἄπισα ἐστέφθην ὁ ρὲ Γκὴὺρήγας Ἱεροσολύμων, ὁ ποῖος ἁρμάστην μὲ τὴν κυρὰν Σιμβύλλαν τὴν μητέραν τοῦ ρὲ Μπαντουήν, ἡ ποία ἐστέφθην ρήγαινα Ἱεροσολύμων καὶ ἁρμάστην μὲ τὸν αὐτὸν ρὲ Γκὴν τὲ Λουζουνίαν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αρπϞʹ. Καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ θεοῦ καὶ τῶν Γενουβίσων ἐπῆρεν τὸ ρηγάτον τῆς Κύπρου, καὶ ἔδωκέν τους τὴν ἐλευθερίαν ἐκείνους καὶ τῶν παιδιῶν τους, ὅτι ἐδουλεῦσαν του μὲ τὰ κορμιά τους καὶ μὲ τὸ δικόν τους.
§20.-Εἰς τὴν αὐτὴνὺἐχρονίαν ἦρτεν ὁ ρήγας τῆς Ἐκλετέρας ὀνόματι Λιτζάρ, καὶ ὁ ρήγας τῆς Φράντζας ὁ ρὲ Φίλιππος, καὶ ἦλθεν ὁ μάστρος τοῦ Τέμπλου καὶ ἐζήτησέν τους γιὰ τὴν ἀγάπην τοῦ θεοῦ νὰ ἐβγάλῃ τὴν Κύπρον ἀπὲ τὰ χέργια τους· [ὁ ποῖος ἐπούλησέν την τοῦ ρὲ Οὗνγκες τοῦ ρηγὸς τῶν Ἱεροσολύμων] διὰ ρʹ χιλιάδες δουκάτα χρυσᾶ, καὶ ἐδανείστην ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους πολλὰ καὶ ἀγόρασέν την κατὰ τὰ στοιχήματα τοὺς Τεμπλιῶτες. Τοῦτον ἐγίνην εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αρϞβʹ Χριστοῦ· καὶ τοῦτος ἦν ὁ πρῶτος ρήγας Ἱεροσολύμου καὶ Κύπρου, καὶ ἀπέθανεν εἰς τοὺς ͵ασεʹ.
§22.-Καὶ ὅντα τὴν ἐγόρασεν ὁ αὐτὸς ρὲ Οἐνγκε τὴν Κύπρον ἀπὲ τοὺς Τεμπλιῶτες καὶ τοὺς Λαγκουβάρδους, μανθάνοντα τὴν ἀγανάκτησιν ὅπου τοὺς ἐποῖκαν καὶ τὸν σφαμὸν εἰς τὴν χώραν, ἦτον εἰς μεγάλην ἔννοιαν καὶ ἐννοιάζετον πῶς νὰ ποίσῃ νὰ μὲν ἔχουν κακὸν εἰς τὴν Κύπρον, ὅτι ὅλος ὁ τόπος ἦτον γεμάτος
[14]
Ρωμαῖοι, καὶ ἐλάλεν εἰς τὸν ἐμαυτόν του: «Ὅποτε θελήσου νὰ ρεβελιάσουν κατὰ μέναν, ἠμποροῦ νὰ τὸ ποίσουν καὶ θέλουν ἔχειν βοήθειαν τὸν βασιλέαν τῆς Κωνσταντινόπολις, καὶ ἐμποροῦν μὲ δύναμιν νὰ σηκώσουν τὸ ρηγάτον ἀπὲ τὰς χεῖρας μου.» Ἔννοιάστην νὰ δηθῇ μὲ τὸν σουλτάνον τοῦ Καρίου, καὶ ἔπεψεν μαντατοφόρους παρακαλῶντα τον, ὅτι πάντα ἀποὺ τὸν θεὸν εῖνε, ὅτι οἱ λᾶς ν᾿ ἀγαποῦν τοὺς γειτόνους τους, «καὶ μὲ τὴν χάριν τοῦ θεοῦ εἴμεστεν γειτόνοι· παρακαλῶ σε νὰ ποίσωμεν δῆμμαν μεσόν μας, καὶ προυμουτιάζω σου, ὅτι πάντα νὰ ἦμαι φίλος σου σπλαγχνικός, καὶ νὰ κρατῶ τοὺς φίλους σου διὰ ἀγαπημένους μου φίλους καὶ τοὺς ἐχθρούς σου ὡς θανατήσιμούς μου ἐχθρούς· καὶ ζητῶ σου, ὅτι ἀνισῶς καὶ ὁ βασιλεὺς τῶν Ρωμαίων νὰ ποίσῃ ἀρμάδαν νὰ ἔλθῃ ἀπάνω μου, νὰ μοῦ δώσῃς βοήθειαν καὶ δύναμιν, καὶ θέλω εἶσταιν ὑπόδουλός σου. Καὶ ἀνισῶς καὶ πέψῃ ἀρμάδαν κατάδικά σου νὰ ἔχῃς νῶσι νὰ β(λ)έπεσαι.»
§23.-Ὁ σουλτάνος ἀπολογήθην του καὶ ᾿μήνυσέν του μὲ τοὺς δυό του μαντατοφόρους: «Υἱέ μου, ἀπὲ τὸ μοῦ μηνᾷς ὅτι εἶσαι γεῖτος μου καὶ νὰ ἔχωμεν ἀγάπην κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ θεοῦ καὶ νὰ ἔχωμεν δῆμμαν μεσόν μας, τζετιάζω το· καὶ τὸ εἶσαι εἰς ὄρεξιν νὰ κρατῇς τοὺς φίλους μου φίλους, καὶ τοὺς ἐχθρούς μου ὡς ἐχθρούς σου, τὸ ὅμοιον θέλω ποίσειν καὶ ᾿γὼ μετά σου· ἀπὲ τὸ θέλεις νὰ ᾗσαι ὑποτακτικός μου, δὲν εἶνε ἀπὲ τὸ θέλημά σου, ἀμμὲ εῖνε ἀπὸ θεοῦ θέλημαν, ὅπου μᾶς ἔδωκεν τὴν ἐξουσίαν· καὶ ἤξευρε, οὐδὲ σοῦ, οὐδὲ ἐκεῖνοι ὅπου νὰ γεννηθοῦν ἀποὺ ᾿ξ αὑτόν σου νὰ μὲν ἔχετε ἀγανάκτησιν ἀποὺ ᾿ξ αὑτῆς μας, οὐδὲ ἁποῦ νἄρτουν ὀπίσω μου, χωρὶς νὰ ᾖνε ἀπὸ ᾿ξ αὑτόν σας. ἀπὲ τὸ θέλεις νὰ ἔχῃς ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς μου βοήθειαν καὶ δύναμιν ἂν ἔρτῃ ὁ βασιλεὺς τῆς Κωνσταντινόπολις ἀπάνω σου, ἀδύνατον εἶνε, ὅτι εἴμεστεν ὡρισμένοι νὰ βουθοῦμεν τοὺς πιστοὺς τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ μεγάλου προφήτη τοῦ Μαχομέτη, ὄχι
[15]
τοὺς ἀπίστους· ἀμμὲ ἂν θέλῃς νὰ ᾿μολογήσῃς ἕναν μόνον θεὸν καὶ τὸν Μαχομέτην τὸν προφήτην, καὶ νὰ ψηλώσης τὸ δακτύλιν σου, τότε θέλω σὲ κρατήσειν διὰ ἀκριβόν μου φίλον καὶ ἀδελφόν, καὶ θέλω ποίσειν στερεὸν δῆμμαν μετά σου, καὶ θέλω εἶσταιν κατάδικος τοὺς ἐχθρού(ς) σου.»
§24.-Ἀκούσας ὁ ρὲ Οὗγκε ἐταράχθην πολλὰ καὶ εἶπεν: «Ὁ θεὸς νὰ μὲ σκεπάσῃ, ὅτι ἂν μοὔδωκεν ὅλην του τὴν ἀφεντίαν [δὲν θέλω ἀρνηθεῖν] τὴν ἁγίαν Τριάδαν· κάλλιο νὰ ᾖμαι ὑπόδουλος τοῦ βασιλέως, παρὰ ν᾿ ἀρνηθῶ τὴν πίστιν τοῦ θεοῦ μου· καὶ πιστεύω πατέρα, υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα, καὶ ἐκεῖνος νὰ μοῦ βοηθήσῃ καὶ νὰ μὲ ἀποβγάλῃ ἀποὺ πᾶσα πειρασμόν.»
§25.-Πάλιν ἐμήνυσεν τοῦ σουλτάνου ζητῶντα βουλὴν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς του πῶς νὰ μπορήσῃ ν᾿ ἀφεντεύσῃ τὸν λαόν. Ὁ σουλτάνος ἐμήνυσέν του: «Υἱέ μου, δός τα ὅλα νὰ κάμῃς οὗλα· πέψε φέρε ἀπὸ τοὺς φίλους σου καὶ ἀπὲ τὴν πίστιν σου καλοὺς καβαλλάρους ψουμάτους καὶ ποῖσε ἀβιτζιάλιδες, καὶ μοίρασε τὸ ρηγάτον σου εἰς αὑτόν σου καὶ εἰς αὑτόν τους, καὶ ποῖσε τους κληρονομίες ὅπου νὰ ᾖνε ἀναπαμένοι· θέλουν ἔχειν καρδίαν νὰ δηγοῦν τὸ ρηγάτον σου, καὶ θέλουν εἶσταιν ἀναπαμένοι, καὶ σοὺ ἀναπαμένος, ὅτι δὲν θέλου σὲ περιβαρύνει νὰ τοὺς πλερώννῃς τοὺς κόπους τους, καὶ θέλεις εἶσταιν ἀπότορμος νὰ τοὺς τάσσῃς καὶ νὰ τοὺς ὁρίζῃς νὰ πηγαίννουν εἰς τὲς χρῆσε(ς) σου χωρὶς νὰ ἔχῃς ἔννοιαν ἴντα νὰ τοὺς πλερώσῃς· κάλλιο νὰ δώσῃς δόσια αὐτᾴρκετα καὶ νὰ φέρῃς μεγάλους ἀνθρώπους, παρὰ νὰ δώσῃς ὀλλίγα καὶ νὰ χάσῃς τὸ δελοιπόν. Καὶ πέψε φρενίμους μαντατοφόρους· μηδὲν πέψῃς ἄτυχους, καὶ χάσης πολλά.»
§26.-Τότες ὁ ρήγας ἔπεψεν μαντατοφόρους εἰς τὴν δύσιν καὶ εἰς τὴν Φραγκιὰν μὲ χαρτιὰ καὶ προβιλίζια, καὶ εἰς τὴν Ἐγκλετέρραν, καὶ εἰς πολλοὺς μεγάλους
[16]
ἀφέντες ὁποῦ ᾿τον πλούσιοι, καὶ εἰς τὴν Καταλονίαν, καὶ ἐπρουμούτιασεν ἀσήμιν χρυσίον κληρονομίες νὰ τοὺς δώσῃ καὶ κείνους καὶ τῶν παιδιῶν τους. Καὶ διὰ τὰ ἅγια λείψανα τὰ εὑρίσκουνται εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἔχοντα καὶ ἦτον κοντὰ τὸ Ἱεροσόλυμαν εἰς τὴν Κύπρον, ἦλθαν πολλοὶ μὲ τὲς γυναῖκες τους καὶ μὶ τὰ παιδία τους, καὶ ἐκατοικῆσαν εἰς τὴν Κύπρο. Καὶ ὁ ρήγας τοὺς μὲν ἔδωκεν μηνία, τοὺς δὲ ρέντες καὶ ἀσενιάσματα, καὶ κριτάδες εἰς τὴν κρίσιν· καὶ εἰς τὲς χῶρες τῆς Ἱερουσαλήμ. Καὶ τοὺς πιὸν χαμηλοὺς ἐποῖκεν τους νὰ ἔχουν ἐλευθερίες μιαμουνάτα διὰ νὰ φριαντζιάζουν· καὶ ἑτέρους Συργιάνους νὰ πλερώννουν ὅλα τὰ ἥμισα ἀποὺ πούλησιν καὶ ἀποὺ ἀγοράν, καὶ εἴ τι ἐπλερῶνναν οἱ ἐντόπγοι, νὰ μὲν πλερώννουν.
§27.-Καὶ ἦρταν πολλοὶ Συριάνοι καὶ πολλοὶ Λατῖνοι καὶ ἐκατοικῆσαν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ ἀθυμοῦνταν τὴν ἀγανάκτησιν τὴν ἐποῖκαν οἱ Ρωμαῖοι τοὺς Τεμπλιῶτες, καὶ ἐζητῆσαν τοῦ ρηγὸς νὰ ἔχουν ἐλευθερίαν νὰ μὲν κρινίσκουνται κατὰ τοὺς τοπικούς· καὶ εἴ τι ποῦν διὰ τοὺς πτωχοὺς τοὺς ἐντόπιους, νὰ τοὺς πιστεύγουν, καὶ εἴ τι ποῦν οἱ πτωχοί, νὰ μὲν τοὺς πιστεύγουν, οὐδὲ οἱ μαρτυρίες τους νὰ ξάζουν] κατὰ πρόσωπα τοὺς καβαλλάριδες τοὺς ψουμάτους, καὶ ἀνὲν καὶ ὁ ρήγας σύρῃ μαρτυρίαν νὰ μὲν τοῦ πιστέψουν χωρὶς νὰ τὸ ᾿μολογήσῃ ὁ ψουμάτος μὲ τὸ δικόν του θέλημαν· καὶ ἂν γένῃ μάλλωμαν μεσὸν ψουμάτου καὶ ἄλλου ἀπὲ [τὸν λαὸν τὸν πτωχόν,] καὶ ὰν σηκώσῃ τὸ χέριν του κατὰ πρόσωπα τοῦ ψουμάτου, νὰ χάννῃ τὸ χέριν τὸ δεξιόν. Τοῦτον ἐγίνετον γιὰ νὰ καταλύσουν τὴν σουπερπίαν τοὺς Ρωμαίους νὰ μὲν ρεβελιάσουν, νὰ τοὺς ποίσουν ὁγοιὸν ἐποῖκαν τοὺς Τεμπλιῶτες. Καὶ ἐποῖκαν ἀσίζας εἰς τὸ διάφορός τους, καὶ ἐποῖκαν, ὅτι ἅντα θέλῃ νὰ βάλῃ ὁ ρήγας τὸν στέφανον εἰς τὴν ἐκκλησίαν, νὰ ᾿μόσῃ ἀπάνω εἰς τὸ Εὐαγγέλιον νὰ κρατήσῃ καὶ νὰ στερεώσῃ τὰς ἀσίζας καὶ ὅλα τὰ καλὰ συνηθία τοῦ αὐτοῦ ρηγάτου καὶ νὰ στερεώσῃ τὰ προβιλίζια τῆς
[17]
ἁγίας τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας.
§28.-Μέσα εἰς τοῦτον δὲν εῖχαν λαὸν οἱ Λατῖνοι οὐδὲ ἀρχιπίσκοπους οὐδὲ λογάδες νὰ ὑμνολογοῦν τὴν ἁγίαν τοῦ θεοῦ ἐκκλησίαν· ἐπέψαν οἱ ρηγάδες ὁ ἕνας ὀπίσω τοῦ ἄλλου εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπα, λαλῶντα (νὰ) πέψῃ πίσκοπον, μητροπολίτες καὶ παπάδες. Ἀπολογήθην τους: «Μετὰ χαρᾶς νὰ τὸ ποίσω, μόνον νὰ μᾶς δείξετε ἀππόθε νἄχουν τὴν ζήν τους, ὅτι δὲν εῖνε δίκαιο νὰ πέψω [ἀρχιερέαν καὶ δασκάλους τῆς θεολογίας καὶ διακόνους] καὶ νὰ μὲν ἔχουν ζωήν, καὶ ὁ ρήγας ὅπου νὰ βρίσκεται κατὰ τὴν ἡμέραν μηδὲν γροικήσῃ τὴν βουλὴν τοὺς ἄρχοντές του κατάδικά τους.» Καὶ ὁ ρήγας ἐμήνυσέν τους νὰ τοὺς ποίσῃ μηνίον ἀκανετόν τους διὰ τὴν ζωήν τους. Ο πάπας δὲν τὸ ᾿θέλησεν, ἀμμὲ ʹμηνῦσεν του: «Παιδίν μου γλυκύν, ἐκεῖνοι ὅπου μηνιάζου(ν)ται εἰς τὸ θέλημαν εἶνε ἐκείνους ὅπου τοὺς μηνιάζουσιν, καὶ ἅνταν θέλῃ νὰ τὸν ἀπολογιάσῃ, κρατεῖ τὸ ψουμίν του, καὶ ὁ δουλευτὴς θέλει στεντιάσειν καὶ θέλει-ν κακοπαθήσειν· ἀμμὲ ἂν τοὺς πεθυμᾶς, ποῖσε τους τὴν ζωήν τους ἀσάλευτην ὅλην τους τὴν ζωήν, καὶ κανένας ὀπίσω σου νὰ μὲν ἔχῃ ἐξουσία νὰ τοὺς τὸ σηκώσῃ, καὶ τότε νὰ σοῦ πέψω ὅσους ἔχεις χρῆσιν διὰ νὰ δοξάζεται τὸ ὄνομαν τοῦ θεοῦ καὶ τῆς ἁγίας τριάδος εἰς τὸν τόπον σου, κατὰ τὴν τάξιν τὴν δικὴν μου, καὶ ἀπὲ τοὺς ἀρχιερεῖς λατίνων νὰ χειροτονοῦνται διάκονοι ἱερεῖς καὶ οἱ λοιποὶ τῆς ἐκκλησίας.» Καὶ ὠρδινίασεν δέκα τζανούνιδες εἰς πᾶσα μίαν ἐπισκοπὴν μὲ τοιοῦτο νὰ πλερώννουνται ἀπὸ τὸ δέκατον τῆς ἐκκλησίας· καὶ εἶνε ὡς τὴνς σήμμερον.
§29.-Τἄπισα ἐκτίσαν οἱ ρηγάδες καὶ οἱ ἄρχοντες ν-εἷς ὀπίσω τοῦ ἄλλου ἐκκλησίες καὶ πολλὲς μονές, καὶ ἐποῖκαν τὲς ἀσίζες καὶ ἐποῖκαν τους νὰ ἔχουν ᾿ς τὴν ζωήν τους· [καὶ τὰ χωριά τὰ εἶχαν οἱ ἐπισκοπὲς τῶν Ρωμαίων,] ἔδωκάν τα τῶν Λατίνων. Τότε ὁ βασιλεὺς
[18]
θωρῶντα τὴν στενὴν ζωὴν [τοὺς ἀρχιερεῖς τῆς Κύπρου,] ὅτι δὲν εἶχαν δέκατον τῆς ἐκκλησίας, ἐσυγκατέβησαν καὶ ἔδωκέ τους χωργιὰ καὶ ἄλλα εἰσσοδέματα τοῦ πασανοῦ κατὰ τοῦ ἐφάνην. Καὶ τοιούτως ἐσηκῶσαν τα οί ρηγάδες ἀπὲ τοὺς ἐπισκόπους διὰ ἀφορμές, καὶ ὡς τὴν σήμμερον ἔχουν τα καὶ χαρίζουν τα τοὺς καβαλλάριδες. Τὰ ἐμεῖναν εἰς τὸ χέριν τοὺς ἐπισκόπους τοὺς Ρωμαίους ἐσηκῶσαν τα καὶ ἔδωκάν τα τοὺς Λατίνους.
§30.-Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον, καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα. Εἰς τὸν αὐτὸν τόπον εἶχεν ἀρχιεπισκόπους ιδʹ. Καὶ μὲ τὴν χάριν τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἦσαν ἀρχιεπισκόποι, τουτἔστιν· ἅγιος Βαρνάβας ἀπόστολος Χριστοῦ, ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος, ἅγιος Σέργιος, Δομέτιος, Πορφύριος, Πλούταρχος, ἕτερος Βαρνάβας, Θεόδωρος, Βασὶλειος, Ἀρκάδιος, Θεόδωρος, Ἰωάννης, ἕτερος Βαρνάβας, Σωφρόνιος, Ἡσαΐας, Ἱλαρίωνος, καὶ Νεόφυτος, Γρηγόριος, Εὐθύμιος, Αλέξιος, Νεῖλος, Γερμανός, ἀρχιεπίσκοποι Κύπρου.
Ἀρχιεπισκόποι Δαμασίας, Ἡρακλείδιον, Μνάσων καὶ Ρόδων, Μακεδόνιος, Δαμασίας. [Λαζάρου τοῦ ἁγιωτάτου, ἐπίσκοπον Κιτταίων ἀνέστησεν ὁ κύριος ἐκ νεκρῶν.] Τύχωνος τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Ἀμαθούντων, τουτἔστιν τῶν Λευκάρων. Ζήνωνος τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Κιρυναίων. Κιλισίου, Φυλαρίου τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Πάφου. Νικολάου, καὶ Αρκαδίου τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Αρσενόης. Ἀξιβίου τοῦ μακαριωτάτου ἐπισκόπου Σολίας. Εὐλαλίου τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Λαπίθου. Θεοδότου ἐπισκόπου Κιρυνίας. Δημητριανοῦ, Πάππου, Αθανασίου, Εὐσταθίου, Νικήτα ἐπισκόπου Κυθηραίων. Σπυρίδων ἐπισκόπου Τριμυθούντων. Φίλωνος, Συνεσίου, καὶ Σωκράτους ἐπισκόπου Καρπασαίων. Τριφυλλίου τοῦ Φωτολάμπους, ἐπισκόπου Λευκωσίας· καὶ Τυχικοῦ
[19]
τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Νέας Πόλεως Λεμεσοῦ.
§31.-Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές· νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν. Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν· ἦσαν ἀρχιεπισκόποι, ἐπισκόποι, ἱερεῖς καὶ λαϊκοί, καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν. Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία, ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι, καὶ γροικῶντα, ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον, διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον, καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα, καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ, καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα, καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους. Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν, καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου, ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα· μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήρια, καὶ πολομοῦν θαυμαστὰ θαύματα, καὶ εῖνε χωρὶς τὰ λείψανα καὶ κοιμητήρια τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ ἐπισκόπους τοὺς ἄνωθεν λαλημένους.
§32.-Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός, εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης, εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων, εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος, πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος, εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος, πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος· τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν, καὶ [οἱ τόποι ἐρημώ- θησαν·] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα, καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην. Εἰς τὴν Κοφίνουν ὁ ἅγιος Ἡράκλειος ἐπίσκοπος, ὁ ἅγιος Λαυρέντιος, ὁ ἅγιος Ἐλπίδιος, ὁ ἅγιος Χριστόφορος, ὁ ἅγιος Ὀρέστης, καὶ ὁ ἅγιος Δημητριανός, ὁποῦ πολομοῦν ἄπειρα θαύματα. Εἰς τὸ Λευκόνικον ὁ ἅγιος Ἐφημιανός, εἰς τὴν
[20]
Περιστερόναν τοῦ κούντη τε Τζὰφ ὁ ἅγιος Βαρνάβας καὶ ὁ ἅγιος Ἱλα ρίων, εἰς τὴν Ἀχερὰν ὁ ἅγιος Ἡλιόφωτος, (ὁ) ἅγιος Αὐξουθένιος, ὁ ἅγιος Παμφοδίτης, ὁ ἅγιος Παμέγιστος, καὶ ὁ ἅγιος Παφνούτιος, ὁ ἄγιος Κουρνούτας· πρὸς τὴν Ζωτίαν ὁ ἅγιος Εἰρηνικός, καὶ εἰς τὸ Κιλάνιν ἄλλος, ὁ ἅγιος Θεράπων, καὶ εἰς τοῦ Μόρφου ὁ ἅγιος Θεοδόσιος, καὶ ὁ ἅγιος Πολέμιος· εἰς τὴν Βάσαν ὁ ἅγιος Βαρνάβας μοναχός· πρὸς τὴν Ἀλέκτοραν εἰς ἕναν τὁπον λεγόμενον εἰς τὴν Γλυφίαν τὸ κοιμητήριν τοῦ άγίου Κασιανοῦ καὶ τὸ σῶμαν του καὶ ἑορτάζουν τον τῇ ΙϚʹ σεπτεβρίου. Ἕτερος ἅγιος Κασιανὸς εἰς τὴν Αὐδίμουν καὶ ἑορτάζουν τον τὴν ὕστερην φεβρουάρη, καὶ ἑορτάζουν τον καὶ τὴν δʹ δικεβρίου, καὶ τὸ κοιμητήριν τοῦ· εἰς τὴν Ἀξύλου ὁ ἅγιος Ἀλέξανδρος, ὁ ἅγιος Χαρέτης, καὶ ἕτερος Ἐπιφάνιος· εἰς τὸν Κούρδακαν ὁ ἅγιος Πήγων καὶ ὁ ἅγιος Χριστόφορος· εἰς τὴν Ἀρόδαν ὁ ἅγιος Καλάντιος, ὁ ἅγιος Ἀγάπιος, καὶ ὁ ἅγιος Βαρλάμ· εἰς τὴν Ταμασίαν, εἰς τὰ Πέρα, ὁ ἅγιος Βασίλιειος ἐπίσ(κο)πος καὶ ὁ ἅγιος Δημητριανὸς ἐπίσκοπος. Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν, τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς.]
§33.Ἀκομὴ εὑρίσκουνται εἰς τὸ αὐτὸ νησσὶν ἅγιοι περατικοὶ καὶ ἄλλοι Κυπριῶτες, οἱ ποῖγοι εῖνε: πρῶτος, ὁ Σαν Τζουάνης τε Μουφόρτε εἰς τὴν Λευκωσίαν εἰς τὸ Πιάλεκε, ἀφέντης Φραντζέζης, ὁ ποῖος πολομᾷ ἄξια θαύματα εἰς τοὺς ἀστενεῖς, καὶ εἰς πύρεξες. Ὁμοίως ὁ ἅγιος Μάμας ἀπὲ τὴν Ἀλλαγίαν, καὶ εἰς τὴν ζωήν του ἐπιάννεν τοὺς λέοντας καὶ ἐγάλευέν τους, καὶ ἐπολόμαν τυρὶν καὶ ἐτάγιζεν τοὺς πτωχούς· καὶ ἐτρέξαν τον οἱ Τοῦρκοι, καὶ ἐσκοντύλισεν, καὶ ἐτζακίστην τὸ γαλευτήριν καὶ ἐχενώθην τὸ γάλαν, καὶ φαίνεται ὁ τόπος τοῦ γαλάτου εἰς τὸ χωρίον τῆς Ἀλλαγίας ἕως τὴν σήμμερον· καὶ ἐμαρτύρησεν, καὶ
[21]
οἱ γονεῖς του ἐβάλαν τον εἰς κιβούριν καὶ διὰ χάριτος κυρίου ἐπέσωσεν εἰς τὴν Κύπρον, εἰς τὸν γιαλὸν τῆς τε Μόρφου. Καὶ ἐπικαλύφθην ἑνοῦ καλοῦ ἀνθρώπου νὰ πάρῃ τὸ ζευγάριν του καὶ τοὺς δʹ του υἱούς· καὶ ἐπῆγεν, καὶ ἐδῆσαν το μὲ τὸ σχοινὶν καὶ ἐπῆραν τον ὡς γοιὸν ἕναν μικρὸν πρᾶμαν, τὸ ποῖον ἦτον πολλὰ βαρετόν, ὅτι πολλοὶ ἄνθρωποι ἐθέλαν διαβάσειν μέγαν κόπον νὰ τὸ σύρουν· καὶ ὅνταν ἦλθεν εἰς τὸν τόπον ὁποῦ εὑρίσκεται σήμμερον, ἐστάθηκεν καὶ δὲν ἠμπόρησεν τινὰς νὰ τὸ σαλέψῃ· καὶ ἔκτισα ναὸν καὶ βρύει μύρος, καὶ πολομᾶ μεγάλα θαύματα εἰς οὗλον τὸν κόσμον, πληγὲς ἀγιάτριευτες· καὶ ἁποῦ τὸν ζωγραφίζουν βρύει ἰάματα, εἰς τὴν Λευκωσίαν, εἰς τὴν Λεμεσόν, εἰς τὴν Αμόχουστον, εἰς τὴν Κλαυδίαν· ἂν ἦτον νὰ γράψω τὲς γιάσες του ὥς τοῦ νἄζουν δὲν ἔφταννα.
§34.-Ἀκομὴ εὑρίσκεται εἰς τὴν Ἀκροτίκην εἰς τὴν κώμην τοῦ Ἁγίου Ἀνδρονίκου τῆς Κανακαρίας, ἔχει ὀλλίγον καιρὸν καὶ εὑρέθην δι᾿ ἀποκαλύψεως θεοῦ, τὴν λέγουν ἁγίαν Φωτεινήν, καὶ ὁ τάφος της εἶνε κάτω τῆς γῆς· ἔχει βῆμαν καὶ ἔχει νερὸν ἁγίασμαν, καὶ ἔχει πολλὺν βάθος νερόν, καὶ εἰς τὸ γύρισμαν τοῦ φενγκαρίου πήσσει ἀπάνω τὸ νερόν, καθὼς πήσσει τὸ πάγος, εἰς μίαν τζίππαν, καὶ σηκώννουν το ὥ(ς) γοιὸν μίαν τάβλαν ὡς τὸ πάγος, καὶ τὸ ν᾿ ἀργήσῃ λεῖ καὶ γίνεται ψιλὸν ὡς γοιὸν τὸν κορνιακτόν, καὶ χολλιάζουνται τυφλοὶ καὶ θεραπεύουνται. Ἀκομὴ ὁ ἅγιος Φώτιος πλησίον Ἀθιένου, κράζουν τὸ πραστεῖον Ἅγιον Φώτην, καὶ ἑορτάζεται ιηʹ ἰουλίου, καὶ πολομᾷ πολλὰ θαύματα, καὶ εῖνε ἀπὸ (τοὺς) τʹ.
§35.-Καὶ εἶνε καὶ ὁ ἅγιος Διομήδιος, μαθητὴς τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου, καὶ μιὰν φοράν, [ἀποὺ τὲς πολλὲς φορὲς ὅπου ᾿πῆραν οἱ Σαρακηνοὶ τὴν Κύπρον, ηὗραν] εἰς τὴν Ὁδηγήτριαν τὸ κοιμητήριν τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου, καὶ ἀνοῖξαν το καὶ ηὗραν τὸν ἅγιον τοῦ θεοῦ σωστόν, καὶ ἐκόψαν τὴν κεφαλήν του καὶ ἐπῆραν
[22]
τὴν ὧδε ὅπου εἶνε ἡ λότζα τοῦ βισκούντη, καὶ ἐπίασα νὰ τὸν κάψουν· καὶ ἔδωκέν τους ὁ θεὸς σκόλισιν, καὶ τὸ παιδάκιν ὁ ἅγιος Διομήδιος ηὗρεν ἀδειάσιν καὶ ἔκλεψεν τὴν ἁγίαν του κεφαλὴν καὶ ἔφυγεν· καὶ ὅταν τὸ ᾿βάλαν τὸ σῶμα, ὧδε ὅπου εῖνε ἡ βαπτιστήρα ὅπου φωτίζουν, ἐγυρέψαν τὴν κεφαλήν, ὡδὰ σκοπίζουν, ἐκεῖα γυρέ(υ)γουν, ἐμάθαν πῶς τὴν ἐπῆρεν τὸ παιδὶν καὶ ἔφυγεν. Ἐτρέξαν κάποσοι ὀπίσω του καὶ ἐφθάσαν τον εἰς τὴν φούρκαν ὅπου κρεμμάζουν τοὺς κλέπτες· θωρῶντα πῶς ἔρχουνταν ἀναγγαστοί, ἐφοβήθην, καὶ ἐφυσῆσεν τους ἐπὶ ὀνόματος κυρίου Ἰησοῦ, καὶ ὅτοιμα ἐπρήστησαν καὶ ἐππέσαν χαμαί, καὶ ἐπῆρεν την καὶ ἐπεσώθην εἰς τὸν Λευκομιάτην· καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ὅπου ἦσαν πρησμένοι, ἦλθαν ὀλλίγον του κατ᾿ ὀλλίγου ὡς τὸν Λευκομιάτην, καὶ ἐπαρακάλεσάν τον νὰ τοὺς γιάνῃ, καὶ ἐπρουμουτιάσαν του νὰ μὲν ἔρτουν εἰς τὴν Κύπρον νὰ ποίσουν κακόν, καὶ ἐγιάνεν τους. Καὶ ἐκοιμήθην [ἐκεῖ] ὁ ἅγιος, καὶ ἐθάψαν τον· καὶ ἐκτίσαν του ναόν καὶ ὡς τὴν σήμερον πολομᾷ πολλὰ θαύματα.
§36.-Καὶ ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ Μαχαιρωμένος εἰς τὸν Ἀχλίοντα, τοπικὸς θαυματουργός. Ὁμοίως ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πεντασκοινίτης, ἀπὲ τὸ Πεντάσχοινον, καὶ βρύει ἰάματα. Καὶ ὁ μέγας Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστὴς εἰς τὴν Μαραθάσαν, ὁποῦ δώχνει τὰ δαιμόνια, ὁ ποῖος ἦτον διάκος εἰς τὴν ἀνορίαν τῆς Μαραθάσας. Ὁμοίως ὁ ἅγιος Σώζοντας εἰς τοῦ Πλακουντουδίου, παιδὶν βοσκαρίδιν, καὶ ἐτρέξαν το οἱ Σαρακηνοὶ ὅταν ἐκάψαν τὴν εἰκόναν τῆς Θεοτόκου εἰς τὴν μονήν· καὶ ἐτυπώθην εἰς τὰς πλάκας καὶ εἶνε μέχρι τὴν σήμμερον. [Καὶ ἔφευγεν] καὶ ἐσκοντύλισεν καὶ ἐτζακίστην τὸ γαλευτήριν καὶ ἐχενώθην τὸ γάλαν, καὶ [εἶδαν τὸν τόπον πάντες. Καὶ ἐνέβην εἰς τὸ σπήλαιον μὲ τὰ ἄλλα παιδία,] καὶ ἐβάλαν λαμπρὸν καὶ ἐκάψαν τα· καὶ ἐκτίσαν ναὸν καὶ ἐβάλαν [τὰ ἁγιάσματα] καὶ θεραπεύουν πᾶσαν νόσσον. Ὁμοίως εἰς τὴν γῆν τοῦ Κάζα Πιφάνη πρὸς τὸν βορέαν εὑρίσκεται μία
[23]
περνιέρα γεμάτη λείψανα, ὅγοιον λέγονται Ἅγιοι Φανέντες· καὶ τὰ λείψανα ἐστεγνῶσαν καὶ ἦλθαν καὶ ἐκολλῆσαν ὥσπερ πέτρα, καὶ ἂν ἐβγῇ κανέναν βαρὺ ὡς γοιὸν πέτρα, καὶ εἶνε ἀποὺ τ(οὺ)ς τʹ, ὅπου ᾿φύγαν ἀπὲ τὴν Συρίαν. Ὁμοίως εἰς τὸ χωργιὸν τὸν Λάρνακαν ἔνι ἡ μονὴ τοῦ ἁγίου Ὀλφιανοῦ ἀπὸ τοὺς τʹ.
§37.-Ὁμοίως εὑρίσκεται εἰς τὴν Μαραθάσαν εἰς τὸν Κύκκον ἡ εἰκόνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου· ἔρκοντα τοῦ κυροῦ Μανουὴλ τοῦ Βουτουμήτη δούκας εἰς τὴν Κύπρον, [ηὗρεν πτωχὸν γέρον] εἰς τὰ ὄρη Μαραθάσας ὀνόματι Ἡσαΐας· καὶ [μέσα εἰς πολλοὺς] ἔδωκέν του λακτίαν, καὶ εἰς ὀλλίγον καιρὸν ἔππεσεν εἰς ἀστένειαν τὴν λεγομέ(νην) σιατίκαν, καὶ εἶδεν εἰς τὸ ὅρωμάν του, ἐστράφην εἰς τὸν ἅγιο νὰ λάβῃ εὐχήν, καὶ ἀποκαλύφθην τοῦ μοναχοῦ ἡ θεοτόκος νὰ ζητήσῃ τὸ εἰκόνισμαν ἁποῦ βρίσκεται εἰς τὸ παλάτιν τοῦ βασιλέως εἰς τὴν Πόλιν νὰ τὸ φέρουν ὧδε· [ὡς γοιὸν καὶ ἐγένην· ἔπεψέν τ᾿ ὁ βασιλεὺς καὶ ἔκτισεν τοῦ μοναχοῦ μονὴν καὶ ἔδωκέν του μέγα χαρίσματα].
§38.-Ὁμοίως εἰς τὴν Ἔκλειστραν ὁ ἅγιος Νεόφυτος, ὁ ποῖος ἦτον παιδίος καλόγηρος ἀπὲ τὰ Λεύκαρα καὶ ἐγίνην στυλλίτης εἰς τὸ αὐτὸν μοναστήριν, καὶ ἐκοιμήθην, καὶ εἶνε ὁ τάφος του ἐκεῖ καὶ βρύει θαύματα. Ὁμοίως εὑρίσκεται ὁ σταυρὸς τοῦ Λυμπᾶ, ὁ ποῖος κράζεται ὁ Μέγας, καθὼς ὀπίσω ξηγᾶται, καὶ ὁ σταυρὸς ὁ Φανερούμενος, ὁ σταυρὸς τῆς Ψόκας, τοῦ λεγομένου Κοκᾶ, ὅπου βρύει μύρον, ὁ σταυρὸς τῶν Λευκάρων. [Καὶ οὗλοι ἔχουν ἀπὲ τὸ τίμιον ξύλον καὶ πολομοῦν θαυμαστὰ θαύματα.]
§39.-Ἀκομὴ εὑρίσκουνται εἰς τὴν Κύπρον οἱ δύο κεφαλάδες τοῦ ἁγίου Κυπριανοῦ καὶ Ἰουστίνης· οἱ ποῖοι ἐμαρτυρῆσαν εἰς τὴν Ἀντιόχειαν, καὶ εἰς τὴν κάκωσιν τῆς Συρίας ἐφέραν τες εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐβάλαν τες εἰς ἕναν ἐκκλησούδιν εἰς τὸ Μένικον. Καὶ
[24]
εἰς τὸ πλε(υ)ρὸν τοῦ βημάτου πρὸς τὸν νότον ἔχει λάκκον, ὅπου πολομᾷ μεγάλες ἴασες εἰς γαρισούραν καὶ εἰς τὰς πύρεξες. Καὶ εἰς τὸν καιρὸν τοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ μεγάλου εἶχεν τὴν καρτάναν καὶ δὲν ἠμπόρησε ναὔρῃ ὑγείαν· τινὲς εἶπαν του διὰ τὸν ἅγιον Κυπριανὸν καὶ Ἰουστίναν ὅπου εἶνε εἰς τὸ Μένικον κοντὰ τοῦ Ἀκακίου· ὁ ποῖος ἦρτει καὶ ᾿προποτίστην καὶ παραῦθα ἐγίανεν· εἶνε ἀλήθεια ὅτι τὸ νερὸν εἶνε πολλὰ γλυφὸν καὶ κακόποτον, ἀμμὲ θαυμαστὸν εἰς ἰατρείαν· καὶ ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν ἐκλησίαν ἀποὺ γῆς καὶ ἀργύρωσεν τὰς βʹ κεφαλάς, καὶ εἰς τὴν κορυφὴν ἀφῆκεν τόπον μὲ πόρτες νὰ προσκυνοῦσιν τὰ λείψανα.
§40.-Ὁμοίως ὁ Ἰγνάτιος ὁ πατριάρχης Ἀντιοχείας, γροικῶντα τὴν μεγάλην ζημίαν τὴν ἐποῖκεν ἡ ἀκρίδα εἶπεν τοῦ ρὲ Οῦνγκε καὶ ὥρισεν καὶ ἐζωγραφῆσαν ἕναν εἰκόνισμαν τὸν ἅγιον Χριστόφορον μάρτυραν, καὶ τὸν ἅγιον Ταράσιον πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, καὶ ἅγιον Τρύφον μάρτυραν, καὶ ἐγκαινίασεν ὁ αὐτὸς πατριάρχης καὶ ἐστεῖλαν το εἰς τὸ Παλόκυθρον, ὅτι ἐκεῖ ἐγίνετον· καὶ εἶπεν του εἰς τὸ γέννημάν της νὰ λιτανεύουν τὸ εἰκόνισμαν καὶ νὰ λ(ει)τουργᾷ, καὶ ὁ κύριος νὰ φυλάξῃ τοὺς καρπούς, καθὼς μοῦ τὸ εἶπεν ὁ κὺρ παπᾶ Φίλιππος.
§41.-Ἂς ἔλθωμεν εἰς τὸ προκείμενον. Ἔστέφθην ὁ ρὲ Οὗνγκε τε Λουζουνίας ὁ υἱὸς τοῦ ρὲ Ἀμαρὴν καὶ ἐπέθανεν εἰς τοὺς ͵ασιθʹ Χριστοῦ· ἡ γυναῖκα του ἡ ρήγαινα Ἄλις τοῦ ἄνωθεν ρὲ Οὗγκε ἐκράτησεν τὸ ρηγάτον ὅλης ιθʹ Χριστοῦ· καὶ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Οὗγκε [ἑρμάστην] μὲ τὸν Ρεΐμουν τὸν υἱὸν τοῦ πρίντζη, καὶ ἐτελεύτησεν ὁ αὐτὸς Ρεΐμουν ͵ασλβʹ Χριστοῦ καὶ ἡ συμβία του ἡ ρήγαινα ἐπῆγεν εἰς τὴν Φρανγκίαν νὰ ἁρμαστῇ μὲ τὸν κούντη τὲ Τζάμπα· καὶ δὲν ἁρμάστην, καὶ ἐστράφην ἀπὲ τὴν Τσαμπάναν εἰς τὴν Κύπρον ͵ασλεʹ, καὶ ἁρμάστην εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ασλθʹ μὲ τὸν Ραοὺλ τε Σασούς. Καὶ εἰς τὴν ἐχρονίαν
[25]
͵ασμβʹ ἐστράφησαν οἱ Λανκούβαρδοι εἰς τὴν Κύπρον μὲ τὴν βουλὴν τοῦ σὶρ Ἀμαρὴν Παρλᾶς καὶ τοῦ σὶρ Ἀμαρὴν τε Πεσὰν καὶ τοῦ Χουὲτ τε Ζιπλέτ· καὶ ὁ κύρης τοῦ Βερουτίου καὶ τὰ παιδιά του ἐτζακκίσαν τους, καὶ ἔμεινεν τὸ κουβέρνον εἰς τὰς χεῖρας τῆς ἄνωθε τάμε Ἀλὶς ὅλης ἐχρονίας ͵ασμϚʹ Χριστοῦ· καὶ ἀπόθανεν, καὶ ἐστέφθην ὁ υἱὸς αὐτῆς ροῒν Ἐκλὴς ὁ Χαρήν, καὶ ἁρμάστην μὲ τὴν Πλατζιάνσσα εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ασμϚʹ Χριστοῦ· καὶ ὁ αὐτὸς ρὲ Χαρὴν ἐπέθανεν τῇ κθʹ αὐγούστου ͵ασξαʹ· καὶ ἐστέφθην ὁ Οὗνγκε, ὁ ἀνιψιός του τὴν ἡμέραν τῶν γεννῶν ͵ασξηʹ ρήγας τῆς Κύπρου, καὶ τῇ κδʹ σεπτέβρη, ͵ασξθʹ ἐστεφθην ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων· καὶ ἐπέθανεν τῇ κζʹ μάρτι· καὶ ἐστέφθην ὁ καλὸς ρὲ Οὗνγκε, καὶ ἐπέθανεν τῇ ιʹ μαγίου ͵ασπεʹ· καὶ ἐστέφθην ὁ καλὸς ρὲ Χαρήν, ἀδελφὸς τοῦ καλοῦ ρὲ Τζουὰν τῇ κδʹ ἰουνίου· καὶ τῇ ιεʹ αὐγούστου ͵ασπςʹ τὴν ἡμέραν τῆς Θεοτόκου ἐστέφθην ὁ ρὲ Χαρὴν εἰς τὴν χώραν τῆς Τύρου ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων, ὅτι ἀκομὴ ἀποκρατοῦσαν χῶρες εἰς. τὴν Συρίαν, διὰ χειρὸς τοῦ φρὲ Πουνακοῦρος, ἀρχιεπίσκοπος Τύρου·
§42.-Καὶ τὴν ἐχρονίαν ͵ατςʹ Χριστοῦ τῇ κϚʹ ἀπριλλίου ὁ μισὲρ Μαρὴν τε Λουζινιᾶς ὁ υἱὸς τοῦ ρὲ Οὗνγκε ὁ κύρης τῆς Τύρου καὶ κοντοσταύλης τῶν Ἱεροσολύμων ἐψηφίστην κουβερ(ν)ούρης τῆς Κύπρου μὲ τὸ θέλημαν ὅλους τοὺς περίτου αὐθέντες, καὶ ψουμάτους καὶ σορδάτους, ὅπου εὑρίσκουνταν κατὰ τὴν ἡμέραν. Διὰ καλὸν πρόσωπον ὅπου τοὺς ἔδειξεν ὁ κύρης τῆς Τύρου ἐκόμπωσέν τους καὶ ἔβαλέν τους εἰς τοῦτον τὸ κακὸν θέλημαν, νὰ πᾶσιν κατὰ πρόσωπα τοῦ καλοῦ τους αὐθέντη χωρὶς καμίαν ἀφορμὴν τὴν ἐποῖκεν· καὶ μέσον τοὺς αὐθέντες τῆς Κᾁπρου εἶχεν βʹ ὅπου δὲν ἦσαν εἰς τὴν βουλήν του, οὐδ᾿ ἐθέλησαν νὰ ἦνε ποττὲ εἰς τούτην τὴν παραβουλιάν, τουτἔστιν, ὁ μισὲρ Φίλλιππε τε Ἰμπελὴν σινεσκάρδος τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, ὁ ποῖος ἦτον ἀδελφὸς τῆς ρήγαινας τῆς μάνας τοῦ ρηγός, καὶ ὁ μισὲρ Τζουὰν Ταπιέρη ἐξάδελφος
[26]
τοῦ ρηγός, ἀδελφότεκνος τῆς ρήγαινας, υἱὸς τῆς ἀδελφῆς της, καὶ ἄλλοι πολλοὶ ψουμάτοι καὶ σορδάτοι ὅπου δὲν ἐκουσεντιάσαν εἰς τοῦτον τὸ κακόν. Εἶχεν ἕξη μῆνες ὅπου ἐπλημέλαν ὁ κύρης τοῦ Στύρου πῶς νὰ τελειώσῃ, καὶ ἐβάλαν του ἀφορμὴν ὅτι ἔπεφτεν ἀπὸ κακὴν ἀρώστιαν· καὶ ὁ κύρης τῆς Στύρου καὶ ὁ ἀδελφός του ὁ κοντοσταύλης ηὗραν τούτην ἀφορμήν, ὅτι διὰ τὴν μεγάλην πτωχίαν τὴν εἶχεν, ὅτι ἐξωδιάζαν [τὸ δικόν τους] ἄπρεπα, καὶ εἶδαν ὅτι ὁ ρήγας ἦτον πλούαιος, γιὰ νὰ πάρουν τὸ ἐδικόν του ἐννοιάστησαν τούτην τὴν παραβουλιάν.
§43.-Καὶ γροικῶντα κάτινες καβαλλάριδες πιστοὶ τοῦ ρηγός, εἶπαν τὸ πρᾶγμαν τοῦ ρηγός· ὁ ρήγας ἦτον πολλὰ καλός, δὲν ἐπίστευσεν τὰ λογία τους, λαλῶντα: [«Δὲν θέλουν τορμήσειν τ᾿ ἀδερφία μου ποττέ νὰ μποῦν εἰς τούτην τὴν φαντασίαν.»] Θεωρῶντα οἱ καβαλλάριδες τὸ πῶς ὁ ρήγας δὲν ἐπίστευσεν, καὶ οἱ καταδίκοι του ἀναγγάζαν τὸ πρᾶγμα, ἐξ αὑτῶν τους ἐπῆγα κάτινες κρυφὰ εἰς τὸν σινεσκάρδον, ὁ ποῖος ἦτον εἰς τὸ χωργιόν του καὶ δὲν εἶχεν κανέναν μαντάτον ἀληθινόν, ὡς γοιὸν τοῦτον· καὶ ἐδῶκαν τοῦ το ἀληθινὰ νὰ τὸ μάθη. Παραῦτα ἐξέβην καὶ ἧρτεν εἰς τὴν χώραν, καὶ ἦτον πρὶν τελειωθῇ τὸ κακὸ ἀποὺ μίαν ἡμέραν, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν ρήγα καὶ ἐσύντυχεν μὲ τὴν ἀδελφήν του τὴν ρήγαινα· καὶ μὰνθάνοντα ἀληθινὰ πῶς τὸ ᾿κατάστησεν ὁ ἀδελφότεκνός του ὁ κύρης τῆς Τύρου νὰ τὸ τελειώσῃ, ἐπάντεχεν [ὁ καλὸς αὐθέντης] νὰ τοῦ συντύχῃ καὶ νὰ τοὺς ἀποκόψῃ, καὶ [πολλὰ ἐπλημέλεψεν καὶ ἔβαλέν τον εἶς τὴν στράταν τῆς δικαιοσύνης καὶ ὅρκου, καὶ ἂν γενῇ θέλ᾿ εἶσταιν μεγάλη κατηγορία εἰς τὸν κόσμον· ἀμμὲ] εἰς κουφοῦ πόρταν ἐσυντύχαννεν, τίποτες οὐδὲν ἐφέλεσεν· ἐστράφην εἰς τὸν ρήγα τὸν ἀδελφότεκνόν του τὸν ρὲ Χαρὴν.
§44.-Τὴν α(ὐ)τὴν τρίτην κϚʹ ἀπρίλλην ͵ατϚʹ
[27]
ἐτελειώθησαν οἱ βουλές, καὶ ἐπῆγεν ὁ μισὲρ Ἀμαρὴν τε Λουζουνία ὁ ἀφέντης τῆς Τύρου, καὶ ὁ ἀφέντης ὁ Χαμερὴν ὁ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου ὁ ἀδελφός του, καὶ ὁ μισὲρ Παλίαν πρίντζης τῆς Γαλιλαίας ὁ γαμπρός του, καὶ ὅσοι ἦσαν τῆς βρωμισμένης βουλῆς εἰς τὸ λουτρόν, καὶ ἐστράφησαν ἔσσω του, καὶ ἐφάγαν γιόμαν ὅλοι ἀντάμα καὶ ἐλούθησαν εἰς τὸ λουτρὸν τοῦ σὶρ Χίου Περιστερῶν. Καὶ ἅνταν ἀποφάγαν, ἔπεψεν καὶ ἐκράξεν τους, ὅλους τοὺς λιζίους καὶ καβαλλάρους καὶ σορδάτους ὅσοι εὑρίσκουνταν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐβάλαν τους καὶ ὠμόσαν· καὶ ὠμόσαν μερτικὸν θεληματικῶς, καὶ μερτικὸν χωρὶς τὸ θέλημάν τους· καὶ ὁ ὅρκος ἔνε τοῦτος: «Μόννω εἰς τὰ ἅγια τοῦ θεοῦ εὐαγγέλια νὰ βλεπίσω [ὡς ὅσον ἦτον ἀφέντης μας,] τὸν ἀφέντην τῆς Τύρου κατὰ πρόσωπα πᾶσα ἀνθρώπου, ἐβγάλλοντα τὸ κορμὶν τοῦ ἀφέντη μας τοῦ ρηγός, τοῦ ποίου εἴμεστεν κρατούμενοι μὲ ὅρκον.»
§45.-Καὶ εἰς τοῦτα οὗλα ὁ σινεσκάρδος δὲν ἦτον, καὶ μανθάνοντά τον ἐκαβαλλίκευσεν, καὶ ἡ ἀδελφή του ἡ ρήγαινα ἡ μητέρα τοῦ ρηγὸς καὶ ἐπῆγα ν᾿ ἀποτζακκίσουν τὸν υἱόν της καὶ τοὺς ἄρχοντες· καὶ ἐμπαίνοντα ηὗραν οὕλ(ους) τοὺς καβαλάριδες, ψουμάτους, σορδιέριδες, πουρζέζιδες, λιζίους σωρεμένους, καὶ ἡ ρήγαινα ἐπαρακάλεσέν τους, καὶ ἐκατηγορῆσεν τους νὰ στραφοῦν ἀπὲ τὴν μερίαν τοῦ ρηγός: «Καὶ δὲν εἶνε τιμή σας, παρὰ πάντα ἀντροπή σας, καὶ κρίμαν· καὶ πᾶτε κατὰ πρόσωπα τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἀφέντη σας, καὶ βάλλετε τὸ νησσὶν τοῦτον εἰ(ς) σκά(ν)ταλον, καὶ ἀνοίγετε τ᾿ ἀμματία τοῦ λαοῦ καὶ νὰ ρεβελιάσουν· μηδὲν πᾶτε κατὰ πρόσωπα τοῦ καλοῦ σας ἀφέντη τοῦ ρηγὸς καὶ τούς ὅρκου(ς) σας!» Τότε οὗλοι εῖπαν: «Μὶ κακὸ νὰ πᾶμεν κατὰ πρόσωπα τοῦ ἀφέντη μας.»
§46.-Γροικῶντα ὁ κύρης τῆς Τύρου ἐσύντυχεν πολλὰ λογία χοντρὰ τοῦ θείου του τοῦ σινεσκάρδου,
[28]
λαλῶντα: «Τίς σοῦ εἶπε νἄρτῃς ἔσσω μου, καὶ ξηλώννεις τὲς δουλειές μου!» Τότες ὁ σινεσκάρδος ἀφῆκεν τὴν ρήγαιναν ἐκεῖ, καὶ κεῖνος ὲστράφην εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ ἐποῖκεν συντροφίαν τοῦ ρηγός, καὶ ἐφοβήθην μηδὲν βάλουν χέριν ἀπάνω του, ὅτι ἐθυμώθησαν.
§47.-Ἡ ρήγαινα ἔκλαυσεν πολλὰ καὶ ἐδέρνετον, καὶ τίποτες δὲν ἐφέλεσεν. Ἀκομὴ ὁ μάστρος τοῦ Σπιταλλίου φρέρε Τζάκε τε Μιλᾶ ἦτον ἔξω, καὶ τὸ νἄρτῃ ἐμηνῦσεν του· καὶ ᾿πῆγεν, καὶ ἐσμίκτην μετά τους· ὁ ποῖος ἐδάνεισεν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου μʹ χιλιάδες ἄσπρα τῆς Κύπρου. Ὁμοίως καὶ ὁ μισὲρ Τανολάνε ὁ πίσκοπος τῆς Λεμεσοῦ ἐσμίκτην μεσόν τους· καὶ ὁ κύρης τῆς Τύρου εἶχε τον πολλὰ ἀκριβόν. Θωρῶντα ἡ ρήγαινα ὅτι δὲν ὠφελᾷ καὶ δὲν ἠμπόρεσε νὰ τοὺς ἀποτζακκίση, παρὰ σκάνταλον ἐγινίσκετον, ἐστράφην πρὸς τὸν ρήγαν πολλὰ πικραμμένη μὲ κακὴν καρδίαν.
§48.-Τὴν αὐτὴν ἡμέραν τὸ ᾿σπερὸν ὅλοι ἀντάμα ἐγράψαν εἰς χαρτὶν τὲς ἀφορμὲς τοῦ αὐτοῦ ρηγός, διὰ τὰς ποίας ἐκαβαλλικέψαν καὶ ἦρταν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὸ τριπὰς κοντὰ εἰς τὸ κελλὶν τοῦ ρηγός· καὶ ἐνέβην ὁ μισὲρ Μπαντουὴν τε Ἰμπ(ε)λὴν εἰς τὸ κελλὶν τοῦ ρηγὸς ὅπου ᾿κείθετον ἀστενής, καὶ εῖπεν τοῦ ρηγός: «Δὲ τοὺς ἄρχοντες τοῦ λαοῦ σου, ἦλθαν εἰς αὑτόν σου νὰ συντύχουν!» Ὁ ρήγας ἐγύρισεν καὶ εἶπεν του: «Εἶσαι καὶ σοὺ μὲ τὴν συντροφίαν τους; γειά σου!» Καὶ ὅτοιμα ὁ κύρης τῆς Στύρου καὶ οὗλοι ἀντάμα ἐνέβησαν εἰς τὸ κελλὶν τοῦ ρηγὸς καὶ ηὗραν τον ἄρωστον, καὶ ἐκάθετον εἰς τὸ θρόνον καὶ ἕναν ραβδὶν εἰς τὸ χέριν του κὰὶ ἐκούμπιζεν.
§49.-Καὶ μοναῦτα ὥρισεν ὁ κύρης τοῦ Στύρου καὶ ἐδιαβάσαν τὸ χαρτίν, καὶ ἐδόθην τοῦ σὶρ Οῦγκε τε Ἰμπελὴν νὰ τὸ διαβάση ὀμπρὸς τοῦ ρηγὸς καὶ ὅλου τοῦ λαοῦ· τὸ ποῖον χαρτὶν ἦτον πολλὰ ζητήματα κατὰ
[29]
πρόσωπα τοῦ ρηγός, κατηγορῶντα τον καὶ μέφοντά τον· τὰ ποῖα ζητήματα εἶ πολλεξήγητα νὰ γραπτοῦν, ἀμμὲ τὸ μεγαλλείτερον ἐλάλεν, ὅτι ὁ ρήγας ὡς γοιὸν κουβερνιάζει τὸ ρηγάτον ἔρκεται ζημία, καὶ ὅνταν χρειαστῇ θέλει γυρέψειν νὰ πάρῃ ἀπὸ τοὺς λᾶς· «διὰ τοῦτον ἐφάνην μας ὅλους ἀντάμα καὶ ὠρδινιάσαμεν κουβερνούρην τὸν ἀδελφὸν τοῦ ρηγὸς τὸν κύρην τῆς Στύρου, ὡς γοιὸν ἐκεῖνος ὄπου εἶνε κλερονόμος, καὶ ἐμπαίνει του νὰ γυρέψῃ τὸ καλὸν τοῦ ρηγάτου.»
§50.-Ὁ ρήγας ἀπολογήθην καὶ εἶπεν τους: «Ἐγροίκησα τὸ κακὸν θέλημαν τὸ ἔχετε μετά μου, καὶ ἐγράψετε κεφάλαια ἄπρεπα· δὲν εἶμαι ἐγὼ ὁ πρῶτος ὅπου ἀρώστησα· ὅτι ὁ ρὲ Μπατουὴν εἶχεν μεγαλλείττερην ἀστένειαν, ὁ ποῖος ἦτον ρήγας τῶν Ἰεροσολύμων, καὶ οἱ ἀνθρῶποι του δὲν τοῦ ἐσηκῶσαν τὴν ἀφεντίαν του, ἀμμὲ εἶπαν, ῾ὁ θεὸς ὅπου τοῦ ἔπεψεν τὴν ἀστένειαν δύναται νὰ πέψῃ καὶ τὴν ὑγείαν.᾿ Ἀκομὴ γυρέψετε εἰς τὰς γραφὰς καὶ ναὔρετε, ὅτι ποττὲ δὲν ἐγίνετον εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ καμία βουλή, οὐ καμία [χρῆσις,] δίχως τὸ θέλημαν τοῦ ρηγός· οὐδὲν ἐξουσίαν ἔχετε νὰ μοῦ σηκώσετε τὴν ἐξουσίαν μου διὰ καμίαν ἀφορμὴν τὴν ἐγράψετε· καὶ εἴ τις τορμήσῃ καὶ πάγῃ κατὰ πρόσωπα τοῦ ὅρκου ὅπου μοῦ ἐποίκετε, ἔχω τὸν θεὸν κριτὴν ὁποῦ θέλει ποίσειν κρίσιν.»
§51.-Καὶ ὅταν ἐδιάβασεν ὁ μισὲρ Οὗνγγε τὲ Ἰμπελὴν τὸ χαρτίν, καὶ ἀπολογήθην ὁ ρήγας ἔμπροσθεν τοὺς αὐθέντες, καὶ τοῦ πόπουλου, τότες ἐξέβησαν ἀπὸ τὸ κελλὶν τοῦ ρηγός, καὶ ἐκάτζαν εἰς τὸ παλάτιν τοῦ ρηγός καὶ εἰς τοὺς ἡλιακούς· καὶ (ὁ) κύρης τῆς Στύρου καὶ ὁ κοντοσταύλης ὁ ἀδελφός του καὶ ὁ μισὲρ Ἐμπαλίαν τε Ἰμπελὴν ὁ πρίντζης τῆς Γαλιλαίας ἐκάτζαν εἰς τὴν αὐτὴν αὐλὴν εἰς τὴν μεγάλην λόντζαν. Καὶ ἕρισεν ὁ κουβερνούρης καὶ ἐδιαλαλῆσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν τὸ πῶς εἶνε κουβερνούρης τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, καὶ μηδὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ σκαλευτῇ ἀπὲ τὸ σπίτιν
[30]
του νὰ ποίσῃ ταραχήν· καὶ ὥρισεν καὶ ἐβουλλῶσαν τὸ σύνγ- κριτον καὶ τὴν βόταν ὅπου ἦτον ὁ βίος· καὶ ὥρισεν βʹ καβαλλά(ρι)δες ψουμάτους. τὸν σὶρ Τζουὰν λε Τὸρ καὶ τὸν σὶρ Οὗγκε τε Φὰρ νὰ πάρουν τὸν ὅρκον τοὺς πουρζέζιδες τῆς Λευκωσίας· οἱ ποῖοι ἐκάτζαν εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τῶν Ὀρνιθίων καὶ ἐπῆραν τὸν ὅρκον τοὺς λᾶς τῆς Λευκωσίας διὰ τὸν αὐτὸν κύρην τῆς Τᾁρου.
§52.-Ἡ δὲ ἡ ρήγαινα ἐκάτζεν εἰς τὸν ἡλιακὸν εἰς τὸ διάβαν τοὺς καβαλλάριδες καὶ ὅλου τοῦ λαοῦ ὅπου ἐδιάβαινεν, καὶ ἔσκισεν τὰ ροῦχα της καὶ ᾿ποῖκεν μέγαν κλάμαν, ὡς γοιὸν νἆχεν πεθάνειν ὁ υἱός της ὁ ρήγας· καὶ ἐγίνην μεγάλην λύπη νὰ την θωρῇ τινάς. Καὶ εἶχεν μέγαν φόβον εἰς τὴν καρδίαν της, λαλῶντα: «Ὁ θεὸς θέλει ποίσειν κρίσιν καὶ θέλω χάσειν τὰ παιδιά μου.» Καὶ ᾿παρακάλεν τὸν πᾶσαν ἕναν ὡς γοιὸν ἐδιαβαίννασιν, μηδὲν ποίσουν ἀγανάκτησι τοῦ ρηγὸς καὶ ὀργιστῇ τους ὁ θεὸς καὶ ξηλείψῃ τους· καὶ ἐλάλεν τούς το μὲ μεγάλην ταπείνωσιν καὶ γλυκεῖα λογία καὶ πολλὺν κλάμαν, γιὰ ν᾿ ἀφήσουν τὸν ρήγα εἰς τὴν ἀφεντίαν του, λαλῶντα τους, πῶς: «Εἶστε ἄνθρωποί του καὶ ὀμοστικοί του!» Καὶ ἐκαταρᾶτον τοὺς δύο τοὺς υἱούς, ὅπου ἀναμίξαν τοὺς καβαλλάριδες, καὶ ὁ διάβολος ἐσκλέρυνεν τὴν καρδίαν τους τόσον, ὅπου δὲν [ἐθέλα] νὰ τζακκιστοῦν νὰ στραφοῦν εἰς τὸν ἀφέντην τους· καὶ δὲν ἐγροικῆσαν τῆς καλῆς ρήγαινας ὅσα τοὺς ἐλάλεν. Ὁμοίως ἔμοσεν ὁ κύρης τῆς Τύρου νὰ βλεπίσῃ τὸ ρηγάτον καὶ τοὺς ἀφέντες, καὶ μηδὲν στρέψῃ τὸ κουβέρνον εἰς ὅλην του τὴν ζωήν.
§53.-Αφὸν τοῦτα οὗλα ἐγινήκασιν, ἔπεψεν ὁ ρὲ Χαρὴν τὴ νύκταν εἰς τὸν ἀδελφόν του τὸν κύρην τῆς Τύρου δυὸ καλογήρους τοῦ Σὰν Τομένικου καὶ ἕναν νοτάρην νὰ μεταγράψουν τὰ κεφάλαια τὰ ἐγράψαν διὰ λλόγου του· καὶ ἐπέψαν καὶ ἕναν καβαλλάρην μετά τους. Καὶ ζητῶντα τα τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου, ἔδωξέν τους καὶ
[31]
δὲν ἄκουσε νὰ τοὺς δώση τίποτες· ἀκομὴ ὥρισεν νὰ μὲν ἐμπῇ ὁ νοτάρης ὀμπρός του μὲ τοὺς καλογήρους καὶ μὲ τὸν καβαλλάρην. Θωρῶντα τὸ κακὸν θέλημαν, ἀποχαιρέτησάν τον καὶ ἐστράφησαν.
§54.-Τότες ἔπεψεν αʹ καβαλλάρην νὰ πάρῃ τὸν ὅρκον τους εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ οἱ λᾶς τῆς Κερυνίας καὶ ὁ σὶρ Ὀτὲτ τε Βὴς ὁ καπετάνος ἐκλειδῶσαν τὸ κάστρον καὶ ἐδῶξαν τὸν μαντατοφόρον καὶ ἐκράτησαν τὸ κάστρον διὰ τὸν ρήγαν. Καὶ τἄπισα ἐκόνπωσέν τον ἕνας λίζιος τῆς Κερυνίας ὀνόματι Ανδρὲ ντε Μπουνές, ὁ ποῖος ἐσύντυχεν τοῦ καπετάνου καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν Φαράντου καὶ τοὺς μαστόρους καὶ ἐστρέψαν τ ἀνοικταρία τοὺς μαντατοφόρους, ὁ ποῖος ἦτον τοῦ σὶρ Τελέμε τε Φρασέ. Τἄπισα οἱ καβαλλάριδες καὶ οἱ λίζοι, καὶ οῦλοι οἱ μαστόροι καὶ οὗλος ὁ λαός, σεργέντες καὶ ἄλλοι, ὠμόσαν τοῦ κυροῦ τῆς Τύρου καὶ ἐδιαλαλῆσαν τον διὰ κουβερνούρην. Ἀκομὴ ἔπεψεν εἰς τὴν Πάφον καὶ εἰς τὴν Νεμεσὸν καὶ ὡς ὅλα τὰ κάστρα, καὶ ἐπῆραν τὸν ὅρκον τους, καὶ ἐδιαλαλήθην παντοῦ διὰ κουβερνούρης.
§55.-Θωρῶντα ὁ μάστρος τοῦ Σπιταλλίου, ὅπου ἦτον εἰς τὴ Νεμεσὸν καὶ γ-οἱ ιδʹ ἐπσκόποι καὶ ἡγουμένοι, ὅτι ἐδιαλαλήθην κουβερνούρης ὁ κύρης τῆς Στύρου εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐμπαῖνναν καὶ ἐκατεβαῖνναν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγὸς ιεʹ ᾿μέρες νὰ μπορήσου νὰ τοὺ(ς) σάσουν· καὶ δὲν ἠμπορῆσαν νὰ ποίσουν ἄλλον, παρὰ ἐχωρίσαν ἀπὲ τοὺς εἰσσόδους τῆς ρηγάδας διὰ τὴν ζωὴν τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς ὑποταγῆς του· διὰ οὗλον του τὸ στάτον ρʹ χιλιάδες ὀνομίσματα, καὶ τῆς μητέρας του τῆς ρήγαινας χιλιάδες κʹ τὸν χρόνον· διὰ τὲς δύο του ἀδελφάδες τὰ κοράσια χιλιάδες ηʹ τὸν χρόνον· καὶ διὰ τὸν Οὗγκε τὸν ἀδελφότεκνόν του, υἱὸν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ μακαρίτη κοντοσταύλη τῆς Κύπρου, χιλιάδες ιʹ· καὶ διὰ τὴν θείαν τους τὴν κυρὰν τὴν Μαργαρίταν πρίντζαιναν τῆς Ἀντιοχείας καὶ κούνταιναν τῆς Τρίπολις
[32]
καὶ κυρὰν τῆς Τύρου χιλιάδες Ϛʹ τὸν χρόνον· διὰ τὲς ταμιτζέλλες, οἱ τε Μουφόρτου, κόρες τοῦ μακαρίτη κυροῦ τῆς Τύρου καὶ τον Τέρουντο μισὲρ Φιλίππου, χιλιάδες δʹ. Ὅπου εἶνε ὁμάδα ρμηʹ χιλιάδες ὀνομ(ίσμ)ατα τὸν χρόνον. Καὶ ἐδιάλεξεν ὁ ρήγας χωρία τὰ τοῦ ἀρέσαν, καὶ τὰ δελοιπὰ ἐμεῖναν εἰς τὸν κουβερνούρην.
§56.-Καὶ ἕρισεν ὁ ρὲ Χαρήν, ὅτι τὸ δικόν του νὰ δοθῇ εἰς φύλαξιν εἰς τὰ χέργια τοὺς πατέρες τοῦ Σὰν Τομένικου, καὶ νὰ πουλήσουν ὅλα του τὰ κινητικὰ πράματα καὶ νὰ πλερώσουν ὅσα ἀφῆκεν ὁ κύρης του ὁ ρὲ Οὗνγκες, καὶ ὅσους ἐχρῶστεν ὁ αὐτὸς ρὲ Χαρήν· καὶ νὰ δώσουν διὰ τὴν ἁρμασίαν τῶν δύων του ἀδελφάδων τετρακοσίες χιλιάδες ὀνομίσματα, πᾶσα μίας σʹ χιλιάδες· καὶ κεῖνα τὰ νὰ μείνουν νὰ ᾖνε εἰς τὴν βλέπισιν [τοὺς ἀδελφούς, τουτἔστιν τοὺς πατέρες,] διὰ τὴν χρῆσιν τοῦ νησσίου. Καὶ μὲ τοιοῦτον ὁ ρήγας ἐποῖκεν νὰ μὲν ἔχῃ ἐξουσίαν ὁ κύρης τῆς Τύρου νἄχῃ πογέριν νὰ ᾿γκίσῃ τίποτε εἰς τὸ ἐδικόν του. Καὶ ἔβαλεν εἰς τὸ διαλαλημὸν τὰ τζουελλία τοῦ ρηγός, τὰ κτηνὰ τῶν χωργιῶν του καὶ τοῦ στάβλου του, [τὰ χρυσᾶ του·] καὶ ἐγίνην μέγαν κλάμαν εἰς τὴν χώραν νὰ πουλέται τὸ δικὸν τοῦ ρηγὸς ἀποὺ ζῶντα του εἰς τὸν διαλαλημόν. Καὶ ἐπλερῶσαν ὅλους τοὺς ἀδικημένους τοῦ κυροῦ του καὶ κείνου. καὶ ἐποῖκαν γραψίματα μὲ νοτάρην μεσόν τους μὲ τὸν ἀδελφόν του τὸν κύρην τῆς Τύρου, καὶ ἐβουλλῶσαν το μὲ τὴν βοῦλλαν τους καὶ δύο βοῦλλες τοῦ κουμεντούρη τοῦ Σπιταλλίου· καὶ ἐσημάδεψάν το ὅλοι οἱ ἐπισκόποι καὶ πριούριδες, τζανούνιδες· καὶ ὁ ρήγας δὲν τὸ ἐσημάδεψεν, ἀμμὲ ἀποδιάβασεν τὸ πρᾶμαν.
§57.-Τὸ ἐλάλεν τὸ χαρτίν, ἐλάλεν οὕτως: Ἐμεῖς Χαρὴν χάριτος τοῦ θεοῦ ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων, Κύπρου, καὶ λαλοῦμεν ὡς ὅσοι μᾶς γροικοῦσιν τῆς αὐτῆς γραφῆς· ὅτι ἐσυμπάψαμεν μὲ τὸ θέλημάν μας τοὺς ἀνθρώπους μας· ὅτι ἐκρατήσαμεν ἀπὸ τοὺς εἰσσόδους τοῦ ρηγάτου ὀνομίσματα ρμηʹ χιλιάδες
[33]
καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ, καὶ τὰ ἐναπομένοντα θέλομε νὰ ᾖνε διὰ τὸ κουβέρνον τοῦ νησσίου· καὶ ἤτζου ἐστάθημαν κουντέντε τὰ δύο μέρη, [ὁ ρήγας καὶ] ὁ κύρης τῆς Τύρου.
§58.-Καὶ ἐπρουμουτίασεν ὁ ρήγας νὰ μὲν ἀγγαλέσῃ εἰς τὸν πάπαν. Ἀκομὴ ὁ ρήγας νὰ ἔχῃ δέκα συντρόφους σορδιέριδες ὡς γοιὸν εἶχεν πάντα, καὶ ιβʹ καβαλλάριδες ψουμάτους, καὶ κʹ τουρκοπούλλους ἀπάνω εἰς τὰ ἄλογα, καὶ εἰς οὕλους τοὺς βαχλιῶτες καὶ σιργέντες τοὺς εἶχεν καὶ ἐκράτεν. Τοῦτοι εἶνε οἱ καβαλλάριδες, τοὺς ἐκράτησεν, τοὺς ψουμάτους· ο μισὲρ Φιλίππη τε Ἰμπελὴν ὁ σινεσκάρδος ὁ θεῖος του, μισὲρ Ἐμπαλίαν τε Ἰμπελὴν Ναγκαρνήν, μισὲρ Λοὴς τε Νόρες, μισὲρ Πιὲρ Ζιπλέτ, μισὲρ Χαμερὴν τε Μιλμαρήν, μισὲρ Ἀνισία τε Μπρεές, μισὲ(ρ) Ρενὰτ τε Σασούνς, μισὲρ Τζουὰν Παπή, μισὲ(ρ) Οὗνγκεν Μπεντουήν. τοῦτοι οὗλοι ἦσαν ἀπλικεμένοι μὲ τὸν ρήγα.
§59.-Μετὰ κʹ ἡμέρες ὁ κύρης τῆς Τύρου μὲ τὴν συντροφίαν του ἔσσω του, καὶ τὰ ὀνόματα τοὺ(ς) συντροφούς του εἶνε τοῦτοι· μισὲρ Χα(με)ρὴν τε Λουζουνία ὁ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου ὁ ἀδελφός του, ὁ μισὲρ Παλίαν τε Ἰμπελὴν πρίντζης τῆς Γαλιλαίας, μισὲρ Τζουὰν τε Ἰμπελὴν ἀφέντης τοῦ Ἀρσεφίου, μισὲρ Ἐνπαντουὴν τε Ἰμπελήν, μισὲρ Οὗνγκε τε Ἰμπελήν, μισὲρ Φιλίππη τε Ἰμπελὴν ὁ νέος, μισὲ(ρ) Ρουπὴν τε Μουφόρτου, μισὲρ Οὗνγκε τε Ἰμπελήν, μισὲρ Ἐγκάντικορ τε Πεσάν, μισὲρ Τζουὰν τ᾿ Αντιότζε, μισὲρ Ἄγγε τε Μεπίταν, μισὲ(ρ) Ρενιὲρ Βισκούτης, δίχως τοὺς ψουμάτους· ἀμμὲ ἀπὸ τοὺς ἄνωθεν ιβʹ ἐξέβησαν γʹ καὶ ἐπῆγαν μὲ τὸν ρήγα, ὁ μισὲρ Παντουὴν τε Ἰμπελήν, μισὲ(ρ) Ρουπὴν τε Μουφόρτου, μισὲρ Ἄγκε τε Πέσαν, ὅτι ἀγρωνίσαν πῶς ῆτον κακὸν τὸ ἐποίκασιν· καὶ ὁ ρήγας ἐπερίλαβέν τους μετὰ χαρᾶς· καὶ πολλὰ ἐπλημελοῦσα νὰ βάλουν τὸν ρήγα εἰς τὸ θέλημάν τους, καὶ δὲν ἠμποροῦσαν.
[34]
§60.-Ὁ κύρης τῆς Τύρου ἐπῆρεν τὸ σύνγκριτον ἔσσω του, καὶ ἀφέντεψεν τὰ ρηγάτικα ὡς γοιὸν τὰ δικά του· ὁ ποῖος πρὶ νὰ βγῇ ἀπὲ τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγὸς ἐποῖκεν καὶ ἐμόσαν του ὁ σὶρ Φίλιππε τε Ἰμπελὴν ὁ σινεσκάρδος καὶ ὁ μισὲρ Τζουὰν Ταπιέρ, καθὼς ἐποῖκαν οἱ δελοιποὶ ἀφέντες, θέλοντα καὶ μὴ θέλοντα.
§61.-Ὁ ρήγας ἐξέβηκεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν Στρόβιλον, καὶ ἐπαρδιάβαζεν μὲ τὰ φαρκονία του. Καὶ ἡ ζήλα ἐνέβην εἰς τὸν κύρην τοῦ Στύρου· ἔσασεν μὲ τοὺς λᾶς του νὰ πᾶ ν᾿ ἀρεστιάσουν τὸν ρήγα μηδὲν πᾶν οἱ καβαλλάριδες τὴν νύκταν καὶ βουλεύγουνται μετά του καὶ μία νύκταν ἀρματώθησαν μὲ ἄλογα καὶ ἄρματα νὰ πᾶ νὰ πιάσουν τὸν ρὲ Χαρὴν ἀπὸ τὴν χώραν· καὶ τινὰς ὅπου ἀγάπαν τὸν ρήγαν ἔμαθέν το καὶ ᾿μήνυσέν το τοῦ ρηγὸς εἰς τὸν Στρόβιλον· ὁ ποῖος ἐξέβην μὲ τὴν συντροφιάν του καὶ ἦρτεν ξήκαμπα, καὶ ἀπὸ τὴν πόρταν τοῦ λουτροῦ ἐνέβην ἔσσω του. Καὶ ἅνταν ἐξημέρωσεν ἔμαθεν ὁ κύρης τοῦ Στύρου πῶς ὁ ρήγας ἦρτεν εἰς τὴν χώραν· ἐπικράνθην, καὶ εἶπεν: «Ἀκανεῖ, ἔχω καταπατητάδες.» Καὶ ἔβαλεν καὶ ἐβλέπαν τον ἀμπέξω ᾿μέρα νύκταν· καὶ ὁ ρήγας πάλε ἐβλέπετον, καὶ εῖχαν κακὴν ζωήν· ὅτι [ἐφοβοῦνταν] μὲν πέψῃ χαρτία εἰς τὴν Ρώμην καὶ ἐννοιάζουνταν καθημερινόν· καὶ ὁ διάβολος ἔβαλλεν ε῾ς τὴν καρδίαν του τὰ δὲν ἐννοιάζετον.
§62.-Ἀλήθεια ὁ κύρης τοῦ Στύρου ἔπεψεν μαντατοφόρους εἰς τὸν πάπα, τὸν κύρην τοῦ σουρίκου ὀνόματι σὶρ Χετοὺ Γγανιὰτζ, ὁ ποῖος ἦτον πολλὰ κατάδικος πάντα τοῦ [καλοῦ·] ὁ ποῖος ἦτον φευγὸς ἀπὸ τὴν Ἀρμενίαν διὰ πολλὰ κακὰ τὰ ἐποῖκεν κατὰ πρόσωπα τοῦ σὶρ Χετοὺμ τοῦ ἀφέντη του, κληρονόμου τῆς Ἀρμενίας, καὶ ἦρτεν εἰς τὸν ρὲ Χαρρὴν μὲ τὴν γυναῖκαν του καὶ μὲ τὰ παιδιά του· καὶ ὁ καλὸς ρὲ Χαρὴν ἐπεριλαβέν τον καὶ ἐποῖκεν του ζωὴν ὡς ἔπρεπεν. Καὶ ὡς γοιὸν ἔβαλλεν λογία μεσὸν τοῦ σὶρ
[35]
Χετοὺμ τοῦ ρηγὸς τῆς Ἀρμενίας καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ σὶρ Τόρος, καὶ τίτοιον σκάνταλον ὡς γοιὸν ἔβαλλεν εἰς τὴν Ἀρμενίαν μέσα τοὺς βʹ ἀδελφούς, τίτοιον σκάνταλον ἔβαλεν καὶ μέσα τοὺς βʹ ἀδελφοὺς τούτους· καὶ ὁτόσον ἐγίνετον, ὅτι μίαν ἡμέραν ἐπῆγαν καὶ ἀρεστιάσαν τὸν ρήγα εἰς τὲς ζʹ φεβρ(ουαρίου), ͵ατʹ Χριστοῦ, καὶ ἔβγαλεν δυναστικῶς τὸν ἀδελφόν του τὸν ρὲ Χαρρὴν καὶ ἐπέψεν τον εἰς τὴν Ἀρμενίαν εἰς τὸν ρὲ Χετοὺμ τὸν πεθθερόν του.
§63.-Καὶ τῇ εʹ μαρτίου ͵ατθʹ Χριστοῦ ὁ σὶρ Σιμοὺν τε Μουντολὶφ ὁ καβαλλάρης τὸν κύρην τῆς Τύρου ἐσφάξεν τον εἰς τὴν ἀναπάν. Καὶ τῇ κʹ αὐγούστου ͵ατθʹ Χριστοῦ ἐστράφην εἰς τὴν Κύπρον ὁ καλὸς ρὲ Χαρρὴν· καὶ ἐπέψαν τὸν υἱόν του ρήγαν τῆς Αρμενίας μὲ τὴν γυναῖκαν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου μὲ τὰ παιδιά της, τὸν Λιβοὺν τε Λουζουνίαν, ὁ ποῖος μετὰ τὸν θάνατον τοῦ παπποῦ του ἐγίνην ρήγας τῆς Ἀρμενίας· καὶ ἡ παρθένος Μαρία τε Λουζουνία κόρη τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου, ἑρμάσαν την μὲ τὸν ἀφέντην τὸν Μανουὴλ τὸν Κατακουζηνὸν τὸν δεσπότην τοῦ Μορέως, ὁ ποῖος ἦτον ἀδελφὸς τοῦ βασιλέως τῆς Κωνσταντινόπολις. Η ρήγαινα ἦτον εἰς τὸν πατέραν της. Καὶ ἀφέντεψεν, ἀφ᾿ ὃν ἐστέφθην ὥς που καὶ ἐπέθανεν, λθʹ χρόνους καὶ δʹ μῆνες καὶ κδʹ ἡμέρες, καὶ ἐπέθανεν ἡμέρα πέπτη τὴν ὕστερη μαρτίου ͵ατκδʹ Χριστοῦ εἰς τὸν Στρόβιλον· καὶ τὴν παρασκευγὴν τῇ θʹ ἀπριλλίου ἐφέραν τον ἀπέ τὸν Στρόβιλον εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸν Σὰν Τομένικον.
§64.-Ἀκομὴ τὸν ἰούλην μῆναν ͵ατνζʹ Χριστοῦ ὥρισεν ὁ ρὲ Οὗνγκες καὶ ἐφουρκίσαν ρʹ ἀνθρώπους, εἰς τὴν Ἀμόχουστον, εἰς τὴν Κερυνίαν, εἰς τὴν Πάφον, εἰς τὴν Λεμεσόν, εἰς τὴν Λευκωσίαν, εἰς τὸν Κορμακίτην ζʹ, εἰς τὸ Καρπάσιν ιϚʹ. Τοῦτοι οἱ ἀθρῶποι ἦσαν κλέφτες, κουρσάριδες, ληστάδες, καὶ ἐκουρσεῦγαν καὶ ἐσκοτῶνναν, καὶ ἐποῖκαν μεγάλα κακὰ εἰς τὸ νησσίν·
[36]
καὶ ὁ ἀμιράλλης ἀρμάτωσεν βʹ κάτεργα καὶ ἐπίασεν τὰ δύο κάτεργα τὰ κουρσάρικα, καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ἔπεψεν καὶ ἐφουρκίσαν τους.
§65.-Καὶ ἐκουρουνιάστην ὁ Οὗνγκε τε Λουζουνίας ὁ ἀνιψιός του· καὶ νὰ σᾶς εἰπῶ τὰ πράγματα τὰ ἐγίνουνταν εἰς τὸν καιρόν του. Εἰς τοὺς ͵ατλʹ Χριστοῦ ἐκατέβην ὁ ποταμὸς [τῆς χώρας] τόσον μέγας καὶ ἐξηρίζωσεν πολλὰ δεντρά, καὶ ἐκατέβασέν τα καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν χώραν, καὶ ἐστούππωσεν τὸ γιοφύριν τοῦ σινεσκάρδου· καὶ ὁ ποταμὸς ἐπῆγεν τριγύρου τῆς χώρας καὶ ἐχάλασεν πολλὰ σπιτία καὶ ἔπνιξεν πολλὺν λαόν· καὶ τὸ ψῆλος τοῦ νεροῦ ἔχει σημάδιν ἕναν καρφὶν εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τῶν Ὀρνιθίων. §66.-Καὶ εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ατμηʹ ἔπεψεν ὁ θεὸς θανατικὸν μέγαν διὰ τὰς ἁμαρτίες μας, καὶ ἐπέθανεν τὸ ἥμισον τοῦ νησσίου. Καὶ εἰς τοὺς ͵ατναʹ ἄρχεψεν ἡ εὐλογημένη ἀκρίδα καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ εἰς τοὺς ͵ατξγʹ ἦλθεν ἄλλον θανατικὸν τῶν παιδίων καὶ ἐξηλείπτην [τὸ νησσίν.]
§67.-Ἀγροικήσετε πῶς ἡ ἁγία Ἑλένη μὲ τὸ θέλημαν τοῦ θεοῦ ἔφηκεν πολλὰ προσκυνήματα εἰς τὸ νησσίν, τὸν σταυρὸν τὸν μέγαν καὶ τὸν μικρὸν εἰς τὴν Τόγνην, ὁ ποῖος ἐπολόμαν πολλὰ θαύματα καὶ πολλὲς ἰατρεῖες. Θωρῶντα οἱ Λατῖνοι ἐζηλεῦγαν καὶ ἐλαλοῦσαν ὅτι δὲν εῖνε θαῦμα τοῦ σταυροῦ, ἀμμὲ οἱ Ρωμαῖοι μὲ μαγεῖες πολομοῦν θαύματα· ἄλλοι ἐλαλοῦσαν «Ὄχι, ἀμμὲ τὰ θαύματα διὰ τοῦ σταυροῦ γινίσκουνται.» Γροικῶντα ἕνας παπᾶς λατῖνος ἐθυμώθην, ὀνόματι σὶρ Τζούαν Σαρθαμαρήν· ἐπῆγεν εἰς τὴν Τόγνην καὶ τὴ νύκταν ἔκλεψεν τὸν ζωοποιὸν ξύλον καὶ ἐβάλεν το ἀπουκάτω εἰς τὴν κότταν του, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν γιαλόν, ὅπου τὸν ἐγδέχετον τὸ ξύλον νὰ τὸν σηκῶσῃ· καὶ ἐνέβην ἐς τὸ ξύλον καὶ ἀρμενίσαν. Ω τοῦ θαύματος! παραῦτα ἐγίνην ζάλη καὶ ἦρτα νὰ πνιγοῦσιν, καὶ ἐβγάλαν τον εἰς τὴν γῆν· ὁ ποῖος ἔβγαλεν [τὰ τζουελλία καὶ οὗλον τὸ]
[37]
μαργαριτάριν καὶ ἐπῆρεν τα, καὶ τὸν ζωοποιὸν ξύλον ἐρίψεν το μέσα εἰς τὴν κερατζίαν τοῦ Ἀβρὰν εἰς τὸ χωρίον τὸ Καλαμούλλιν, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ ξύλον καὶ ἐπέρασεν.
§68.-Ὁ δὲ ὁ σταυρὸς τῶν Λυμπίων, τουτἔστιν ὁ μέγας, μοναχός του ἦλθεν κάτω τοῦ ὄρου, καὶ ἦτον εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αυκςʹ, [ὡς ὅπου οἱ Σαρακηνοὶ ἦλθαν καὶ ἐκάψαν τὴν ἐκκλησίαν.] ἀλήθεια τὸ τιμίου ξύλου ὅπου ἦτον μέσα ἔμεινεν χωρὶς βλάβην μὲ τὸ χρυσάφιν τὸ ἦτον μετά του.
§69.-Ἡ ποία κλεψία τὴν ἐποῖκεν ὁ παπᾶς εἰς τὸν σταυρὸν ἔτον ͵ατιηʹ Χριστοὺ· καὶ ἔμεινεν τὸ τίμιον ξύλον ὁ σταυρὸς εἰς τὴν κερατζίαν κβʹ χρόνους, καὶ εἰς τοὺς ὰτμʹ Χριστοῦ ὅνταν ἐθέλησε νὰ φανερωθῇ, ἐφάνην εἰς ὅρωμαν εἰς ἕναν σκλαβοποῦλλον βοσκαρίδιν τῶν σφακτῶν ἀπὲ τὸ χωργιὸν τὸ Καλαμούλλιν, ὀνόματι (Γ)εώργιος, τὸν ποῖον αἰχμαλωτεῦσαν οἱ κουρσάριδες καὶ ἐπουλῆσαν το εἰς τὸ αὐτὸν χωρίον κοντὰ τῆς Κακορακίας· καὶ ὁ αὐτὸς Γεώργιος ἐξηγήθην τὸ ὅρωμάν του πολλοὺς καὶ εἶπαν του: «Εἶνε φαντασία!» καὶ συχνὰ ἐθῶρεν, ὅτι ἔκραζάν τον καὶ ἐλαλοῦσαν του τ᾿ ὄνομάν του: «Ἔλα εἰς αὑτόν μου, κ᾿ ἐγὼ νὰ σοῦ δώσω θησαυρόν, ἁποῦ νὰ μὲν σὲ λείψῃ.» Οἱ δ᾿ ἐκεῖνοι ἁποῦ τοῦ ᾿γροικοῦσαν πάντα ἐλαλοῦσαν του: «Φαντασία τοῦ δαίμονος εἶνε!»
§70.Ἐγένετον [εἰς τὸν καιρὸν ἐκεῖνον] ὅτι, ὡς γοιὸν ἔβοσκεν τὰ σφαχτά, ἐκοπίασεν καὶ ἔππεσε νὰ κοιμηθῆ κοντὰ τῆς κερατζίας ὅπου ἦτον ὁ σταυρός, καὶ δὲν ἠμπόρε νὰ κοιμηθῇ· καὶ ὡς γοιὸν ἐκείθετον, ἐβίγλισεν ψηλὰ καὶ θωρεῖ ἕναν κεράτζιν εἰς τὸ κλαδὶν τῆς κερατζίας· ἐσηκώθην καὶ ἐπεθύμησεν νὰ τὸ φάγῃ· καὶ ᾿σηκώθην καὶ σύρνει τὸ ραβδίν του νὰ ρίψῃ τὸ κεράτζιν, καὶ ἐπεριπλέκτην εἰς τὰ κλαδία τὸ ραβδίν· τότε ἐπίασεν πέτραν καὶ ἔσυρε νὰ ρίψη τὸ ραβδίν, καὶ
[38]
ὡς γοιὸν ἐπῆγεν νὰ σύρῃ τὴν πέτραν, θωρεῖ λαμπρὸν μέσα εἰς τὴν κερατζίαν καὶ ἐφοβήθην· πιάννει τὸ ραβδίν, καὶ ἐπῆγεν τρεχάτος εἰς τὸ χωργιὸν καὶ ἔβαλε φωνές: «Ἐλᾶτε, ὅτι λαμπρὸν ἐβάλαν εἰς τὴν κερατζίαν, καὶ δὲν εἶδα τίς τὸ ἔβαλεν, διὰ νὰ κάψουν τὸ δεντρόν!» Τοῦτον ἐποῖκεν το νὰ μὲν ἐννοιαστοῦν πῶς ἐκεῖνος ἔβαλεν τὸ λαμπρόν. Ὁ λαὸς ὅτοιμα ἐπίασε νερὸν καὶ ξιναρία καὶ ἦλθα ν᾿ ἀγιτιάσουν τὸ δεντρόν, καὶ μὲν γινῇ καὶ περίτου ζημία· καὶ ὅσον ἦρταν θωροῦν τὸ λαμπρόν· ἅνταν ἦρταν κοντά, τότες ἐσκίσαν μέσα τὴν κερατζίαν μὲ τὸ ξινάριν, καὶ άνοιξεν ὀλλίγον ἡ κερατζία, καὶ παραῦτα ἐβγῆκεν ἡ μυρῳδία, ὡς γοιὸν τὸν μοῦσκον. Ὁ παιδίος θεωρεῖ τὸν σταυρὸν κ᾿ ἔβαλεν φωνὴν μεγάλα: «Τώρα ἐτελειῶσαν τὰ ᾿ρώματά μου· ᾿δέτε τὸν σταυρὸν τον κυρίου!» Καὶ βάλλει τὸ χέριν του καὶ πιάννει τὸν ζωοποιὸν σταυρόν. Καὶ παραῦτα πιάννουν τον οἱ ἱερεῖς, καὶ παραῦτα ἐγιάναν ιβʹ ἀστενεῖς ἀπὸ πολλὲς ἀστένειες, ἁποῦ εἶχαν λαμπαχίον, ἄλλοι ὅπου ἐπηγαῖνναν αἷμαν, στραβοί, λωροί, καὶ ἄλλοι. Καὶ ὁ λόγος ἐβγῆκεν εἰς τὰ περίχωρα.
§71.-Γροικῶντα το ὁ πίσκοπος των Λευκάρων ἐπῆγεν μὲ τὸ κλῆρος του καὶ λαὸς πολλύς, καὶ ἦλθαν ζητῶν τὸν σταυρόν, λαλῶντα: «Τοῦτος εἶνε ἁποῦ ἐκλέψαν ἀπὸ τὴν Τόγνην.» Καὶ ὁ παιδίος ὁ Γεώργιος δὲν ἐθέλησε νὰ τὸν δώσῃ· ἀμμὲ ὅτοιμα ἐπῆρεν τὸν σταυρόν, καὶ ἦρτεν εἰς τὸν ρήγα καὶ εἶπεν του τὸ πρᾶμαν πῶς ἐτραβενίασεν. Ὁ ρήγας ἐβάλεν τον εἰς τὸ σπίτιν του, καὶ θωρῶντα τὰ πολλὰ θαύματα ποῦ ᾿γινίσθικουνταν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς του ἐπεθύμησε νὰ τὸν κρατήσῃ εἰς τὸ σπίτιν του· καὶ ἐκρατῆσεν τον ιαʹ ἡμέρες. Καὶ τὴν νύκταν ὡς γοιὸν ἐκοιμᾶτον ὁ ρήγας εἶδεν ἕναν ὅρωμαν πολλὰ κακὸν καὶ ᾿φοβήθην, καὶ ἔκραξεν τὸν Γεώργιον καὶ ἔδωκέν του τὸν σταυρόν. Καὶ ἐγύρεψάν το νὰ πάγῃ εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἐπῆγεν μὲ τὸν σταυρόν, καὶ ἐποῖκεν πολλὰ θαύματα. Καὶ [ἐκρέμμισεν ὁ παιδίος] καὶ ἐτζάκκίστην τὸ πόδιν του, καὶ διὰ θελήματος θεοῦ
[39]
καὶ τῆς ἐνεργείας τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ ἐγίανεν· καὶ ἐκουρεύτην μοναχὸς καὶ ἐκράξαν τον Γαβριήλ.
§72.-Καὶ γιατὶ οἱ Λατῖνοι φθονοῦν τοὺς Ρωμαίους, κρύβγουν τὰ θαύματα τὰ γινίσκουνται ἀποὺ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἀποὺ τὰ τίμια ξύλα εἰς τὰς ἐκκλησίας τῶν Ρωμαίων, ὄχι δι᾿ ἀπιστίαν, ἀμμὲ διὰ φθόνον· διὰ τοῦτον ἐλαλούσασιν, ὅτι ὁ σταυρὸς δὲν εἶνε τίμιον ξύλον, οἱ κλησιαστικοὶ λατῖνοι, ἀμμὲ τὰ θαύματα γινίσκουνται ἀποὺ τέχνες.
§73.-Σ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν εὑρέθην εἰς τὴν Λευκωσίαν ἐπίσκοπος τῆς Ἀμοχούστου ὁ Φράνγκος, ὀνόματι Φρὲ Μαρά· ψεματινὰ λογία τῶν Λατίνων λαλῶντα: «Οἱ Ρωμαῖοι πλανοῦν τὸν λαὸν καὶ βάλλουν τους εἰς αἱρεσίαν λαλῶντα διὰ τὸν σταυρὸν πῶς ἔνι τίμιον ξύλον ἀπὸ τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, καὶ λαλοῦν ψέματα καὶ πέφτουν ὡς γοιὸν τοὺς Ἕλληνες καὶ ὀνομάζουν πράματα ἄπρεπα τὰ ποῖα δὲν εῖνε·» ἔππεσεν ὁ πίσκοπος εἰ(ς) ζήλαν, καὶ μὲ μεγάλην κακίαν ἐπῆγεν εἰς τὸν ρὲ Οὗνγκε καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἤξευρε, ὅτι εἶνε ἁμαρτίες οἱ ποῖες συγχωροῦνται μὲ τὸν φυμιατόν,»-οἱ δὲ οἱ Λατῖνοι ἔχου νερὸν τοῦ ἁγιασμοῦ τὸ πολομοῦν τὸ σαββάτον καὶ λέγουν, συγχωροῦνται μὲ τὸ δρόσος,-«ἄλλες ἁμαρτίες συγχωροῦνται διὰ προσευχῆς καὶ νηστείας, καὶ ἄλλες διὰ τὸ λαμπρόν, τὸ λέγομεν πῦρ καθαρτήριον· οἱ δὲ ἁμαρτίες ὁποῦ σύρνουν τὸν λαὸν εἰς ἀπιστίαν, καὶ οἱ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ ἀπομεινίσκουν το, τοῦτοι πᾶσιν ἀσυμπάθητοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον· διὰ τοῦτον ἐφάνην, ὅτι ἐγὼ καὶ σοὺ θέλομεν δώσειν λόγον τοῦ θεοῦ διατὶ γροικοῦμεν, ὅτι μεσόν μας ἕναν κοπέλλιν ἐπελέκισεν ἕναν σταυρὸν [καὶ λαλεῖ ὅτι εἶνε ἀπὸ τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ,] καὶ μεῖς βαστοῦμεν το.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Τἴντα μέλλει νὰ γινῇ;» Ὁ πίσκοπος εἶπεν του: «Νὰ τὸ ἐξετάσωμεν, ἂν ᾖνε ἀπὸ τὸ ξύλον τοῦ ζωοποιοῦ.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Εἶναι νὰ ξετάσω τὰ μυστήρια τῶν ἐκκλησιῶν;» Εἶπεν του
[40]
ὁ πίσκοπος: «Ὄχι, ἐμέναν, ἐμέναν ἐγκίζει! ἀμμέ», εἶπεν του, «χωρὶς τῆς βοηθείας σου δὲν ἠμπορῶ νὰ τὸ ποίσω.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Ποῖσε ἐκεῖνον τὸ εἶνε χρῆσι ὀμπρός μου, καὶ δὲν εἶνε τινὰς νὰ σὲ καταδικάσῃ.» Ὁ πίσκοπος εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἠξεῦρε πῶς ἐξετάζουνται τὰ τίμια ξύλα διὰ πυρὸς καὶ αἵματος· διὰ τὸ λαμπρόν, νὰ τὸ βάλῃς τὸ ξύλον, καὶ ἇν καγῆ δὲν εἶνε τίμιον ξύλον, εἰ δὲ μείνη χωρὶς βλάβην, εἶνε τίμιον ξύλον· ἀκομὴ ἀνὲν καὶ τρέχῃ ἀπὸ τινὰν αἷμαν καὶ νὰ τὸ βάλῃς πάνω, στέκει τὸ αἷμαν καὶ πήσσει.» Ὁ ρήγας εῖπεν του: «Ποῖσε τὸ σοῦ φαίνεται.»
§74.-Τότε ὥρισεν ὁ πίσκοπος, καὶ ἐφέραν τὸ μέγαν κανούνιν τὸ ρηγάτικον τὸ τετρακάντουνον, καὶ ἐγέμωσάν το κάρβουνα καὶ ἇψαν τα, καὶ ἐπίασεν τὸν σταυρόν ὁ ποῖος ἦτον χωρὶς ἀσήμιν καὶ ἔβαλέν τον ὀμπρὸς τοῦ ρηγὸς καὶ ὅλους ὅπου ἦτον εἰς τὸ παλάτιν μέσα εἰς τὸ λαμπρόν· καὶ ἐποῖκεν ὥραν πολλήν, ὅτι πολλοὶ ἐλαλοῦσαν: «Ἐκάην.» Τἄπισα ἐπιάσαν τον μὲ τὸν ζαμμὸν καὶ ἐβγάλαν τον, καὶ ἔμεινεν χωρὶς βλάβην ὡς γοιὸν ἦτον. Ἡ ρήγαινα ἡ Ἀλὶς ἡ γυναίκα τοῦ ρὲ Οὗνγκε, [ἦτον ἡ γλῶσσα της πιασμένη ἀπὲ τὴν Μαχαιριώτισσαν·] τὸ νὰ ᾿δῇ τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ σωστὸν καὶ καλά, ὡς γοιὸν τὸ ᾿βάλασιν, ἔβαλεν φωνὴν μεγάλην: «Πιστεύω, κύριε, ὅτι τοῦτον τὸ ξύλον εἶνε ἀπὸ τὸ ξύλον τοῦ Χριστοῦ.» Παὶ λαλῶντα τὸν λόγον, ἐκαθάρισεν ἡ γλῶσσα της, ὢ τοῦ θαύματος! Τότε ὁ ρήγας ἔκραξεν τὸν μοναχὸν Γαβριὴλ καὶ εἶπεν του: «Ἔπαρ᾿ τὸ ζωοποιὸν σταυρὸν καὶ ἄμε ὅπου θέλεις εἰς ὅλον μου τὸ νησσίν, μόνον μὲν τορμήσῃς νὰ τὸν πάρῃς ἔξω τῆς Κύπρου, καὶ ἂν τὸν πάρης θέλω σοῦ δώσειν κακὸν θάνατον.»
§75.-Εἰς τὲς ἡμέρες ἐκεῖνες ἡ τάμε Μαρία τε Πλισίε διὰ τὸ θαῦμαν τὸ εἶδεν εἰς τὴν ἀδελφοτέκνην της καὶ διὰ νὰ κατευοδωθῇ ὁ ἄντρας της,-ὅτι ὁ ρήγας ἔπεψέν τον μαντατοφόρον εἰς τὸν πάπαν, [νὰ μερώσουν,]
[41]
μὲ τοὺς Γενουβίσους διὰ μάλλωμαν τὸ ᾿γίνην μεσόν τους καὶ τοὺς Κυπριῶτες,-ἐζήτησεν μὲ ὅλην της τὴν καρδίαν τοῦ ρηγὸς νὰ τῆς δώσῃ ὁρισμὸν καὶ τόπον νὰ κτίσῃ ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ ἀποὺ γῆς. Ὁ ρήγας μετὰ χαρᾶς ἔδωκέν της ὁρισμόν. Τότες ἡ ἀρχόντισσα ἔκραξεν τὸν μοναχὸν Γαβριὴλ καὶ εἶπεν του· διὰ τὰ μεγάλα θαυμάσια τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ ἐμπῆκεν εἰς ὄρεξιν νὰ κτίσῃ ναὸν τοῦ τιμίου σταυροῦ διὰ τὴν ψυχήν της· «Διὰ τοῦτον», εἶπεν του, «ἄμε ὅπου νὰ σ᾿ ἀρέσῃ νὰ εὕρῃς τόπον νὰ κτίσωμεν ναόν.»
§76.-[Ἀκομὴ ἡ χώρα δὲν ἦτον κτισμένον τὸ τειχίον.] Ὁ μοναχὸς ἐζήτησεν τοῦ θεοῦ νὰ τοῦ ἀποκαλύψῃ ποῦ νὰ τὸν κτίσῃ τὸ ναόν, καὶ ἐπλημέλαν ὅτοσα, ὅτι ἐφάνην του εἰς ἕναν ἀναπαμένον τόπον νὰ τὸν ᾿γείρουν [ὅπου εἶνε εἰς τὴν γῆν] τοῦ Ἁγίου Δομετίου. Καὶ εἶπεν το τῆς καβαλλαρίας, ἡ ποία παραῦτα ὥρισεν καὶ ἐσγάψαν καὶ ἐθεμελιῶσαν τον μὲ τὴν εὐχὴν τοῦ ἐπισκόπου Λευκωσίας. Καὶ ἅνταν ἐτελειώθην ὁ ναός, ὥρισεν ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινα καὶ ἐκτίσαν κελλία διὰ μοναχούς, καὶ ἐποῖκεν τὴν μονήν, καὶ ἐξωδίασεν καὶ ζωγραφίσαν την καὶ ἐβάλαν τὰς εἰκόνας εἰς τὰ στασιδία, καὶ ἐποῖκεν τὰ ἱερὰ ἀργυρᾶ καὶ τὰ βιβλία· καὶ οὕλην τούτην τὴν ἔξοδον ἐποῖκεν την ἡ ρήγαινα Ἀλὶς ἡ γυναῖκα τοῦ ρηγὸς τοῦ ρὲ Οὗνγκε· καὶ ἐκράκτην ὁ Σταυρὸς ὁ Φανερωμένος· καὶ τὸ ξύλον ἐκόσμησέν το μὲ τὸ ἀσήμιν καὶ χρυσίον καὶ μαργαριτάριν καὶ πέτρες πρετζιοῦζες, καὶ ἐβάλαν τον εἰς ἕναν σεντούκιν καὶ ἐβάλαν τον μέσα εἰς τὸν αὐτὸν ναόν.
§77.-Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εὑρέθην εἰς τὴν Κύπρον ὁ πατριάρχης τῆς Ἀντιοχείας ὀνόματι Ἰγνάτιος· θωρῶντα τὸν ἔξοδον καὶ τὸ θέλημαν τῆς καβαλλαρίας καὶ τῆς ρήγαινας, καὶ τὰ θαύματα τοῦ σταυροῦ, ἐποῖκεν καὶ ἐποῖκαν ἕναν σταυρὸν μέγαν, ξυλένον κάρυνον, τὸ μάκρος πιθαμὲς ε~Ϝ, τὸ πλάτος τοῦ ξύλου δʹ δακτυλία· καὶ ἐγκαινίασέν τον καὶ ἐμύρωσέν τον μὲ γʹ λοὲς ἀποὺ
[42]
πάνω ὡς κάτω καὶ ἔβαλεν μέσα ὀλλίγον ἀπὲ τὸ τίμιον ξύλον, καὶ ἔβαλεν ἀπὲ τὸ σῶμαν τοῦ Κυρίου τῆς ἁγίας Πέφτης μέσα, καὶ ἔγραψεν τοὺς δέκα ὁρισμοὺς καὶ τὸ Εὐαγκέλιον τυῦ κατὰ Ἰωάννην, τὴν διαθήκην τῆς ἁγίας Πέμπτης, καὶ ἔβαλεν λείψανα [τῶν ἁγίων μϚʹ,] τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου ἀρχιεπισκόπου Κύπρου, τοῦ ἁγίου Τριφυλλίου ἐπισκόπου Λευκωσίας, τοῦ ἁγίου Σωζομένου Ποταμίας καὶ τοῦ ἁγίου Ἡρακλειδίου, καὶ τῶν ἁγίων μʹ μαρτύρων τῶν ἐν Σεβαστεί͵α, καὶ τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου μονῆς τῶν ἱερέων, καὶ ἐποῖκεν ὀπίσω τοῦ σταυροῦ χολέτραν κ᾿ ἐκεῖ μέσα ἔβαλεν τὰ ἄνωθεν, καὶ ἐσφαλίσεν τα, καὶ ἐσκεπάσεν τα ὅλον τὸν σταυρὸν μὲ τὸ μεταξωτόν, καὶ ἐβάλεν τον εἰς τὸ κουβούκλιν τοῦ αὐτοῦ ναοῦ, καὶ εἶνε γραμμένον εἰς τὸ βιβλίον τοῦ αὐτοῦ σταυροῦ· καὶ ὅνταν γινίσκεται θανατικόν, ἢ ἀκρίδα, ἢ ἀβροχία, νὰ πολομοῦν λιτὴν καὶ νὰ ἐβγάλουν τὸν φανερωμένον σταυρὸν καὶ νὰ τὸν λιτανέσσουν τριγύρου τῆς ἐκκλησίας καὶ νὰ ποίσουν δρόσος νὰ τὸν βουττήσουν καὶ νὰ τὸν ραντίσουν κατὰ τὸν ἀέραν, καὶ ὁ θεὸς νὰ σηκώσῃ τὴν ὀργήν, καθὼς ἐπροείπαμεν.
§78.-Ὁ αὐτὸς ρὲ Οὗνγγε ἔζησεν πολλὺν καιρὸν καὶ ἐποῖκεν υἱοὺς καὶ κόρες, καὶ μερτικὸν ἐπεθάναν καὶ μερτικὸν ἐζῆσαν· ὁ πρῶτος ἦτον ὅ σὶρ Πιὲρ τε Λουζουνίας κούντης τῆς Τρίπολις, ὁ δεύτερος ὁ Τζουὰν τε Λουζουνίας πρίντζης τῆς Ἀντιοχείας καὶ κοντοσταύλης Κύπρου, καὶ ὁ μικρὸς σὶρ Τζακὲτ τε Λουζουνίας κοντοσταύλης [τῶν Ἱεροσολύμων·] καὶ κόρην μίαν ὀνόματι Τζίβα, καὶ ἅρμασέν την μὲ τὸν σὶρ Φαράντον τε Μαγίορ.
§79.-Καὶ θωρῶντα ὁ αὐτὸς κούντης καὶ (ὁ) πρίντζης τοὺς ἐρχομένους ἀπὸ τὴν δύσιν ὄμορφους καὶ καλούς, ἐνέβην ζήλα εἰς τὴν καρδίαν τους νὰ πᾶσιν πέρα εἰς τὴν δύσιν νὰ ᾿δοῦν τὸν κόσμον καὶ νὰ γευτοῦν τὴν ξενιτείαν, ἡ ποία εἶνε πολλὰ γλυκεῖα εἰς ἐκείνους
[43]
ὅπου δὲν τὴν ἐγευτῆσαν καὶ πολλὰ πικρὴ εἰς ἐκείνους ὅπου τὴν εἴδασιν. Ἐβουλευτῆσαν ἀποὺ ᾿μέρες μὲ τοὺς καβαλλάριδες τῆς βουλῆς τους νὰ φύγουν νὰ πᾶ νὰ ᾿δοῦν τὸν κόσμον, καὶ εἶπαν το καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν Λουμπάρη, καὶ ἐσμίκτη νὰ πάγῃ μετά τους, διατὶ ἦτον ὁ περίτου δυνατὸς καὶ ὀμορφόττερος καβαλλάρης ὁποῦ εὑρίσκετον εἰς τὴν Κύπρον καὶ εἰς πολλὺν τόπον· ὁ ποῖος ἦτον μηνιασμένος καὶ εἶχεν μηνίον ὀνομίσματα ωʹ τὸν χρόνον μοναχά, καὶ ἦτον πολλὰ πικραμμένος τιτοῖος καβαλλάρης νὰ ᾖνε ἤτζου κακὰ ψηφισμένος. Καὶ [ἔχοντα] καὶ τὸ θέλημαν τῶν παιδίων τοῦ ρηγὸς ἐζήτησεν ἀπὸ τὸν ρήγαν ὁρισμὸν νὰ πάγῃ νὰ περάσῃ καὶ ἐδῶκεν του διὰ νὰ μηδὲν δείξῃ ὀξόμπλιν τοὺς ἄλλους καβαλλάριδες νὰ τὸν βαρυνίσκου νὰ τοὺς πιντώννῃ τὸ μηνίον τους καὶ νὰ τοὺς χαρίζῃ καὶ χωρία· ὁ ποῖος ἐπήγεν εἰς τὰ παραγιαλία γυρεύγοντα ξύλα νὰ περάσῃ μὲ τὰ δύο παιδία τοῦ ρηγός. Καὶ εἰς τοὺς ͵ατμθʹ ἐφύγαν οἱ δύο υἱοὶ τοῦ ρηγός, καὶ ἐπῆγεν μετά τους ὁ σὶρ Πιὲρ τε Κοῦντζες.
§80.-Ὅνταν έγροίκησεν ὁ ρήγας πῶς ἐπῆγαν τὰ δύο του παιδία, πολλὰ ἐλυπήθην, καὶ δὲν ἠμπορῶ νὰ σᾶς ξηγηθῶ τὴν πικρίαν τὴν ἐδιάβασεν. Παραῦτα ἐμήνυσεν τοὺς ἐμπαλίδες, τοὺ(ς) τζιβιτάνους, καὶ οὕλους τοὺς βλεπατόρους τοῦ νησσίου, νὰ ποίσουν καλὲς βίγλες, πὰς καὶ δὲν ἐπέρασαν τὰ παιδιά του, νὰ πέψῃ νὰ τὰ κολακέψῃ. Καὶ κεῖνοι ηὗραν ξύλα καὶ ἐπεράσαν ἀπὲ τὰ Στυλαρία ἀποὺ μίαν μερίαν· καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν Λουμπὰρ ἦτον εἰς ἄλλην μερίαν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ ἐμπαλὴ τῆς Ἀμοχούστου, ὁ ποῖος ἔπεψεν καὶ ἔφερέν τον καὶ ἔβαλέν τον εἰς τὴν φυλακὴν τῆς Ἀμοχούστου.
§81.Ὁ ρή(γ)ας ἐπῆρεν ὅλην του τὴν παρουνίαν καὶ ἐξέβην γυρεύγοντα τὰ παιδιά του, καὶ ἦτον νὰ μορίσῃ ἀποὺ τὸ κακόν του· καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ηὗρεν τὸν πτωχὸν τὸν σὶρ Τζουὰν Λουμπάρ, τὸν εἶχεν
[44]
πιάσειν ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Μουντελίφ, ὅπου ἦτον εἰς τὸν τόπον τοῦ ἐμπαλὴ τῆς Ἀμοχούστου. Καὶ ηὗρεν τον εἰς τὴν φυλακὴν ὁ ρήγας, ἀνγκρισμένος μετά του, ὅτι ἐπολογίασέν τον, καὶ ἐζήτησε νὰ πάγῃ νὰ περάσῃ· καὶ ὁ ρήγας εἶπεν εἰς τὴν καρδιάν του, «πὰς καὶ νἆτον καὶ τοῦτος εἰς τὴν βουλὴν τῶν παιδιῶν μου νὰ πᾷ μετά τους;» Ὥρισεν καὶ ἐτυρανίσαν τον χωρὶς ἐλεμοσύνην, καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὴν χώραν καὶ ἐβάλαν τον εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην εἰς τὸ παλάτιν τοῦ κοντοσταύλη.
§82.-Θωρῶντα ὁ ρήγας ὅτι δὲν [τοὺς ηὗρεν,] ἐστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ παραῦτα ὥρισεν καὶ ἀρματῶσαν βʹ κάτεργα, καὶ ἔπεψεν τὸ ἕναν ἀποὺ τόπον εἰς τόπον γυρεύγοντα τὰ παιδιά του· καὶ ἐπῆγαν ὡς τὴν Χιόν, καὶ δὲν τοὺς ηὗρεν, καὶ ἐστράφησαν, ὅτι ἤτζου τοὺς ὥρισεν· καὶ τὸ ἄλλον κάτεργον ἐγδέχετον εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου. Θεωρῶντα ὁ ρήγας ὅτι τὸ κάτεργον ἐστράφην καὶ δὲν ηὗραν τὰ παιδία του, ἔβγαλεν τὸν καλὸν καβαλλάρην ἀπὸ τὴν φυλακὴν τῆς αὐλῆς του, καὶ ἔκοψεν τὸ χέριν του καὶ τὸ πόδιν του καὶ ἐκρεμμάσεν τα εἰς τὴν πιλλιρήν, καὶ κεῖνον ἐπῆρεν καὶ ἐφούρκισέν τον εἰς τὴν φούρκαν, τῇ κδʹ ἀπριλλίου ͵ατμθʹ Χριστοῦ, καὶ ὁ θεὸς νᾲ τὸν μακαρίσῃ.
§83.-Πάλε ὁ ρήγας ἔβαλεν βʹ καραβοκυροὺς εἰς τὰ κάτεργα, τουτἔστιν τὸν σὶρ Τενὴς εἰς τὸ ἕναν κάτεργον καὶ τὸν σὶρ Λοὴς τε Νόρες ἐς τὸ ἄλλον, καὶ ἔπεψέν τους μὲ πολλὰ χαρτία εἰς τὸν πάπαν καὶ εἰς τοὺς προδέλοιπους ἀφέντες, νὰ γυρέψουν τὰ παιδιά του· καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρώμην. Γροικῶντα ὁ πάπας τὴν θλίψιν τοῦ ρηγός, ἔπεψεν παντοῦ μὲ ἀφορισμόν, ὅτι μὲν ᾖνε τινὰς· ἀπότορμος νὰ κρατήση τα παιδία ἀπάνω εἰς ἀφορισμόν, ἀμμὲ νὰ τ᾿ ἀποκόψῃ νὰ στραφοῦν εἰς τὸν τόπον τους.
§84.-Καὶ ἐξωδίασεν πεντακόχιες χιλιάδες ὀνομίσματα, ὥς που νὰ τοὺς φέρῃ. Τὸ δουκάτον ἔξαζεν τὸν καιρὸν
[45]
ἐκεῖνον ὀνομίσματα γʹ/ιβʹ καὶ πολλὲς φορὲς παρκάτω δύο τρία καρτζά. Τὸ γρόσιν τὸ ἀργυρὸν ἔξαζεν καρτζὰ κδʹ, καὶ ὁτόσον ἀσήμιν ἔχουν τὰ καρτζὰ τὰ κδʹ, ὅσον βαρεῖ τὸ γρόσιν τὸ ἀργυρόν· καὶ ἂν εἶχαν ποίσειν τὰ καρτζὰ ἀσημένα, ἤθελα εἶσταιν τόσα φτενά, ὅτι ἠθέλαν καταλυέσθαιν γλήγορα· ἀμμὲ ἐσμίξαν τα μὲ τὸ χάρκωμαν ν᾿ ἀπαντοῦν. Τὸ λοιπὸν τὰ παιδία ηὗραν τα καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐποῖκαν μεγάλην χαράν· ὁ ρήγας ἐποῖκεν ψουμὶν αἰώνιον τοῦ σὶρ Τονής, τὸν χρόνον ὀνομίσματα ͵α· καὶ ἕτερον ψουμὶν τὸν χρόνον ὀνομίσμα ͵α· καὶ τοῦ σὶρ Λογὴς τε Νόρες καὶ τοὺς κλερονόμους του τὸν χρόνον εἰς τὲς καλλίττερες ρέντες τῆς ρηγάδας· ὁ ποῖος εἶχεν γυναῖκαν τὴν Χελουὴς τε Πρεζουήκ, καὶ ἡ μάνα της ἦτον τε (Ἰ)μπελ ὀνόματι Ἀλίς.
§85.-Νὰ μηδὲν μείνῃ ἡ ἀφορμὴ τῶν παιδίων χωρὶς νὰ παιδευτοῦν, νὰ δώσῃ ξόμπλιν ὁ ρήγας νὰ μὲν ἀποτορμοῦν ο λᾶς νὰ φεύγουν, πιδέξια ἐξέβην παραδιαβαστῶντα ἀποὺ, τόπον είς τόπον καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ἔβαλεν τοὺς δύο του υἱοὺς εἰς τὴν φυλακήν, καὶ εἰς τὴν πόρταν ἔμεινεν ὁ ρήγας καὶ πολλὰ ἐλυπεῖτον· καὶ ἐποῖκαν ἡμέρες γʹ καὶ εἶχεν πολλὴν λύπην, ὅτι ἦτον ἀφορμὴ τοῦ θανάτου του.
§86.-Ηὗρα γραμμένον, ὅτι ὁ ρὲ Οὗνγκες ἔστεψεν τὸν, υἱόν του ρήγαν τῆς Κύπρου ζῶντα του, τῇ κδʹ νοεβρίου ατνηʹ Χριστοῦ· καὶ ἐπέθανεν ὁ αὐτὸς ρὲ Οὗνγκες τῇ ιʹ ὀκτωβρίου ͵ατνθʹ, καὶ ἐθάφτην εἰς τὸν Σὰν Τομένικον εἰς τὸ κατώφλιον ὅπου ἐβγαίννει εἰς τὸ κλόστριν. Καὶ ἐποῖκεν τὸν υἱόν του τὸν πρίντζην κοντοσταύλην τῆς Κύπρου, καὶ [τὸν μικρὸν] κοντοσταύλην τῶν Ἱεροσολύμων.
§87.-Νὰ σᾶς πῶ πῶς ἐκουεβερνιάζουνταν τὰ παιδία τοὺς ρηγάδες. Ἠξεύρετε, ὅτι ἀφ᾿ ὃν ἐπῆραν οἱ Λατῖνοι
[46]
τὴν Κύπρον ὡς τοῦ ρὲ Πιέρ, τὰ παιδία τοὺς ρηγάδες ἦτον κούντιδες τῆς Τρίπολις, καὶ ἐπένπα τους εἰς τὰ Κουντιάτικα ὅπου εἷνε σήμμερον τὸ κινούργιον καστέλλιν· καὶ κοντὰ τοῦ αὐτοῦ ἀπλικίου ἦτον ἄλλὄνα ἀπλίκιν πλιθθαρένον τοῦ κούντη τε Γιάφα· καὶ γιὰ τοῦτον ἐκράζαν τα τὰ Κουντιάτικα. Ὅτι ὁ μέγας υἱὸς ἐγδέχετον τὸ ρηγάτον, ἴντα ἐχρειάζετον τὴν τιμὴν τοῦ πριντζάτου; Τὸν δεύτερον διὰ μεγάλην τιμὴν ἐχρειάζετον τὸ πριντζάτον, καὶ ἐπολομοῦσαν τον πρίντζην τῆς Ἀντιοχείας· καὶ ἀπεκεῖ ἕναν ὀπίσω τοῦ ἄλλου ἐδοῦσαν τους τὰ ᾿φίκκια τοῦ ρηγάτου, τόσον τοῦ Ἱεροσολυμάτου ὡς γοιὸν τῆς Κᾁπρου.
§88-Ἠξεύρετε καὶ τοῦτον, ὅτι ὅσα ὀφίκια πάρουν εἰς τὸ στέψιμον τοῦ ρηγὸς ἔχουν τα ὅλην τους τὴν ζωήν· ἀμμὲ ἐκεῖνοι ὅπου δὲν τὰ παίρνουν εἰς τὸ κουρουνίασμαν, ἐμπορεῖ ὁ ρήγας νὰ τοὺς ἐβγάλῃ ὅτα(ν) νὰ θελήσῃ· καὶ διὰ τοῦτον ἐκεῖνα τὰ ᾿φίκκια ἐκράζαν τα τοῦ ρηγάτου, ὡς γοιὸν μαριτζᾶν, σινεσκάρδον, πουντιλλιέρης, τζαμπερλάνος· εἰ δὲ τὰ ἄλλα λέγουνται τῆς Κύπρου, ὡς γοιὸν ἀμιράλλης, ἀδετούρης, πράχτορας, τουρκοπουλιέρης· καὶ ἂν ἔνι καὶ δὲν τοὺς ἀλλάξαν δὲν εἶνε θαυμαστόν· ἀθθυμοῦμαι τὸν βισκούντην, τὸν πράχτοραν καὶ τὰ δελοιπὰ ᾿φίκκια καὶ δὲν τ᾿ ἀλλάξαν ποττέ· ἀμμὲ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Πιὲρ οὕλους ἀλλάσσαν τους.
§89.-Ἀκομὴ ἠξεύρετε, ὅτι γʹ πρίντζιδες μόνον ἔχει, τὸν πρίντζην τῆς Γαλιλαίας, τῶν Ἱεροσολύμων, καὶ τῆς Ἀντιοχείας, καὶ διὰ τοῦτον εἶνε περίτου ἄξια τὸ πριντζάτον παρὰ τὸ κουντάτον.
[47]
ΒΙΒΛΙΟ 2ο (§90-281):
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΠΕΤΡΟΥ Αʹ
(1359-1369μ.Χ.)
§90.-Καὶ ἀλλοῦ ηὗρα γραμμένον, ὅτι μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Οὗνγκες ἐστέφθη ὁ ρὲ Πιὲρ τῇ κυριακῇ τῇ κδʹ νοεμβρίου ͵ατνθʹ Χριστοῦ ἀπὸ χειρὸς τοῦ φρὲ Γκὴ τε Ἰμπελήν, ἀδελφὸς τοῦ ἀφέντη τοῦ Ἀρσεφίου, ἐπίσκοπος Νεμεσοῦ, εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν, ρήγας τῆς Κύπρου· καὶ διατὶ ἐκρατοῦσαν οἱ Σαρακηνοὶ τὴν Ἱερουσαλήμ, διὰ τὴν ἔχθραν καὶ πολλὰ κακὰ οἱ ρηγάδες ἐδῶκαν τὸ ἀξίωμαν τῆς Ἀμοχούστου καὶ τὰς βούλλας καὶ τὴν χαραγήν, καὶ ὅνταν ἔμελλε νὰ στεφθοῦν οἱ ρηγάδες τῶν Ἱεροσολύμων ἐπηγαῖνναν εἰς τὴν Ἀμόχουστον· διὰ τοῦτον καὶ ὁ ρὲ Πιὲρ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐστέφθην ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων τῇ εʹ ἀπριλλίου ͵ατξʹ Χριστοῦ.
§91.-Ὁποῦ ἦτον πλῆθος τοῦ πλούτου, οὗλοι ἄρχοντες πλούσιοι, ὡς γοιὸν ἦτον ὁ σὶρ Φρασὲς ὁ Λαχανεστούρης καὶ ὁ ἀδελφός του ὁ σὶρ Νικὸλ ὁ Λαχανεστούρης. Καὶ δὲν μπορῶ νὰ γράψω τὴν πλουσιότηταν τὴν εἶχαν, διατὶ τὰ καραβία τοὺς χριστιανοὺς δὲν ἐτορμοῦσαν ἁποῦ ἔρχουνταν ἀπὸ τὴν δύσιν νὰ πραματευτοῦν ἄλλου παρὰ εἰς τὴν Κύπρον, διατὶ ἤτζου ἦσαν ὡρισμένοι καὶ διαφεντεμένοι ἀπὸ τὸν ἁγιώτατον πάπαν, νὰ ἔχουν τὸ κέρδος οἱ πτωχιοὶ οἱ Κυπριῶτες, διατὶ εἶνε ἀπλικεμένοι ἀπάνω εἰς μίαν πέτραν εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἀπὸ τὴν μίαν μερίαν εἶνε οἱ ἐχθροὶ τοῦ θεοῦ οἱ Σαρακηνοὶ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλην οἱ Τοῦρκοι. Καὶ διατὶ εἶνε κοντὰ ἡ Συργιὰ εἰς τὴν Ἀμόχουστον ἐπέμπαν τὰ καραβία τους καὶ ἐκουβαλοῦσαν τὰ πράματα εἰς τὴν Ἀμό- χουστον· καὶ ἅντα νἆρταν τὰ ξύλα τῆς Βενετίας, τῆς Γενούβας, τῆς Φλουρέντζας, τῆς Πίζας, τῆς Καταλωνίας, καὶ οὕλης τῆς δύσις εὕρισκαν τὰ(ς) σπετζίας, καὶ εἴ τι χρῄζουνταν ἐφορτῶναν καὶ ἐπηγαῖνναν· καὶ διὰ τοῦτον ἦσαν
[48]
πλούσιοι [οἱ Ἀμοχουστιανοί,] καὶ ἐφθονίστην ὁ τοπος, [ὅτι ἐρημιάστην καὶ τὸ πλοῦτος ἐστράφην εἰς τοὺς Σαρακηνούς.]
§92.-Καὶ νὰ σᾶς εἰπῶ μερτικὸν ἀπὲ τὴν ἀρχοντίαν τὴν εἶχεν [(ὁ) σὶρ Φρασὲς Οὐλαχᾶ. Μέσα εἰς πολλὰ καλέσματα τὰ ἐκάλεσεν τὸν ρήγα καὶ τοὺς ἀφέντες·] ἀληθῶς ὅτι οὗλοι οἱ Συριανοὶ τῆς Ἀμοχούστου τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπολομοῦσαν μὲ τοὺς καβαλλάριδες, ἀμμὲ ὁ αὐτὸς σὶρ Φρασὲς πολλὰ ἐξαίσια καὶ μὲ τὸν ρήγαν πολλὲς φορές· μίαν φορὰν ἦρτεν ἔσσω του ὁ ποῖος σιρ Φρασὲς ἀπὲ τὴν χαράν του καὶ νὰ δείξη τὴν ἀρχοντιάν του, ἔβαλεν ξυλαλᾶν γʹ, δʹ γομαρία σαντὶς ξύλα καὶ ἐμαγειρέψαν τὰ φαγητά. Καὶ ἅνταν ἐδείπνησεν ὁ ρήγας μὲ τοὺς παρούνιδες καὶ οὕλους τοὺς ἀφέντες, ἐκάτζαν χαμηλὰ καὶ ἐπαῖζαν τὸ ζάριν· καὶ ἐθέλησε νὰ τοὺς δείξῃ ἕναν μερτικὸν τοῦ θησαυροῦ του· καὶ ὥρισεν καὶ ἐφέραν μίαν μεγάλην σανία, ὁποῦ τὴν ἐβαστάξαν δʹ ἀνομάτοι, γεμάτην μαργαριτάριν χοντρὸν καὶ πέτρες ἀτίμητες, καὶ ἴχια μέσα δʹ λυχνάρια, τουτἔστιν ἀκαρπάνγκουλα, καὶ ἐχένωσεν εἰς τὴν γωνίαν τοῦ σπιτίου, ἐχένωσεν δουκάτα ὡς γοιὸ νἆχεν εἴσταιν σιτάριν, καὶ εἰς τὲς ἄλλες γωνίες γροχία καὶ σεραφία. Ἦτον χειμῶνας καὶ εἶς τὴν τζιμνίαν κορμία ξυλαλᾶς καὶ κανουνία ἀργυρᾶ· καὶ ξυλαλᾶν ἐπυρώννουνταν· καὶ πευκία μεταξωτὰ πʹ, καὶ εἰς μερτικὸν ἐκάθουνταν· καὶ ἦσαν σκεπασμένα τὰ δουκάτα καὶ οί μονέδες· καὶ τότες ὥρισεν καὶ ἐσβῆσαν τὲς φωτίες, καὶ τὴν σανίαν ἔβαλέν την ἴχια μέσα καὶ ἀποσκέπασέν την καὶ ἐφένγκαν τὰ λυχνάρια ὡς γοιὸν τὰ κάρβουνα τὰ ἁπτούμενα· καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς καβαλλάριδες ἀχόρταγοι καὶ πτωχοὶ ἐβάλαν τὰ χέρια τους καὶ πασαεῖς ἐπίασεν ἀππόθεν τοῦ ᾿φάνη, καὶ ἐπῆραν του μίαν μεγάλην καντιτὰν· καὶ ὅ,τι τοῦ ᾿πῆραν δὲι τοῦ ἐφάνην τίποτες.
§93.-Ὁ ποῖος ἐπολόμαν κατὰ τὴν πίστιν του
[49]
πολλὰ φυσικά, καὶ ἔκτισεν καὶ τὴν ἐκκλησίαν τοὺς Νεστούριδες ἀποὺ γῆς.
§94.-Καὶ μίαν ἡμέραν ἐποῖκεν μέγαν παρτίς, καὶ ἔπεψεν τοῦ ρηγὸς χάρισμα δέκα χιλιάδες δουκάτα, διότι ὁ ρὲ Πιὲρ ἐποῖκεν ἀδελφοσύνην μιτά του. Καὶ ᾿μήνυσέν του: «Ἐκτὲς ἐποῖκεν ἕναν παρτὶς καὶ ἐκέρδεσα λʹ χιλιάδες δουκάτα· καὶ τοῦτα πέμπω τα τῆς ἀφεντιᾶς σου, καὶ μὲν τὸ βαρυθῇς.»
§95.-Καὶ εἰς τοὺς ͵ατνθʹ ἦρτεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον ἐνεῖς Κατελάνος μὲ ἕναν καράβιν δικόν του· καὶ ἦτον κουρσάρης. Καὶ ἔφερεν μιτά του μίαν πέτραν πρετζιούσαν, γροικῶντα τὴν πλουσιότητα τῆς Κύπρου, διὰ νὰ τὴν πουλήσῃ. Καὶ τινὰς δὲν ἐπῆγεν νὰ τὴν ἀγοράσῃ· καὶ ἐδισφάμιασεν τὴν Κύπρον. Καὶ ἐπῆγαν καὶ εἶπαν το τοῦ Λαχανεστούρη. Καὶ ἐβγῆκεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ καράβιν καὶ ἐσύντυχεν μὲ τὸν καραβοκύρην, καὶ λαλεῖ του: «Δεῖξε μου τὴν τζόγιαν ὅπου ἔφερες νὰ πουλήσῃς· καὶ εἶπαν μου πῶς ἐριφούτιασες τοὺς Κυπριῶτες, καὶ ἐγὼ εἶμαι ὁ περίτου πτωχὸς καὶ ἦρτα νὰ τὴν ἀγοράσω.» Καὶ θωρῶντα τον ὁ καραβοκύρης μὲ τὰ παπούγκια κατζούφτερνα, εἶπεν του: «Ἄμε ᾿ς τὸ καλόν· καὶ εἶνε ἀντροπή νὰ συντύχω μετὰ σου.» Καὶ ὁ Λαχανεστούρης λαλεῖ του: «Λαλῶ σου, δεῖξε μού την.» Καὶ βιγλίζει ὁ καραβοκύρης καὶ θωρεῖ τον πῶς ἐφόρεν δʹ δακτυλίδια πρετζιόζα. Δείχνει του τὴν πέτραν· καὶ σάζουνται διὰ δʹ χιλιάδες δουκάτα. Καὶ ἐβγάλλει τὰ δακτυλίδια καὶ δίδεῖ του τα διὰ ἀρραβῶνα, καὶ λαλεῖ του: «Δός μου τὴν πέτραν, κʹ ελα μιτά μου νὰ σὲ πλερώσω.» Καὶ παίρνει τὴν πέτραν, καὶ πᾶσιν ἔσσω του. Καὶ λαλεῖ του: «Κάτσε νὰ φᾶμεν.» Καὶ ἦτον Τετράδη, καὶ πέμπει καὶ ἀγοράζει κουκκία. Καὶ πγιάνει τὴν πέτραν καὶ βάλλει την εἰς τὸ γδὶν καὶ κοπανίζει την. Θωρῶντα τον ὁ καραβοκύρης πῶς ἐτσάκκισεν τὴν πέτραν ἔθελεν νὰ τὸ σκοτώσῃ. Λαλεῖ του: «Ἀδελφέ, δὲν τὴν ἐγόρασα; Κάτσε νὰ φᾶμεν, καὶ ἂν δὲν σὲ
[50]
κουσεντιάσω, ἔχεις δίκαιον νὰ παραπονηθῆς.» Καὶ μοναῦτα ἐποῖκεν τὴν πέτραν ὡς γοιὸν ἀρτύματα καὶ ἔβαλέν την εἰς τὰ κουκκία· καὶ ἐφάγαν. Καὶ ὅσον ἐφάγαν, ἐπῆρεν τον εἰς τὰ μαχαζένια· καὶ θωρῶντα τόσον πλῆθος ἀσήμιν, χρυσάφιν, σπέτζιες, εἶπεν του: «᾿Δέ· ἀπόθεν ἔχεις ἀπλαζίριν νὰ σὲ πληρώσω;» Θωρῶντα ἔμεινεν πολλὰ σπαβεντιασμένος ὁ καραβοκύρης, διότι, θωρῶντα πῶς δὲν ἔθελεν νὰ τοῦ πουλήσῃ τὴν τζόγια, ἐσάστην καὶ ἐπούλησέν του καὶ τὸ καράβιν διὰ Ϛʹ χιλιάδες δουκάτα. Καὶ ὁ καραβοκύρης ἐθάρεν πῶς δὲν ἔχει νὰ τὸν πλερώσῃ, καὶ ἐσάσθην καὶ ᾿πούλησεν τὸ καράβιν, καὶ εἶπεν, κερδαίνει τὴν ἀραβῶνα. Διότι ἂν εἶχεν του πάρειν τὸ καράβιν, ἔθελεν πεθάνειν ἀπὲ τὴν πλῆξιν του, Καὶ λαλεῖ τοῦ Λαχανεστούρη: «Ἀδελφέ, βὲν ἐθάρουν καὶ ἡ Κύπρος ἔχει ἤτζου μεγάλους ἀνθρώπους. Τὴν τζόγιαν ἐποῖκες την ὡς γοιόν σου ᾿φάνην· νὰ καὶ τὴν ἀραβῶναν ὅπου μοῦ ἔδωκες. Καὶ τὸ καράβιν μὲν μοῦ τὸ σηκώσῃς, διότι εἶναι τὸ κουντέντον μου.» Λαλεῖ του ὁ Λαχανεστούρης: «Ἔξευρε νὰ ξεύρῃς πῶς ἐγὼ εἶμαι ὁ περίτου πτωχὸς εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐθέλησα νὰ ποίσω τούτην τὴν πρέζαν διὰ νὰ μὲν πάγης νὰ δισφαμιάσῃς τὸ νησσίν.» Καὶ ἐχάσεν τὴν τζόγιαν καὶ ἐπῆρεν τὸ καράβιν καὶ ἐπῆγεν. Καὶ μανθάνοντά το ὁ ρήγας καὶ ὅλοι οἱ καβαλλάριδες ἐπῆραν μεγάλην χαρὰν τὸ ᾿ποῖκεν ὁ Λαχανεστούρης, καὶ ὅσην πλουσιότηταν εἶχεν ὁ Λαχανεστούρης καὶ ὁ ἀδελφός του.]
§96.-[Καὶ ἀπὸ θανάτου του ἐδυστυχέψαν τὰ παιδιὰ τοῦ σὶρ Φρασές, ὁ Τζολὲς κραζόμενος Ἰωσήφ, καὶ ὁ Τζετζίους ὁ λεγόμενος Γεώργος·] ὁ ποῖος Γεώργος ἐσκότωσεν ἄνθρωπον εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ [ἔμπηκεν εἰς τὸ σπιτάλλιν,] καὶ τόση-ν ἦτον ἡ πτωχειά του ὅτι ἐσημάνισκε τὲς καμπάνες εἰς τὸ σπιτάλλιν καὶ διδοῦσαν του καὶ ἔτρωγεν, καὶ εἶδα τον μὲ τὰ ᾿μματία μου. Καὶ ὁ Ἰωσὴφ ᾿πραματεύγετον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ κάθα λλίγον
[51]
ἔρχετον εἰς τὴν χώραν καὶ ἐκάθετον μὲ τὸν ἀδελφόν του πτωχούλλικος, καὶ εἶδα καὶ κεῖνον.
§97.-Ἐπὶ τὸ προκείμενο νὰ συντύχωμεν πῶς ἔλλαξεν ὁ ρήγας τὸ ᾿φίκκιον τοῦ πρώτου του υἱοῦ ἀπὸ κουντάτον εἰς πριντζάτον. Ἅνταν ἦλθεν ὁ ρὲ Τζάκες ἀπὸ τὴν Γένουβαν, ὡς γοιὸν θέλω σᾶς ἐξηγηθεῖν τὸν ξορισμόν του ὡς γοιὸν ὁ καιρὸς νὰ τὸ δώσῃ, διὰ τὴν ἀγάπην ἁποῦ ἀγάπαν τὸν υἱόν του τὸν πρῶτον ὀνόματ(ι) Ἰαννίους, διατὶ ἐγεννήθην εἰς τὴν Γένουβαν, ἐκράξεν τον τὸ ὄνομαν τοῦ τόπου, καὶ διατὶ τὸ κουντάτον ἔδωκέν το τοῦ ἀδελφοτέκνου του τοῦ Τζάκου τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀδελφο(ῦ) του τοῦ πρίντζη, διὰ βίαν ἔδωκεν τὸ πριντζάτον τοῦ υἱοῦ του τοῦ Ἰαννίους. Καὶ διὰ νὰ δουλεύγεται εἰς τὴν ὄρεξίν του μηδὲν ᾖνε εἰς τὴν μούττην τῶν καβαλλαρόπουλλων, τουτἔστιν οἱ βαχλιῶτες τοῦ ρηγὸς ὅνταν ἐθέλαν ἐδουλεῦγαν καὶ ὅνταν ἐθέλαν ἐψεματολογοῦσαν, ἐδιάλεξεν ἀπὲ τὰ παιδία τοὺς πουρζέζιδες καὶ ἐποῖκεν βαχλιῶτες τοῦ κορμιοῦ του καὶ κείνους·
§98.-Ἔκοψεν τὸ κόμμαν τοῦ χεργιοῦ ἐκείνου ὅπου νὰ σηκώσῃ μαχαίριν ἀπάνω εἰς καβαλλάρην ἢ λιζίου. Ἕρισεν εἴ τις νὰ ποίσῃ ἀγανάκτησιν κανενοῦ πουρζέζη οὒ ἄλλου πτωχοῦ νὰ διαφεντέψῃ τὸν καβαλλάρην οὒ τὸν λίζιον ἀποὺ τὴν μεργιὰν τοῦ ρηγὸς παρευτὺς νὰ συρτῇ· εἰ δὲ ἀνὲν καὶ βιάση ὁ λίζιος τὸν πτωχόν, καὶ ὁ πτωχὸς διαφεντεύγοντα τὸ κορμίν του νὰ λαβώσῃ τὸν λίζιον ἢ τὸν καβαλλάρην, νὰ τὸν κρινίσκουν ὡς γοιὸ νἆχεν δώσειν ἄλλου πτωχοῦ ὡς γοιὸν ἐκεῖνον.
§99.-Ὡς ὧδε ἐξηγήθηκά σας πῶς ἐστράφην τὸ ρηγάτον ἀπὲ τοὺς Ρωμαίους καὶ ἐδόθην τοὺς Λατίνους, καὶ πῶς ἐφέραν ξενικοὺς διὰ τὴν βλέπισην τοῦ τόπου, καὶ πῶς ἐποῖκαν τὰς ἀσίζας, καὶ πῶς ἐμόσαν ὁ ρήγας καὶ οἱ καβαλλάριδες νὰ τοὺς κρατοῦν, καὶ πῶς ἐφέραν λογάδες λατίνους καὶ ἐκτίσαν ἐκκλησίες, καὶ πολλὰ
[52]
πράγματα, καὶ πῶς οἱ ρηγάδες ἐγέννοντο ὡς τοῦ ρὲ Πιέρ· ἀπὲ τὸν ποῖον θέλω ξηγηθεῖν ὅσο νὰ δώσῃ ὁ θεὸς νὰ τὸ ξηγοῦνται εἰς τὸν κόσμον.
§100.-Καὶ ἅνταν ἐστέφθην ὁ ρήγας ὁ ρὲ Πιέρ, καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ, ἦρτεν τὸ πρᾶγμαν τῇ κυριακῇ τῇ ιζʹ ὀκτωβρίου ͵ατξʹ Χριστοῦ. Ὁ αὐτὸς ρὲ Πιὲρ ὠρδινίασεν καὶ ἔδωκεν τὰ ᾿φίκκια τοῦ ρηγάτου τὰ χηρᾶτα· τουτἔστιν τὸ πριντζάτον τῆς Ἀντιοχείας τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Λοζουνία· ἀκομὴ ἔδωκέν του καὶ τὸ κοντοσταυλίκιν τῆς Κύπρου· καὶ τοῦ ἄλλου του ἀδελφοῦ τοῦ Τζακὲς τὸ κοντοσταυλίκιν τῶν Ἱεροσολύμων· καὶ τοῦ σὶρ Τουμᾶς τε Ἰμπελήν, κύρης τοῦ Ἀρσεφίου, σινεσκάρδος τοῦ ρηγάτου· καὶ τὸν σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπὴν πο(υ)ντουλλιέρην τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου· καὶ τὸ σὶρ Ὄγγη Ἐνεμπεὲν τὸν ἰατρὸν τζανσελλιέρην τοῦ αὐτοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου· καὶ τὸν σὶρ Πιὲρ Μαλοζέλη τζαμπερλάνον τῆς Κύπρου. Ὁ ποῖος ρὲ Πιὲρ ἁρμάστην μίαν ὀμόρφην κόρην ἀπὸ τὴν Καταλονίαν καὶ ἐκράζαν την Λιενόραν τ᾿ Ἀραγγούν· καὶ ἐστέφθην μετὰ τοῦ ρηγὸς ἡ αὐτὴ ρήγαινα.
§101.-Καὶ πάλιν ἀναφέρομεν γιὰ τὸν ληγάτον τοῦ πάπα τῇ δευτέρῃ τῇ ηʹ δικεμβρίου ͵ατνθʹ ἀνάφανεν εἰς τὸν λιμνιόναν τῆς Κερυνίας ἕναν κάτεργον ἀρματωμένον καὶ ἀπάνω ἦρτεν ἕνας ληγάτος τοῦ πάπα, τὸν ποῖον ἐκράζαν τὸν φρέρε Πιέρην τε Τουμᾶς ἀπὲ τὸν ὄρδινον τοῦ Κάρμε· καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ ὁ ρὲ Πιὲρ καὶ οὗλοι οἱ ἀφέντες ἐπεριλάβαν τον πολλὰ τιμημένα· ὁ ποῖος ἐθέλησε νὰ ποίσῃ τοὺς Ρωμαίους Λατίνους, καὶ ἐθέλησε νὰ τοὺς κουφερμιάσῃ, καὶ ἐγίνην μέγαν σκάνταλον μὲ τοὺς Ρωμαίους καὶ μὲ τοὺς Λατίνους· καὶ ἔπεψεν νὰ φέρη τοὺς πισκόπους καὶ γουμένους καὶ ἦρταν μίαν ἡμέραν εἰς τὴν Ἀγίαν Σοφίαν, καὶ οἱ πισκόποι δὲν ἔξευραν τὸ θέλημάν του· καὶ ἅνταν ἐπῆκαν εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ἐ(σ)φαλίσαν τὲς πόρτες [καὶ ἐκουφερμιάσαν ἕναν παπᾶν, τὸ παρανόμιν του
[53]
ὁ Μαντζᾶς· καὶ οἱ ἄλλοι ἐδιαφεντεύγουνταν, καὶ οἱ Φράνγκοι ἐδυναστεῦγαν τους.] Ἐγροίκησεν ὁ λαὸς τὴν ταραχὴν καὶ ἐτρέξα νὰ μποῦν εἰς τὴν Ἀγίαν Σοφίαν καὶ δὲν τοὺς ἀφῆκαν, ἀμμὲ ᾿ρωμανίστησαν. Τότες ἐπῆγαν καὶ ἐφέραν μία νευρίαν μεγάλη νὰ τσακίσουν τὲς πόρτες, καὶ ἄλλοι ᾿βάλαν λαμπρόν. Γροικῶντα τὰ γεννόμενα ὁ ρήγας ἔπεψεν τὸν ἀδελφόν του τὸν πρίντζην, καὶ τὸν ἀμιράλλην, καὶ τὸν βισκούντην τῆς Λευκωσίας, καὶ ὡρίσαν καὶ ἀννοῖξαν τὴν Ἀγίαν Σοφίαν, καὶ ἐδιαφεντέψαν τὸν λαόν, καὶ ἐσύρθησαν εἰς μίαν μερίαν· καὶ μοναῦτα ἐβγάλαν τοὺς ἐπισκόπους καὶ (πα)πάδες τοὺς Ρωμαίους, καὶ ὡρίσαν τους νὰ πολομοῦν κατὰ τὸ ἦσαν συνηθισμένοι· καὶ τὸν ληγάον ὡρίσαν τον νὰ ᾿φκαιρέσῃ τὸ νησσίν· καὶ εἰς τούτην τὴν στράταν ἔπαψεν τὸ σκάνταλον· καὶ ὅσους ἐκουφερμίασεν, ἐρίψαν τὸ πανπάκιν καὶ ἐπτύσαν το.
§102.-Καὶ τῇ ιηʹ σεπτεβρίου ὥρισεν ὁ ρήγας γʹ καβαλλάριδες νὰ πᾶν εἰς τὸν πάπα νὰ τοῦ ποῦν τὸν θάνατον [τοῦ ρηγὸς τοῦ πρώτου] καὶ τὸ στέψιμον τοῦ ρὲ Πιέρ, καὶ νὰ ποῦν τοῦ ἁγιωτάτου πάπα νὰ μὲν πέψῃ τους ληγάτους νὰ γενοῦν σκάνταλα· οἱ πγοὶ καβαλλάριδες ἦτον ὁ μισὲ(ρ) Ραμοὺν Παπ(ὴν) πουντουλιέρης Κύπρου, καὶ ὁ μισὲρ Πιὲρ τε Νουρήν, καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν Καρμαὴν Γενουβίσος, καβαλλάρης Κύπρου.
§103.-Τὴν αὐτὴν ἐχρονίαν ἦλθα εἰς τὰ νερὰ τῆς Κύπρου βʹ κάτεργα τοῦ Λουκὲν τοῦ Κατελάνου διὰ νὰ κουρσέψουν, καὶ ἐπῆραν πολλὰ καραβία κυπριώτικα· κα μοναῦτα ὥρισεν ὁ ρὲ Πιὲρ καὶ ἀρματῶσαν βʹ κάτεργα δικά του, καὶ ἦτον καπετάνος Γενουβίσος ὀνόματι Φραντζικὴν Σπινόλας, καὶ ἕτερος Γενουβί(σ)ος ὀνόματι Φράσες Γγατανίε, οἱ πγοὶ ἦσαν μηνιασμένοι τοῦ ρηγός, καὶ ἔπεψέν τους γυρεύγοντά τους· καὶ ᾿πῆγαν καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ τὰ εὕρουν, καὶ ἐπήγασιν εἰς τὴν Ριγούναν καὶ δὲν τὰ ηὗβραν, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν
[54]
Παρσαλόναν καὶ εἶπαν τα τ(ο)ῦ ρηγὸς τῆς Ραούνας, ὁ ποῖος ἐπρουμουντίασέν τους, ὅτι ἂν τοὺς βάλῃ ᾿ς το χέριν του νὰ ποίσῃ τοῦ ρηγὸς βεντέτταν ἀπὲ τὰ κρίατά τους. Καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ τοῦτα ἦσαν τὰ πρῶτα κάτεργα τὰ ἔβγαλεν ὁ ρὲ Πιὲρ ἀφ᾿ ὃν ἐστέφθην.
§104.-Καὶ τῇ γʹ, τῇ κγʹ τοῦ μαρτίου μηνὸς ͵ατξʹ Χριστοῦ ἐξέβην ὁ ρὲ Πιὲρ ἀπὲ τὴν Λευκωσίαν νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον διὰ νὰ στεφθῆ ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων· καὶ ἐπῆγεν κυνηγῶντα καὶ τὸ σαββάτον τῇ κζʹ μαρτίου ἐπέσωσεν εἰς τ ν Ἀμόχουστον, καὶ τὴν κυριακὴν τῇ κηʹ μαρτίου ὠρδινίθισεν ἀφιτζιάλλιδες τοῦ ρηγάτου τῶν Ἱεροσο- λύμων εἰς τὸν τόπον ὁποῦ ἐπέθαναν, τὸν σὶρ Φιλίππε τε Μπρεζουΐη τὸν κύρην τῆς γεναίκας τοῦ ἀδελφοῦ του Τζακέτ, ὁποῦ ἦτον κούντης τε Μπρεζουιή, σινασκάρδος Ἱεροσολύμων, καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν τε Ἰμπελὴν υἱὸς τοῦ σὶρ Φιλίππε, κοντοσταύλης τῶν Ἱεροσολύμων, τὸν σὶρ Ματὲ τε Μπλεσίε μπουντελλιέρην, τὸν σὶρ Τζουὰν Βισκούντην μαρετζᾶν, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Μουντολὶφ εἰς τὸν τόπον τοῦ τζαμπερλάνου τοῦ αύτοῦ ρηγάτου τῶν Ἱεροσολύμων. Καὶ ὥρισε νὰ δηγήσου νὰ στεφθῇ τὴν ἡμέραν τοῦ πασχάτου, ὅπου ἦτον τῇ εʹ ἀπριλλίου ͵ατξʹ Χριστοῦ· καὶ ὅνταν ἦρτεν ἡ ἁγία κυριακή, ἐστέφθην εἰς τὸν Ἅγιον Νικόλαον ὑπὸ χειρὸς τοῦ φρὲ Πιὲρ Τουμᾶς τοῦ λεγάτου τοῦ πάπα ἀπὲ τὸν ὄρδινον τοῦ Κάρμε. καὶ ἔστεψεν καὶ τὴν ρήγαιναν μετά του, καὶ ἐγίνην μεγάλη φέστα, καὶ ἀρχοντικὸν παναγύριν ὀκτὼ ἡμέρες εἰς τὸ κουρουνίασμάν του εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§105.-Παγαίννοντα οἱ μαντατοφόροι ὀμπρὸς τοῦ πάπα, καὶ εἶπαν του τὸν θάνατον τοῦ κυροῦ του καὶ τὸ στέψιμον τοῦ ρὲ Πιέρ. Μανθάνοντα τὸ μαντάτον ὁ σὶρ Οὗνγγε ντε Λουζουνίας ὁ υἱὸς τοῦ Γγὴ ντε Λουζουνία τοῦ πρώτου (υἱοῦ) τοῦ ρὲ Οὗνγκε πρίντζης τῆς Γαλιλαίας, καὶ ἔφερεν χαρτία ἀπὲ τὸν ρήγαν τῆς
[55]
Φρανγκίας [τοῦ ἀνιψιοῦ του] εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπαν Ἰνοκέντιον, ἀγγαλιῶντα νὰ τοῦ ποίσῃ δίκαιον τοῦ αὐτοῦ Οὑγκὲ ἀπὲ τοὺς παρούνιδες τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου ἁποῦ ἐστέψαν τὸν ρὲ Πιέρ, καὶ δὲν τοῦ ἔμπαινεν· καὶ ἔδειξεν τὰ στοιχήματα τὰ ἐποῖκεν ὁ παπποῦς του ὁ ρὲ Οὗνγκες μὲ τὸν παπποῦν του τὸν ἄλλον τὸν κύρην τῆς μάνας του ὀνόματι Λογὴς τε Βαλός, λαλῶντα νὰ πέψῃ ὁ αὐτὸς Λοὴε τὴν παρθένον τὴν κόρην του νὰ τὴν ἁρμάσῃ μὲ τὸν υἱόν του τὸν Γγή, ἂν ποίσῃ υἱὸν καὶ πεθάνῃ ὁ αὐτὸς Γγή, κα τἄπισα πεθάνῃ ὁ ρὲ Οὗνγκες, τὸ ρηγάτον νὰ πέφτῃ τοῦ ἄνωθεν υἱοῦ τῆς κόρης τοῦ Λογής, καὶ μὲν τὸ πάρῃ ἄλλον παιδὶν τοῦ ρὲ Ο§νγκε.
§106. Καὶ ἐξέτασεν (ὁ) ἁγιώτατος πάπας τοὺς μαντατοφόρους διὰ τοῦτον, καὶ οἱ μαντατοφόροι οὕτως εἶπαν: «Ἀφέντη, νὰ ξεύρῃ ἡ ἁγιωσύνη σου, ὅτι οἱ γοιεῖς μας δὲν ἀφῆκα τὰ σπιτία τους καὶ τοὺς συνγκενάδες τους καὶ κλερονομιές τους νὰ πᾶ νὰ ἀπλικέψουν εἰς μίαν πέτραν μέσα εἰς τὴν θάλασσαν, ὥς που καὶ ἐποῖκαν στοιχήματα καὶ ἀσίζες νὰ ᾖνε θαρούμενοι· καὶ ἂν ποίσῃ καβαλλάρης, ἧ παρούνης, ρήγας πολλὰ παιδία καὶ ἁρμαστοῦν καὶ πεθάνουν τὰ παιδιά, τὰ ᾿γκονία τους ἀποθαμμένους νὰ μὲν κλερονομίσουν, παρὰ τὰ παιδία τοὺς ἀποθαμμένους τὰ εὑρίσκουνται ζωντανά. Καὶ διὰ τοῦτον ὁ πατέρας του ὁ Γγὴ ἐτελεύτησεν καὶ δὲν ἐκλερονόμισεν τὸ ρηγάτον· πῶς νὰ κλερονομίσῃ ὁ Οὑγκὲ ὁ υἱὸς αὐτοῦ;
§107.-Ὁ πάπας εἶπεν: «Δὲν ταιργιάζουν τὰ λογία σας, ο(ὐ)δὲν ᾿νε πρᾶμαν τοῦτον νὰ τσακκίσουν τὸ δίκαιον τοῦ παιδίου· ἴντα δύναμιν ἔχουν οἱ ἀσίζες σας νὰ πᾶν κατὰ πρόσωπα τῶν ἀστοιχημάτων; καταλύουν τοὺς νόμους!» Πολλὰ ἐδιαφεντεύγουνταν οἱ μαντατοφόροι, ἀμμὲ δὲν ἠμπορῆσαν νὰ ποίσουν τίποτες· ἀμμὲ ἐμήνυσε ὁ πάπας χαρτία, καὶ τὸ ἀγγάλεμαν τοῦ ρηγὸς τῆς Φραγκίας, καὶ ἐτάξεν τον ὡς χρόνο νὰ πάγῃ ὀμπρός του ν᾿ ἀπολογηθῇ.
[56]
§108.-Στρεφόντα τους οἱ μαντατοφόροι ἀπὸ τοῦ πάπα ἐδῶκαν τὰς γραφὰς τοῦ πάπα εἰς τὰς χεῖρας τοῦ ρὲ Πιέρ· καὶ ἅντα τὰ ᾿διάβασεν πολλὰ ἐπικράνθην καὶ ἐννοιάζετον ἴντα νὰ ποίσῃ. Καὶ ἀγρωνίσαν [οἱ ἄρχοντες,] ὅτι δίκαιον ζητᾶ, καὶ νὰ πέψῃ μαντατοφόρους ν᾿ ἀπολογηθοῦν εἰς τὸ καλλίττερον ὅπου νὰ μπορήσουν, καὶ ἅντα νὰ μηδὲν ἠμπορήσου νὰ τὸ νικήσουν, ἂς τοῦ ποίσουν ψουμὶν νʹ χιλιάδες ἄσπρα τῆς Κύπ(ρ)ου. Καὶ ἀπόβγα ἐψηφίσαν βʹ μαντατο φόρους καβαλλάριδες, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου κούντη τε Ρουχᾶς καὶ μαριτζᾶς τῆς Κύπρου, καὶ τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τὸν ἀδετούρην τῆς Κύπρου, οἱ πγοὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρώμην, καὶ πολλὲς ἀφορμὲς ἐπροσβάλαν καὶ δὲν ἐφελέσαν. Ὅμως ἔπεψέν τους εἰς τὸν ρήγαν τῆς Φρανγ- κίας. Οἱ πγοὶ ἐξέβησαν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον τῇ θʹ ἀπριλλίου ͵ατξʹ Χριστοῦ, καὶ [πολλὰ ἐπλημελέψαν, καὶ ἐτάξαν του] ψουμὶν κάθα χρόνον νʹ χιλιάδες ἄσπρα τῆς Κύπρου. Καὶ εἰς τοῦτον ἐστράφησαν εἰς τὴν Κύπρον. Τότε ἐποῖκεν συμπεθερίαν ὁ μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου μὲ τὸν πρίντζην τῆς Γαλιλαίας, καὶ ἐχάρτωσέν τον μὲ τὴν κόρην του.
§109.-Καὶ στρεφόντα [του] εἰς τὴν Κύπρον, ἐμπλάσαν τοῦ Τζουὰν τε Βεροῦνε, τὸν ἔπεψεν ὁ ρήγας νὰ πιάσῃ λᾶς τῶν ἀρμάτων εἰς τὸ μηνίον· καὶ μοναῦτα ἐπεζεῦσαν εἰς τὴν Λουμπαρδίαν, καὶ ἐπιάσαν πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων, καὶ ἦρταν ἀντάμα εἰς τὴν Κύπρον καὶ μὲ τὸν ἄνωθεν Τζουὰν τε Βεροῦνες.
§110.-Καὶ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἐπῆγεν ὁ σὶρ Γγαλιώτη Ταπέρες μὲ τὸν σὶρ Μπερτουλάτζε Τράρε, Φλουρουντῖνοι, καὶ ἐπῆραν καὶ τὸν ἀδελφόν του, τὸν σὶρ Πὸλ Μαχαιρᾶ, παιδάκιν βαχλιώτην τους, καὶ ἐγυρίσαν πολλὺν τόπον διὰ δουλεῖες τοῦ ρηγός, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Κύπρον.
[57]
§111.-Καὶ τῇ κυριακῇ τῇ κβʹ ἀπριλλίου ͵ατξʹ Χριστοῦ, εὑρίσκοντα ὁ ρὲ Πιὲρ εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἐσηκώθην μεγάλη τάραξι καὶ ταραχὴ μεσὸν τοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων [τοὺς νέους μὲ τοὺς παλιούς, τοὺς Κυπριῶτες, τοὺ(ς) Συριάνους,] καὶ ἐσκοτῶσαν ἀπὲ τοὺς ξενικοὺς βʹ ἀνομάτους· καὶ τότε ἐγίνην μεγάλη ταραχὴ μεσόν τους. Θωρῶντα ὁ ρήγας, ὅτι ἦτο νὰ σκοτωθοῦν πολλοί, ὥρισεν καὶ ᾿διαλαλῆσαν νὰ μὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νά βαστάξῃ ἄρματα οὒ νὰ ποίσῃ μάλλωμαν, ἀπάνω ᾿ς τὴν κεφαλήν του. Καὶ ἐπῆγεν ὁ βισκούντης μὲ λᾶς πολλοὺς καὶ ηὗρεν ἐκείνους ὅπου ἐποῖκαν τὸ μάλλωμαν καὶ ἐφούρκισέν τους εἰς τὴν φούρκαν. Καὶ εἰς τοῦτον ἐσυμπάψαν οἱ λᾶς καὶ τὸ ριμούριν.
§112.-Τώρα εἶνε χρῆσι νὰ σᾶς πῶ πῶς ἐδόθην τὸ κάστρον τοῦ Κουρίκου μὲ τὸ νησσὶν εἰς τὴν ἐξουσίαν τοῦ ρὲ Πιέρ, καθὼς τὸ ηὗρα-ν γραμμένον εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην. Τοῦτον τὸ Κουρίκος ἦτον τοῦ ρηγὸς τῆς Ἀρμενίας, ἡ ἐπισκοπὴ ἀπὸ κάτω τοῦ μητροπολίτου τῆς Ταρσοῦ, καὶ πηγαίνει μὲ τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, καὶ νὰ κατεβῆ εἰς τὸ Ἀρμενάκιν καὶ νἄρτῃ εἰς τὴν Σελευκίαν καὶ νὰ πᾷ ᾿ς τὸ Σίσιν. Τοῦτα οὗλα ἐπῆραν τα διὰ τὰς ἁμαρτίας μας οἱ Τοῦρκοι, καὶ [ἔμεινεν ἡ χώρα τοῦ Κουρικός. Ἀπὲ τὴν ἐκκλησίαν τῆς Ἁγίας Τριάδος ν᾿ ἀγκαλίσῃ πολλὺν τόπον καὶ νἄρτῃ εἰς τὰ Πιλέργια] ὅπου ἦτον τὸ κουμέρκιν, καὶ νὰ τὸ καστέλλιν τοῦ Κουρίκου, καὶ φαίνουνται μέχρι τὴν σήμμερον τὸ τειχόκαστρον καὶ οἱ θεμελοὶ τοὺς πύργους.
§113.-Θωρῶντα οἱ λᾶς τοῦ Κουρίκου, ὅτι καθημερινὸν οἱ Τοῦρκοι ἐκατασφίνγκαν τους, καὶ [ἐφεῦγαν] ἀποὺ τόπον εἰς τόπον, ἐπῆραν τὰ ἔξω σπιτία, καὶ περιβόλαια καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἐπῆραν καὶ τὴν χώραν, οἱ χριστιανοὶ ἄλ(λ)οι ἦρταν εἰς τὴν Κύπρον, ἄλλοι ἐμεῖναν εἰς τὸ καστέλλιν, καὶ ἄλλοι ἔξω ᾿ς τὸ νησσίν, καὶ ἐσφίνγκουνταν, καὶ ἐκρατοῦσαν το διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ. Τὸ ρηγάτον τῆς Ἀρμενίας ἔμπεσεν τοῦ ρὲ
[58]
Λιβού, καὶ ἦτον πτωχός· εἴχασιν σʹ χῶρες καὶ κάστρη, καὶ ἐχαλάσαν τα καὶ ἐπῆραν τα οἱ Τοῦρκοι· τὰ μὲν ἐχαλάσαν, τὰ δὲ κρατοῦν τα. Θωρῶντα ὁ ρήγας τῆς Ἀρμενίας ἔφυγεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τοὺς συνγκενά(δε)ς του εἰς τὴν Φραγκίαν· οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοί, οἱ Ρωμαῖοι καὶ Ἀρμένιδες, ἐμεῖναν ὀρφανοί, καὶ δὲν εἶχαν ἀποὺ πούποτες βοήθειαν οὐδὲ νὰ ζήσουν· ἐπέψαν μαντατοφ(όρ)ον εἰς τὸν ρὲ Οὗνγγε ζητῶντα νὰ πάρῃ τὸ κάστρον καὶ νὰ τοὺς ἀγιτιάσῃ· καὶ δὲν ἄκουσεν λαλώντα: «Μὲ τὸ θελήσῃ ὁ θεὸς νὰ πάρω τὸ κάστρον τοῦ ἀνιψιοῦ μου!» Καὶ ἐκιντύνευγαν ὡς τὸν καιρὸν τούτου τοῦ ρὲ Πιέρ· ἅνταν ἐστέφθην, καὶ ᾿γροικήθην εἰς ὅλον τὸν κόσμον τὰ καλὰ ἔργα τοῦ ρὲ Πιέρ, ἐπεθυμῆσαν νὰ ππέσουν ε(ἰ)ς τὰ πλάγιά του.
§114.-Τὲς ἡμέρες ἐκεῖνες ἐπέψαν οί Κουρουκιῶτες μαντατοφόρους πρὸς τὸν ὑψηλότατον ρὲ Πιὲρ τῇ ηʹ ἰαννουαρίου ͵ατνθʹ, τὸν Μιχάλην τὸν Ψαράρην καὶ τὸν Κώσταν τὸν Φιλίτζην, Ρωμαῖοι, καὶ ἐρικουμαντιάσαν ὅλους τοὺς λᾶς τοῦ Κουρίκου καὶ το(ῦ) νησσίου εἰς τὸν ρήγα καὶ εἰς τὴν βουλήν του· καὶ διαβάζοντα τὰ χαρτία, γροικῶντα πῶς παραδιδοῦνται εἰς αὑτόν του, καὶ ὁ ρήγας πεθυμημένος νὰ ἔχῃ τόπον εἰς τὴν Τουρκίαν, ᾿προσδέχτην τους πολλὰ μετὰ χαρᾶς καὶ μὲ τιμήν· καὶ τῇ ιεʹ γεννάρη, ͵ατνθʹ Χριστοῦ ὁ ρήγας ἔπεψεν κάτεργα τῆ(ς) Σμύρνης καὶ τὸν σίρε Ρομπέρτο τε Λουζᾶ καβαλλάρης Ἐνγκλέζης, καπετάνον τοῦ αὐτοῦ κάστρου· καὶ ὅνταν ἐπέσωσαν εἰς τὸ Κουρίκος, ὅλοι ἀντάμα ἀνοῖξαν τὲς πόρτες καὶ ἐπεριλάβαν τον πρεπάμενα μὲ τὴν λιτανείαν. καὶ ἅντα(ν ἐ)νέβην ὀ καπετάνος μὲ τοὺς τζα- κρατόρους, τοὺς ἐπῆρεν μετά του δʹ μαστοργιές, εἰς τὴν καθολικὴν καὶ ἔβαλεν εἰς τὸ ἀναλόγιον τὸ Εὐαγγέλιον, καὶ ἐμόσαν ὅλοι πασαεῖς, ὅτι νὰ κρατοῦν τὸ αὐτὸν κάστρον διὰ τὸν ἀφέντην τὸν ρὲ Πιέρ, καὶ πρῶτον διὰ τὸ ὄνομαν τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ· καὶ τοῦτον ἐγίνετον μὲν τὸ πάρουν οἱ Τοῦρκοι καὶ θέλει ἕχειν τὸ ρηγάτον ἀγανάκτησιν.
[59]
Καὶ ἐποῖκεν το νῶσιν τοῦ πάπα καὶ ἐζήτησέν του βʹ κάτεργα [τὰ ἦτον τὸ νησσὶν τῆς Κύπρου κρατημένα νὰ πέψῃ εἰς τὴν βλέπισιν τῆς Κυρήνης·] καὶ ἀπὸ τότε ὡς τὴν σήμερον οἱ ρηγάδες καὶ κουβερνούριδες τῆς Κύπρου πέμπουν κάθα χρόνον βʹ κάτεργα καὶ μηνίον τοὺς Κουρουκιῶτες καὶ βιτουγαλία καὶ ἀρματωσίες, καὶ πολεμίζουν καθημερινὸν μὲ τοὺς Τούρκους, καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς θαυμαστῆς εἰκόνος τῆς Κουρουκιώτισσας εἰκόνος τῆς θε(οτόκ)ου βλέπεται κατὰ πρόσωπα τοὺς Τούρκους.
§115.-Καὶ θέλει εἶσταιν βαρετὸν εἰς ἐκείνους ὅπου γροικοῦσιν νὰ ξηγηθῶ καταληπτῶς τὰ καθημερινὰ θαύματα τὰ πολομᾷ ἡ αὐτὴ εἰκόνα καὶ πῶς εἰς τ᾿ ὅρωμαν τοῦ Καραμάνου τοῦ μεγάλου τοῦ κυροῦ τοῦ Μαχομὲτ Μπαχιὰ καὶ ἐτύφλωσέν τον, καὶ ἔμεινεν στραβὸς ἡμέρες πολλές, καὶ ἑμολόγησεν πῶς μία ἀρχόντισσα ἀπὲ τὸ Κουρίκος ἔδωκέν του κατἄμματα καὶ ἐτυφλῶσεν τον, καὶ ἦτον πληροφορία τῆς εἰκόνος τὰ φοβερὰ θαύματα· ἐσήκωσεν τὸ φουσάτον του καὶ ἐποῖκεν πολλὰς λαμπάδας [κερένας χοντρὲς] καὶ γʹ καντήλες ἀργυρὲς ὁποῦ ᾿κρέμουνταν ὀμπρός τής, καὶ [πολλὲς γέρνες λάδιν,] καὶ ἐποῖκεν λυγχναψίαν καὶ ἐψάλλαν ὅλη νύκτα· καὶ πισαυρίου ἐσυναλεῖψαν πὰνπάκιν ἀπὲ τὴν εἰκόναν καὶ ἔβαλάν το εἰς τὰ ᾿μμάτιά του καὶ παραῦτα ἐγίανεν. Καὶ πολλὰ ἄλλα θαύματα.
§116.-Τὸ λοιπὸν μανθάννοντα ὁ μέγας Καραμάνος τὸν καιρὸν ἐκεῖνον τὸ πῶς [ὁ ρήγας] ἐπῆρεν τὸ Κουρίκος, [ἐφοβᾶτον μὲν ἀρματώσῃ ὁ ρήγας καὶ πάγῃ ἀπάνω του καὶ σηκώσῃ του τὴν ἀφεντίαν· καὶ ἐδήθην μὲ τὸν ἀφέντην τῆς Ἀλλαγίας καὶ μὲ τὸν ἀφέντην τὸν Μονογβάτην, καὶ πασαεῖς ἀρμάτωσεν ξύλα ὅσα ᾿δυνήθην διὰ νὰ ἔρτου εἰς τὴν Κύπρο διὰ νὰ κουρσέψουν, μήπως καὶ φοβηθῇ ὁ ρὲ Πιὲρ πῶς πᾶσα ἀφέντης ἔβγαλε ξύλα.
[60]
§117.-Μοναῦτα ὁ ρήγας ὥρισεν ὅλους τοὺς καβαλλάριδες νὰ ᾖνε δηγημένοι ἁντὰν τοὺς τάξου νὰ μποῦ εἰς τὰ κάτεργα, νὰ πᾶν διὰ τοὺς ἐχθρούς τους. Καὶ μοναῦτα ἐμήνυσεν τοῦ μεγάλου μαστόρου εἰς τὴν Ρόδον νὰ τοῦ πέψῃ δʹ κάτεργα, ὅτι εἶνε κρατούμενος νὰ ἐλεμονοῦνται τοὺς πτωχούς. Καὶ ἀρμάτωσεν δʹ κάτεργα καὶ ἔπεψέν τα τοῦ ρηγὸς μὲ τὸν ἀμιράλλην τῆς Ρόδου καὶ τὸν καστελλάνον τῆς Ρόδου καὶ μὲ πολλους φρέριδες.
§118.-Καὶ ἀρμάτωσεν καὶ ὁ ρὲ Πιὲρ ἄλλα μϚʹ μικρὰ μεγάλα ἀπὸ τὴν Κύπρον καὶ ἀπὸ ἄλλους ἀφέντες, ὁμοῦ νʹ· καὶ παραῦτα ὥρισεν πασαέναν νὰ μπῇ ὅπου ἦτον τὸ θέλημαν τοῦ ρηγός. Καὶ ἐπῆγαν ὁ ρήγας καὶ οὕλη ἡ παρουνία εἰς τὴν Ὀμόχουστον τῇ κυριακῇ ιβʹ ἰουλίου ͵ατξαʹ Χριστοῦ, καὶ ὠρδίνιασεν τὰ ξύλα, καὶ ἔβαλεν τοὺς λᾶς καὶ καραβοκυρούς· καὶ ἦρταν καὶ ἕτερα ξύλα, ὁμοῦ ἡ ὁμάδα ρϚʹ, καὶ ιβʹ κουρσάρικα καὶ δύο τοῦ πάπα· ὁμοῦ ὁλότης ριθʹ.
§119.-Καὶ ὁ ρὲ Πιὲρ μὲ τοὺς καβαλλάριδές του καὶ μὲ ὅλην του τὴν παρουνίαν ἀπάνω εὶς τὸ καπετανίκιν, καὶ ἀπάνω εἰς ἄλλον κάτεργον ὁ σὶρ Φιλίππε τε Ἰμπελήν, καὶ εἰς ἄλλον ὁ κύρης τοῦ Ἀρσεφίου, καὶ εἰς ἄλλον ὁ σὶρ Τζὰκ τε Ἰμπελὴν ὁ κοντοσταύλης τῶν Ἱεροσολύμων, -- ~καὶ ἀπὸ θανάτου του ἔδωκεν τὸ κοντοσταυλίκιν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ μισὲρ Τζάκου τε Λουζουνία, -- ~καὶ ἀπάνω εἰς ἄλλον κάτεργον ὁ αὐθέντης τε Πασέτ, ὁ ποιὸς εὑρέθην εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σοὺρ μὲ τὸ κάτεργόν του καὶ ὁ ἀμιράλλης τῆς Κύπρου εἰς ἄλλον, ὁ πρίντζης ὁ ἀδερφὸς τοῦ ρηγὸς καὶ ὁ σὶρ Σιμοὺν τ᾿ Ἀντιότζες εἰς ἄλλον, καὶ ὁ σὲρ Τζουὰν τε Μόρφους εἰς ἄλλον ὁ κούντη τε Ρουχᾶς, ὁ σὶρ Φιλίππε τε Πρεζουηὴ κούντης τε Πρεζουηὴ εἰς ἄλλον, πεθερὸς τοῦ Τζάκες, (ὁ) υἱὸς τοῦ κούντη τῆς Σαβόγιας, ὁ σὶρ Πιὲρ Λαζὲς εἰς ἄλλον, ὁ σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπὴν εἰς ἄλλον πουντουλιέρης τῆς Κύπρου, ὁ σιρ Πατὴν τε Νόρες εἰς
[61]
ἄλλον,] ... τε Πριές, σὶρ Τζουὰν τ᾿ Ἀντιότζες (ὁ) υἱὸς τοῦ σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τῆς Κλίρου, [ὁ υἱὸς τοῦ σὶρ Τζουάν, ὁ σὶρ Τζουὰν Βισκούντης,] σίρε Τζουάν τε Πριές, σὶρ Χιοὺν τε Μιμάρτζη, σὶρ Ἀρνὰτ τε Μουντολίφ, σίρε Τζακὲ Λε Πετίτ, σὶρ Πιὲρ τε Κασίν, σὶρ Τζουὰν τε Καρμά, σὶρ Πιὲρ Μαλοζέλ, ὁ ἀδελφότεκνος τοῦ πάπα, ὁ καστελλάνος τῆς Ρόδου, σὶρ Τζὰκ Λαζὲ, ὁ σὶρ Νικολὴ Λαζέ, τὰ βʹ κάτεργα τὰ ἐκράτεν ὁ ρήγας τῆ(ς) Σμύρνης, ὁ σὶρ Τζάκε τε Νόρες ὁ τουρκοπο(υ)λιέρης τῆς Κύπρου, μισὲρ Τζουὰν τε Πλησίε, σὶρ Τζάκε Μουντετζάρ, σὶρ Τζουὰν Μπεντουήν, σὶρ Τζουὰν τε Λη Πάμεν, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σασίους, ὁ σὶρ Ρενιὲρ Λε Πετίτ, σὶρ Οὗνγκε τε Μουντολίφ, σὶρ Τζουὰν τε Λα Φιέρτ, σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλέτ, σἵρ Τζουὰν τε Μουντολίφ ὁ ἀμιράλλης, ὁ σὶρ Τζουὰν τε λ᾿ Ἰγλιζίου ἀπάνω ᾿ς τὸ δεύτερον κάτεργον τῆς Ρόδου, τὰ βʹ κάτεργα τὰ γενουβίσικα ὅπου ἐφέραν τὸν ποδεστάν, τὸ κάτεργον τοῦ ἀρχι(ε)πισκόπου τῆς Κύπρου, καὶ ὁ σὶρ Ἀνσίαν τε Κιβίδες, καὶ πολλοὶ ἄλλοι. Τούτη ἡ ἀρμάδα ἐξέβην τὴν ἄνωθεν ἡμέραν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἁλικὴν καὶ ἐφορτῶσαν τ᾿ ἄλογα καὶ φαγούραν διὰ τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὰ ἄλογα εἰς τοὺς Μᾁλους.
§120.-Γροικῶντα ὁ ἀφέντης τῆς Ἀταλείας, ὅτι ὁ ρήγας ἀρματωννει, ἔπεψεν μαντατοφόρους, καὶ ἄλλους μαν(τα)τοφόρους (ὅπου ἔ)ρχουνταν συγχνὰ εἰς τὴν Κύπρον καὶ χαρτία παρακαλητικά, νὰ μὲν πέψῃ τούτην τὴν ἀρμάδαν ἀπάνω του, παντέχοντα νὰ ξηλώση τὸν ρήγα ἀπὲ τὸ θέλημάν του· τὸ ποῖον ὀλλίγον τον ἐφέλεσεν. Μανθάνοντα οἱ μανταταφόροι πῶς ὁ ρήγας εἶνε εἰς τοὺς Μύλους, ἐπῆραν τὰ κανισκία μὲ τὸ ξύλον τους, καὶ ἦρταν εἰς τοὺς Μύλους ἀπαντῶντα του· καὶ ἐχαιρετίσαν τον, καὶ ἔδωκάν του τὰ κανισκία καὶ τὰ χαρτία, κατ᾿ ἐπῆρεν τα καὶ ᾿ποῖκεν ἄρμενα· καὶ ἐπῆραν καὶ κεῖνον τὸ ξύλον μετά τους καὶ ἐπῆγαν καταυγοδωμένοι εἰς τὴν Ἀτάλειαν.
[62]
§121.-Καὶ τῇ γʹ, τῇ κγʹ αὐγούστου ͵ατξαʹ Χριστοῦ ἐπεσώθην τὸ φουσάτον τοῦ ρηγὸς εἰς τὴν Τουρκίαν εἰς τὰ μέρη τῆς Ἀτάλειας ὅπου κράζουν Τετραμίλιν, κ᾿ ἐκεῖ ἐπεζεῦσαν τ᾿ ἄλογα· καὶ μοναῦτα ὸ ρήγας ἔπεψεν τὸν ἀδελφόν του τὸν πρίντζην μὲ πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων ἀπεζοὺς καὶ καβαλλάριδες νὰ παρακάτζουν τῆς Ἀταλείας, καὶ ἐπῆγεν ὁ λαὸς μὲ τὸν πρίντζην· καὶ ὰν εἶχεν θέλειν ἔπαιρνέν την, ἀμμὲ [᾿ποῖκεν το] μὲν ἀνγκριστῇ ὁ ρήγας. Καὶ τῇ κδʹ αὐτοῦ μηνὸς ἦρτεν ὁ ρήγας καὶ τὸ δελοιπὸν φουσάτον καὶ ἐπαρακάτζαν τοῦ κάστρου ἀποὺ παντόθεν, καὶ τὸ σπερνὸν ἐπῆραν το, καὶ ἐνέβην εἰς τὴν χώραν μὲ μεγάλην χαρὰν καὶ τιμήν, καὶ ἐποῖκαν μεγάλην εὐχαριστίαν εἰς τὸν θεὸν διὰ τὴν πρώτην νίκην.
§122.-Ὁ Τακᾶς ὁ ἀφέντης τῆς χώρας εὑρέθην ἔξω τῆς χώρας εἰς ἕναν τόπον τὸ λέγουν τὸ Στενόν· ὅσον ἐγροίκησεν τοῦτα τὰ πικρὰ μαντάτα ἐπικράνθην, καὶ ἐμήνυσεν κρυφὰ νὰ φέρῃ καμπόσους λᾶς τῶν ἀρμάτων, καὶ ἦλθεν καὶ ἐνέβην μέσα εἰς τὸ κάστρον ἀποὺ ἕναν τόπον κρυφόν, καὶ εἶδεν τὰ φλάμπουρα τοῦ ρηγὸς εἰς τὸν πύργον καὶ εἰς τὸ τειχόκαστρον, καὶ ἐφοβήθην πολλὰ μηδὲν ἀγρωνιστῇ καὶ πιαστῇ· καὶ ἐξέβην καὶ ᾿πῆγεν ᾿ς τὸ Στενόν, ὅπου ἦτον ἀπλικεμένος μὲ μεγάλην λύπην καὶ μεγάλην πικρίαν.
§123.-Ὁ ρήγας ἀρώτησεν τοὺς ἄρχοντες τῆς βουλῆς του, τίντα τοὺς φαίνεται νὰ ποίσῃ· οἱ ἄρχοντες εἶπαν του: «Κράτησ᾿ τὸν τόπον διὰ λλόγου σου, καὶ βάλε καὶ ἄλλους ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτω νὰ τὸν βλέπουσιν.» Καὶ ἤτζου ἐποῖκεν. Τότες ὠρδίνιασεν τὸν μισὲρ Τζάκε τε Νόρες τὸν τουρκοπουλιέρην τζιβιτάνον εἰς τὸν αὐτὸν τόπον, καὶ ἀφῆκεν εἰς τὴν συντροφίαν του πολλοὺς καβαλλάριδες καὶ τουρκο- πο(ύ)λλους καὶ πολλοὺς τζακρατόρους νὰ βλέπουν τὸν τόπον· καὶ ὥρισεν καὶ ἐδιαλαλῆσαν: «Εἴ τις θέλῃ ἀπὸ τοὺς Ἀταλιῶτες νὰ μπῇ εἰς τὰ κάτεργα νἄρτῃ εἰς τὴν Κύπρον ἔνι εἰς τὸ θέλημάν
[63]
του, καὶ εἴ τις θέλῃ νὰ μείνῃ ὰς μένῃ.» Καὶ ἀφῆκεν γʹ κάτεργα ἀρματωμένα εἰς τὴν βλέπισιν τῆς Ἀταλείας.
§124.-Ἅνταν ἐμάθασιν ὁ ἀφέντης ὁ Μονοβγάτης καὶ ὁ ἀφέντης τῆς Ἀλλαγίας πῶς ἐπῆρεν ὁ ρὲ Πιὲρ τὴν Ἀταλείαν, ἐπῆραν μέγαν φόβον εἰς τὴν καρδίαν τους, καὶ πολλὰ ἐπικράνθησαν· καὶ μοναῦτα ἐπέψαν τοὺς μαντατοφόρο(υ)ς τους εἰς τὴν Ἀταλείαν εἰς τὸν ρήγα, παρακαλῶντα τον νὰ ἔχῃ καλὴν ἀγάπην μετά τους, καὶ ἐταχθῆσα νὰ τὸν τολιάζουν κάθα χρόνον πρᾶμαν ὠνοματισμένον, καὶ νὰ βάλη τὰ σημαδία του εἰς τοὺς τόπους τους, καὶ νὰ ᾖνε ἀνθρῶποι του. Θωρῶντα τὰ καλὰ ταξίματα ὁποῦ τοῦ ἐτάξασιν, ἄρεσεν τοῦ ρηγὸς καὶ ἔπεψεν ἀπὲ τὰ φλάμπο(υ)ρά του καὶ ἐβάλαν τα ψηλόττερα τῶν δικῶν τους. Καὶ τῇ ηʹ σεπτέβρη, ͵ατξαʹ Χριστοῦ ἐξέβην ὁ ρήγας ἀπὲ τὴν Ἀταλείαν καὶ ἔφερεν μετά του τὸ δελοιπὸν φουσάτον, καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Ἀλλαγίαν.
§125.-Παραῦτα ἐξέβην ὁ ἀμιρᾶς μὲ ὀλλίγους λᾶς καὶ ἐπροσκυνῆσεν τον, καὶ ἔδωκέν του καὶ ἕναν ἀφεντικὸν κανίσκιν. Ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐπῆραν τὰ κανισκία καὶ τ᾿ ἀνοικτάρια ἐπαράδωκέν του τα, καὶ ἐποῖκεν στοιχήματα μέσον τους· καὶ ἔμοσεν τοῦ ρηγὸς νὰ ᾖνε δοῦλος του δουλωμένος. Καὶ ὁ ρήγας ἐποῖκεν ἐκεῖ μίαν ἡμέραν, καὶ ἐμίσευσεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν Οὐσγάτην εἰς τὸν ποταμόν. Ὁ ἀφέντης ὁ Μονοβγάτης ξεύροντα πῶς ἔμελλε νὰ πάγη ἐκεῖ, ἦτον πολλὰ περίλυπος, καὶ ἔπεψέν του κανίσκιν καὶ μαντατοφόρους, καὶ εἶπαν του: «Μὲν τὸ βαρυθῇς ὅτι δὲν ἠμπόρησεν [ἀφέντης] νἄρτῃ εἰς τὴν ἀφεντίαν σου.» Ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐστρέψαν του τὰ κανισκία καὶ εἶπεν τους. «Χαιρετίσετέ τον, καὶ ἔχω τον διὰ ἐδικόν μου.» Καὶ ἐξέβην καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ τῇ κβʹ σεπτεβρίου ͵ατξαʹ Χριστοῦ ἐπέσωσεν ὁ ἀφέντης μας ὁ ρήγας εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ τὰ ἄλλα κάτεργα ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἀπαρματῶσαν. Καὶ ὁ ρήγας ἦρτεν εἰς τὴν Λευκουσίαν
[64]
καὶ ἐπροσεδεκτῆσαν τον μὲ μεγάλην τιμήν.
§126.-Ἅνταν ἐστράφην τὸ φουσάτον εἰς τὴν Κύπρον ὁ ἀμιρᾶς τῆς Ἀταλείας ὁ Τακκᾶς ἐσυμπίασεν φουσάτον καὶ ἦρτεν καὶ ἐπαρακάτζεν τῆς Ἀταλείας· καὶ οἱ λᾶς ἐξέβησαν καβαλλάριδες καὶ ἀπεζοὶ καὶ ἐδῶξαν τους, καὶ ἀπὲ τὴν ἀνάγγην τους ἀφῆκαν τὰς τέντας τους καὶ τὸ δικόν τους· καὶ ἐποῖκεν καιρὸν πολλὺν νἄρτῃ νὰ πολεμίσῃ. Καὶ ἐποῖκεν ὁρισμὸν ὅτι κανένας Τοῦρκος νὰ μὲν φέρῃ καμίαν βιτουαλίαν νὰ πουλήσῃ, καὶ ἔφτασεν ὁ χειμῶνας, καὶ τὰ ξύλα ἀπὲ τὴν σκλεριὰν δὲν ἐπολομοῦσαν ἄρμενα· καὶ οἱ λᾶς ἐπείνασαν, καὶ τὰ ἄλογα δὲν εἶχα νὰ φᾶν παρὰ τὰ κιτρομηλόφυλλα. Ἔμαθεν ὁ Τακᾶς τὸ στενοκοπημὸν τοὺς λᾶς καὶ ἔφερεν φουσάτον πολλὺν τὸ ἅγιο σαμβάτο τῇ ιγʹ, ἀπριλλίου τξβʹ, καὶ ἔπεψεν μαντατοφόρους εἰς τὴν Ἀταλείαν εἰς τὸν τουρκοπουλλιέρην τῆς Κύπρου, ζητῶντα νὰ τοῦ δώσουν τὴν Ἀταλείαν μὲ ἀγάπην, καὶ ἂ δέν ᾿νε, θέλει την πάρει μὲ τὸ σπαθίν του, καὶ δὲν θέλει λυπηθεῖν τινάν, «ὅτι ξεύρω τὴν πεῖναν τὴν ἔχουν ἀπέσσω.» Καὶ γροικῶντα τὰ λογία ὁ τουρκοπουλιέρης ἐμήνυσέν του: «εἶνε ὅτοιμος νὰ πολεμίσῃ μετά του, ἀμμὲ τὸ κάστρον δὲν τοῦ τὸ διδεῖ μὲ τὸ θέλημάν του, οὐδὲ νὰ τὸν ἀφήσῃ νὰ πατήσῃ τὸ πόδιν του μέσα· καὶ ἔδωξεν τὸν μαντατοφόρον μὲ ὕβριν. Καὶ ἐπῆγεν ὁ μαντατοφόρος καὶ ἐξηγήθην τα τοῦ ἀφέντη του Τακκᾶ· καὶ ἦρτεν καὶ ἐπολέμισεν μέγαν πόλεμον, καὶ μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ ἐνίκησέν τον ὁ λαὸς τῆς Ἀταλείας τὸν Τακκᾶν· καὶ τοῦτον ἦτον γʹ φορὰ ὅπου ᾿τζακκίστην ὁ Τακκᾶς ἀφ᾿ ὃν ἐπῆρεν ὁ ρήγας τὴν Ἀταλείαν· καὶ ἀπὸ τὴν πλῆξιν του ὁ Τακκᾶς ἔκοψεν τὸ νερὸν ὁποῦ [ἔπεμπεν] εἰς τὴν Ἀταλείαν. Τότε [ἔπεψεν δύναμιν ἀμπέσσω ὁ καπετάνος] καὶ ἐχάλασεν τὰ παλαιὰ ἀπλικία, καὶ ἔκοψεν τὰ δεντρά, τοὺς γούππους ἐγέμωσεν, διατὶ οἱ Τοῦρκοι ἐκρύβγουνταν καὶ ἀππηδοῦσαν καὶ ἐζημιῶναν τοὺς λᾶς. Καὶ ἕρισεν ὁ καπετάνος καὶ ἐκτίσαν τὸ τειχόκαστρον, καὶ ἐψηλῶσαν καὶ τοὺς πύργους.
[65]
§127.-Καὶ τὴν πέφτην τῇ θʹ μαγίου ͵ατξβʹ Χριστοῦ ὁ ρήγας ἔπεψεν δʹ κάτεργα καὶ Ϛʹ ταφουρέτζες καὶ δʹ ξύλα, κουρσάρικα· καὶ ἔ(πε)ψε ν᾿ ἀλλάξῃ τὸν καπετάνον, καὶ ἔπεψεν τὸν σὶρ Τζουὰν Τεσοὺρ τὸν ἀμιράλλην τζιβιτάνον εἰς τὴν Ἀταλείαν εἰς τὸν τόπον τοῦ καπετάνου τὸν ἐκράξαν τουρκοπουλιέρην, καὶ πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων καὶ πολλὴν πουτουάλιαν νὰ ζήσουν· καὶ ἔδωκεν τὰ χαρτία ὁ ἀμιράλης τοῦ καπετάνου. Καὶ ὁ ᾿μιράλλης ἐπῆρεν τὰ ξύλα καὶ ἐπῆγεν εἰς τὰ Μύρα ὁποῦ ἦτον ὁ Ἅγιος Νικόλαος καὶ ἔβαλεν καὶ ᾿παρακάτζαν [τους·] καὶ βοηθῶντος τοῦ θεοῦ ἐπῆρεν τὸ κάστρον καὶ [ἐκούρσεψεν ὅσον ἐμπόρησεν,] καὶ ἐπῆρεν καὶ τὴν εἰκόναν τοῦ μεγάλου Νικολάου καὶ ἔφερέν την εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἔβαλέν την εἰς τὸν Ἅγιον Νικόλαον τους Λατίνους. Καὶ ἐστράφην εἰς τὴν Ἀταλείαν· τότες ἐπέζευσεν καὶ ἐπερίλαβεν τὸ κάστρον ἀπὲ τὸν καπετάνον. Καὶ (ὁ) ἀμιράλλης ἀπὸ τὸ ἔβγα του ἀπὲ τὰ Μύρα ἔβαλεν λαμπρὸν καὶ ἔκαψεν τὸ κάστρον.
§128.-Γροικῶντα ὁ Τακκᾶς τοῦτον τὸ μαντάτον, πῶς ὁ ἀμιράλλης ἐπῆρεν τὸ κάστρον τῶν Μυραίων καὶ αἰχμαλώτισέν τους, καὶ ἐκάψεν το, καὶ ὅτι πῶς ἔμεινεν εἰς τὴν Ἀταλείαν εἰς τὸν τόπον τοῦ ρηγός· καὶ ἐπῆγεν καὶ ηὗρεν τους αἰχμαλωτεμένους, καὶ καμένους τοὺς τόπου καὶ χαλασμένους, πολλὰ ἐλυπήθην· καὶ ἅνταν ἐδιάβην ἡ λύπη, ἀμήνυσεν τοῦ ἀμιράλλη νὰ μηνύσῃ τοῦ ρηγὸς νὰ τοῦ πουλήσῃ τὴν Ἀταλείαν καὶ νὰ τοῦ δώσῃ εἴ τι θέλει· ἂ δὲ κἀν οὔ, θέλει ποίσειν ὅσον κακὸν σώννει διὰ νὰ πάρῃ «τὴν χώραν μου». Ὁ ἀμιράλλης ἐμηνῦσεν του: «Ὁ ἀφέντης μου δὲν χρειάζεται τὰ καρτζά σου νὰ πουλήσῃ τὴν χώραν του, ἀμμὲ ἂν εὔρῃ καὶ ἄλλες ν᾿ ἀγοράσῃ μετὰ χαρᾶς παίρνει τες· ἀπὲ τὸ μὲ φοβερίζει νὰ σφικτῇ νὰ τὴν πάρῃ, τρεῖς φορὲς ἐδικίμασεν καὶ ἔχασεν τὸ κόπον του μὲ σαγίττες καὶ βερετουνία· καὶ πάλε ε(ἰ)ς τὸν ὁρισμόν του, ὅνταν θέλῃ ν᾿ ἀρχέψῃ, καὶ διὰ τοῦ θεοῦ φυλάγω σου καλὰ κανισκία.»
[66]
§129.-Τώρα νὰ ξηγηθοῦμεν τὴν ὑπόθεσιν τοῦ ρηγὸς τῆς Φρανγκίας· δὲν ἦτον κουντέντος εἰς τὸ ψουμὶν τὸ ἐδῶκαν τοῦ ἀνιψιο(ῦ) του τοῦ πρίντζη τῆς Γαλιλαίας, ἀμμὲ ἦρτεν καὶ ἀγγάλεσεν μὲ τοὺς μαντατοφόρους του εἰς τὸν πάπαν νὰ θελήσῃ νὰ δώσῃ τὸ ρηγάτον τῆς Κύπρου τοῦ ὀ πρίντζη· καὶ ἐπέψεν του τὰ στοιχήματα. Θωρῶντα ὁ πάπας πῶς τὸν ἔσφινγκεν ὁ ρήγας τῆς Φρανγκίας καὶ εἶχεν καὶ δίκαιον, ἐμήνυσεν τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου νὰ πάγῃ σωματικῶς ν᾿ ἀπολογηθῆ. Ὅνταν εἶδεν ὁ ρήγας τὰ χαρτία τοῦ πάπα, παραῦτα ἕρισεν τὸν σὶρ Τζουὰν Καρμαὴν νὰ πάγῃ καπετάνος εἰς τὴν Ἀταλείαν· καὶ ὥρισεν καὶ ἐπῆραν φαγούραν πολλὴν καὶ ὡδήγησεν τὸ κάστρον· καὶ ἐμήνυσεν καὶ ἀρμάτωσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον γʹ κάτεργα καὶ μίαν σατίαν καὶ ἦρταν εἰς τοὺς Μύλους· καὶ ὁ ρήγας ἐπῆγεν κυνηγῶντα καὶ έπέσωσεν εἰς τὴν Ἔμπαν πρὸς τὴν Πάφον· καὶ τὴν δευτέραν τῇ κδʹ ὀκτωβρίου ͵ατξβʹ Χριστοῦ ἐνέβην ὁ ρὲ Πιὲρ καὶ ἐπῆρεν μετά του τοὺς καβαλλάριδες τοὺς κάτωθεν ὠνοματισμένους: τὸν σὶρ Πιὲρ τε Νουρήν, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Γαβριάλλε, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Φενίου, τὸν σὶρ Νικολὲ Τζεμπελήν, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Νουρήν, καὶ πολλοὺς ἄλλους καβαλλάριδες καὶ ἀπὸ τὴν ἀποταγήν του.
§130.-Νὰ ἠξεύρετε καὶ τοῦτον· ὅτι ὁ αὐτὸς ρὲ Πιὲρ ἀγάπαν τὴν ρήγαιναν ὡς γοιὸν ὁρίζει ὁ θεός, τὴν Λινόραν, καὶ ἐβγαίννοντά του νὰ πάγῃ ᾿ς τὴν Φραγγίαν ὥρισεν καὶ ἐδῶκαν τοῦ φαρράση του τῆς τζάμπρας του ἕναν ἀποκάμισον τῆς ρήγαινας, καὶ ὥρισεν τὸν αὐτὸν τζαμπερλάνον ὅπου τοῦ στρώννει τὸ κρεβάτιν του νὰ βάλλῃ τὸ ἀποκάμισον τῆς ρήγαινας εἰς τὸ πλευρόν του· καὶ ὅντα νἄππεσεν ὁ ρήγας νὰ κοιμηθῇ, ἀγγάλιζεν τὸ αὐτὸν ἀποκάμισον καὶ ἐκοιμᾶτον. ὁ μποῖος φαρράσης τῆς τζάμπρας ἦτον Ἰωάννης ἀδελφὸς τοῦ Μπασέτ· καὶ ἤτζου ἐπορεύγετον πολλὺν καιρόν.
§131. Καὶ ἐπῆγεν ὁ ρήγας εἰς τὴν Ρόδον, καὶ ἐμήνυσεν
[67]
τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Σοὺρ καὶ τοῦ σίρε Τζάκε Λε Πετίτ, ὅπου ἦτον εἰς τ ν Ἀταλείαν, 3 Γκαὶ τὸ εἶνε7 3 εἰς τ ν Ρόδον διὰ νὰ μποῦν εἰς τὴν κάτε(ρ)γα εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ ρηγός. Καὶ παραῦτα ἐξέβησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρόδον εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ ρηγός. Καὶ παραῦτα ἐξέβησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν ὥραν καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Βενετίαν, καὶ ἐπροσδεκτῆσαν τον μὲ μεγάλην τιμήν. Καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ Ἀβενίου, καὶ ἐστάθην εἰς τὴν κούρτην τῆς Ρώμης ἔμπροσθεν τοῦ πάπα ὀνόματι Ἰνοκέντιον. Καὶ μανθάνοντα ὁ σὶρ Οὗγκε ντε Λουζουνίας τὸ ἔλα τοῦ θείου του τοῦ ρηγὸς εἰς τὸν πάπαν, ἦλθεν καὶ κεῖνος, καὶ πολλὰ ἀγγαλέστησαν· καὶ ὀπίσω εἰς πολλὲς πλημελεῖες, ὁ πάπας καὶ οἱ γαρδενάλλιδες ἐμπῆκαν μεσόν τους ὁτόσα, ὅτι ἐμπάσαν τους κατὰ τὸν πρῶτον σασμόν. Καὶ ἐγονάτισεν καὶ ἐποῖκεν τον λιζίον τοῦ ὅρκου, καὶ ἐκιτιάσεν τὸν ρήγαν. [Ὁ ρήγας ἐκατάστησε νὰ ἔλθουν οἱ δυσικοὶ ἀπάνω τοὺ(ς) Σαρακηνούς.]
§132.-Ὁ πρίντζης τῆς Ἀντιοχείας ὁ κουβερνούρης τῆς Κᾑπρου ἀρμάτωσεν βʹ κάτεργα νὰ πάρη τὸν σὶρ Τζουὰν Καρμαὴν εἰς τὴν Ἀταλείαν γιὰ ν᾿ ἀλλακτοῦν, νὰ στραφῇ εἰς τὴν Κύπρον τὸ ἄλλον ἀλλάγιν μὲ τὸν σὶρ Τζουὰν τε Σούρ· ὁ ποῖος σὶρ Τζουὰν τε Σοὺρ ἀνάστησεν πολλοὺς τόπους καὶ ἐψήλωσεν καὶ πολλὰ μερτικὰ τὸ τειχοκάστρι καὶ τὸν πύργον. Ἐμάθεν το ὁ Τακκᾶς καὶ ἐσυνπίασεν φουσάτον πολλὺν καὶ ἦρτεν εἰς τὸ κάστρον· καὶ τοῦτον ἐποῖκεν το, διατὶ ἐδήθην μὲ τὸν ἀφέντην τῆς Ἀλλαγίας, καὶ ἐδῶκεν του λόγο νἄρτῃ μὲ τὰ ξύλα του τῆς θαλάσσου, καὶ ὁ Τακκᾶς ἀπὸ τὴν γῆν νὰ τὸ ἀποκλείσουν.
§13.-Μανθάνοντα τὰ αὐτὰ μαντάτα ὁ σὶρ Τζουὰν Καρμές, παραῦτα ἀρμάτωσεν μίαν γριππαρίαν καὶ ἔπεψέν την εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐμήνυσέν το τοῦ κουβερνούρη. Ὁ αὐτὸς κύρης ὁ πρίντζης παραῦτα ἀρμάτωσεν γʹ κάτεργα καὶ ἔβαλεν καπετάνον τῶν κατέργων τὸν σὶρ Τζουὰν τε Πριές· καὶ ἀπεσῶσαν
[68]
εἰς τὴν Ἀταλείαν πρὶν νὰ φτάσῃ τὸ φουσάτον τους Τούρκους μίαν ἡμέραν. Ὁ Τακκᾶς ἐσυνπίασεν μεʹ χιλιάδες ἀνθρώπους καὶ ἦρταν ὀχτὼ κάτεργα τῆς θαλάσσου. Ὁ καπετάνος ἀρμάτωσεν τὸ καστέλλι καλὰ καὶ ὠρδίνιασεν καλὰ τὲς βίγλες του, καὶ ἕρισε νὰ μηδὲν ἦνε τινὰς ἀπότορμος νὰ ρίψη βερετούνιν οὐδὲ σαγίτταν εὔκαιρα, παρὰ ἅνταν κοτέψῃ τὸ φουσάτον. Καὶ ὁ Τακκᾶς ἐτριγύρισεν τὸ κάστρον ἀππέξω καὶ ἔριψεν μέσα πολλὲς πέτρες καὶ ἄλλα πολεμικά, καὶ μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ δὲν ἔβλαψεν τινά. Ὁ καπε- τάνος ὁ σὶρ Τζουὰν Καρμαγὴν ὥρισεν καὶ ἐσύραν μίαν πέτραν, καὶ ἐπῆγεν εἰς [τὴν κατούναν] τὴν ἔστησεν ἀππέξω καὶ ἐτσάκκισέν την, καὶ ἐσκότωσεν πολλοὺς ἀνθρώπους. Τἄπισα ἔφερεν σκάλες καὶ ἐκούμπισάν τες εἰς τοὺς τοίχους. Ὁ καπετάνος ἕρισεν καὶ ᾿σημάναν τὲς καμπάνες καὶ τὰ τρουμπετία, καὶ ἕρισέν τους καὶ ἔπαιξεν τὰς τζάκρας καὶ τὰ δοξαρία. καὶ οἱ Τοῦρκοι ὅπου ἦσαν εἰς τὲ(ς) σκάλες ἐππέσαν εἰς τὸ χαντάκιν, καὶ [τοὺς ἄλλους] ἐσκοτῶσαν ἕναν μέγαν ἀμιρᾶν συγγενὴν τοῦ Τακκᾶ. Τότες ἀννοῖξαν τὲς πόρτες τοῦ κάστρου καὶ ἐξέβησαν καβαλλάριδες καὶ ἀπεζοί.
[§134.-Καὶ εἰς τοὺς ͵ατξγʹ ὁ ἀφέντης ὁ πρίντζης ὁ κουβερνούρης τῆς Κύπρου ἔπεψεν δύο κάτεργα ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον εἰς τὴν Ἀτάλειαν, διὰ νὰ πάρουν βιτουάλιαν καὶ βοήθειαν· καὶ ἐβάλαν καπετάνον τὸν σὲρ Νίκολο Λαζέν καὶ εἰς τὸ ἄλλο τὸν σὶρ Ἰγκοὺ τε Πού, πουρζέζην τῆς Ἀμοχούστου. Καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Πάφο. Τὸ κάτεργον ὅπου ἦτον ὁ σὶρ Ἴγκε τε Ποὺ καὶ ἐτσακκίστην, καὶ ἐχάθησαν ηʹ ἀνομάτοι. Καὶ μανθάνοντά το ὁ πρίντζης ἔπεψεν ἄλλα δύο κάτεργα, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν βοήθειαν τοῦ καπετάνου· καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀτάλειαν.
§135.-Καὶ τὴν αὐτὴν ἐχρονίαν ἦτον θανατικὸν εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐπόθανεν πολλὺς λαός· καὶ ἐπόθανεν καὶ ἡ τάμου Τζίβα, ἡ κόρη τοῦ ρὲ Οὗνγκε. Καὶ ἄρχεψεν ἀπὸ
[69]
ἀρχῆς μαρτίου. Καὶ ὁ μισὲρ Τζουὰν Κάρμες ἠστένησεν· καὶ ἐμῄνυσεν τοῦ κουβερνούρη ἂν ᾖνε ὁρισμός του νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ρόδον διὰ νὰ ἰατρευτῆ, ὅτι εἶνε κοντὰ τῆς Ἀτάλειας παρὰ τὴν Κύπρον· καὶ ἐμήνυσέν του, ἂν θέλη, νὰ βάλῃ τὸν υἱόν του εἰς τὸν τόπον του, καὶ ἂς πάγη νὰ ἰατρευτῆ· καὶ εἰς ὀλλίγες ἡμέρες ἀπόθανεν εἰς τὴν Ρόδον. Καὶ μανθάνοντα τὸν θάνατον τοῦ σὲρ Τζουὰν Κάρμε, ὁ κουβερνούρης τῆς Κύπρου ἐστερέωσεν τὸν υἱόν του καπετάνον εἰς τὴν Ἀτάλειαν.]
§136.-Καὶ [ἀντὶ τὸ Βενίου] ἐπόθανεν ὁ πάπας, καὶ ἐχειροτονῆσαν ἕ(ν)αν καλόγηρον ἀπὸ τὴν μονὴν τοῦ ἁγίου Βίκτωρος ἀπὸ τὴν Μαρσιλίαν, καὶ ἦτον γούμενος τῆς Μαρσιλίας, καὶ ἐκράξαν τον πάπα Οὔρπαν πέμπτον· καὶ ὁ ρήγας ἐποῖκεν του μεγάλην χαράν· καὶ τελειώννοντα τὴν δουλειάν του εἰς τὸ Ἀβενίου ὁ ρήγας ἐπῆκεν εἰς τὴν Φρανγκίαν καὶ εἰς τὴν Γενούβαν, καὶ εἰς τὸν ἐμπεραδούρην τῆς Ἀλαμαινίας, καὶ οὗλοι οἱ ρηγάδες καὶ οἱ ἀφέντες ἐποῖκαν του μεγάλην τιμὴν καὶ πολλὰ κανισκία ἀφεντικά.
§137.-Γροικῶντα οἱ Τοῦρκοι πῶς τὸ θανατικὸν ἐξήλειψεν τοὺς ἀνθρώπους τῆς Κύπρου, καὶ ὁ ρήγας ἦτον εἰς τὴν Φραγγίαν, οἱ Τοῦρκοι οὗλοι ἀντάμα ἀρματῶσαν ιβʹ κάτεργα καὶ ἐβάλαν καπετάνον ἕναν ὀνόματι Χαμοὺτ Ραΐς, καὶ ἦλθαν εἴς τὴν Κύπρον, καὶ ἀπεζεῦσαν εἰς τὴν Πενταγίαν, καὶ ἐκουρσεῦσαν πολλοὺς λᾶς, καὶ ἐπῆρεν τους καὶ ᾿πῆγεν. Καὶ γροίκῶντα το ὁ πρίντζης ἔπεψεν ἀπὲ τὴν Λευκωσίαν ἀνθρώπους ἀπεζοὺς καὶ τῶν ἀρμάτων καὶ καβαλλάριδες, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Πενταγίαν, καὶ ἐμάθαν πῶς ἐπῆγαν.
§138.-Καὶ μοναῦτα ὁ πρίντζης ἅρμάτωσεν βʹ κάτεργα διὰ νὰ πάρουν βιτουαλίαν καὶ ν᾿ ἀλλάξῃ τὸν καπετάνον, τὸν μισὲρ Πατὴ τε Πρίες· καὶ ἐξέβην τῇ βʹ, τῇ ιʹ μηνὸς ἰαννουαρίου ͵ατξγʹ Χριστοῦ καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Πάφον καὶ ηὗραν τους σκλερίες, καὶ ἐποῖκεν ἐκεῖ
[70]
ἡμέρες μγʹ· καὶ εἰς τὲς ιγʹ τοῦ φεβρουαρίου ἐποῖκεν γαλήνην ἡ θάλασσα, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀταλείαν, καὶ ἔφερεν τοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων μετά του, καὶ τὸν σὶ(ρ) ραφὲ ντε Καρμαγήν.
§139.-Ὅνταν ἐπῆγεν εἰς τὴν Τουρκίαν ὁ Μαχουμὲτ Ραΐς, ἐξηγήθην πῶς ἡ Κύπρος εἶνε εὔκαιρη καὶ δὲν πολομοῦν καμίαν βίγλαν· καὶ ᾿χάρησαν πολλά, καὶ ἀρματῶσαν Ϛʹ κάτεργα καὶ ἦρταν εἰς τὸ Καρπάσιν καὶ ἐκουσέψαν το καὶ ʹπῆραν πολλὰ χωρία καὶ ἀνθρώπους, καὶ ἀπ᾿ ὀλλίγον ἐπαῖρναν τὴν κυρὰν τοῦ Καρπασίου, γεναῖκαν τοῦ σὶρ Ἀφρὸτε Λα Ρότζε· καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Τουρκίαν. Καὶ [ὁ πρίντζης ἔμαθεν τὰ μαντάτα καὶ] ἐμήνυσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἀρματῶσαν δʹ κάτεργα, καὶ ἔβαλεν καπετάνους τὸν μισὲρ Φραντζικὴν Σπινόλαν, τόν σιρ Τζακὲ τε Μιτρέ, τὸν σὶρ Σαβὲν Τετέ καὶ καβαλλάρην τὸν σὶρ Χαρρὴν τε Λα Κουροῦνε, καὶ ἔπεψέν τους νὰ βλέπουν τὸ παραγιάλιν· τὰ βʹ κάτεργα ἐπῆγαν ἀπὲ τὴν μερίαν τῆς[Τουρκίας] τοῦ Καρπασίου, καὶ τ᾿ ἄλλα βʹ ἐπῆγαν τὴν μερίαν τῆς Πάφου.
§140.-Καὶ παγαίννοντα τὰ κάτεργα ἀπὲ τὸ Καρπάσιν τα ἦτον ο σὶρ Φραντζικὴς Σπινόλας καὶ ὁ σὶρ Χαρρὴν τε Λα Κουροῦνε πρὸς τὸν Κορμακίτην, ηὗραν βʹ ξύλα τούρκικα, τὸ ἕναν ἀπεζεῦσεν εἰς τὴν γῆν καὶ ἐπῆγεν κουσεύγοντα, καὶ Κυπριῶτες ἐβάλαν λαμπρὸν καὶ κάψαν το· καὶ θωρῶντα οἱ ἀθρῶποι ὅπου ἦτον εἰς τὴν γῆν ἀπεζεμένοι τὸ πῶς ἐκαύγετον τὸ ξύλον τους, ἐνέβησαν εἰς ἕναν βουνάριν καὶ ἐθέλα νὰ διαφεντευτοῦν. Καὶ μανθάνοντα τὸ μαντάτον ὁ κουβερνούρης, ἔπεψεν λᾶς τῶν ἀρμάτων, καὶ ἐπιάσαν τους καὶ ἐφέραν τους εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐκωλοσύραν τους εἰς τ᾿ ἄλογα καὶ ἐκρέμμασάν τους. Τὸ ἄλλον κάτεργον τὸ τούρκικὸν το ν᾿ ἀποσκεπάσῃ τὰ βʹ κάτεργα τὰ κυπριώτικα, ἐξέβην καὶ ἔφυγεν· καὶ ἐφτάσεν το τὸ κάτεργον τοῦ σὶρ Φραντζικὴ Σπινόλα, καὶ ἐπῆγεν ἀπάνω του ἀξαρμάτωτον καὶ μοναῦτα οἱ
[71]
Τοῦρκοι ἐπαραδόθησαν, καὶ ἐδῆσαν το καὶ ἐπῆραν το μετά τους. Τὸ ἄλλον κάτεργον τοῦ σὶρ Χαρρὴν τε Λα Κουρούνα ἔμεινεν εἰς τὴν Κύπρον διὰ νὰ ᾿δοῦν πῶς καύγεται τέλεια τὸ κάτεργον τὸ τούρκικον.
§141.-Θωρῶντα οἱ Τοῦρκοι τοὺς λᾶς τοῦ κατέργου τοῦ σὶρ Φραντζικὴ Σπινόλα ἀξαρμάτωτους, εἶπαν μεσόν τους: «Θωροῦμεν πῶς οἱ χριστιανοὶ κωλοσύρνουν καὶ φουρκίζουν μας, καὶ δὲν γλυτώννομεν· ἂ σταθοῦμεν εἰς τ᾿ ἄρματά μας ν᾿ ἀποθάνωμεν, παρὰ νὰ μᾶς κωλοσύρουν!» Καὶ μοναῦτα ἐκόψαν τὸ παλαμάριν, καὶ γεμώννουν τὰ δοξάρια καὶ ᾿σύραν τὲς σαγίττες, καὶ ἐσκοτῶσαν τὸν καπετάνον τὸν σὶρ Φραντζι- κὴν Σπινόλαν, καὶ ἐλαβῶσαν καὶ πολλοὺς τοῦ κατέργου. Θωρῶντα οἱ προδέλοιποι τὴν ἀντρείαν τοὺς Τούρκους, ἐππέσαν κάμποσοι εἰς τὴν θάλασσαν καὶ ἐπῆγαν πλέοντα εἰς τὸ ἄλλον κάτεργον τοῦ σὶρ Χαρρὴν τε Λα Κουροῦνε, καὶ εἶπαν τού το, ὅτι δὲν τὸ ἀποσκέπαζεν. Καὶ μοναῦτα ἐποῖκεν τοὺς ἀνθρώπους του καὶ ἀρματώθησαν, καὶ ἐτρέξαν ὀπίσω του καὶ ἐφτάσαν το. Καὶ ἀπὸ τὸν θυμόν τους οἱ Κυπριῶτες ἀππηδῆσαν εἰς τὸ τούρκικον, καὶ ὁ σὶρ Χαρρὴν τε Λα Κουρούνα ὁ καπετάνος· καὶ ὁ λαὸς ἦτον πολλύς, καὶ τὸ ξύλον ἐπλαγίωσεν, καὶ ἐππέσαν πολλοὶ λᾶς εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ὅλοι ἦσαν ἀρματωμένοι καὶ [ὁ καπετάνιος ὁ Σπινολᾶς ἐπνίγησαν.]
§142.-Καὶ ἐνέφανεν καὶ τὸ κάτεργον τοῦ Τζουὰν τε Μιτρὲ ἀπὸ τὰ μέρη τῆς Πάφου, καὶ ἐπιάσαν τοὺς Τούρκους, ὅπου ἐμεῖναν ζωντανοὶ καὶ ἐσιδόρωσάν τους· καὶ ἦρταν τὰ δʹ κάτεργα καὶ ἐφέραν τὸ ξύλον τούρκικον καὶ τὸ μισοκαμένον καὶ μὲ τοὺς Τούρκους, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ὁ κουβερνούρης πολλὰ ἐλυπήθην τὴν ζημίαν καὶ τὸν θάνατον τοὺς βʹ καπετάνους, καὶ ἕρισεν καὶ ἐκωλοσύραν τοὺς Τούρ- κους καὶ ἐκρέμμασάν τους εἰς τὲς φούρκες.
[72]
§143.-Καὶ ὁ πρίντζης ἐμήνυσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἀρματῶσαν ἄλλα δʹ κάτεργα καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν εἰς τὴν συντροφίαν τῶν ἄλλων δʹ, καὶ ηὗραν κάτι σατίες μὲ τὰ δʹ κάτεργα· καὶ ἔβαλεν καπιτάνον τὸν σὶρ Τζουὰν τ᾿ Ἀντιότζε, τὸν υἱὸν τοῦ σὶρ Τουμᾶς, καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν τε Σοὺρ τὸν ἀμιράλλην εἰς τὴν συντροφίαν του, καὶ ἄλλους πολλοὺς καβαλλάριδες, νὰ πᾶν εἰς τὴν Τουρκία νὰ τὴν ζημιώσουν. Τὸ λοιπὸν ἐξέβησαν τὰ ηʹ κάτεργα καὶ οἱ σατίες, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν τουρκίαν καὶ ἀπεζέψαν εἰς τὸ Ἀνεμούριν καὶ ἐκουρσέψαν το· καὶ ἐπολεμίζαν τὸ κάστρον, καὶ μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ ἐπῆραν [τοὺς] Τούρκους καὶ ἔφεράν τους εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐβάλαν λαμπρὸν καὶ τὴν χώραν ἐκάψαν την. Καὶ τότε ἐπῆγαν εἰς [τὸ Σὶ] καὶ ἐπαρακάτζαν του· καὶ δὲ ἠμπόρησα νὰ τὸ πάρουν, διατὶ ἀναγκάζουντα νὰ πᾶ νὰ εὕρουν τὸν Μαχομὲτ Ραῒς, ὅτι ἐμάθαν πῶς ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐποῖξεν πολλὴν ζημίαν· καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον γυρεύγοντα τὸν (Μα)χομὲτ Ραῒς.
§144.-Καὶ γροικῶντα ὁ Ραῒς πῶς τὸν γυρεύγουν τα καὶ ᾿πῆγει ἀπὸ τὺν Κύπρον, χωρὶς νὰ ποίσῃ ζημίαν, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Συρίαν καὶ ἐχώστην εἰς τὸν λιμνιόναν τῆς Τρίπολις. Ὁ ἀμιράλλης ἐμήνυσεν τοῦ Μελὲκ ἀμιρᾶ ὅπου ἦτον εἰς τὴν Τρίπολιν νὰ μὲν καρεντιάσῃ τὸν Μαχομὲτ Ραῒς ὅτι εἶνε ἐχθρὸς τῆς Κύπρου, καὶ ἡ Κύπρος ἔχει καλὴν ἀγάπην μὲ τὸν σουλτάνον τοῦ Καργίου. Ὁ Μελὲ ἀμιρᾶς ἔδειξέν του καλὸν φανὸν καὶ ἐμήνυσέν τους πῶς, «Ἐγὼ ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς μου δὲν δύνομαι νὰ τὸν διώξω, χωρὶς νὰ μοῦ μηνύσῃ ὁ σουλτάνος τοῦ Καργίου.» Καὶ εἰς τοῦτον ἔστειλεν ὁ ἀμιράλ- λης αʹ ἀπὸ τὰ κάτεργα καὶ ἔδωκέν του ὁ Μὲλ ἀμιρᾶς δύο Σαρακηνοὺς καὶ ἐπῆραν τον εἰς τοῦ σουλτάνου, καὶ πρὶ νἀβγοῦν ἔπεψεν κανισκία εἰς τὰ κάτεργα· καὶ θεωρῶντα τοὺς Τούρκους τοῦ Ἀνεμουρίου κλαππωμένους ἀπάνω, ὁ Μελὲκ ἀμιρᾶ ἐνγκρίστην καὶ δὲν αφῆκεν τινὰν νὰ πάγῃ εἰς τὸν σουλτάνον. Θωρῶντα ὁ ἀμιράλλης πῶς τίποτες δὲν
[73]
ἠμπορεῖ νὰ ποίσῃ, ἐστράφην εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐξαρμάτωσεν.
§145.-Μοναῦτα ἐμήνυσεν ὁ κουβερνούρης νʹ ἀρματώση δʹ κάτεργα ὁ ἀμιράλλης ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον διὰ φύλαξιν τοῦ νησσίου, κατὰ τὸ συνήθιν. Καὶ ὅνταν ἐπλερώθησαν οἱ ναῦτες, ἐφύγαν βʹ ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους· ἐγύρεψέν τους καὶ ηὗρεν τους καὶ ᾿κιβέντισέν τους μὲ τὸ τρουμπέττιν, καὶ ἔκοψεν πασανοῦ τὸ φτίν του τὸ δεξιόν· οἱ ποῖγοι ᾿διαφεντεύτησαν διὰ Γενουβίσον· καὶ διότι εὑρίσκετον εἰς τὸν λιμιόναν ἕναν κάτεργον γενουβίσικον τὸ ποῖον ἐναύλωσέν το ὁ κουβερνούρης νὰ πάρῃ βιτουάλιαν εἰς τὴν Ἀταλείαν, καὶ θωρῶντα πῶς ἐκιβέντισεν τοὺς συντρόφους τους, ἐππηδῆσαν εἰς τὸ κάτεργον καὶ ἐκόψαν πολλοὺς Κυπριώτες, ὅπου ἐπαῖρναν τὴν βιτουαλίαν εἰς τὴν Ἀταλείαν, καὶ ἐπῆραν τὴν βιτουαλίαν, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Χιόν. Καὶ μοναῦτα ἐμήνυσεν ὁ κουβερνούρης καὶ ἐκρατῆσαν ὅλους τοὺς Γενουβίσους καὶ νὰ πιάσουν καὶ τοὺς ἐγκυτάδες [τῶν αὐτῶν κατέργων ὁ ἀμιράλλης, καὶ νὰ τοῦ μηνύσουν νὰ στρέψῃ τὰ πράγματα τὰ ἐπῆρεν.]
§146.-Καὶ μοναῦτα ὁ ποδεστᾶς τοὺς Γενουβίσους, ὅπου ἦτον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἐρμάτωσεν ἕναν γρίππον καὶ ἔπεψέν τον γυρεύγοντα τοῦ κατέργου, εἰ δὲ τὰ δʹ κάτεργα ὅπου ἐφυλάγαν τὸ νησσὶν ἐστράφησαν εἰς τὴν Κύπρον μὲ τὸν σὶρ Νικὸλ τε Ἰμπελὴ τὸν καπετάνον, καὶ ἐστέκουνταν εἰς τὸν λιμιόναν, ἐγδέχοντα ὁρισμὸν τοῦ πρίντζη. Καὶ θωρῶντα τὸ κάτεργον τοὺς Γενουβίσους ὅπου ἐστρέφετον ἀπὸ τὴν Χιόν, καὶ κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ποδέστα, ἐποῖκαν ἄρμενον καὶ ἐπῆγαν ἀπάνω του, καὶ μερτικὸν σολδάτοι τοῦ ρηγὸς Σιτζιλιανοὶ ἀππηδῆσαν ἀπὸ τὸ κάθεργον τοῦ ρηγὸς εἶς τὸν γενουβίσικον, καὶ ἐσκοτῶσαν καπόσους Γενουβίσους. Γροικῶντα ὁ ποδεστᾶς ὀνόματι σὶρ Γιλιάμε Λερμὴν τὴν ζημίαν τὴν τοὺς ἐποῖκαν καὶ τὸν φόνον, ὥρισεν καὶ ἐπιάσαν ἕναν Πιζάνην ὅπου ἦτον εἰς τὸ κάτεργον τοῦ
[74]
ρηγός, καὶ ηὗρεν τον ἀφορμὴν πῶς ἦτοι Γενουβίσος, καὶ ἀρνᾶται πῶς δὲν εἶνε· ὥρισεν καὶ ἐκόψαν τὴν γλῶσσαν του. Γροικῶντα ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σασούν ὁ ἐμπαλῆς τῆς Ἀμοχούστου τούτην τὴν παράξενην κρίσιν τὴν ἐποῖκεν εἰς ξένην χώραν, ἐποῖκεν το νῶσιν τοῦ ἀμιράλλη ὅπου ἦτον ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σούρ. Καὶ ἀγκρίστην πολλά, καὶ ἐκαβαλλίκευσσεν μὲ τὸν ἐμπαλὴν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν λότζαν τοὺς Γενουβίσους, καὶ ηὗραν ταραχὴν μεσὸν τοὺ(ς) Σιζι(λι)ανοὺς καὶ τοὺς Γενουβίσους· καὶ ἐκεῖ ἐκατηγόρησεν ὁ ἀμιράλλης τὸν ποδεστᾶν πολλὰ ὅταν ἐθέλησεν καὶ ἐποῖκεν τὴν κρίσιν εἰς τὴν [λότζαν του· καὶ εἶπεν του: «Ὅρισε τοὺς Γενουβίσους νὰ πᾶν ἔσσω τους νὰ ᾿ξαρματώσουν· εἰ δὲ μή, ὁρίζω καὶ κατακόβγουν τους.» Καὶ ὁ ποδεστᾶς εἶπεν του: «Μηδὲν σοῦ φαίνεται, ἀφέντη, ὅτι ἂν τοὺς κατακόψῃς τοὺς Γενουβίσους ὅπου εὑρίσκουνται εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ σκοτώννεις ὅσους ἔχει εἰς τὸν κόσμον· ἔχει ἄλλους πολλοὺς εἰς τὸν κόσμον ἀπὲ τὸ αἷμαν μας ἁποῦ θέλουν πάρειν βεντέτταν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῶν τοὺς φονιάδες· καὶ μηδὲν σοῦ φαίνεται καὶ εἴμεστεν χωργιάτες σου.»
§147.-Καὶ μέσα εἰς τοῦτον ἐσκοτώθησαν πολλοί, καὶ ὁ ἐμπαλὴς τῆς Ἀμοχούστου καὶ ὁ ἀμιραλλὴς ἐπέψαν χαρτιὰ τοῦ κουβερνούρη καὶ ὁ ποδεστᾶς τὸ τίντα ἐγίνην. Καὶ μοναῦτα ἕρισεν δʹ καβαλλάριδες νὰ πᾶν νὰ ποίσου ἐξέτασιν. τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ ὁ ἀδετούρης, καὶ ὁ σὲρ Τζουὰν ντε Νόρες ὁ τουρκοπουλλιέρης, [καὶ ὁ κούντη τε Ρουχᾶς ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μόρφους, καὶ ὁ μαρίτζας τῆς Κύπρου] ὁ σὶρ Τζὰκ τε Σφάντα Μικέλ. Καὶ πεσώνοντα εἰς τὴν Ἀμόχουστον ἐπῆγαν εἰς τὸν Ἅγιον Νικόλαον, καὶ ἐμηνύσαν εἰς πᾶσα μοναστήριν τοὺς Λατίνους, καὶ ἐπέψαν ἀπὸ πᾶσα μοναστήριν δύο καλογήρους, καὶ ἐμηνύσαν καὶ τοῦ ποδεστᾶ νὰ πᾷ νὰ συντύχῃ μετά τους. Καὶ ἦλθεν καλὰ συντροφιασμένος· καὶ έσυντύχαν πολλὰ καὶ ἀργῆσαν νὰ μουλλώσουν. Τἄπισα ἐστράφην ὁ ποδεστᾶς καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν
[75]
λότζαν του· καὶ ἔριψεν τὸ βεργὶν ἀπὲ τὸ χέριν του καὶ ἐποῖκεν διαλαλημὸν ὅτι ὅλοι οἱ Γενουβίσοι νὰ ᾿φκαιρέσουν τὴν Κύπρον ὅλον ὀκτώβριν ͵ατξδʹ.
§148.-Καὶ οἱ ἄνωθεν δʹ ἄρχοντες, ἔξηγήθησαν τὴν ὑπόθεσιν τοῦ κουβερνούρη· καὶ ὁ κουβερνούρης ὥρισεν νὰ γενῇ νας διαλαλημός, ὅτι πᾶσα Γενουβίσος ὁποῦ θέλει νὰ μείνῃ εἰς την Κύπρον νὰ μείνῃ χώρις φόβον τὸ κορμίν του καὶ τὸ δικόν του, καὶ νὰ ᾖνε εἰς τὸ θέλημάν του κατὰ τὸ συνήθιν; τους. Καὶ ὁ αὐτὸς ποδεστᾶς ἐμπῆκεν εἰς ἕναν καράβιν καὶ πολλὰ ἐβάρυνεν τοὺς ἀφέντες τῆς Κύπρου εἰς τὸ κουμούνιν.
§149.-Καὶ ὁ ἀφέντης ὁ πρίντζης ἐμήνυσέν το τοῦ ρηγὸς εἰς τὴν Φραγκίαν τὸ πρᾶμαν τὸ ἐγίνην μὲ τοὺς Γενουβίσους. Καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐπέψαν εἰς τὴν Κύπρον ἕναν Γενουβίσον διὰ νὰ ἐξετάσῃ τὸ πρᾶμαν· καὶ ἐπέσωσεν εἰς τὸ νησσὶν τῇ βʹ σεπτεβρίου ͵ατξδʹ, καὶ ὥρισεν τοὺς Γενουβίσους νὰ εὐκαιρέσουν τὴν Κύπρον διὰ οὗλον Φεβρουάρην. Καὶ ὁ ρήγας ἐμήνυσεν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ Τζάκου τε Λουζουνία νὰ πάγῃ ἐκεῖ ἁποῦ εὑρίσκεται ὁ ἀδελφός του ὁ ρήγας· καὶ κατὰ τὸν ὁρισμόν του ἐπῆγεν μὶ τὰ κάτεργα τὰ βενέτικα.
§150.-Καὶ ὁ κουβερνούρης ἀρμάτωσεν δʹ κάτεργα διὰ νὰ πέ-]-ψῃ τὸ ἀλλάγιν τῆς Ἀταλείας, τὸν σὶ(ρ) Λίουμε ντ᾿ Ἀτιαμέ. Καὶ τῇ λʹ σεπτεβρίου ͵ατξδʹ Χριστοῦ ἐβάλαν καπετάνον εἰς τὰ κάτεργα τὸ σὶρ Πὸλ τε Πούν· καὶ ἐβγῆκαν τὰ αὐτὰ κάτεργα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀταλείαν. Καὶ ἔμεινεν τὸ κάτεργον ὅπου ἦτον ὁ καπετάνος ὁ σὶρ Πὸλ τε Πούς, καὶ ἔμεινεν εἰς τὴν Ἀταλείαν διὰ νὰ σηκώση τὸν καπετάνον τὸν σὶρ Μπατί τε Πρίες. Καὶ ἐπῆγαν τὰ γʹ κάτεργα εἰς τὴν ριβιέραν διὰ νὰ ζημιώσουν τοὺς Τούρκους, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀλλαγίαν καὶ ἐποῖκαν μεγάλην ζημίαν, καὶ ἐνέβησαν εἰς τὸν λιμιόναν διὰ νὰ πολεμίσουν τὸ κάστρον· καὶ ἐξέβησαν γʹ καραβία τούρκικα καὶ ἐπολεμίσαν· καὶ
[76]
ὡς γοιὸν ἐπολεμίζαν, ἀναφάναν ἄλλα βʹ καραβία τούρκικα καὶ ἐγίνησαν εʹ, καὶ ἕρισεν ὁ σὶρ Νικὸλ Λαζὲς τὸν σὶρ Τζουὰν Γουνέμε νὰ βιστιρίσῃ τὸ ἕναν καράβιν ὡς γοιὸν ἐμπαίννει· καὶ κεῖνος δὲν ἐθέλησεν νὰ τὸ βιστιρίση, καὶ ἐξέβην ἔξω νὰ πάγῃ· καὶ ἐξέβην καὶ τὸ ἄλλον κάτεργον καὶ ἀκλούθησέν του, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἐσμίκτησαν μὲ τὰ ἄλλα δύο· καὶ πρὶ νὰ μποῦν ἐσηκώθην μία σκλερία μεγάλη, καὶ ἐχωρίστησαν· τὰ γʹ ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ τοῦ καπετάνου τοῦ σὶρ Πατὴ τε Πρίες ἐπῆγεν εἰς τὴν Πάφον, καὶ ἐκεῖ εὗρεν τὰ κάτεργα τὰ βενέτικα, ὅπου ἦτον ὁ σὶρ Τζάκε τε Λουζουνίας, καὶ τὸν σὶρ Πιὲρ τα Μοῦντε ὅπου [᾿πήγαιννεν πέρα,] καὶ ἐρικουμαντιάστην τους καὶ ἐπαρακάλεσέν τους νὰ τὸν ρικουμαντιάσουν εἰς τὸν ρήγα· καὶ ἐγύρισεν καὶ ᾿πῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἀπέζευσεν. Καὶ ἦλθεν ὁ σὶρ Νικὸλ Λαζὲς εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐξηγήθην τοῦ πρίντζη τὴν ὑπόθεσιν τοῦ σὶρ Τζόρτζε· ὁ κύρης ὁ πρίντζης ἀνκρίστην καὶ ἔπεψεν καὶ ἀρεστίασεν τὸν ἄνωθεν Τζόρτζε Γόννεμε εἰς τὴν Κερυνίαν.
§151.-Τότες ἐμήνυσεν τοῦ ἀμιράλλη, καὶ ἀρμάτωσεν βʹ κάτεργα νὰ πᾶν εἰς τὴν συντροφίαν τῶν ἄλλων γʹ κατέργων ὄπο(υ) ἦσαν εἰς τὴν Κερυνίαν, νὰ πᾶ νὰ γυρέψουν τὰ εʹ τούρκικα, καὶ ἔβαλεν καπετάνον εἰς τὰ ἄνωθεν κάτεργα τὸν καβαλλάρην τὸν σὶρε Ροτζὲρ τε Λα Κολθέ, καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὴν Κερυνίαν διὰ νὰ ἐμπῇ ἀπάνω εἰς τὸ κάτεργον. Κατὰ τὸν ὁρισμὸν ὁ ἀμιράλλης ἀρμάτωσεν τὰ βʹ κάτεργα εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἔβαλεν καπιτάνον εἰς τὰ δύο ὥς που ν᾿ ἀπεσώσῃ εἰς τὴν Κερυνίαν τὸν σὶρ Νικὸλ Μανσέλ· καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ ἐγυρέψαν τὰ γʹ κάτεργα, καὶ εἶπαν τους πῶς ἐπῆγαν εἰς τοὺς Μύλους· καὶ μοναῦτα ἐποῖκαν ἄρμενα καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐφτάσαν τους· καὶ κείνην τὴν ὥραν ἀναφάναν γʹ τούρκικα, καὶ δὲν τ᾿ ἀποσκεπάσασιν [τὰ εʹ τὰ ρηγάτικα,] καὶ ἐπεζεῦσαν καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐκουρσεῦσαν τὴν χώραν, καὶ ἐπῆραν ροῦχα καὶ λαὸν
[77]
πολλύν, καὶ ἐφέραν τα εἰς τὰ ξύλα τους.
§152.-Ὁ σὶρ Πατὴ τε Μόρφου ὁ τζιβιτάνος τῆς Πόλις ἐποῖκε νῶσιν τοῦ καπετάνου τῶν κατέργων τοῦ σὶ(ρ) Ροτζὲρ τε Λα Κολίε, καὶ πρὶ νὰ ἔλθουν τ᾿ ἄλλα βʹ, ἐβγῆκαν τὰ γʹ καὶ ἐπῆγαν καὶ ηὗραν τὰ τούρκικα. Καὶ ὥρισε νὰ βιστιρίσουν, καὶ ὅπου ἦτον τῆς βουλῆς του εἶπαν του: «Μὲν τὰ βιστιρίσῃς, ὅτι εἶνε φορτωμένα χωργιάτες, καὶ θέλουν πνιγεῖν,» ἀμμὲ νὰ τὰ πολεμίσουν. Οἱ Τοῦρκοι θωρῶντα τὰ γʹ κάτεργα, μοναῦτα ἐπῆραν καρδίαν καὶ ἐστάθησαν καὶ ᾿πολεμίζαν· καὶ τὸ ἕναν κάτεργον ἀπὲ τὸν θυμόν του ἐπῆγεν καὶ ᾿βιστίρισεν τὸ ἕναν τούρκικον καὶ ἐτζάκκισέν το, καὶ ᾿τζάκκισεν οὕλην τὴν μίαν μερίαν, καὶ ἔσφιξεν ὁ πόλεμος· καὶ εἰς τοῦτον ἀναφάναν καὶ τὰ ἄλλα δύο, καὶ [εἶδαν τὰ Ϛʹ κάτεργα καὶ φοβήθησαν,] θαρῶντα καὶ εἶνε καὶ τὰ Ϛʹ τούρκικα, καὶ ἐπῆγα νὰ πιάσουν εἰς τὴν γῆν διὰ νὰ γλυτώσουν τοὺς ἀνρώπους· καὶ ἡ βιγλα ἔδωκέν τους ἀβὶς πῶς τὰ γʹ εἶνε τούρκα μόνον· καὶ μοναῦτα ἦρταν εἰς τὴν βοήθειαν τοὺ(ς) συντρόφους τους, καὶ ηὗραν ὅτι ἐσκοτῶσαν τόσους Τούρκους, καὶ δὲν εὑρήθησαν ζωντανοὶ παρὰ ξʹ μόνον. Καὶ μοναῦται ἐπέψαν τους εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐκωλοσύραν τους καὶ ἐκρεμμάσαν τους· καὶ αἰχμαλώτους ἐφῆκαν τα καὶ ᾿πῆγα εἰς τοὺς τόπους τους· καὶ τὰ ηʹ κάτεργα ἦλθαν εἰς Κερυνίαν. Ἐμήνυσεν (ὁ) ἀφέντης ὁ πρίντζης νὰ στραφοῦν τὰ κάτεργα εἰς τὴν Ἀμόχουστον ν᾿ ἀπαρματώσουν· καὶ τῇ γʹ, τῇ κγʹ νοεμβρίου ͵ατξδʹ Χριστοῦ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Εἰ δὲ οἱ παρανομοι Τοῦρκοι ἐμάθαν τὰ πικρὰ μαντάτα, πῶς ἐχάσαν τὰ γʹ ξύλα καὶ τοὺς λᾶς τους, ἐλυπήθησαν πολλά, καὶ ᾿ποῖκαν ὄρκον πίον μηδὲ ν᾿ ἀρματώσουν νὰ ἔλθουν νὰ κουρσέψουν.
§153.-Τὸ λοιπὸν τὸ σουπέρπιον γένος τῶν Γενουβίσων καὶ παράβουλον, ὁποῦ πάντα ᾿πλημελοῦσα νὰ πάρουν τὴν Κύπρον καὶ ἀφορμολογοῦσαν, ηὗραν ἀφορμὴν τοῦ μαλ- λωμάτου καὶ ἐπέψαν χαρτία εἰς τὴν
[78]
Γένουβαν, ὅπου ἦτον ὁ ρὲ Πιέρ, καὶ ἀγγαλέσαν ἀπὸ τὸ ἀδικον ὁποῦ τοὺς ἐγίνετον εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ ὁ ρήγας ἐπερίλαβέν τους μὲ μεγάλην χαράν, καὶ διότι εἶχεν ὄρεξιν νὰ φέρῃ δύναμιν νὰ πάγῃ νὰ κατακόψῃ τοὺς ἄπιστους Σαρακηνούς, δὲν ἐθέλησε νὰ τοὺς ἀγκρίσῃ, [διὰ νὰ μηδὲν ξηλωθοῦν οἱ λᾶς.] Τότες ὠρδινίασεν γʹ καβαλλάριδες ἀπὸ τὴν συντροφιάν του [νὰ πᾶσιν εἰς τὴν Γένουβαν] διὰ νὰ σάσουν τὴν διαφοράν· οἱ ποῖγοι ἦσαν ὁ μισὲρ Φιλίππε τε Μανζιέρες ὁ ταντζιλιέρης τῆς Κύπρου, καὶ ὁ μισὲρ Σιμοὺν Τενόρες, καὶ τὸν μάστρε Γκὴ τὸν ἰατρόν, καὶ ἔδωκέν τους πογέρι νὰ ποίσουν στοιχήματα, εἰς τὸ καλλιώττερον ὁποῦ νὰ μπορήσουν, διὰ νὰ γενῆ ἀγάπη μεσόν τους, διὰ νὰ μηδὲν ἔχῃ κώλυμαν εἰς τὸ ταξείδιν του. Οἱ μαντατοφόροι ἐπῆγαν εἰς τὴν Γένουβαν καὶ μέσα εἰς πολλὲς διαφορὲς καὶ ζητήματα τὰ ᾿ζητοῦσαν οἱ Γενουβίσοι, ἐσυντύχα καὶ ἐκαταστῆσαν νὰ γενοῦν τὰ κεφάλαια τοῦτα, τὰ ποῖα εἶνε κʹ, καὶ ᾿γράφησαν λατίνικα εἰς χαρτὶν μένπρινον. Καὶ πρῶτον:-
§154.-Πρῶτον, ζητᾶ ὁ ρήγας τῆς Κύπρου τὴν ἀγάπην, ἡ ποῖα ἀγάπη νὰ ᾖνε ἀληθινὴ καὶ στερεωμένη, καὶ ὁ θεὸς νὰ τὸ ποίσῃ εἰς καλὴν ὥραν. Ἀπὸ τὴν ζημίαν ἁποῦ έγίνην εἰς τὴν Κύπρον νὰ τὸ σάσουν, καὶ τὸ μάλλωμαν τῆς Ἀμοχούστου νὰ διαφεντέψουν, νὰ μὲν τοὺς πολομοῦν ἀγανάκτησιν· διὰ τοῦτον ἐπέψαν μαντατοφό- ρους νὰ συνπάψουν τὴν ἀγάπην. Τὰ ὀνόματα τῶν βʹ ὑπογεγραμμένων συνβουλατόρων τοῦ δουκάτου οἱ ποῖγοι ἐσμίκτησαν νὰ γινῇ ἀγάπη, καὶ εῖνε (τὸ) γʹ κεφάλαιον:
Πρῶτον ὁ τούζης σὶρ Γαβριὲλ Τανουρνέ, καὶ ὁ σὶρ Λεβροὺν Λιαδοὺς πιούρ, Τζακὲ ντε Φραντεκήν, καὶ εἶνε ὁ δεύτερος· ὁ τρίτος μισὲρ Ἕκτορ Βισεής, ὁ δʹ μισὲρ Πιὲρ τε Συνγκαστέρς, ὁ εʹ Παρτολομαῖος Πορτονάρη, ὁ Ϛʹ μισὲρ Τζουλίαν τε Καστρό, ὁ ζʹ μισὲρ Τζουάνε τε Φουτάνε νοτάριος, ὁ ηʹ Τουμᾶς τε Ἀγγαρήν, θʹ Τζάκες
[79]
τε Πουνέτ, ιʹ Πανπελοὺς δε Καζάλε, ιαʹ Τελαλητοὺς τε Κορδερής, ιβʹ Βαρθολομαῖος τε Βιαλής.
Τὸ τέταρτον, νὰ καθαρίσουν ποῖγοι εἶνε Γενουβίσοι καὶ ποῖγοι εἶνε ὅπου κράζουνται Γενουβίσοι, ἀνισῶς καὶ ᾖνε [ἀπουλεύθεροι τῶν Γενουβίσων,] καὶ ὅλοι ὅπου εἶνε εἰς τὸν τόπον τοὺς Γενουβίσων.
Τὸ πέμπτον, νὰ ᾿δοῦ ν᾿ ἀποσκεπάσουν τὸ κουμέρκιν, ἀνισῶς καὶ ποττὲ ἐπλέρωσεν Γενουβίσος κουμέρκιν· κατὰ τὴν καθάρισιν, νὰ πορευτοῦν ὡς γοιὸν τὸν περασμένον καιρόν.
Τὸ Ϛʹ, οἱ κραζομένοι Γενουβίσοι νὰ ἔχουν σωστὴν ἐλευθερίαν τῶν Γενουβίσων.
Τὸ ζʹ, οἱ κρίσες τῶν Γενουβίσων νὰ γινίσκουνται μὲ τὸν ποδεστᾶν κατὰ τὸν πρῶτον καιρόν.
Τὸ ηʹ, ἀποὺ τοὺς Γενουβίσους ὅπου εἶνε ἀνθρῶποι τοῦ ρηγός, καὶ ἔχει πολλοὺς ἁποῦ σφίνγκουνται νὰ γενοῦν ἀπὸ τὴν πτωχιάν τους, νὰ μηδὲν τοὺς δέχουνται [καὶ κανενεὶς Γενουβίσος.] Τὸ θʹ, νὰ μὲν τοὺς σφίξουν οἱ ἐφφικάτοροι τοῦ ρηγὸς διὰ νὰ γενοῦν τοῦ ρηγὸς δυναστικῶς.
Τὸ ιʹ, ὅλοι οἱ Γενουβίσοι καὶ οἱ λεγομένοι Γενουβίσοι νὰ ἔχουν ἐξουσίαν νὰ πᾶν καὶ νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κύπρον θαρούμενα ἀπάνω εἰς ὁποῖον καράβιν θέλουν.
Τὸ ιαʹ, ἀνισῶς ὅτι κάτεργα! ἀρματωμένα γενουβίσικα νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κύπρον καὶ νὰ μηδὲν ἔχουν πραματεῖες, νὰ μηδὲν ᾖνε κρατούμενοι νὰ ἐμποῦν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
Τὸ ιβʹ, ὅτι οἱ Γενουβίσοι, ἢ λεγομένοι Γενουβίσοι, νὰ ἔχουν πογέρι νὰ πεζεύσουν ὅπου θέλουν εἰς ὅλον τὸ νησσίν.
[80]
Τὸ ιγʹ, ὅτι οἱ καραβοκυροὶ οἱ Γενουβίσοι, ἢ λεγομένοι Γενουβίσοι, νἄχουν πογέρι νὰ βγαίννουν ἀποὺ ὁποῖον τόπο νὰ θέλουν ἀπὸ τὴν Κύπρον νὰ πᾶσιν εἰς τὸ ταξείδιν τους.
Τὸ ιδʹ, ὁ ρήγας καὶ ὀφιτζιάλιδές του νὰ μηδὲν ἔχουν πογέριν νὰ κωλύσουν τοὺς Γενουβίσους ἢ τοὺς λαλημένους Γενουβίσονς, οὐδὲ τὰ καραβία τους, οὐδὲ τὲς πραματεῖες τους.
Τὸ ιεʹ, τὰ ζυγία τοὺς Γενουβίσους καὶ τὰ μέτρη τους ὅπου ἔχουν χανουτία νὰ ᾖνε εἰς τὴν ἀφεντιάν τους, τουτἔστιν τοῦ ποδεστᾶ τους, καθῶς τὸ λαλεῖ τὸ προβιλίζιν τοῦ ρὲ Οὕκ, καὶ ᾿δεῖξαν το καὶ εἶνε γεγραμμένον τῇ ιʹ ἰαννουαρίου ͵ασλβʹ Χριστοῦ.
Τὸ ΙϚʹ, τὸ κουμούνιν τους Γενουβίσους νἄχουν τόπον καὶ ἐξουσίαν νὰ ποίσουν λότζαν τῶν Γενουβίσων.
Τὸ ιζʹ, ὁ ρήγας καὶ οἱ ἀβιτζιάλιδές του νὰ ποίσουν κρίσιν καὶ δικαιοσύνην τοὺς Γενουβίσους ἀποὺ τὰ πράγματα τὰ ἐπήρασιν.
Τὸ ιηʹ, νὰ ποίσουν κρίσιν τοὺς Τζιτζιλιάνους καὶ τοὺς ἄλλους ὅπου ἦτον εἰς τὴν λότζαν τοὺς Γενουβίσους εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
Τὸ ιθʹ, νὰ ᾿δοῦν τὸ προβιλίζιν τοῦ μακαριωτάτου ρὲ Οὔκ, καὶ πᾶσα πρᾶμαν ὅπου ἐγκίζει εἰς τὸ αὐτον προβιλίζιν διὰ τοὺς Γενουβίσους κατὰ κεῖνον νὰ γροικοῦνται καὶ νὰ πορεύγουνται· νὰ ξορίσουν ἀπὸ τὴν Κύπρον τὸν σὶρ Τζουὰν Σασούν, ὁκαποτὲ ἐμπαλὴς τῆς Ἀμοχούστου, νὰ ποίσουν ἔξω τῆς Κύπρου καιρόν.
Τὸ κʹ, ὅσοι θέλουν ν᾿ ἀποβγοῦν διὰ Γενουβίσοι οἱ ποῖγοι νὰ ᾖνε ἀπὸ τόπους γενουβίσικους, καὶ δείχνοντα βʹ μαρτυρίες, νὰ τοὺς δεκτοῦν μετὰ χαρᾶς.
[81]
§155.-Καὶ τελειώνοντα οἱ μαντατοφόροι τὰ ἄνωθεν κεφάλαια καὶ τὴν ἀγάπην, ἐστράφησαν εἰς τὸν ρήγα καὶ ἐμεταγράψαν φράνγκικα ἀπεζὰ τὰ στοιχήματα καὶ ἐδεῖξαν τα τοῦ ρηγός. Καὶ ὅλα ἐστερέωσέν τα, χωρὶς νὰ ξορίσουν τὸν ἀμιράλλην καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Σασιούν. Καὶ ἐξαναμήνυσεν εἰς τὴν Γένουβαν καὶ ἐποῖκαν του τὸ χαρτὶν τῆς ἐλευθερίας του, τουτἔστιν σάλβο κουντοῦτον.
§156.-Καὶ μοναῦτα ἀρματῶσαν γʹ κάτεργα εἰς τὴν Γένουβαν καὶ ἦρταν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐφέραν ποδέσταν μετά τὴν ἀγάπην, καὶ ἀφῆκαν τον εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§157.-Νὰ μηδὲν μείνῃ νὰ μηδὲν σᾶς πῶ ἀπόθεν ὁ ρήγας ἐλικουβρίασεν τόσον λογάριν καὶ ἐποῖκεν τιτοίους ὀξόδους καὶ τόσον καιρόν. Ὁ αὐτὸς ρὲ Πιὲρ πρὶ νὰ πάγῃ ὠρδινίασεν ἕναν πουρζέζην ὀνόματι σὶρ Τζουὰν τε Σταθία Λατῖνον καὶ ἐποῖκεν τον τζαμπερλάνον τοῦ ρηγάτου, καὶ εἶχεν ἀπὸ τὸν ρήγα πογέριν νὰ σωρεύγῃ τοὺς εἰσσόδους τοὺς ἀτάκτους καὶ χρέη παλαιὰ καὶ ὅσα φέρει ὁ καιρὸς χρόνον πρὸς χρόνον εἰς τὴν ρηγάδα, καὶ νὰ πολομᾷ καὶ τοὺς ἐξόδους τοὺς ἀπρέπους ἁποῦ δὲν ἦσαν ταμένοι καὶ γραμμένοι εἰς τὸ σύνγκριτον. Ὁ ποῖος ἔππεσεν εἰς μεγάλην ἔννοιαν ἅνταν εἶδεν τὸ θέλημαν τοῦ ρηγὸς νὰ γυρέψῃ νὰ πάγῃ πέρα· τότες ἐβουλεῦσαν τον οἱ συνγκριτικοὶ νὰ συντύχῃ μὲ τὸν ρήγα, καὶ νὰ καταστήσῃ νὰ ἐλευθερώσῃ τοὺς λᾶς τοὺς περπεριάριδες, [ὅπου ἦσαν οἱ περίτου περπεριάριδες,] οἱ περίτου τοῦ συνγκρίτου καὶ οῦλον τὸ ἀρχοντολόγιν τοὺς πουρζέζιδες τῆς Λευκωσίας· ὅτι οἱ Συριάνοι ἐκρατοῦσαν εἰς τὴν πλουσίαν χώραν τὴν Ἀμόχουστον, καὶ διατὶ τοὺς ἐψεματολογοῦσαν οί Συριάνοι λαλῶντα τους, ὅτι εἶνε παροῖκοι· «Καὶ νὰ δώσῃ ὁ πασαεῖς πολλὰ τίποτες, ἀνισῶς καὶ θέλεις νὰ ὁρίσῃς, διότι καὶ ἡ ἀρ(χον)τία τοῦ πατρός του ρὲ Οὗτζε τίντα ἐγίνετον, ἐξωδιάστην μὲ τὰ ἄρματα τὰ
[82]
ἠκούσετε τὰ γενόμενα εἰς τὴν Τουρκίαν. Καὶ διὰ τὴν χρείαν τοῦ ρηγὸς τοσαῦτα ἔξευρε νὰ τὸν καταστήσῃ, ὅτι ἐσυνγκατέβην ὁ ρήγας νὰ λευτερώση ἀπὸ τοὺς περπεριάριδες εἴ τὶς νὰ θελήσῃ, μὲ τοιοῦτον, ὅτι νὰ δώσῃ πασαεῖς διὰ τὸ κορμίν του καὶ διὰ τὴν γυναῖκαν του καὶ διὰ τὰ παιδιά του τ᾿ ἀνήλικα χιλιάδες βʹ ἄσπρα τῆς Κύπρου· καὶ ἐσυμπάψαν πολλοί, καὶ ἐσυμπίασεν λογάριν πολλύν· καὶ ἅντα δὲν εἶχα νὰ δώσουν δύο χιλὀιάδες ἐπαρκατέβασεν τὰ ͵αώ, καὶ ἐκατέβαιννεν ὀλλίγον του κατʹ ὀλλίγου ὥς τὰ ὀνομίσματα ͵α πασαεῖς μὲ τὴν συμβίαν του καὶ μὲ τὰ παιδιά του τʹ ἀνήλικα. Καὶ εἰς τούτην τὴν τάξιν ἐλευθερώθησαν ὅλοι οἱ πλουσίοι περπεριάριδες ὅπου ἐπλερῶνναν κάθα χρόνον περισσὸν βίον ἀποὺ δύο χιλιάδες ὀνομίσματα τὸν χρόνον.
§158.-Καὶ διατὶ δύο φυσικοὶ ἀφέντες εἶνε εἰς τὸν κόσμον, ὁ ἕνας κοσμικὸς καὶ ὁ ἄλλος πνευματικός, τοὺς εἶχεν τὸ νησσάκιν τοῦτον, τὸν βασιλέαν τῆς Κωνσταντινόπολις καὶ τὸν πατριάρχην τῆς μεγάλης Ἀντιοχείας, πρὶν τὴν πάρουν οἱ Λατῖνοι· διὰ τοῦτον ἦτον χρῆσι νὰ ξεύρωμεν ῥωμαϊκὰ καθολικά, διὰ νὰ πέψουν γραφὲς τοῦ βασιλέως, καὶ συριάνικα σωστά, καὶ οὕτως ἐμαθητεῦγαν τὰ παιδιά τους, καὶ τὸ σύνγκρίτον οὕτως ἐδιάβαινεν μὲ τὰ συριάνικα καὶ ῥωμαϊκά, ὥς που καὶ ᾿πῆραν τὸν τόπον οἱ Λαζανιάδες, καὶ [ἀπὸ τότες] ἀρκέψα νὰ μαθάνουν φράνγκικα, καὶ ᾿βαρβαρίσαν τὰ ῥωμαϊκά, ὡς γοιὸν καὶ σήμερον, καὶ γράφομεν φράνγκικα καὶ ῥωμαϊκά, ὅτι εἰς τὸν κόσμον δὲν ἠξεύρουν ἴντα συντιχάννομεν.
§159.-Τώρα νὰ ξηγηθῶ τὴν μάχην ὅπου ἐγίνην μὲ τους Σαρακηνοὺς μὲ τὴν Κύπρον· ὅταν ἐπῆγαν τὰ κάτεργα καὶ ἐπῆραν τὴν Ἀταλείαν, εὑρέθην ἕνας Σαρακηνός, τὸν ἐκράζαν Χατζιάνην καὶ ἐπιάσαν τον καὶ ᾿φέραν τον σκλάβον εἰς τὴν Κύπρον καὶ ᾿βάλαν τον εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ ἦλθεν ἕνας Τοῦρκος νὰ πραματευτῇ·
[83]
ὅσον ἐμπαίννει εἰς τὴν Κερυνίαν, ἀγρώνισέν τον καὶ παρακάλεσέν τον νὰ συντύχῃ τους λᾶς του νὰ πέψουν νὰ τον ἀποσπάσουν ν᾿ ἀποβγῇ ἀπὲ τὰ σίδερα· καὶ ἔδωκέν του καὶ χαρτὶν καὶ ἐπῆρεν το εἰς τὴν Δαμασχόν. Γροικῶντα οἱ Σαρακηνοὶ πῶς οἱ συνγκενεῖς τους εἶνε εἰς τοιοῦτον κακὸν εἰς τὴν Κερυνίαν, ἐπῆγαν εἰς τὸν ἀφέντην τῆς Δα(μα)σχοῦ καὶ ἀγγαλέσαν, λαλῶντα, ὅτι «ἡ ἀγάπη ὅπου εἶνε [ἀνάμεσα τοῦ σουλτάνου καὶ τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου] ἐποντίστην, ἐπειδὴ ἐπιάσαν τὸν ἄνθρωπον τὸν σουλτανικὸν καὶ ἔχουν τον εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὴν Κερυνίαν» Γροικῶντα ὁ ἀφέντης τῆς Δαμασχοῦ ἔπεψεν καὶ ἐπίασεν οὕλους τοὺς πραματευτάδες τοὺς Κυπριῶτες, καὶ ὥρισέν τους νὰ γράψουν χαρτία εἰς τὴν Κύπρον νὰ ξαπολύσουν τὸν ἄνθρωπον τοῦ σουλτάνου· καὶ ᾔτζου ἐποίκασιν, καὶ ἐπέψαν γραφὲς τοῦ κουβερνούρη, ὁ ποῖος ἐπέψεν τους ἀντίλογον, πῶς δὲν θέλει νὰ τὸν δώσῃ· καὶ στρέφοντα ὁ ἀντίλογος εἰς τοὺς πραματευτάδες ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ ἀφέντη τῆς Δαμασχοῦ. Καὶ ὁ αὐτὸς ἀμιρᾶς Μέλι Μπέχνα ἦτον τόσον σουπέρμιος, καὶ γροικῶντα τὰ μαντάτα ἐπολογήθην τους τόσον σκλερὰ καὶ ἀντροπιασμένα· τότες ἕρισεν καὶ ἐγράψεαν χαρτία εἰς τους πουρζέζιδες τῆς Κύπρου πολλὰ χοντρόν· καὶ ὁ ἀμιράλλης εὑρέθην εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐφέραν τὸ χαρτίν, καὶ ἐμεταγλώττισέν το φράνγκικα, καὶ ἐπέψαν το τοῦ κουβερνούρη, καὶ ἔπεψέν του καὶ τὰ στοιχήματα, καὶ ἐμήνυέν το τοῦ ρηγὸς πέρα. Ἀκομὴ ὁ πρίντζης ἔπεψεν χαρτίν τοῦ ρηγὸς διὰ πολλὲς ἀφορμὲς καὶ ἔγραψεν καὶ διὰ τοῦτον, καὶ ἔπεψέν τα τοῦ ρηγὸς εἰς τὸ Ἀβενίου.
§160.-Θωρῶντα ὁ ρήγας τὰ φοβερίσματα καὶ τὰ ἀναπειλήματα τοῦ αὐτοῦ Μέλε Πέχνα τόσον σκλερά καὶ τόσον ν᾿ ἀναπειλᾶτον τὸ νησσίν, πῆρεν καὶ ἔδειξέν το τοῦ ἁγιωτάτου πάπα καὶ τοὺς ἀφέντες ὁποῦ εὑρίσκουνταν εἰς τὸ Ἀβενίου, καὶ οἱ ἀφέντες ὁποῦ ἐλεῖπαν ἐμήνυσέν το μὲ τὰ γράμματά του·
[84]
τότες ἐθυμώθησαν δυνατὰ καὶ ἐβάρτησαν νὰ ἔλθουν ἀππὦδε νὰ πᾶν εἰς τὴν Συρίαν νὰ ζημιώσονν καὶ νὰ κουρσεύ- σουν τὴν γῆν τοῦ σουλτάνου τοῦ Καργίου. Θεωρῶντα ὁ ρήγας τὸ καλὸν θέλημαν τοὺς ἀφέντες, ἐμήνυσεν τοῦ ἀδελφοῦ του εἰς τὴν Κύπρον ν᾿ ἀρματώσῃ ὅσα ξύλα ἔχει εἰς τὸ ἀρσινάλλιν τῆς Ἀμοχούστου καὶ ὅσα ἄλλα εὑρίσκουνται εἰς τὸ νησσίν, καὶ νὰ ποίσῃ ἄλλα ὅσα νὰ μπορήσῃ, νὰ ταὔρῃ ὅτοιμα εἰς τὸ ἔλα του, καὶ νὰ ποίση ποξαμάτιν πολλὺν καὶ σιτάριν πολλὺν διὰ τὸ ἄνωθεν ἀρμάτωμαν· καὶ ἅνταν τὰ δηγήσῃ νὰ πέψῃ εἰς τὴν Ρόδον νὰ ἐγδεκτοῦν τὸν ρήγα, καὶ διὰ τοῦτον νὰ μηνύσῃ ἀντίλογον.
§161.-Καὶ ὁ κουβερνούρης ἀρμάτωσεν ὅλον τὸ στόλος καὶ ὡδήγησεν πᾶσα πρᾶμαν διαλεκτὰ καὶ διωρθωμένα· καὶ τὸν ἰούνιον μῆναν τξεʹ Χριστοῦ ἀρμάτωσεν ὁ κουβερνούρης μίαν σατίαν καὶ ἔβαλεν ἀπάνω τοὺς σὶ(ρ) Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὸν ρήγα, λαλῶντα του πῶς τὸ στόλος εἶνε δηγημένον. Ὁ ρήγας ἐξέβην ἀπὸ τὸ Ἀβενίου καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Βενετίαν, καὶ ηὗρεν τον ὁ αὐτὸς σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ καὶ εἶπεν τὰ μαντάτα· καὶ ἐχάρην χαρὰν μεγάλην ὁ ρήγας, καὶ ἐπερίλαβέν τον πολλὰ μετὰ χαρᾶς καὶ ἐσύντυχέν του κρυφὰ τὸ ἤθελεν. Καὶ ἐμήνυσεν τοῦ πρίντζη νὰ πέψῃ τὴν ἀρμάδαν εἰς τὴν Ρῲδον.
§162.-Καὶ τῇ π(έφ)τῃ τῇ κεʹ ἰουνίου ͵ατξεʹ Χριστοῦ ὁ αὐτὸς κουβερνούρης ὠρδινίασεν εἰς τὸν τόπον του [τοῦ ρηγάτου] τὸν σὶρ Τζάκε τε Νόρες τὸν τουρκοπουλιέρην, καὶ κεῖνος καὶ οἱ λοιποὶ ἀφέντες οἱ κάτωθεν ὠνοματισμένοι ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργα. Καὶ ἦσαν λγʹ σατίες ὅπου εἶχαν τ᾿ ἄλογα, καὶ καραβία ιʹ, καὶ ἕτερα τὰ λέγουν περιστιρία κʹ καὶ ᾿ξέβησαν ἀπὸ τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου ρηʹ ἄρμενα· καὶ ἡ νοματολογία τῶν ἀρχόντων ὅπου ἐμπῆκαν εἰς τὰ ξύλα, εἶνε οἱ κάτωθεν, χωρὶς τοὺς ἀνονῦμους καὶ πασαεῖς ἦτον μὲ τὴν ὑποταγήν του, καὶ ὁ πρίντζης ἦτον
[85]
καπιτάνος εἰς ὅλα τὰ ξύλα.
§163.-Πρῶτος ὁ μισὲρ Τζουὰν τε Λουζουνίας, πρίντζης τῆς Ἀντιοχείας καὶ κουβερνούρης τῆς Κύπρου καὶ καπιτάνος φυσικὸς τῆς ἀρμάδας, μισὲρ Τζουὰν τε Ἰμπελὴ κούντης τοῦ Γιάφα, μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου καὶ κούντη τε Ρουχᾶς, μισὲ(ρ) Ραμοὺν Παπὴς πουντουλλιέρης τῆς Κύπρου, ὁ σὶρ Οὗγγε τε Μουντολίφ, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σοὺρ ὁ ἀμιράλλης, ὁ σὶ(ρ) Ροτζιὲρ τε Μουντολίφ, ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Βερνή, ὁ σὶρ Τζουὰν τ᾿ Ἀντιότζε, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Λα Φιέρτε, ὁ σὶρ Πατὴ τε Πρίες, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Πρίες, ὀ σὶρ Τζάκε τε (Ἰ)πελήν, ὁ σὶ(ρ) Ρ(ε)νιὲ Λ(ε) Πεντίτ, ὁ σὶρ Οῦγγε Πεζουήν, ὁ σὶρ Παλίαν τε Νεβρέ, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Ζιπλέτ, ὁ σὶρ Γὴ ντε Μιμάρς, ὁ σὶρ Τζακὲς τε Μουντεζάρτ, ὁ σὶρ Χαμερὴν τε Μουντεζάρτ, σὶρ Παλία τε Πλεσίε, σὶρ Τουμᾶς τ᾿ Αντιότζε, σὶρ Νικὸλ τε (Ἰ)μπελήν, σὶρ Λογὴς τε Νόρες, ὁ σὶρ Ὀτὲτ τε Ζιπλέτ, ὁ σὶρ Γιλιάμε Βισκούντης καὶ ἡ συντροφία τοῦ σὶρ Τζάκε τε Νόρες τοῦ τουρκοπουλιέρη, καὶ ἡ συντροφία τοῦ ἀρχιεπισκόπου τῆς Λευκωσίας, καὶ ἡ συντροφία τοῦ ἐπισκόπου τῆς Λεμεσοῦ. Τότες ἐξέβησαν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀλικήν, καὶ ὁ κουβερνούρης ἦτον ἀστενὴς καὶ έστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ τὸ στόλος τῆς ἀρμάδας ἐπῆγεν εἰς τοὺς Μύλους καὶ ἐφορτῶσαν τ᾿ ἄλογα. Θεωρῶντα ὅτι ὁ πρίντζης ἄργησε νὰ στραφῇ, ἀφῆκαν τὸ κάτεργόν του καὶ ἄλλα γʹ εἰς τὴν συντροφιάν του, καὶ ἡ ἀρμάδα ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρόδον. Θωρῶντα ὁ κύρης ὁ πρίντζης, ὅτι δὲν ἐκαλλιτέριζεν ἀμμὲ περίτου ἐχειροττέριζεν, ἐμήνυσεν τῶν δʹ κατέργων νὰ πᾶν εἰς τὴν Ρόδον.
§164.-Καὶ τῇ κεʹ αὐγούστου εἰς τοὺς τξεʹ Χριστοῦ ἐπέσωσεν ἡ ἀρμάδα εἰς τὴν Ρόδον· ὁ ποῖος ἐπῆρεν μεγάλην χαρὰν ὅταν τὴν εἶδεν.
§165.-Καὶ πρὶν νὰ βγῇ ὁ ρήγας ἀπὸ τὴν Βενετίαν ἕπεψεν ἕναν κάτεργον μὲ τὸν σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ καὶ
[86]
ἐπῆγεν εἰς τὴν Γένουβαν καὶ ἐσυμπάψαν τὴν ἀγάπην. Καὶ ἐσυντροφίασεν τὸν ποδεστᾶν ὅπου ἔρχετον εἰς τὴν Κύπρον μὲ τρία κάτεργα ὁ μισὲρ Τζάκομου Σαλβάγω, καὶ ἦλθαν τὰ δʹ κάτεργα καὶ ηὗραν τὸν ρήγα εἰς τὴν Ρόδον, καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὴν Κύπρον· καὶ ἅνταν ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Πάφον ἀφῆκεν τὸ ρηγάτικον κάτεργον καὶ τὰ γʹ τὰ γενουβίσικα, καὶ ἐγύρισεν εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ὁ μισὲρ Χαρρὴν ἐπέζευσεν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐδιαλάλησεν τὴν ἀγάπην τοὺς Γενουβίσους, καὶ εἶπεν τοῦ κουβερνούρη τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός· καὶ πάλιν ἐστράφηκεν καὶ ηὗρεν τὰ γʹ κάτεργα καὶ ἐσυντροφίασέν τα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ πάλε ἐδιαλαλῆσαν τὴν ἀγάπην είς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ὁ σὶρ Χαρρὴν ἐνέβην εἰς τὰ κάτεργα καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρόδον, καὶ ηὗρεν τὴν ἀρμάδαν.
§166.-Εἰς τὴν Ρόδον τὸ λοιπὸν οἱ μεθυστάδες οἱ ναῦτες εἶχα λογία εἰς τὴν μέσην τους καὶ ἐποῖκαν μάλλωμαν καὶ ἐσκοτώθησαν πολλοὶ Κυπριῶτες καὶ Ροδίτες· ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐδιαλαλῆσαν νὰ μὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ ποίσῃ μάλλωμαν ἀπάνω εἰς τὴν κεφαλήν του· ὁμοίως καὶ ὁ μέγας μάστρος τὸ ὅμοιον ἐποῖκεν· καὶ ἔπαψεν τὸ σκάνταλον. Καὶ ὁ μέγας μάστρος καὶ ὅλοι οἱ φρέριδες ἐπαρακαλέσαν τὸν ρήγα νὰ στερεώσῃ ἀγάπην μὲ τὸν Ἅγιον Ἴωάννην καὶ μὲ τὰ Παλατία· καὶ ὁ ρήγας ἐστερέωσεν τὴν ἐζήτησίν τους· ὁ ἀμιράλλης τῆς Ρόδου ἐποῖκεν το νῶσιν εἰς τὰ Παλατία, ὅτι ἐφοβοῦνταν καὶ γροικῶντα το ἐχάρησαν πολλά, καὶ ἐπέψαν μαντατοφόρους καὶ μεγάλα κανισκία τοῦ ρηγὸς εἰς τὴν Ρόδο, καὶ ἐποῖκεν στοιχήματα καὶ ἔγραψέν τα.
§167.-Ὁ μέγας μάστρος ἀρμάτωσεν δʹ κάτεργα καὶ ἔπεψεν ρʹ φρέριδες καὶ ἄλογα καὶ κάτεργα· καὶ ὁ ρήγας ἔφερε μετά του ιεʹ κάτεργα καὶ τὸ κάτεργον τὸ ἐστράφην ἀπὸ τὴν Γένουβαν, ὅπου εἶνε ιϚʹ:-ὁ ρήγας εἰς τὸ κάτεργόν του, ὁ λεγάτος, ὁ πρίντζης, ὁ κύρης τοῦ
[87]
καστελλίου, ὁ κύρης τῆς Βάσας, ὁ Χεττὲ Κυπριώτης, ὁ κύρης τοῦ Ροκιαμοφόρτ, ὁ μαριτζᾶς τῆς Τζαμπανίας, ὁ βισκούντης τοῦ Τούρου, ὁ Τουνκέτ, καὶ ὁ Πρεζουηὴ καὶ ἡ συντροφιά του, ὁ μισὲρ Πιὲρ τε Γριμάνη, σὶρ Τζουὰν τα Μάρ, ὁ μισὲρ Χαρρὴν τε Τζιπλέτ· ὁμοῦ οἱ ἄνωθεν ιϚʹ, καὶ τοῦ Σπιταλλίου δʹ, καὶ ἕτερα πολλὰ καραβία. Καὶ εὑρέθησαν ὅλα ἄρμενα ρξεʹ.
§168.-Ὁ ρήγας ἔπεψεν τὸ κάτεργον τοῦ σὶρ Τζουὰν τα Μὰρ εἰς τὴν Κύπρον καὶ εἶπεν τὰ μαντάτα τῆς ρήγαινας καὶ τοῦ πρίντζη καὶ ᾿μήνυσέν του νὰ διαφεντέψῃ νὰ μὲν πάγῃ κανένα ξύλο εἰς τὴν Συρίαν διὰ νὰ μηδὲν μάθουν τὸ ἄμε τοῦ ρηγός, ὅτι κρυφὰ ἐθέλε νὰ πεζεύσῃ εἰς τὴν γῆν τοῦ σουλτάνου νὰ τὸν ζημιώσῃ· καὶ νὰ ἀβιζιάσουν τοὺς Κυπριῶτες νὰ φύγουν ἀπὸ τὴν Συρίαν.
§169.-Ὁ λεγάτος ἐκατήχησεν εἰς τὴν Ρόδον τὸ ἄμε ὅπου ἔθελεν νὰ πάγῃ ὁ ρήγας εἰς τὴν Συρίαν, καὶ πασαεῖς μὲ προθυμίαν καὶ πίστιν νὰ συντρέξῃ νὰ πᾶσιν [κατάδικα τοὺς ἐχθρούς τους.]
§170.-Γροικῶντα τὰ μαντάτα οἱ Ἀμουχουστιανοὶ ἐπικράνθησαν πολλά, διὰ πολλὰ πράματα τὰ εἶχαν ἀγορασμένα εἰς τὴν Συρίαν καὶ δὲν ἦτον μόδος νὰ σηκωθοῦν εὔκολα.
§171.-Ἤτζου εἰς ὀλλίγον καιρὸν ὁ ρήγας μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ θεοῦ ἐβγῆκεν καὶ πηγαίνει ʹς τὸ Ραοῦζε καὶ ἀπεκεῖ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν· καὶ τῇ πέμπτῃ τῇ θʹ ὀκτωβρίου ͵ατξεʹ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν· καὶ ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ εἶδαν τὸ φουσάτον τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου πολλὰ ἐτρομάξαν, καὶ ἐξέβην καὶ ἔφυγεν πολλὺν πλῆθος. Τἄπισα ἐκατέβησαν οἷ Σαρακηνοὶ κοντὰ δέκα χιλιάδες, καβαλλάριδες καὶ ἀπεζοί, νὰ διαφεντε(ύ)σουν τὸν λιμιόναν, καὶ δὲν ἠμπορῆσαν. Τὸ πρῶτον κάτεργον ἀποχωρίσθην καὶ ἐπίασεν γῆν τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Σούρ, καὶ ἀπεκεῖ ἕναν ὀπίσω τοῦ
[88]
ἄλλου, καὶ ἀπεζεῦσαν ὅλοι μὲ κατευόδωσιν. Οἱ Σαρακηνοὶ εἶχαν χαράν, λαλῶντα: «Δὲν ἔχουν ἄλογα εἰς τὸ φουσάτον!» Καὶ έκατέβησαν καὶ ἐσυντύχαν πολλὰ ἄπρεπα λογία καὶ σουπέρπια ὅλην ἐκείνην τὴ νύκταν ἀπὸ τὸ τειχόκαστρον. Καὶ βαθεῖαν αὐγὴν ὥρισεν ὁ ρήγας καὶ ἀπεζεῦσαν τ᾿ ἄλογα εἰς τὴν γῆν· καὶ ἄνταν εἶδαν τ᾿ ἄλογα οἱ Σαρακηνοὶ ἐπίασέν τους μέγας φόβος, καὶ ἐφύγαν πολλοὶ Σαρακηνοί. Καὶ πισαυρίου ὄπου ἦτον παρασκευγὴ τῇ ιʹ μηνὸς ὀκτωβρίου, οἱ Σαρακηνοὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ τειχόκαστρα τῆς Ἀλεξάνδρας μὲ θάρος νὰ τὴν διαφεντέψουν. Ἀμμὲ ὁ θεὸς ἐποῖκει χάριταν τοὺς χριστιανούς, καὶ ὅσον ἐκαβαλλικεῦσαν εἰς τ᾿ ἄλογα, ἦλθαν καὶ τὰ κάτεργα καὶ ἐνέβησαν εἰς τὸν παλιὸν λιμιόναν, καὶ τὸ φουσάτον τῆς γῆς ἐπῆγεν εἰς τὴν χώραν· καὶ ἐπαίνοντά τους εἰς τὴν πόρταν τῆς χώρας ὅμως οἱ χριστιανοὶ ἐκάψαν τες πόρτες τῆς χώρας καὶ ἐδῶκαν ἔσσω, καὶ τὰ κάτεργα ἀπὸ τὴν πόρταν τοῦ λιμιόνος τοῦ παλαιοῦ, καὶ μὲ τὴν χάριν τοῦ θεοῦ ἐπῆραν τὴν Ἀλεξάνδραν, ὅπου εἶνε περίτου δυνατὴ παρὰ οῦλες τὲς ἔχουν οἱ Σαρακηνοὶ κοντὰ εἰς θάλασσαν. Τοῦτον ἐγίνετον τῇ δʹ τὶς δʹ ὧρες· καὶ παίρνοντά την οὗλοι οἱ χριστιανοὶ ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην, καὶ εὐχαρίστησαν πολλὰ τοῦ θεοῦ.
§172.-Ὁ δὲ ληγάτος μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν παρακάλεσες εἰς τὸν θεόν, καὶ ἐλειτουργῆσαν εἰς τὸ ὄνομαν τῆς ἁγίας τριάδος, καὶ ἐμακαρίσαν καὶ τοὺς χριστιανοὺς ὅπου ᾿σκοτώθησαν εἰς τὸν πόλεμον. Καὶ ὁ ρήγας ἐποῖκεν καβαλλάρην τὸν Τζάκε τε Λουζουνίαν τὸν ἀδελφόν του, καὶ τὸν σὶρ Τουμᾶς, τ᾿ Ἀντιότζε, καὶ πολλοὺς ἄλλους, καὶ ἔδωκεν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ σὶρ Τζάκε ἐφφίκιν τὸ σινεσκαρδίκιν· καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου ἐποῖκεν τον κούντη τε Ρουχᾶς· τὸ δὲ πριντζάτον τῆς Γαλιλαίας ἔδωκέν το τοῦ μισὲρ Οὗγκε τε Λουζουνία τοῦ ἀδελφοτέκνου του. Τὸ λοιπὸν ὁ ρήγας καὶ οὕλη ἡ ἀρμάδα ἐμεινίσ(κ)αν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν μετὰ γʹ ἡμέρες καὶ ἐνέβησαν ἔσσω· καὶ
[89]
ηὗραν ἕναν πύργον γεμάτον ἀξαζόμενα πράγματα καὶ ἀρκοντίες, καὶ πολλὲς πραματεῖες, καὶ πλοῦτον ἀσήμιν καὶ χρυσάφιν. Ὁ λαὸς τῶν κατέργων ἐξέβην καὶ ἐνέβην εἰς τὴν χώραν, καὶ ἐπῆραν πολ- λὺν πλοῦτον καὶ ἐφέραν τον εἰς τὰ κάτεργα. Καὶ ὁ ρήγας δὲν ἐπῆρεν τίποτες, μὲ θάρος ὅτι θέλειν κρατήσειν τὴν χώραν διὰ λλόγου του.
§173.-Τότες ἐσυνβουλεύτην μὲ τὸν ληγάτον καὶ μὲ τοὺς καβαλλάριδές του, καὶ ὅλοι εἶπαν του: «Ἀργεῖ ἐκεῖ, καὶ δὲν εἶνε διὰ κανέναν διάφορος, ἀμμὲ νὰ πᾶμεν [εἰς τὸν τόπον μας».] Καὶ ὅλοι ἀντάμα μίαν βουλὴν ἐποίκασιν. Καὶ ὥρισεν ὅ ρήγας καὶ ἐστραφην τὸ φουσάτον εἰς τὰ κάτεργα, καὶ ἐποῖκαν ἄρμενα καὶ ἦρταν εἰς τὴν Λεμεσόν, καὶ ἀπεζεύγοντα μὲ χαρὰν μεγάλην. Καὶ ἀπέζευσεν ὁ ρήγας καὶ ὅλοι οἱ καβαλλάριδες καὶ οἱ παρούνιδες εἰς τὴν γῆν, καὶ τὰ κάτεργα ἐγυρίσαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐξηφορτῶσαν τὰ ροῦχα, καὶ ἀποαρματῶσαν ὅλα τὰ ξύλα, ἐβγάλλοντα τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Σοὺρ τὸν ἀμιράλλη, ὅτι ὥρισέν τον ὁ ρήγας νὰ μὲν ἀπεζεύση, ἀμμὲ νὰ ᾖνε ὅτοιμος νὰ πάγῃ τὰ μέρη τῆς δύσις, κατὰ τὸ ἀστοίχημαν τὸ ἐποῖκεν μὲ τοὺς Γενουβίσους, καὶ νὰ πάρῃ καὶ τὰ ξύλα τὰ γενουβίσικα μετά του, καθὼς τὸ ἐξηγήθηκα ὀπίσω.
§174.-Ὁ ρήγας ἔγραψεν γραφὲς εἰς τὸν πάπαν καὶ ἔδωκέν τες τοῦ ἀμιράλλη, καὶ εἰς τοὺς λοιποὺς ἀφέντες τῆς δύσις, νὰ ᾖνε ρικουμαντιασμένος εἰς αὑτῆς του, καὶ νὰ τοὺς πῇ τὴν ὑπόθεσιν τῆς Ἀλεξάνδρας. Καὶ ἐβγαίννοντά του ὁ ἀμιράλλης ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον ἦλθεν εἰς τὴν Ἁγία Νάπαν, κ᾿ ἐκεῖ ἐπῆγαν ὅλοι οἱ δικοί του καὶ ἐπαράγκειλέν τους καὶ ἐδῶκεν πασανοῦ τὴν δουλείαν του νὰ τὴν πολομᾷ ὥς που νὰ στραφῇ. Καὶ ἐπῆρεν μετά του τὸν σὶρ Τουμᾶς Ἄρα καὶ τὸν σὶρ Φρασὲς Κμάδα καβαλλάριδες εἰς τὴν συντροφιάν του· καὶ ἀπεκεῖ ἐπῆγεν εἰς τὴν Πάφον καὶ ἔμεινεν μίαν ἡμέραν. Ὁ ρήγας ὥρισεν γʹ κάτεργα κουρσάρικα καὶ
[90]
ἐποῖκαν του συντροφίαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρόδον, καὶ ἐκεῖ ηὗραν τὸν σὶρ Τζουὰν Σασίουν κακοψυχημένον, καὶ ἐπέθανεν [καὶ ἐθάψαν τον. Καὶ ἐγδέχετον τὸν ληγάτον ἐκεῖ ἕως τὸν μάρτην ͵ατξεʹ Χριστοῦ κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός· καὶ ὁ ληγάτος ἐπῆγει εἰς τὴν Ἀμόχουστον διὰ νὰ ἐμπῇ εἰς τὸ κάτεργον νὰ πάγῃ εἰς τους ὁρισμοὺς τοῦ ρηγός, καὶ ἐκεῖ ἐκακοψύχησεν καὶ ἀπόθανεν τῇ Ϛʹ ἰουνίου τξϚʹ Χριστοῦ.]
§175.-Καὶ γροικῶντα τὰ μαντάτα ὁ ἀμιράλλης ἐσηκώθην ἀπὸ ᾿κεῖ κα ἐπῆγεν εἰς τὴν Γένουβαν· ὀμπρὸς ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρώμην, καὶ ἅνταν ἐγροίκησεν ὁ πάπας [τὰ μαντάτα ἀπὸ τὸν ἀμιράλλην, ἐχάρην χαρὰν μεγάλην καὶ ὅλη ἡ Ρώμη. Καὶ ᾿μάθαν τὴ νίκην τοὺς χριστιανοὺς τοὺς Κυπραίους, ἐζηλέψαν οἱ ἄρχοντες τῆς δύσις καὶ ἐβάλαν βουλὴν ν᾿ ἀρματώσουν νἄρτουν εἰς τὴν μερίαν τῆς Κύπρου πρὸς τὴν βοήθειαν τοῦ ρηγὸς διὰ τὴν Συρίαν· ὁμοίως καὶ ὁ κούντης τῆς Ἀσαβογίας, ὁ ποῖος ἔμελλε νἄρτῃ μὲ πολλὰ φουσάτα· ὁμοίως καὶ ὁ ρήγας τῆς Φραγγίας ἔπεψεν γιὰ τοῦτον ἕναν μέγαν καβαλλάρην ὀνόματι σὶρ Τζουὰ τε Λαβιέρ, καὶ εἶπεν το τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου, πῶς μέλλει ὁ ἀφέντης ὁ ρήγας τῆς Φραγγίας νὰ πέψη πολλὺν φουσάτον εἰς τὴν Κύπρον νὰ καταλύσουν [τους Σαρακηνούς.] Καὶ μέσα εἰς τοῦτον ἐπῆγεν τὸ κάτεργον τὸ βενέτικον καὶ ἐπῆρεν μαντάτον πῶς γίνεται ἡ ἀγάπη μὲ τὸν σουλτάνον καὶ μὲ τὸν ρήγαν τῆς Κύπρου· καὶ γροικῶντα οἱ ἀφέντες τῆς δύσις, ἐκόπην ἡ ὄρεξι τους νὰ ἔλθουν εἰς τὴν βοήθειαν τοῦ ρηγὸς τῆς Κᾁπρου.
§176.-Τὸ λοιπὸν γροικῶντα τὸ κουμούνιν τῆς Βενετίας τὰ μαντάτα τῆς Ἀλεξάνδρας, ἐπικράνθησαν πολλά, διότι τὸ περίτου διάφορος τῶν πραματείων ἦτον ἐκεῖ καὶ ἀπ᾿ ὅλην τὴν Συρίαν· μοναῦτα ἐπέψαν μαντατοφόρους καὶ παρακαλητάδες εἰς τὸν σουλτάνον καὶ εἶπαν πῶς ἡ ἀρμάδα ὅπου ἦρτεν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν δὲν ἦτον μὲ τὴν βουλήν τους, οὐδὲ ᾿ξεῦραν το, οὐδὲ
[91]
᾿βοήθησάν [τους, καὶ θέλου νὰ ἔχουν τὴν ἀγάπην τους καθὼς τὸ πρότερον·] καὶ δὲν ὠφελήθησαν. Τὸ κάτερ γον ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ τὸν ἀποκλισιάρην ἐπῆραν τον εἰς τὸ Κάργιος, καὶ μὲ μεγάλην ταπείνωσιν καὶ παρακάλεσιν ἐποῖκεν τὴν μαντατοφορίαν του· καὶ ἅνταν ἐδιαβάσαν τὰ χαρτία ὀμπρός του, ἐπολογήθην καὶ εἶπεν: «Δὲ θέλω νὰ ποίσω ἀγάπην μὲ τινάν, χωρὶς νὰ ποίσω πρῶτα μὲ τὸν ρήγα τῆς Κύπρου, διατὶ δὲν πρέπει ἐκεῖνος νὰ ᾖνε εἰς μάχην μετά μας, καὶ μεῖς νἄχωμεν ἀγάπην μετά σας.» Τότες ἐστράφην ὁ μαντατοφόρος καὶ ἐνέβην εἰς τὸ κάτεργον, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐπέζευσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§177.-Τῇ κεʹ ἀπριλλίου τξεʹ Χριστοῦ ὁ ρὲ Πιὲρ ἐστρέφοντά του εἰς τὴν Κύπρον, ὥρισε νὰ τοῦ ποίσουν κάτεργα καὶ σατίες, καὶ ἄλλα πολλὰ ξύλα διὰ νὰ πάγῃ εἰς τὴν Συργιὰν νὰ πάρουν τὸ Βερούτιν, ὅπου εἶνε κοντὰ εἰς τὴν Κύπρον ροʹ μιλία τῆς θαλάσσου· καὶ ὠρδινίασεν καπιτάνον τὸν μισὲρ Πιὲρ Μουσ(τ)ρήν, καὶ ἦτον ὅλη ἡ ἀρμάδα εἰς τὸν λιμιόνα τῆς Ἀμοχούστου. Καὶ στρέφοντα τὸ κάτεργον τὸ βενέτικον ἀπὸ τοῦ σουλτάνου εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ θωρῶντα τὴν ἀράδαν ὅτοιμη νὰ ἐβγῇ, πολλὰ ἐπικράνθησαν· καὶ μοναῦτα ἐπεζεῦσαν οἱ μαντατοφόροι εἰς τὴν γῆν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Λευκωσίαν εἰς τὸν ρήγα καὶ εἶπαν του τὴν ἀπολογίαν τοῦ σουλτάνου, καὶ λαλοῦν του καὶ τοῦτον: «Ἀφέντη, ἔπαρε σκοπόν, καὶ ξηλοθρεύγεις μας, διότι ὅ,τι καὶ ἂν ἔχωμεν εἰς τὸν κόσμον εἶνε εἰς τὴν Συργιάν, καὶ ἐμεῖς ὅλοι εὑρισκούμεθα εἰς τοὺς ὁρισμούς σου· καὶ ἀνισῶς καὶ ἡ μεγάλη σου βασιλεία πᾷς νὰ τοὺς ποίσῃς ἀγανάκτησιν, [κρατοῦν ἐκεῖνοι τὸ ἐδικόν μας,] καὶ θέλομεν γινεῖν ἔρημοι εἰς τὸν κόσμον τοῦτον· διὰ τοῦτον παρακαλοῦμέν σε καὶ εἰς τὸ βάπτισμα τὸ εἶναι βαπτισμένος, νὰ κωλύσῃς τὴν ἀρμάδα νὰ μὲν πάγη εἰς τὴν Συρίαν, παροὺ νὰ γενῇ ἡ ἀγάπη τὴν ζητᾷ ὁ σουλτάνος, καὶ τὸ νὰ σηκώσωμεν τὸ δικόν μας, ποῖσε ὡς θέλεις. Καὶ ἀνισῶς καὶ χρήζεσαι
[92]
καρτζὰ διὰ τὴν αὐτὴν ἀρμάδαν ὅπου ἐπλέρωσες τοὺς λᾶς καὶ ἐξοδίασες, ἡμεῖς νὰ τὰ πλερώσωμεν οὗλα καὶ οὕλην τὴν ζημίαν, καθὼς ἐδουλεύτης καὶ ἄλλην φορὰν ἀξ αὑτῶν μας.»
§178.-Γροικῶντα ὁ ρήγας τὰ καλά τους λογία καὶ τὴν παρακάλεσίν τους καὶ τὲς πολλὲς δούλεψες ὁποῦ ἐδουλεύτη ἀξ αὑτῆς τους, ἐκώλυσεν τὴν ἀρμάδαν καὶ δὲν ἐπῆγεν· καὶ εἶπεν τους καὶ τοῦτον, πῶς: «Ἄρχοντες, καλλίων φίλος εἰ(ς) στράταν παρὰ λογάριν εἰς τὴν ζωήν· ὁμοίως ἀθυμῶντα τὲς πολλὲς δούλεψες τὲς ἔχω ἀξ αὑτῶν σας, δὲν θέλω νὰ ἔχετε ζημίαν ἀπὸ τὴν ἀφορμήν μου· καὶ διὰ τοῦτον πολομῶ ἀργὰ τὴν ἀρμάδαν· καὶ ἐπειδὴ καὶ ὁ σουλτάνος θέλει νὰ ἔχῃ ἀγάπην μετά μου, διὰ τὴν ἀγάπην σας ἀρέσκει μου, μόνο νὰ ποίσετε νὰ μοῦ πέψῃ τὸν μαντατοφόρον του.»
§179.-Οἱ μαντατοφόροι εὐκαρίστησάν του πολλὰ ἀπὸ τὸ καλόν θέλημαν ὅπου τοὺς ἐποῖκεν, καὶ ἐπῆραν ὁρισμὸν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ Κάργιος, καὶ ἐζητῆσαν τοῦ σουλτάνου νὰ πέψῃ μαντατοφόρον εἰς τὴν Κᾁπρον.
§180.Ὁ ρήγας ἔπεψεν χαρτὶν τοῦ σὶρ Πιὲρ Μουρσὴ τοῦ καπιτάνου τῆς ἀρμάδας: «Ἕξευρε, ὅτι διὰ τὴν ἀγάπην τοὺς ἠγαπημένους μας φίλους τοὺς Βενετίκους, δὲν θέλω νὰ βλάψωμεν τὸν σουλτάνον τοῦ Καργίου· διὰ τοῦτον ἔβγα, ἄγωμε εἰς τὰ μέρη τῆς Τουρκίας, καὶ ποῖσε ὅσην ζημία νὰ μπορήσῃς νὰ ποίσῃς τοὺς Τούρκους.» Ἐπῆρεν τὰ κάτεργα καὶ ἐπῆγεν εἰς τοὺς Μύλους, καὶ ἐσηκῶσαν ἄλογα, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀλλαγίαν· καὶ ἐπολεμίσαν τὸ κάστρον, καὶ ἐζημιῶσαν τὸν λιμιόναν, καὶ τὸ ἐξώκαστρον δὲν ἠμπορῆσα νὰ τὸ πάρουν διατὶ ἀναγγάζουνταν. Καὶ ἐπῆγαν τριγύρου ὅλον παραγιάλιν καὶ ἐζημί(ω)νέν τους ὡς τὸν ποταμὸν τὸν Μονοβγάτην· καὶ ᾿κεῖ ἦτον πολλὰ ξύλα τούρκικα καὶ ἐκάψαν τα οὗλα μὲ τοῦ θεοῦ τὴν βοήθειαν. Καὶ
[93]
ἀπὸ ᾿κεῖ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀταλείαν, καὶ ἐποῖκαν πολλὲς ἡμέρες, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§181.-Τὸ κάτεργον τὸ βενέτικον ἐστράφην εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ ἐπῆγαν οἱ μαντατοφόροι εἰς τὸ Καργίος καὶ ἐσυντύχαν τοῦ σουλτάνου, καὶ εἶπαν του πῶς ἐποῖκαν τὸν ρήγα καὶ ἐξηρμάτωσεν νὰ μὲν πάγῃ κοῦντρα του, καὶ νὰ τοῦ πέψῃ μαντατοφόρους νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην· «διατὶ δὲν πιστεύγει πῶς θέλεις τὴν ἀγάπην του, ὡς γοιὸν μᾶς εἶπες τὲς διαβοῦσες ἡμέρες, καὶ διὰ νὰ τελειώσωμεν τοὺς ὁρισμο(ύ)ς σου [ἐποίκαμεν τὸ αὐτὸν πρᾶγμαν.»] Καὶ γροικῶντα ὁ σουλτάνος εἰς τιτοίαν λογήν, ἄρεσέν του πολλά, καὶ ἕρισεν καὶ ἐποῖκαν μεγάλα κανισκία, καὶ μεγάλους ἀφέντες διὰ μαντατοφόρους, καὶ ἔπεψεν εἰς τὴν συντροφιὰν τοὺς Βενε- τίκους. Καὶ τῇ κζʹ μηνὸς μαγίου τξϚʹ Χριστοῦ ἔραξεν τὸ κάτεργον τοὺς Βενετίκους εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐπέζευσε, καὶ ἐξέβησαν οἱ μαντατοφόροι τοῦ σουλτάνου, καὶ [ἐπερίλαβέν τους τιμημένα.] Ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐπῆραν ἄλογα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ καβαλλάριδες καὶ ἐσυντροφεῦσαν τους καὶ ἐφέραν τους εἰς τὴν χώραν τῇ βʹ μηνὸς ἰουνίου τξϚʹ Χριστοῦ· καὶ ἐνέβησαν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγὸς καὶ ἔδωκάν του τὰ κανισκία καὶ τὰ χαρτία ὁποῦ τοῦ ἔπεψεν ὁ σουλτάνος· καὶ ὁ ρήγας ἐπερίλαβέν τους μετὰ χαρᾶς καὶ ἔπεψέν τους ἐκεῖ ὅπου ἦτον δηγημένα εἰς τὸ σπίτιν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου· καὶ ᾿πῆγαν πολλοὶ καβαλλάριδες καὶ ἐπῆραν τους μὲ πολλὴν τιμήν, καὶ ἐδουλεῦσαν τους πολλὰ τιμημένα εἰς ὅλες τους τὲς χρῆσες.
§182.-Καὶ ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐκράξαν τοὺς ἄρχοντες τῆς βουλῆς, καὶ ὤρισεν καὶ ἀναγνῶσαν τὰ χαρτία ὀμπρός τους· καὶ μοναῦτα ἐζήτησέν τους βουλὴν τὸ τίντα νὰ ποίσῃ. Εἰς τοῦτον οἱ ἄρχοντες εἶπαν: «Ἐπειδὴ καὶ ὁ σουλτάνος [τιτοίως παιδεμένος] καὶ ζητᾶ ἀγάπην, καὶ διὰ τὴν μίαν μερίαν καὶ διὰ τὴν ἄλλην ἔνι καλόν·
[94]
ὅτι τὸ κοῦρσος δὲν εἶνε τινὸς διάφορος παρὰ τοῦ φουσάτου, εἰ δὲ ὁ ἔξοδος ἔνε δικός σου.» Γροικῶντα ὁ ρήγας τοῦτον, ἕρισεν καὶ πολομᾷ μαντατοφόρους καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὸ Κάργιος· οἱ ποῖγοι ἦτον Καταλάνοι, ὁ Τζὰν τ᾿ Ἄλφους καὶ ἦτον Ἑβραῖος καὶ ἐβα- πτίστην, καὶ τὸν σὶρ Τζόρτζε Σεττίκα, καὶ τὸν σὶρ Πὸλ τα Μπελονία τὸν νοτάριον· καὶ ἔδωκέν τους πρεπάμενα κανισκία νὰ δώσουν τοῦ σουλτάνου, καὶ ἄλλα πολλὰ ὅπου ᾿δῶκαν τους μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου· καὶ ἔδωκέν τους καὶ ἀντίλογον τῶν γραφῶν τοῦ σουλτάνου εἰς τὰ χέργια τοὺς μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου, καὶ ἄλλες γραφὲς ὅπου ἔδωκεν τοὺς μαντατοφόρους τοὺς δικούς του. Καὶ ἕρισεν καὶ ἀρματῶσαν ἕναν κάτεργον ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐνέβησαν οἱ μαντατοφόροι μέσα· καὶ οἱ μαντατοφόροι τοῦ σουλτάνου ἐνέβησαν εἰς τὸ βενέτικον ὄπου τοῦ ἔφερεν. Καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν ἀντάμα, καὶ ἐπῆγα εἰς τὸ Καργίος, καὶ ἐπῆγαν ὀμπρὸς τοῦ σουλτάνου· καὶ ὁ σουλτάνος ἐπροσδέκτην τους μὲ καλὸν πρόσωπον· καὶ ἐδιαβάσαν τὲς γραφές, καὶ ὥρισεν καὶ ἐγράψαν τους ἄλλες καὶ ἔπεψέν τους εἰς την Κύπρον.
§183.-Θωρῶντα οἱ Βενετίκοι πῶς ἀρχέψα νὰ γενῇ ἡ ἀγάπη, ἐνέβησαν εἰς τὸ κάτεργόν τους καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Βενετίαν, καὶ εἶπαν τὰ μαντάτα. Καὶ γροικῶντα οἱ ἄρχοντες [ὅπου ἐθέλα νὰ κατεβοῦν εἰς τὸ παζάριν,] ἐξηλώθησαν καὶ δὲν ἦλθαν, καὶ ἐγίνην μεγάλη ζημία εἰς τοὺς χριστιανούς. Καὶ ὁ κούντης τῆς Σαβογίας, ὅπου ᾿τον δηγημένος νὰ ἔλθη διὰ τοὺς Σαρακηνούς, γροικῶντα τὴν ἀγάπην [ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρωμανίαν] εἰς βοήθειαν τοῦ βασιλέως τῆς Κωνσταντινόπολις τοῦ ἀνιψιοῦ του. Καὶ διὰ τῆς χάριτος τοῦ παντοδυνάμου θεοῦ ὁ βασιλεὺς [ἐτζάκκισεν τὸν Τοῦρκον] καὶ ἐπῆρεν πολλὲς χῶρες ὅπου τοῦ ἐκράτεν.
§184.-Καὶ ὅνταν ἦλθαν οἱ μαντατοφόροι ἀπὸ τὸν σουλτάνον εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐδιαβάσαν τὲς γραφές,
[95]
ἐζήτησεν ὁ σουλτάνος νἄχῃ τοὺ(ς) Σαρακηνοὺς τοὺ(ς) σκλάβους τοὺς ἐσήκωσεν ὁ ρήγας ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ τότες νὰ τελειώσῃ τὴν ἀγάπην. Ὁ ρήγας δὲν ἐννοιάσθην τὴν παραβουλίαν, ἀμ(μ)ὲ ὡς καλὸς ἐπίστευσέν του, καὶ μὲ καλὴν καρδίαν ὥρισεν ὅσοι σκλάβοι εὑρίσκου(ν)ται νὰ δηγηθοῦν [νὰ ἦνε] τοῦ σουλτάνου καὶ νὰ συνπιαστοῦν ἔμπροσθεν ἑνοῦ καπετάνου τὸν ὠρδινίασεν ὁ ρήγας διὰ λλόγου τους· καὶ ὅλους ἔπεψέν τους τοῦ σουλτάνου εἰς τὸ Κάργιος, καὶ ἔπεψεν καὶ τὸν σὶρ Γιλιὰμ τε Ρρὲς νὰ πᾷ μαντατοφόρος, καὶ νοτάριον τὸν σὶρ Πὸλ τα Πολονίαν, καὶ ἔδωκέν τους ὅλα τὰ μάλωτα ὅπου ἐλευθερώθησαν εἰς τὸ νησσίν, καὶ ἀρμάτωσεν ἕναν κάτεργο νὰ τοὺς πάρῃ εἰς τὸ Κάργιος· Καὶ [παγαίνοντά τους] εἰς τὴν Πάφον, ὁ αὐτὸς σὶρ Γιλιὰμ τε Ρρᾶς ἐκακοψύχησεν καὶ ᾿μήνυσέν το τοῦ ρηγός· καὶ ὁ ρήγας ἐμήνὑσέν του νὰ πάγῃ, ὅτι εἶνε τὰ μάλωτα τὰ παραδομένα ᾿ς τὸ χέριν του καὶ χαρτία, καὶ μὴὺἐμπορῶντα νὰ πάγη, νὰ τὰ δώσῃ εἰς τὸ χέριν τοῦ σὶρ Πὸλ τα Πελονία νὰ πάγῃ, καὶ κεῖνος νὰ στραφῆ εἰς τὴν Λευκωσία διὰ νὰ γιατρευτῇ. Καὶ ὁ ἄνωθεν ἐπῆρεν τὰ μάλωτα καὶ τὰ χαρτία καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν σουλτάνον.
§185.-[Καὶ ἅνταν ἐπῆρεν τὲς γραφὲς ὁ σουλτάνος καὶ ἐκουντεντιάστην, καὶ τὸ ἀρμάτωμαν τοὺς ἀφέντες τῆς δύσις ἐξηλώθην καὶ πασαεῖς ἐπῆγεν ἔσσω του, καὶ τὰ μάλωτα ἐπῆγαν εἰς τὸ Κάργιος,] ηὗρεν ἀφορμὴν ὅτι ὁ ρήγας ἐγέλασέν του καὶ δὲν τοῦ ἔπεψεν μαντατοφόρους τιμημένους, μεγάλους ἀφέντες, ὡς γοιὸν ἦτον μαθημένος, καὶ διὰ τοῦτον δὲν θέλει νὰ ποίσῃ ἀγάπη· καὶ ἐκράτησεν τὸν μαντατοφόρον, καὶ ὥρισεν καὶ μοναῦτα εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν νὰ κρατήσουν τὸ κάτεργον. Εἰ δὲ ὁ καραβοκύρης ἦτον φρένιμος καὶ δὲν ἐπιστεύθην νὰ μπῇ εἰς τὸν λιμιόναν, ἀμμ᾿ ἔστεκεν ἔξω ἐγδέχοντα τὸν μαντατοφόρον νὰ ἔλθῃ, καὶ ἐκολακεῦγαν τον νὰ μπῇ εἰς τὸν λιμιόναν· ἐκεῖνος θωρῶντα τὰ ψουψουρίσματα, ἐποῖκεν ἄρμενα καὶ
[96]
ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐξηγήθην τὰ μαντάτα τοῦ ρηγός.
§186.-Θωρῶντα ὁ ρήγας πῶς ἐκονπώθην καὶ ἐγελάστην πολλὰ ἀπὸ τοὺς Βενετίκους, καὶ κεῖνοι ἦτον ἡ ἀφορμὴ καὶ ᾿ξηλώθην τὸ ἀρμάτωμαν τὸ ἔμμελλε νὰ κατεβῆ ἀπὸ τὴν δύσιν, τὸ ποῖον ἦτον ἀκανιτὸν νὰ σηκώση πολλὲς χῶρες τοῦ σουλτάνου, ἐπικράνθην πολλά. Τὸ λοιπὸν ὁ ρήγας, φρένιμος καὶ ἀπότορμος, ἐμήνυσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον νὰ βάλουν εἰς ὁδηγίαν οὗλα τὰ κάτεργα καὶ ὅσα ξύλα ἔχει μικρὰ καὶ μεγάλα διὰ νὰ πάγῃ εἰς τὴν Συρίαν. Καὶ μοναῦτα ἔπεψεν ἕναν κὰτεργον μὲ τὸν σὶρ Πιὲρ τε Λεβὰτ καβαλλάρην Φραντζόρτζην νὰ πάγῃ εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν νὰ ποίσῃ νῶσιν τοῦ κούντη τε Σαβογία, νὰ ἔλθῃ νὰ πᾶσιν εἰς τὰ ροῦχα τοῦ σουλτάνου· τὸν ποῖον ἐγυρέψαν τον καὶ δὲν τὸν ηὗραν ἐκεῖ, καὶ ἐγδέχουν τον, καὶ εἶπεν του τὰ μαντάτα. Καὶ εἶπεν του: «Καλὰ ἤμουν δηγημένος νὰ ἔλθω, ἀμμὲ οἱ Βενετίκοι εἶπαν μου πῶς γινίσκεται ἡ ἀγάπη, καὶ δὲν εἶχα ἴντα νὰ ποῖσω· ἦλθα εἰς τὴν βοήθειαν τοῦ ἀν(ι)ψιοῦ μου καὶ δὲν ἠμπορῶ νὰ τὸν ἀφήσω.»
§187.-Γροικῶντα ὁ ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας ἑδήγησεν τὸ κάτεργον καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον καὶ τὸν ἔξοδόν του μὲ τὸν σὶρ Πρίουν. Ὅνταν ὁ ρήγας ἔμαθεν τὸ ἔλα τοῦ ἀφέντη τῆ(ς) Σπάρας εὐχάρην χαρὰν μεγάλην καὶ ἐδέκτην τον πολλὰ ἔντιμα. Καὶ ἐπῆγεν ὁ ρήγας εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ μοναῦτα ἀνάφανεν ἕναν κάτεργον ἀπὸ τὴν δύσιν, ὁ ποῖος ἧτον ὁ ἔντιμος καβαλλάρης ὁ μισὲρ Τζουὰν τε (Ἰ)μπελή, σινε- σκάρδος τῶν Ἵεροσολύμων, ἀνεψιὸς τοῦ ρηγός, ὁ ποῖος ἤθελεν πάγειν εἰς τὴν δύσιν μὲ τὸν ρήγαν· καὶ ἀφῆκεν τὸν ρήγαν καὶ ἐπῆγεν εἰς βοήθειαν τοῦ Ἐνγκλετέρρα κατὰ πρόσωπα τοῦ ρηγὸς τῆς Φραγκίας. Καὶ ἀνγκρίστην ὁ ρήγας πολλὰ μετά του, διατὶ τὸ ἀφῆκεν καὶ ᾿πῆγεν κατὰ πρόσωπα τοῦ ἠγαπημένου του φίλου τοῦ ρηγὸς τῆς Φραγγίας· καὶ ἅντα ἐστράφην εἰς τὴν Κύπρον, δὲν
[97]
τὸν ἐγύρεψεν· τώρα ἐμετάνωσεν καὶ ἀγρώνισεν τὸ πταῖσμαν του, καὶ ἦλθεν ζητῶντα συμπάθειον ἀπὸ τὸν ρήγα. Καὶ ὁ ρήγας, ὡς ἐκεῖνος ὅπου εἶχεν τὸ θέλημα νὰ πάγῃ κατὰ πρόσωπα τοῦ σουλτάνου, θωρῶντα τον ἐσυγχώρησέν του καὶ ἐπροσδέκτην τον πολλά μετὰ χαρᾶς.
§188.-Καὶ ξεύροντα οἱ Βενετίκοι θαρῶντα, ὅτι ἐγίνετον ἡ ἀγάπη ἀνάμεσον τοῦ σουλτάνου καὶ του ρηγός, καὶ ὡς ἐκεῖνοι ὁποῦ δὲν ἔχουν ἀλλοῦ νὰ πραματευτοῦσιν τόσον πλούσια παρὰ εἰς τὴν Συργιάν, ἐρματῶσαν γʹ κάτεργα καὶ ἐβάλαν ἀπάνω οʹ πραματευτάδες, καὶ ἐπέψαν τους εἰς τὴν Συρίαν μὲ πολλὺν πλοῦτον καὶ μὲ μεγάλες χρήσιμες πραματεῖες· καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὸ Βερούτιν καὶ ἐδίκτησάν τους οἱ Σαρακηνοὶ μὲ καλὸν πρόσωπον, ὅτι εἶχαν καὶ πολλὴν προθυμίαν οἱ πραματευτάδες οἱ Σαρακηνοὶ νὰ πουλήσουν τὰ ἀρτυματικά τους καὶ πᾶσα ἄλλην πραματείαν· καὶ ὅταν ἀπεζεῦσαν, ὥρισεν ὁ ἀμιρᾶς καὶ ἐπῆραν τὸν λαὸν καὶ τοὺς πραματε(υ)τάδες καὶ οὗλες τὲς πραματεῖες καὶ ἐβάλαν τους εἰς φύλαξιν. Γροικῶντα ὁ λαὸς ὁποὔμεινεν εἰς τὰ κάτεργα τὴν ἀπιστίαν τοὺς ἄπιστου(ς) Σαρακηνούς, μοναῦτα ἐπῆραν τὰ κάτεργα καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ εἷπαν το τοὺς λᾶς τους ὅπου ἢτον εἰς τὴν Κύπρον καὶ τοῦ ρηγός, καὶ ἐπικράνθησαν ὅλοι τους πολλά.
§189.-Θεωρῶντα οἱ Καταλάνοι οἱ πραματευτάδες πῶς ἐπάψαν οἱ πραματεῖες τῆς Συρίας, ἐπαρακαλῆσαν τὸν ρήγα νὰ πέψῃ μαντατοφόρους εἰς τὸν σουλτάνον ἀνισῶς καὶ θέλει νὰ ποίσῃ τὴν ἀγάπην, [ἔχοντα καὶ θέλου νὰ κάμου νὰ ζιοῦν.] Καὶ μοναῦτα ἀρμάτωσεν ἕναν κάτεργον δικόν του καὶ ἔβαλεν πολλὰ φρονίμους εἰς τὴν συντροφίαν τοὺς ἄνωθεν καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὸν σουρτάνον, ζητῶντα του νὰ πάψῃ τὸν θυμόν του καὶ νὰ ποίσῃ ἀγάπην, νὰ μὲν θελήσῃ τὴν ζημιάν του καὶ τὴν ζημίαν τοὺς χριστιανούς, καὶ ἂς λεμονηθῇ
[98]
τοὺς δικούς του, καὶ ἂς κοιμήσῃ τὴν κακοσύνην του. Καὶ ὁ θεὸς ἐσκλήρωσεν τὴν καρδιάν του ὡς γοιὸν τοῦ Φαραῶ, καὶ δὲν ἔθελε νὰ ποίσῃ ἀγάπην. Θεωρῶντα οἱ σοφοὶ ἄνδρες οἱ Κατελάνοι ὅτι οὐδὲν ὠφελοῦν, μᾶλλον μάλλωμαν γινίσκεται, ἐξέβησαν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον τῇ κϚʹ νοεμβρίου ͵ατξϚʹ Χριστοῦ καὶ ηὗραν τὴν ἀρμάδαν τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου ἕτοιμη νὰ ἐβγῇ.
§190.-Τὸ λοιπὸν ὁ ρήγας τῆς Κύπρου ὡς φρόνιμος ἐμήνυσεν πρὶν τὸν καιρὸν εἰς τὴν Ρόδον νὰ τοῦ πέψουν δʹ κάτεργα, καὶ ὅσα ἄλλα ξύλα εὑρεθοῦν εἰς τὸν λιμιόναν νὰ τοῦ τὰ πέψουν εἰς τὸν ἔξοδόν του. Καὶ γροικῶντα ὁ μέγας μάστρος ἔπεψέν του δʹ κάτεργα καὶ ὅσα ἄλλα ξύλα εἶχεν δηγημένα εἰς τὸν ἔξοδόν του, καὶ ιβʹ σατίες εἰς τὸν ἔξοδον τοῦ Σπιταλλίου, καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Κύπρον τῇ ιαʹ νοεμβρίου τξϚʹ Χριστοῦ. Θεωρῶντα ὁ καλὸς ρὲ Πιὲρ τὴν άρμάδαν ὅλην πῶς ἦτον δηγημένη, τουτἔστιν ἄρμενα ριϚʹ-, κάτεργα νϚʹ, νάβας καὶ ἄλλα ξύλα ξʹ, καὶ ἔβαλεν καβαλ- άριδες καραβοκυροὺς τοὺς κάτωθεν ὠνοματισμένους:-τὸ πρῶτον καπετανίκιν τὸ κάτεργον τοῦ ρηγός, ὁ πρίντζης [τῆς Ἀντιοχείας] ὁ μισὲρ Φιλιπποὺν τε Ἰμπελὴ κύρης τοῦ Ἀρσεφίου, μισὲρ Τζουὰν τε Ἰμπελὴ σινεσκάρδος τῶν Ἱεροσολύμων ὁ σὶρ Τζουὰν τε Ἰεμπελὴν κούντης τοῦ Γιάφ, σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου κούντη τε Ρουχᾶς, ἡ συντροφία τοῦ λεγάτου, ἡ συντροφία τοῦ ἀρχιεπισκόπου, ἡ συντροφία τῆς ὑπερα- γίας Θεοτόκου, ἡ συντροφία τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Λα Λιβιέρε, ὁ σὶρ Λογὴς τε Ροκεφόρτου, ὁ σὶρ Σιμοὺν Τενούρη, [μόρτζος] Ἱεροσολύμων, ὁ σὶρ Τζάκο τε Νόρες καὶ τουρκοπουλιέρης Κύπρου, σὶρ Τουμᾶς τε Βερνή, σὶρ Τζάκε τε Μουζάρτ, σὶ(ρ) Ραμοὺν Βισκούντης, μισὲρ Τζουὰν Πεντιήν, σὶρ Φιλίππε Δουκίζες, τὸ κάτεργον τὸ Ἀναπολιτάνικον, σὶρ Τζουὰν τε Πρίες, σὶ(ρ) Ροτζὲρ τε Μουντολίφ, ὁ σὶρ Γιλιὰμ Βισκούντης, σὶ(ρ) Ρ(ε)νιὲρ τε Πενετίτ, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μουντολίφ, ὁ σὶρ Τζουὰν
[99]
Λάσκαρης, ὁ σὶρ Τζουὰν Μουστρή, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Ζιπλέτ, ὁ μισὲρ Μάρκο Κορνέρ, σὶρ Πιὲρ Μαλολές, σὶρ Τζουὰν τα Μουρής, σὶ(ρ) Ρὰφ τε Καρμαή, σὶρ Τζουὰν τε Ραφιέρ, σὶρ Τζουὰν τ᾿ Ἀντιότζε, σὶρ Ἀρνὰτ Σοσίους, σὶρ Πιὲρ Γριμάνης, σὶρ Τζουὰν τε Γριμάντε, ὁ καβαλλάρης τοῦ ρὲ τε Ραγούνα καὶ ἡ συντροφιά του, ὁ σὶρ Ἐμπριμὼν τα Λα Βότε, σὶρ Λαφοὺν Φαρράντος, σὶρ Ὀτὲτ Παντουήν, σὶρ Φλερμοὺντ κύρης τῆς Κουμπαρίας, ὁ σὶρ Ὀγκὲ τῆς Μιμάρης, σὶρ Χαρρὴν τε Μουζεζάρτ, σὶρ Πιὲρ τε Κασίν, σὶρ Νικὸλ Λαζές, σὶρ Γγὲ τῆς Μιμάρς, σὶρ Τζουὰν τε Μουντολίφ· καὶ τὰ κάτεργα τὰ ἐκράτησεν ὀ ρήγας εἰς τὴν ρόγαν του τοῦ Σπιταλλίου, κάτεργα δʹ καὶ σατίες ιβʹ, ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τῆς Κλίρου, σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπή, σὶρ Τζουὰν τε Λα Πάμε· καὶ ἀπάνω εἰς τὰ καραβία ἦτον καραβοκυροὶ χαμηλοὶ καὶ δὲν ἐγράφησαν· τὰ ξύλα ὁμάδα μηʹ, καὶ (ἡ) ἀπάνω σοῦμα πεντῆντα δύο· ὅλα ρʹ.
§191.-Καὶ τῇ κυριακῇ τῇ ζʹ ἰ(α)ν(ν)ου(α)ρ(ίου) τῆς αὐτῆς ἐχρονίας τξϚʹ Χριστοῦ, ἐξέβην ἡ ἄνωθεν ἀρμάδα τοῦ ρηγὸς Ἱεροσολύμων καὶ Κύπρου, καὶ πηγαίννοντα εἰς τὸ πέλαγος ἐσηκώθην ζάλη καὶ μεγάλη σκλερία, καὶ τὰ ξύλα ἐχωρίστησαν μεσόν τους καὶ δὲν εἶδεν ἕναν τ᾿ ἄλλον ποῦ ᾿πῆγεν. Τὸ κάτεργον τοῦ ρηγὸς καὶ ἄλλα ἐπῆγαν εἰς τὸ Καρπάσιν καὶ εἰς τὴν Ἀκροτίκην· τὸ κάτεργον τοῦ ἀφέντη τῆ(ς) Σπάρας καὶ ἄλλα ιδʹ εὑρέθησαν εἰς τὴν Τρίπολιν καὶ ἐπολεμίσαν τὸν πύργον καὶ ἐπῆραν τὸν καπετάνον ὀνόματι Μεκεντὰμ Νταούτ· καὶ ἐμεῖναν τὰ αὐτὰ ιεʹ κάτεργα εἰς τὴν Τρίπολιν ιβʹ ἡμέρες (καὶ) ἐγδέχουνταν τὴν ἀρμάδαν. Ὁ ρήγας ἀπὸ τὴν σκλερίαν τὸ ἕναν ἀπέσωσεν εἰς τὸ Καρπάσιν, καὶ ἐπέζεψεν καὶ ἦρτεν εἰς τὸ χωργιὸν τὸ Τρίκωμον, καὶ ἕρισεν τὰ δελοιπὰ ξύλα νὰ πᾶν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Θωρῶντα ὁ ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας πῶς τὸ δελοιπὸν στόλος δὲν ἐφάνην, αἰμαλώτευσεν τὴν Τρί- πολιν, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Κᾁπρον.
[100]
§192.-Ἅνταν ἔμαθεν ὁ σουλτάνος τὸ ἀρμάτωμαν καὶ τὴν ζημίαν τὴν ἐποῖκαν οἱ Κυπριῶτες, πολλὰ ἐπικράνθην καὶ ἐμετάνωσεν διατὶ δὲν ἐτελείωσεν τὴν ἀγάπην· καὶ μοναῦτα ἔβγαλε ἀπὸ τὴν φυλακὴν τὸν σὶρ Τζάκο τε Πολονία τὸν νοτάριον, ὁποὖχεν πέψειν ὁ ρήγας διὰ μαντατοφόρον εἰς τὸν σουλτάνον καὶ ἐφυλάκισέν τον ὡς ὧδε. Ἐβγάλλοντά τον ἀπὸ τὴν φυλακὴν ἔδωκέν του ἕναν μαντατοφόρον εἰς τὴν συντροφιάν του καὶ χαρτία καὶ πρεπάμενα κανισκία εἰς τὸν ρήγα διὰ νὰ τελειώσῃ τὴν ἀγάπην. [Ὁ ρήγας ἦλθεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ τὸ κάτεργόν του ἔραξεν εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τῆς Δαδᾶς,] καὶ ἐμηνύσαν το τοῦ ρηγός, καὶ ὁ ρήγας ἔδωκεν ὁρισμὸν νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἤτζου ἐγίνην. Καὶ ἐλθόντος τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ὁ ρήγας έπερίλαβέν τους μὲ πολλὴν τιμὴν καὶ ἔδωκέν τους ἕναν ὄμορφον ἀπλίκιν καὶ ἐμπῆκα ν᾿ ἀναπαυτοῦσιν. Καὶ πισαυρίου ἔπεψεν καὶ ἔφερέν τους ὀμπρός του· οί ποῖγοι ἐδῶκαν του τὰ χαρτία τοῦ σουλτάνου καὶ ἐδιαβάσαν τα ὀμ- πρός του. Ὅμως ὁ ρήγας έπεθύμαν τὴν ἀγάπην τοῦ σουλτάνου: «Διὰ τὴν παρακάλεσιν τοὺς Βενετίκους καὶ τοὺς Γενουβίσους καὶ τοὺς Καταλάνους.» Ἐρώτησεν τοὺς ἄρχοντες τῆς βουλῆς του καὶ εἶπαν του πῶς: «Καλὸν εἶνε νὰ ποίσῃς ἀγάπην, ὅτι ὁ σουλτάνος εἶνε πολλὰ ἄρχος καὶ ἀπομεινίσκει ὥστη ν᾿ ἀγανακτήσης τὸν ὄξοδον, καὶ ν᾿ ἀπολογιάσης τοὺς ξένους νὰ πᾶσιν καὶ νὰ μείνῃς μοναχὸς καὶ ἀδήγητος, καὶ θέλει σηκωθεῖν καὶ θέλει-ν ἐρτεῖν καὶ ἀππηδᾶ σου ἀξάφνου καὶ θέλει σὲ ζημιώσειν πολλά.» Καὶ γροικιῶντα τούτην τὴν καλὴν βουλήν, ἐπρουμουτίασεν νὰ ποίσῃ ἀγάπην μὲ τὸν σουλτάνον· καὶ οὕτως ἐλαλήθην ἔμπροσθεν τοῦ μαντατοφόρου τοῦ σουλτάνου τῇ κυρι(α)κῆ τῇ ιʹ μηνὸς φεβρουάρη ͵ατξϚʹ Χριστοῦ.
§193.-Καὶ ἔπεψεν ὁ ρήγας τὸν σὶρ Τζάκε τε Νόρες τὸν τουρκοπουλιέρην τῆς Κύπρου, τὸν σὶρ Πιὲρ τε Κάμπη, τὸν σὶρ Τζὰκ τε Λε Πεσὶτ καὶ τὸν σὶρ Οὗνγκε Λα Πάμε,
[101]
νὰ πᾶσιν εἰς τὸ Καργίος νὰ στερεώσῃ τὴν εὐλογημένην ἀγάπην, καὶ νὰ ποίση τὸν ὅρκον ὁ σουλτάνος κατὰ τὸ συνήθιν. Καὶ ἐμήνυσεν εἰς ὅλον τὸ νησσὶν τῆς Κύπρου ὁποῦ ἔχει [Σαρακηνοὺς ἄπιστους] νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Ἀμόχουστο μοναῦτα ἢ εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἦλθαν ὅτοιμα περισσοί, καὶ ἐπαράδωκέν τους τοῦ τουρκοπουλιέρη νὰ τοὺς πάρη μετά του εἰς τὸ Κάργιος· ἀκομὴ ἐδιαλάλησεν ὅσους ἔχει Σαρακηνοὺς βαπτισμένους ὅπου ἦτον μὲ τὸ θέλημάν τους καὶ θέλου νὰ πᾶν εἰς τὸ Κάργιος μέ τοὺς μαντατοφόρους νὰ πᾶσιν, καὶ εἴ τις ἦλθεν καὶ ἀπὸ τὴν Συρίαν καὶ θέλει νὰ πάγῃ ἂς πάγῃ. Καὶ μοναῦτα ἀρμάτωσεν αʹ κάτεργον ὁ ρήγας καὶ μίαν σατίαν, καὶ μία νάβαν, νὰ ἐμπῇ ὁ μαντατοφόρος καὶ τὰ μάλωτα νὰ πᾶν εἰς τὸ Κάργιος.
§194.-Καὶ κατὰ τὴν ὥραν ἐφέραν γραφὲς ἀπὲ τὸν καπετάνον τοῦ Κούρικος καὶ ἀπὲ τὸ Κονίος, λαλῶντα πῶς ὁ μέγας Καραμάνος ἐμήνυσεν εἰς τὸ Κούρικος πῶς τοῦ ἔδωκεν ὁρισμὸν ὁ σουλτάνος νὰ παρακάτζη τοῦ Κούρικος, καὶ ἦλθεν μὲ πολλὺν φουσάτον καὶ ᾿παρακάτζεν τοῦ κάστρου. [Ἔπεψεν ὁ ρήγας καὶ] ἔφερεν τὸν μαντατοφόρον τοῦ σουλτάνου ἔμπροσθέν του καὶ ἐδιαβάσαν του τὰ χαρτία· καὶ γροικῶντα ὁ μαντατοφόρος εἶπεν: «Μὲν τ᾿ ὁρίσῃ ὁ θεός, ὅτι ἐγίνετον τοῦτον ἀπὸ τὸν ἀφέντην μου.» Καὶ μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἀρματῶσαν δέκα κάτεργα, καὶ ἔπεψέν τα εἰς βοήθειαν τοῦ κάστρου, καὶ ἔβαλεν καὶ καραβοκυροὺς τιμημένους ἄρχοντες, καὶ τὸν πρίντζην τὸν ἀδελφόν του· καὶ τὰ ὀνόματα τῶν ἀρχόντων εἶνε τοῦτοι: σὶρ Φιλίππε τε Ἰνπελήν, σὶρ Τζουὰν τε Ἰμπελήν, σὶρ Φιλίππε τε Πρεζουή, τὸν σὶρ Φιλήμων τὸν ἀφέντην τῆ(ς) Σπάρας, τὸν μισὲρ Σιμοὺν Τενόρες, καὶ τὸν σὶρ Τουμᾶς τ᾿ Ἀτιότζε, τὸν σὶρ Τζουὰν Μουρσή, τὸν σὶρ Τζουὰν Λάσκαρην καβαλλάρης Ρωμαῖος ἀπὲ τὴν Κωνσταντινόπιλιν, καὶ τὸν σὶρ Τζάκες τε Μουντεζάρτ, καὶ πολλοὺς ἄλλους καβαλλάριδες τῆς συντροφιᾶς τους, καὶ πολλοὺς λᾶς τῶι ἀρμάτων.
[102]
§195.-Καὶ τῇ κϚʹ φεβρουαρίου τξϚʹ Χριστοῦ ἡ αὐτὴ ἀρμάδα ἐξέβην ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ Κούρικος· καὶ ηὗραν τὸ κάστρον ἀποκλεισμένον καὶ πολλὺς λαὸς τῶν Τουρκῶν, καὶ εἶχαν πάρειν καὶ τὸν πύργον ὅπου ἦτον κτισμένος ἀπάνω τῆς πέτρας πλησίον τοῦ πηγαδίου ἔξω τοῦ κάστρου κατὰ πρόσωπα τοῦ πύργου τοῦ λεγομέ(ν)ου τοῦ Ὀρνιθαρείου. Καὶ ἅνταν [οἱ Κουρουκιῶτες] ἀποσκεπάσαν τὴν ἀρμάδαν, ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην καὶ ἐσημάναν τὲς καμπάνες καὶ ἐπαῖξαν τὰ τρουμπέττια. Καὶ ἅνταν ἐπέζευσεν ὁ πρίντζης καὶ ἐνέβην εἰς τὸ κάστρον μὲ τὴν συντροφιάν του, ἐποῖκεν τρεῖς ἡμέρες καὶ δὲν ἐξέβην ἀπὸ τὸ κάστρον, ἀμμὲ ἐπολεμίζαν ἀπὸ πάνω μὲ τοὺς Τούρκους. Καὶ ὀπίσω εἰς γʹ ἡμέρες ὤρισεν ὁ κύρης ὁ πρίντζης καὶ ἐξέβησαν ἔξω οἱ Κουρουκιῶτες καὶ ἐποῖκαν μέγαν πόλεμον, καὶ ὁ θεὸς ἔδωκεν τὸ νῖκος τοὺς χριστιανοὺς καὶ ἀτσακκίσαν τοὺς Τούρκους καὶ ᾿φύγαν· καὶ ἐπιάσαν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους πολλοὺς ζωντανούς, καὶ ἐσφάγησαν πολλοὶ Τοῦρκοι, καὶ ἐπῆραν τους οἱ χριστιανοὶ πολλὰ πολεμικὰ καὶ τὲς τέντες τους καὶ πολλὰ ροῦχα, καὶ ἐλαβῶσαν καὶ τὸν μέγαν Καραμάνον πολλοὺς κόρπους, καὶ ἐπῆραν καὶ τὸν πύργον τὸν εἶχαν πάρειν οἱ Τοῦρκοι. Καὶ ὁ πρίντζης ἔμεινεν ιβʹ ᾿μέρες εἰς τὸ Κούρικος, ἐγδέχετον μήπως καὶ στραφοῦν οἱ Τοῦρκοι· καὶ ἔμαθεν πῶς πλεῖον δὲν ἔρκουνται, διατὶ ἐτσακκίστησαν καὶ πασαεῖς πῆγεν ἔσσω του. Ἐποῖκεν το νῶσιν τοῦ ρηγός, καὶ ἐχάρην χαρὰν μεγάλην, καὶ ᾿μήνυσέν του καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὴν Ἀμόχουστον τῇ ιδʹ μηνὸς μαρτίου τξζʹ Χριστοῦ.
§196.-Τὸ λοιπὸν εὑρισκομένου τοῦ ἀφέντη τοῦ πρίντζη εἰς τὸ Κούρικος, ἐνέβησαν πολλοὶ Τοῦρκοι Βαρσαχίδες φίλοι τοῦ τόπου καὶ ἐδῶκαν του νὰ γροικήσῃ πῶς εἰς τὸ Κάργιος ἦτον μεγάλη φιλονεικία μὲ τὸν σουλτάνον καὶ ὀ [ἀνάμεσα τοὺς ἀμιράδες,] καὶ ἐσκοτῶσαν τὸν μέγαν ἀμιρᾶν ὅπου ᾿κουβερνίαζεν τὸ γένος τῶν
[103]
Μουσθλουμάνων, ὀνόματι Υἱοπέχνα ἐλλ Ἀζεζή, διότι ἦτον εἰς τὸ θέλημάν του, καὶ ἐσυνβούλεψεν τὸν σουλτάνον νὰ ποίσῃ τὴν ἀγάπην μὲ τὴν Κύρρον, καὶ ἔβαλεν εἰς τὸν τόπον του ἄλλον ἀμιρᾶν, ὀνόματι Χασὰτ Νταμούρ. Καὶ τοῦτον εἶπεν το ὁ πρίντζης τοῦ ρηγός· καὶ ὁ ρήγας ἔπεψεν τοὺς μαντατοφόρους, καὶ ἐστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ μανθάνοντα τὰ μαντάτα, διότι οἱ μαντατοφόροι ἀκομὴ ἦτον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἐπεψεν κ᾿ ἔφερέν τους [ὀμπρός του] καὶ ἐρώτησέν τους διὰ τοῦτον· καὶ κεῖνοι εἶπαν του: «Ἀφέντη, ἐμεῖς ξεύρομεν πῶς ὁ ἀφέντης μας ὁ σουλτάνος καὶ οὗλοι οἱ ἀμιράδες θέλου νὰ ποίσουν ἀγάπη μὲ τὴν ἀφεντίαν σου, καὶ διὰ τοῦτον μᾶς ἐπέψασιν ὧδε εἰς τὴν ἀφεντίαν σου, διὰ νὰ τελειωθῆ χωρὶς κώλυσιν ἡ ἀγάπη· καὶ ἄλλην ἔννοιαν μηδὲν ἔχης.» Καὶ μοναῦτα ἔδωκέν τους ὁρισμὸν νὰ στραφοῦν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ νὰ ποίσουν τὸ ταξείδιν τους.
§197.-Οἱ Γενουβίσοι θωρῶντα πῶς ἄργε νὰ τελειωθῇ ἡ ἀγάπη, ἔπεψεν ἕναν κάτεργον εἰς τὸ Κάργιος μὲ τὸν σὶρ Πιὲρ τε Κανές, ἕναν φρόνιμον πραματευτήν, καὶ ἐζήτησέν του τὴν ἀγάπην. Καὶ ὁ σουλτάνος εἶπεν του: «Δὲν πολομῶ ἀγάπην μὲ κανέναν χριστιανόν, χωρὶς νὰ ποίσω μὲ τὸν ρήγα τῆς Κύπρου, καὶ ἐγδέχομαι τὸν μαντατ(οφ)όρον του. Καὶ εἶχαν πολλὴν πικρίαν.
§198.-Θωρῶντα ὁ ἄνωθεν σὶρ πιέρ, ἐξέβην καὶ ἦλθεν γυρεύγοντα τοὺς μαντατοφόρους, καὶ ἐπαρακάλεσεν τὸν ρήγα νὰ τοὺς ξηφτειάσῃ γλήγορα. Καὶ μοναῦτα ὁ ρήγας ἐμήνυσεν τοῦ τουρκοπουλιέρη εἰς τὸ ὄνομαν τοῦ Χριστοῦ νὰ πάγῃ εἰς τὸν σουλτάνον τὸ γληγορόττερον τὸ νὰ μπορήσῃ. Καὶ ἀρμάτωσεν αʹ κάτεργον, καὶ ἦτον καὶ τὸ κάτεργον τοῦ ρὲ δε Ραούνα, καὶ μίαν σατίαν, καὶ βʹ νάβες νὰ σηκώσουν τοὺς λᾶς τοὺς ἔπεψεν εἰς τὸν σουλτάνον, καὶ τὸ κάτεργον τὸ γενου- βίσικον τὸ ἔφερεν ὁ ἄνωθεν ὁ σὶρ Πιέρου Κανέλ, καὶ ἐπῆγαν ὅλοι (εἰς) συντροφίαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν· καὶ [ἐνέβησαν
[104]
ἔξω] τὸ σαμβάτο τῇ ιδʹ μαρτίου τξζʹ Χριστοῦ, καὶ ἐπῆγαν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐπροσδέκτησάν τους μὲ μεγάλην τιμήν, καὶ ἐδῶκαν τους συντροφίαν ἀμιράδες ἔντιμους, καὶ ἐπῆραν τον εἰς τὸ Κάργιος εἰς τὸν σουλτάνον· καὶ εἶχεν ὁρισμόν. ἀπὸ τὸν ρήγα ὅ,τι ποίσῃ νὰ τοῦ πέψῃ ἀντίλογον ἀπὸ τὸ Καργίος μὲ τὴν σατίαν μοναῦτα διὰ νὰ ξεύρη.
§199.-Ὁ ρήγας ἀρμάτωσεν πολλὰ κάτεργα νὰ πάρουν τὸ πλέρωμαν τοὺς λᾶς εἰς τὴν Ἀταλείαν τοὺ(ς) σολδάτους καὶ βιτουάλιαν. Θωρῶντα ὁ ρήγας πῶς δὲν ἦλθεν ἡ σατία ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδραν, ἦτον πολλὰ περίλυπος, καὶ ὥρισεν τὸν μισὲρ Τζουὰν Μουστρή, τὸν εἶχεν βάλειν καπετάνον εἰς τὴν αὐτὴν ἀρματωσίαν, νὰ μὲν σκαλέψη ὥστη νὰ τοῦ μηνύσῃ ὁ ρήγας.
§200.-Θεωρῶντα ὁ λαὸς τῆς Ἀταλείας, ὅτι ὁ ρήγας δὲν ἔπεψεν τὸ πλέρωμάν τους καὶ βιτουάλιαν κατὰ τὸν καιρόν, εἶπασιν: «Ὁ ρήγας ἐλησμόνησέν μας.» Καὶ ε(ἰ)ς τοῦτον ἔππεσεν ἔχθρα εἰς τὸ μεσόν τους. Ὁ σὶρ Λίουνκεν (τ᾿ Ἀ)τιαμὲς ὁ καπετάνος ἐκουβερτίαζέν τους μὲ γλυκεῖα λογία ν᾿ ἀπομείνουσιν καὶ δὲν ἠμπόρε νὰ τοὺς ταπεινώσῃ· Καὶ ἦτον ἕνας μάστρος ὀνόματι Πιὲρ Κανὲλ καὶ ἐπονηρεῦγε τους εἰς τὴν τοιούτην λογήν, ὅτι ἐρεβελιάσαν καὶ ἐπῆραν καὶ τὸ ἀνοικτάριν ἀπὸ τὸ χέριν τοῦ καπιτάνου, λαλῶντα νὰ τὸ στρέψουν τοὺς Τούρκους· καὶ ἐδιάβασαν μεγάλον φόβον καὶ ἔννοιαν. Καὶ ὁ καπετάνος ἐποῖκεν τόσον καὶ ᾿κρατῆσεν τους, καὶ ἐβαστάξαν ἕως τὸν καιρὸν καὶ ἐμήνυσεν τοῦ ρηγὸς μοναῦτα ν᾿ ἀναγκαστῇ νὰ πέ(ψῃ) τὸ πλέρωμάν τους. Καὶ μανθάνοντά το ὁ ρήγας πολλὰ τὸ ἐπικράνθη, καὶ [πάλε ἐννοιάζετον διὰ τὴν σατίαν διὰ νὰ ξεύρῃ μαντάτον ἀπὸ τὸν σουλτάνον.] Ἐμήνυσεν ὁ ρήγας τοῦ ἀμιράλλη νὰ μηνύσῃ τοὺς λᾶς ν᾿ ἀρματώσῃ ὅσα ξύλα ἐμπορήσῃ· καὶ μοναῦτα ἀρμάτωσεν κηʹ κάτεργα, χωρὶς τὰ δʹ τῆς Ρόδου τὰ εὑρέθησαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ εἶχεν καὶ πολλὰ ἄλλα μικρά, καὶ ἐβάλαν καραβοκυροὺς τοὺς
[105]
κάτωθεν δηλημένους: πρῶτον τὸ κάτεργον τοῦ ρηγός· βʹ, τοῦ πρίντζη· γʹ, τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Ἰμπελή· δʹ, τοῦ μισὲρ Φιλίμπο Ταπεργή· εʹ, τοῦ κούντη, μισὲρ Τζουὰν τε Ἰμπελή· Ϛʹ, τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου, κούντξ τε Ρουχᾶς· ζʹ, μισὲρ Ὀνγγὲτ τε Λουζουνία, πρίντζης· ηʹ, ὁ μισὲρ Φρεραμοῦντες, ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας· θʹ, ὁ μισὲρ Σιμοὺν Τενόρες, μαριτζᾶς Ἱεροσολύμων· ιʹ, μισὲρ Τζουὰν τε Πριές· ιαʹ, μισὲρ Τζουὰν Πετουὴ Λουζουνίας· ιβʹ, σὶρ Γιλιὰμ Βισκούντης· ιγʹ, σὶρ Τζουὰν τε Λαφιέτ· ιδʹ, σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τῆς Κλίρου· ιεʹ, Τζουὰν τ᾿ Ἀντζιότζε· ιϚʹ, σὶρ Τουμᾶς τε Βερνή· ιξʹ, σὶρ Ρογὲρ δε Μουντολίφ· ιηʹ, σὶρ Τζάκε τε Μουντεζάρ· ιθʹ, σὶρ Χαρρὴν τε Μουζεζάρτ· κʹ, σὶρ Τζουὰν τα Μουστρή· καʹ, σὶρ Πιὲρ Μαλοζὲ· κβʹ, σὶρ Τζουὰν τα Μάρ· κγʹ, σὶρ Μαρρὴν Κορνέρ· κδʹ, σιρ Λιοὺν Σπινόλα· κε, σὶρ Τζουὰν Λασκάρης· κϚ, σὶρ Πρίμου τε Λα Βότα· κζʹ, σὶρ Ἀλφοὺν Φαρράντ· κηʹ, τὸ κάτεργον τοῦ ἐπισκόπου τῆς Κᾁπρου· κθʹ, ἡ συντροφία τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Λαβίες.
§201.-Καὶ τῇ κϚʹ μαγίου ͵ατξζʹ Χριστοῦ ἐξέβην ὁ ρὲ Πιὲρ μὲ οὕλην τὴν ἀρμάδαν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀταλείαν· καὶ ὅσον ἀπεσῶσαν ἔκοψεν τὴν κεφαλὴν τοῦ μάστρε Πιὲρ Κανὲλ ὅπου ἔτον ἡ ἀφορμὴ τοῦ σκαντάλου, καὶ ᾿ποῖκεν πλέρωμαν τοῦ λαοῦ· καὶ ἀπʹ ἐκεῖ ἐξέβην καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρόδον διὰ νὰ μάθῃ μαντάτον ἀπὸ τὸ Κάργιος· καὶ ἄλλαξεν τὸν καπετάνον τῆς Ἀταλείας καὶ ἔβαλεν τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τῆς Κλίρου.
§202.Πηγαίνοντα ὁ σὶρ Τζάκες τε Νόρες ὁ τουρκοπουλιέρης καὶ ἐμπαίνοντα ἔμπροσθεν τοῦ σουλτάνου, ἐσύντυχέν του πολλὰ ἀπότορμα καὶ ἀτζίππωτα, λαλῶντα του, ὅτι δὲν πρέπει οἱ ἀφέντες οί καθολικοὶ νὰ προμουτιάζουν νὰ πολομοῦν ἀγάπην καὶ πάλε νὰ μεταγνώθουν· «καὶ νὰ πλημελοῦμεν μὲ πολλὺν κόπον καὶ πειρασμόν καὶ ν᾿ ἀποδιαβάζης ἀποὺ μίαν ἡμέραν εἰς ἄλλην.» Καὶ πολλὰ ἄλλα λογία σκλερὰ καὶ ἄπρεπα, καὶ ἐφουμίζετον εἰς τὴν
[106]
εὐγενείαν του πῶς ὁ ἀφέντης του εἶνε καθολικὸς ἀφέντης. Γροικῶντα ὁ σουλτάνος, θυμώθην πολλὰ καὶ ὥρισε νὰ τὸν ἁπλώσουν χαμαὶ νὰ τὸν παιδεύσουν. Καὶ ἐσηκώθην ἕνας ἀμιρᾶς καὶ λαλεῖ τοῦ σουλτάνου: «Δός μου ὁρισμὸν ἐμὲν τοῦ δούλου σου νὰ σοῦ συντύχω· παρακαλῶ πολλὰ τὴν μεγάλην σου ἀφεντίαν ἔμπροσθεν τοὺς ἀμιράδε(ς) σου νὰ μοῦ ἀκούσῃς.» Ὁ δὲ σουλτάνος ἑρίσεν τον νὰ συντύχη. Καὶ κεῖνος εἶπεν: «Ἀφέντες, δότε μου νὰ γροικήσω πόθθεν εἶνε θαρούμενοι οἱ χριστιανοὶ καὶ πέμπουν τόσον λογάριν καὶ πραματεῖες εἰς τὸν τόπον σου, καὶ τόσοι πρα(μα)τευτάδες ὅπου στέκουνται εἰς τὲς χῶρες σου;» Καὶ ὁ σουλτάνος εἶπεν του, [εἰς τὸν ὅρκον τοῦ σουλτάνου καὶ εἷς τὸν ὅρκον τὸν διδεῖ ἔμπροσθέν τους.] Ἀπολογᾶται του: «Οἱ μαντατοφόροι τοὺς χριστιανοὺς στέκουν ὀμπρός σου, καὶ θωρῶ ὥρισες νὰ τὸν ἁπλώσου νὰ τὸν παιδεύσουν· πολομῶντα τοῦτον, τίς ἔνι ἐκεῖνος ὅπου νὰ πέψῃ πλείον μαντατοφόρον εἰς τὴν ἀφεντίαν σου; καὶ θέλει γινεῖν μεγάλη μάχη εἰς τὸ μέσος· διὰ τοῦτον ἡ ἀφεντιά σου ἄνοιξε τὰ βιβλία τὰ σουλτάνικα καὶ ψηλάφησε ἀνισῶς καὶ ποττὲ κανένας σουλτάνος διαβαιννομένος σου ἐποῖκεν τίτοῖον πρᾶμαν· ποττὲ μαντατοφόρος οὐδὲ ᾿τιμάζεται, οὐδὲ παιδεύγεται· ἐμπορεῖ νὰ τὸν κατηγορήσουν ἂν συντύχῃ ἄπρεπα λόγια, καὶ νὰ τὸ μηνύσουν τοῦ ἀφέντη του νὰ παίρνῃ σκοπὸν ἴντα ἀνθρούπους πέμπει μαντατοφόρους, καὶ ὄχι νὰ τὸν θανατώσουν· καὶ ἀνισῶς καὶ τοῦτον γινῇ, [οἱ Μουσθλουμάνοι δὲν ἔχουν πίον καμίαν ζωήν.»] Καὶ τόσον ἐσύντυχεν ὁ ἀμιρᾶς, ὅτι ἔκοψεν τὸν σουλτάνον ἀπὸ τὴν κακὴν ὄρεξιν ὅπου εἶχεν εἰς τὸν μαντατοφόρον. Λαλεῖ του ὁ σουλτάνος: «Αρωτοῦ- μέν σε ὡς παλαιὸν καὶ ἐμπιστὸν τοῦ σπιτιοῦ μας, τίντα πρέπει τοῦ χοιριδίου τούτου τοῦ μαντατοφόρου ὅπου ᾿σύντυχεν τόσον ἀντροπιασμένα ἔμπροσθεν τοὺς ἀμιράδες μου;» Ἐἶπεν του: «Μηδὲν τοῦ κάμης κακόν· ἄφησ᾿ το νὰ πᾷ [τὴν δουλειάν του.»] Καὶ ἐσυνκατέβην ὁ σουλτάνος.
[107]
§203.Καὶ ὅνταν ἐγροίκησεν ὁ τουρκοπουλιέρης τὰ λογία τοῦτα, εἶχεν ἕναν φίλον Γενουβίσον ὅπου ἐμουσθλουμάνισεν, καὶ ἐκράζαν τον σίρε Λουσίερ τε Λόρτ, καὶ σαρακηνὸν ἐκράζαν τον Νασὰρ ελ Τήν· ἔπεψεν καὶ ἔκραξέν τον καὶ ἔδωκέν του πρεπάμενα κανισκία νὰ τοῦ δώσῃ καὶ [τοὺς ἀμιράδες τοὺς φελέσιμους,] καὶ ᾿παρακαλέσεν τον νὰ ποίσουν κοντὸ τὸ ξήφτειασμάν του ἀπὸ τὸν σουλτάνον. Ὁ ποῖος ἐπῆγεν καὶ ἐδήθην μὲ τὸν ἀμιρᾶν ἁποῦ ἐξήλωσεν τὸ σουλτάνον νὰ μὲν ποίσῃ τὴν ἀγάπην· καὶ ἐπῆγεν ὁ ἕνας ἀπὸ τὴν μίαν μερίαν καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλην ἐκεῖνος, καὶ ὁτόσα ἀποτζακκίσαν τὸν σουλτάνον, καὶ τόσα τοῦ εἴπασιν, ὅτι: «Ὁ θεὸς θέλει πέψειν μεγάλην παίδευσιν εἰς αὑτῆς μας, ἂν δὲν ποίσῃς ἀγάπην, ὅτι ἐμάθαμεν καὶ ὅλοι οι χριστιανοὶ μέλλει νὰ σωρευτοῦσιν νὰ ἔλθουν κατάδικά σου νὰ σὲ ξηλείψουν, καὶ νὰ καταλύσουν καὶ τὸν σουλτανικὸν λαόν· καὶ φαίνεταί μας καὶ ἀναγγάζεις τους νὰ τὸ ποίσουν.» Εἰς τοῦτον ἐσυνγκατέβην ὁ σουλτάνος νὰ τελειωθῇ ἡ ἀγάπη, καὶ ὥρισεν μαντατοφόρους νὰ ἔλθουν μὲ τὸν τουρκοπουλίζην εἰς τὴν Κύπρον. Τότε εἴπεν τοῦ σουλτάνου ὁ Νασὰρ Ἐλιτίτι: «Ἀφέντη, οἱ Φράγκοι λαλοῦσιν, ἁποῦ διδεῖ γλήγορα διδεῖ δεύτερον· πρῶτον ὅτι δείχνει πῶς ἔχει θέλημα νὰ τὸ δώσῃ, καὶ τὸ δεύτερον διδεῖ τὸ πρᾶμαν ὅτοιμα. Τὸ λοιπὸν καὶ ἡ ἀφεντιά σου ἐκεῖνον τὸ μέλλει νὰ ποίσῃς ἢ νὰ δώσῃς ἂς γενῇ γλήγορα, διὰ νὰ ἐβγαίννῃ ἡ ἀκουή σου καὶ νὰ ἔρχουνται οἱ πραματεῖες, καὶ ν᾿ ἀννοίξῃ ὁ τόπος καὶ τὸ καλὸν τοῦ θεοῦ.»
§204.-Ἑμέρωσεν ὁ λύκος ἄγριος, καὶ μοναῦτα ἔπεψεν καὶ ἐξηφτείασεν (τὸν) τουρκοπουλιέρην καὶ τοὺς μαντατοφόρους μὲ τὰ κανισκία τὰ συνειθισμένα καὶ μὲ καλὸν πρόσωπον· ἐξέβησαν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ ηὗραν τὰ κάτεργά τους, καὶ ἐνέβησαν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ τὴν παρασκευὴν τῇ ιδʹ ἰουνίου ͵ατξζʹ Χριστοῦ ἔμαθεν πῶς ὁ ρήγας εὑρίσκεται εἰς τὴν Ρόδον. Τότες ἐγδέχτην τοὺς μαντατοφόρους καὶ
[108]
ἐποῖκεν τους μεγάλην ἀπόλαυσιν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐμήνυσέν το τοῦ ρηγός· [καὶ ἄφηκέν τους νὰ τοὺς δηγοῦν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ κεῖνος ἐπῆγεν νὰ ᾿δῇ τὴν ρήγαινα. Καὶ τῇ δευτέρᾳ τῇ κδʹ ἰουνίου τῆς αὐτῆς ἐχρονίας τελει(ώ)ννοντα τὲς δουλειές τους, ἐξέβην ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ὡδήγησεν τὰ κάτεργά του, καὶ ἔμπασεν τους μαντατοφόρους, καὶ ἐνέβην καὶ κεῖνος, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρόδον· καὶ ἐξέβην ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον τῇ παρασκευὴν κηʹ ἰουνίου τῆς ἄνωθεν ἐχρονίας. Καὶ πεσώννοντά τους εἰς τὴν Ρόδον, εὑρέθην ὁ ρήγας εἰς τὸ κυνήγιν, καὶ μανθάννοντα ὁ ρήγας πῶς ἦρτεν ὁ τουρκοπουλιέρης καὶ οἱ μαντατοφόροι τοῦ σουλτάνου, ἐχάρην πολλά, καὶ ἀφῆκεν τὸ κυνήγιν καὶ ἦλθεν μοναῦτα εἰς τὴν Ρόδον.
§205.-Γροικῶντα πῶς δὲν ἐτελειώθην ἡ ἀγάπη τοῦ σουλτάνου, παρὰ ἐξανάπεψεν μαντατοφόρους νὰ τοῦ συντύχουν, ὥρισε ν᾿ ἀπεζεύσῃ ὁ τουρκοπουλιέρης μὲ τὴν συντροφίαν του καὶ ν᾿ ἀφήσουν τοὺς μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου εἰς τὰ ξύλα τους, ἕως ὅπου νὰ ἰδοῦν ἄλλον ὁρισμὸν ἀπὲ τὸν ρήγα. Καὶ μοναῦτα ἐσύντυχεν μὲ τὸν τουρκοπουλιέρην καὶ ἔμαθεν τὰ γεννόμενα· καὶ μοναῦτα ἔπεψεν ἕναν κάτεργον εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἀπάνω ἔπεψεν τὸν σὶρ Λιοῦνκεν τ᾿ Ατιαμὲ νὰ δηγήσῃ ὅσα ἄλογα ἐμπορεῖ νὰ τὰ πάρῃ μετά του, καὶ νὰ δηγήσῃ καραβία ταφουρέντζες καὶ λουσέργια νὰ σηκώσουν τὰ αὐτὰ ἄλογα, ὁμοίως καὶ πολλὲ(ς) σατίες, καὶ πᾶσα ἄλλα ξύλα ὅπου νὰ βρεθοῦν είς τὸν λιμνιόναν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ νὰ τὸ ἐγδεχτοῦν. Ὁ ἄνωθεν σὶρ Λιοῦνκεν τ᾿ Ἀτιαμὲ μοναῦτα ἐποῖκεν [τον καὶ ἦλθεν καὶ] ἐπλέρωσεν τὸ μηνιόν τους καὶ ᾿δήγησεν πᾶσα πρᾶμαν κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός, καὶ ἀπομεῖνεν τὸ νὰ ἔλθῃ.
§206.-Καὶ τότες [ἐνέβην εἰς λόγια ὁ κύρης σὶρ Λιοῦνκεν τ᾿ Ἀτιαμὲ μὲ τὸν κύρην τοῦ Ροκεφόρτ, μὲ τὸν σὶρ
[109]
Τζουάν Μουστρή. Ὁ ρήγας ἀνγκρίστην μετά του.] Τότες ἐσάστην ὁ κύρης τοῦ Ροκεφὸρτ μὲ τὸν ἀφέντην τῆ(ς) Σπάρας ν᾿ ἀφήσουν τὸν ρήγα καὶ νὰ πᾶσιν εἰς τὴν δύσιν· καὶ (μο)ναῦτα ἀρματῶσαν αʹ κάτεργον ἀπὸ τὴν Ρόδον, καὶ ᾿τάξαν τὸν ρήγα τῆς Κύπρου νὰ εὑρεθῇ ἔπροσθεν τοῦ πάπα τῆς Ρώμης εἰς τέρμενον τὴν ἡμέραν τῶν Γεννῶν νὰ τοὺς ἀπολογηθῇ γιὰ τὸ ἀγγάλεμαν τὸ ἔχουν μεσόν τους καὶ νὰ δικαιωθοῦν ἀπὸ τὸ ζήτημάν του.
§207.-Καὶ τότες ἀνάφανεν ὁ μέγας μάστρος τῆς Ρόδου ἀπάνω εἰς δύο κάτεργα ἀπὸ πέρα, καὶ ᾿κράζαν τον φρὲ Ραμοὺν Μπελινγκιέρ, ὁ ποῖος ἦτον εἰς τὸν πάπαν· καὶ ἐδεκτῆσαν τον πολλὰ πρεπάμενα καὶ ἀπὸ τὸν ρήγα καὶ ἀπὸ τοὺς λᾶς του καὶ ἀπ᾿ οὕλην τὴν Ρῲδο.
§205.-Ὁ ρήγας ἐξέβην ἀπὸ τὴν Ρόδον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀταλείαν, καὶ ἔπεψεν τὸν μισὲρ Τζουὰν Μουσ(τ)ρὴ εἰς τὸν Τακᾶν, καὶ εἶπεν τους νὰ ἔλθουν νὰ συντύχουν μὲ τὸν ρήγα. Καὶ ὁ αὐτὸς Τακκᾶς ἦλθεν καὶ ἐπέζευσεν, καὶ ἐπερίλαβέν τους πολλὰ τιμημένα, καὶ ἐπροσδέκτην τους πολλὰ τι(μη)μένα, καὶ ὁ ἄνωθεν Τακκᾶς ἐποῖκεν μεγάλην τιμὴν τοῦ ρηγός, καὶ ἀξιῶσεν τον, καὶ ἐπροσκύνησέν τον μὲ πίστην· καὶ ἐσυντύχαν ὥραν πολλήν, καὶ ἀποχαιρετῆσεν τον, καὶ ἐπῆγεν ὁ Τακκᾶς τὴν δουλείαν του, καὶ ὁ ρήγας ἐμπῆκεν εἰς τὸ κάτεργόν του καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀταλείαν. Καὶ οἱ ἀμιράδες τοὺς τόπους ἐκείνους ἐπέψαν τοῦ ρηγὸς κανισκία ἄξια μὲ τοὺς μαντατοφόρους τους κατὰ τὸ συνήθιν, ζητῶντα νὰ ξαναστερεώσῃ τὴν ἀγάπην τὴν εἶχεν ἡ Ἀταλεία [μετά του.] Καὶ ὁ ρήγας ἐκήρυξέν την.
§209.-Καὶ μετὰ ταῦτα ὁ ρήγας ἐξέβην ἀπὸ τὴν Ἀταλείαν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὸ Κίτιν, καὶ ἐπέζευσεν μὲ τοὺς λᾶς του, ἐγδέχοντα τὸν σὶρ Τζουὰν τε Σιοὺρ τὸν ἀμιράλλην νὰ ἔλθῃ ἀποὺ πέρα, ὅτι ὁ μέγας μάστρος εἶπεν τους εἰς τὴν Ρόδον τὸ πῶς εἶχεν ποίσειν τὴν
[110]
ἀγάπην μὲ τοὺς Γενουβίσους, καὶ ἦτον ἕτοιμος νὰ ἔλθῃ εἰς τὴν Κύπρον. Ὁ ρήγας ἀρρώστησεν καὶ ἔβαλεν τὸν ἀδελφόν του τὸν πρίντζην εἰς τὸν τόπον του, καὶ κεῖνος ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ ἅνταν ἐκαλλιττέρισεν ἐστράφην εἰς τὸ Κίτιν. Καὶ τἄπισα ἦλθεν εἰς ἀστένειαν ὁ κύρης ὁ πρίντζης, καὶ ἐφέραν τον μὲ τὸ τζάριν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ τῇ κβʹ σεπτεβρίου εὑρισκόμενος ὸ ρήγας εἰς τὸ Κίτιν ἀνάφανεν τὸ κάτεργον τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Κριμαντέ καὶ ἦτον μέσα ὁ πίσκοπος τῆς Ἀμοχούστου ὁ σὶρ Ἐράτ, καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σιοὺρ ὁ ἀμιράλλης. Ὁ ρήγας καὶ οὗλοι οἱ ἀφέντες ἐδεκτῆσαν τους μὲ μεγάλην τιμήν· καὶ μοναῦτα ὥρισεν ὁ ρήγας τὸν ἀμιράλλην νὰ πάρῃ τὸν ἐπίσκοπον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ κεῖνος νὰ στραφῇ εἰς τὸ Κίτιν, καὶ ἀνισῶς καὶ τὸν ρήγα δὲν τὸν εὕρῃ εἰς τὸ Κίτιν, νὰ πάγῃ εἰς τὴν Τρίπολιν.
§210.-Ὁ ρήγας ἐξέβην ἀπὸ τὸ Κίτιν τῇ κζʹ σεπτεβρίου ͵ατξζʹ Χριστοῦ· καὶ ἐπέσωσεν οὕλη ἡ ἀρμάδα εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Τρίπολις, καὶ τῇ κυριακῇ τῇ κηʹ σεπτεβρίου ἐνέβην εἰς τὴν Τρίπολιν ἔσσω εἰς τὴν χώραν. Τὸ λοιπὸν ἐμπαίνοντα ὁ λαὸς οὗλος ἐσκολίστην εἰς τὸ κοῦρσος, καὶ ἐσθρέφοντα νὰ ἐμποῦν εἰς τὰ κάτεργά τους [οἱ Σαρακηνοὶ] ἐσφάζαν τους, ὅτι ἀξαπολύθησαν καὶ δὲν εἶχαν καπετάνον νὰ τοὺς ὀρδινιάζῃ· καὶ ἔρχουνταν δύο τρεῖς κ᾿ ἐθαροῦσαν καὶ εἶνε ἔσσω τους. Καὶ εἶχεν ἕναν μίλιν ἀπὸ τὴν χώραν ὡς τὸν λιμιόναν, καὶ ἐκεῖ ὁ τόπος εἶνε γεμάτος περιβολία καὶ πολλὺν καλάμιν τοῦ ζαχάριτος, καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἔτον χωσμένοι ἐ(ι)ς τοὺς φραμοὺς καὶ εἰς τὰ καλαμερὰ τῶν περιβόλαιων, καὶ ἐδόξευγάν τους καὶ ἐσκοτῶσαν πολλούς. Γροικῶντα ὁ ρήγας καὶ θωρῶντα, ὅτι ἐμεῖνα μοναχοί, καὶ ἡ χώρα τειχόκαστρον δὲν εἶχεν, ἐφοβήθην μὲν τοῦ ἀππηδήσῃ φουσάτον καὶ σκοτώσουν τον· ὥρισεν καὶ ἔπαιξεν ἡ τρουππέττα νὰ συνπιαστῇ ὁ λαός, καὶ συνπιάζοντα ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργα. Καὶ διὰ τούτην τὴν ἀφορμὴν ἀπόλυσεν ὁ ρήγας τὴν Τρίπολιν γλήγορα
[111]
διὰ τὸν ἀπαίδευτον λαόν, ὅτι διὰ ὀλλίγον κέρδος νὰ παρπατοῦν ἀξαπόλυτοι, καὶ οἱ ἐχθροὶ εὑρίσκουνταν εἰς χῶστρες καὶ ἐσφάζαν τους. Καὶ ἐπῆρεν τὴν πόρταν τήν σιδερένην τοῦ καστελλίου καὶ ἐβάλεν την εἰς τὸ νησσὶν τοῦ Κουρίκου.
§211.-Καὶ ἐξέβην καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ταρτούζαν, καὶ τὸ στόλος τοῦ ρηγὸς ἐξέβην ἀπὸ τὴν χώραν· καὶ θεωρῶντα ὁ λαὸς τοῦ χωργιοῦ τοῦ σουλτάνου τῆς ἄνωθε Ταρτούζας τόσον πλῆθος λαοῦ, ἔφυγεν καὶ ἐπῆγεν ἀπάνω εἰς τὸ ὄρος. Τὰ κάτεργα ἀπεζεῦσαν καὶ ἐξέβησαν καὶ ἐκουρσέψαν τὴν χώραν καὶ τὸ χωρίον, καὶ ηὕρασιν κουπία πολλὰ καὶ πίσσαν καὶ στουππίν, ἑδηγίαν τῶν κατέργων τὰ ἐθάρεν ὁ σουλτάνος νὰ ποίσῃ· καὶ ῆτον ἔσσω εἰς τὴν καθολικὴν τῆς χώρας τὴν παλαιὰν τῶν χριστιανῶν. Καὶ ὥρισεν ὁ ρήγας καὶ ἐβάλαν λαμπρὸν καὶ ἐκαῦσαν τα, τὰ δὲ σίδερα καὶ καρφία, τὰ δὲν ἔκαυσεν τὸ λαμπρόν, ἐρίψαν το εἰς τὴν θάλασσαν· καὶ ἐποῖκεν περίτου μίαν ἡμέραν διὰ νὰ τὰ καύσῃ ὅλα. Καὶ ἐπῆρεν τὴν πόρταν τὴ σιδερένην τῆς Ταρτούζας καὶ ἔπεψέν την εἰς ὸ Κουρίκος.
§212.-Καὶ ἐξέβην καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Βαλίναν καὶ ἔβαλεν λαπρὸν καὶ ἔκαυσέν την. Καὶ ἐξέβην καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λαδικίαν, καὶ ἔχει δυνατὸν λιμιόναν, καὶ διὰ τὴν μεγάλην σκλερίαν καὶ φουρτούναν δὲν ἠμπόρησα νὰ πιάσουν γῆν· καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ ἦλθαν εἰς τὸν Μάλον, κ᾿ ἐκεῖ ἐποῖκαν βʹ ἡμέρες· καὶ ἔξέβην καὶ ἦλθεν εἰς τ᾿ Ἁγιάσιν· καὶ ἡ ἄνωθεν χώρα ἦτον Τοῦρκοι τῆς Αρμενίας, καὶ ἐπῆραν την οἱ Σαρακηνοί, καὶ ἔχει βʹ κάστρη, τὸ πρῶτον πλησίον τῆς θαλάσσης καὶ τὸ ἄλλον εὑρίσκεται εἰς τὴν γῆν τὴν στεργιάν, καὶ ἦτον καὶ τὰ δύο γεμάτα Σαρακηνούς· καὶ ὁ ρήγας ἀπέζευσεν τὸ φουσάτον μὲ ἄλογα καὶ ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἐπῆρεν καὶ πολλὺν λαὸν ἀπεζόν· καὶ ἐβούθησεν ὁ θεός, ὅτι πολεμίζοντά τους ἐπέφταν [οἱ Σαρακηνοὶ ἀπὸ τὰ τειχόκαστρα] ἀπὸ τὸν φόβον τους, ἄλλοι ἐφεῦγαν καὶ ἐγλυτῶνναν·
[112]
καὶ ἐπῆραν τὴν χώραν καὶ ἐσκοτῶσαν πολλοὺς Σαρακηνούς, καὶ κεῖνοι ὅπου ᾿γλυτῶσαν ἐπῆγαν εἰς τὸ κάστρον τῆς γῆς. Καὶ ὁ ρήγας ἔμελλε νὰ πάρῃ τὸ φουσάτο νὰ πάγῃ ἀπάνω τους, ἀμμὲ ἦτον πολλὰ ἀργά, καὶ ἔμεινεν διὰ νὰ πᾶσιν ταχία. Καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἐτρέξαν ἀπὸ παντοῦ καὶ ἐπῆγαν διὰ νὰ φυλάξουν τὸ κάστρον, καὶ τὸ πωρνὸν ἐπῆγα νὰ δοκιμάσου νὰ βάλουν σκάλες καὶ ηὗραν το γεμάτον ἀνθρώπουςο ἐβάλαν βουλήν, ὅτι καλλίττερο νὰ στραφοῦν, παρὰ νὰ βάλῃ τοὺς λᾶς του εἰς τόσον κίντυνον καὶ νὰ κοπιάσῃ χωρὶς διάφορος· καὶ ἤτζου ἐγίνετον, καὶ ἔπαιξεν ἡ τρουμπέττα νὰ ἔρτη ὁ λαὸς ὅλος εἰς τὰ ξύλα· καὶ οὕτως ἐξέβησαν τιμημένα.
§213.-Τῇ τετράδῃ τῇ εʹ ὀκτωβρίου ἐπέσωσεν ὁ ρήγας μὲ τὴν ἀρμάδαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐβγῆκεν ὁ ρήγας ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ὥρισεν νὰ πάρουν τονς μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου καὶ μερτικὸν ἀπὸ τοὺς λᾶς του εἰς τὲς φυλακὲς τῆς Κερυνίας· τοὺς δελοιποὺς ἐφυλάκισέν τους εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου. Καὶ μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐδιαλαλῆσαν, ὅτι εἴ τις θέλει νὰ πάγῃ εἰς τὴν γῆν τοῦ σουλτάνου νὰ κουρσέψῃ, νὰ πάγῃ, καὶ πάλιν νὰ στρέφουνται εἰς τὴν Κύπρον διὰ ν᾿ ἀ(να)παύγουνται καὶ πάλιν νὰ πηγαίννῃ, καὶ ὅτι χρῆσιν ἔχουν ἀπὸ τὸ τρασινάλλιν νὰ τοὺς διδοῦν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Γροικῶντα τὸν διαλαλημὸν τὰ δύο κάτεργα τὰ γενουβίσικα τὰ ἦτον εἰς τὴν Ρόδον τοῦ ρηγός, ὁ Περρὴν τε Γριμάντε καὶ ὁ ἀδελφός του ὁ σὲρ Τζουὰν τε Γριμάντε, ἐπῆραν ὁρισμὸν καὶ ἀρματῶσαν τα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ Σαΐτην, καὶ ηὖραν γʹ καραβία φορτωμένα εἰς τὸν λιμιόναν γεμάτα ψιλὴν πραματείαν, καὶ ἐπῆραν τα καὶ ἦλθαν πρὸς τὴν Κύπρον, καὶ ἐμπλάζουν ἄλλον ξύλον σαρακήνικον, καὶ ἐπῆραν τα καὶ ἐφέραν τα οὗλα εἰς τὴν Ἀμόχουστον, εἰς τὴν δόξαν τοῦ τιμίου σταυροῦ.
[113]
§214.-Τώρα νὰ στραφοῦμεν εἰς τὸ ἀγγάλεμαν τὸ ἀγγάλεσεν ὁ ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας καὶ ὁ ἀφέντης τοῦ Ρεκιφὸρτ τὸν ρήγα, διὰ νὰ πάγη εἰς τὸν πάπαν ν᾿ ἀποδικῃωθῆ τὴν ἡμέραν τοῦ Χριστοῦ γεννῶν. Ὁ ρήγας νὰ δείξη πῶς ἦτον καθαρός, ὥρισεν καὶ ἀρματῶσαν τὸ κάτεργόν του νὰ πάγῃ εἰς τὴν Πάφον, κ᾿ ἐκεῖ νὰ τὸν ἐγδεχτῇ διὰ νὰ μπῇ νὰ περάσῃ ὁ ρήγας· καὶ ἀφῆκεν εἰς τὸν τόπον του τὸν ἀδελφόν του τὸν πρίντζην, καὶ ἐπῆρεν μετά του τὸν γνήσιον του υἱὸν τὸν Περρὴν τὸν Λουζουνίαν τὸν κούντη τε Τρίπολις, καὶ τὸν μισὲρ Ὀτὲτ τὸν ἀδελφότεκνόν του τὸν πρίντζην τῆς Γαλιλαίας, ὁ ποῖος ἁρμάστην εἰς τὴν Κύπρον μὲ τὴν τάμε Μαρίαν θυγατέραν τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου κούντη τε Ρουχᾶς, καὶ τὸν σὶρ Τζάκε τε Νόρες τὸν τουρκοπουλιέρην, καὶ τὸν σὶρ Σιμοὺν Τενούρη, καὶ τὸν σὶρ Πιὲρ τ᾿ Ἀντιότζε, καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Μουστρή, τὸν σίρε Τιπὰτ Πελφανάντζα, καὶ ἄλλους πολλοὺς καβαλλάριδες καὶ πολλοὺς ἀπὸ τὴν ἀποταγήν του· καὶ ἀφῆκεν νὰ παίρνῃ σκοπὸν τὸ σπίτιν του ἕναν πολλὰ ἀντρειωμένον καβαλλάρην, ὀνόματι σὶρ Τζουὰν Βισκούντην.
§215.-Καὶ ὁ ρήγας ἐχρήζετον δουκάτα διὰ τὸν ἔξοδόν του· τὸ βάρος ἦτον ἀπάνω τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Καστία, ὅπου ἦτον τζαμπερλάνος τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, καὶ εἶχεν οὕλους τοὺς εἰσσόδους τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου· καὶ [ἐξωδιάστησαν] καὶ δὲν εἶχεν ἀππόθεν νὰ τανύσῃ. Βιγλίζοντα ὅτι ἂν δὲν εἶχεν ποίσειν τρόπον νὰ τοῦ εὕρῃ καρτζά, ἔθελεν ἔχειν ζημίαν καὶ ἐντροπὴν ἀπὸ τὸν ρήγαν, ἐδιαλάλησεν ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ ρηγός, εἴ τις θέλει νὰ ἔλθῃ νὰ λε(υ)θερωθῇ, καὶ ἁποῦ ἔχει ἀμπελία καὶ ἑτέρας κληρο(νο)μίες καὶ θέλει νὰ τὲς λευτερώσῃ, ἂς ἔλθῃ εἰς τὸν τζαμπερλάνον· καὶ ἀρχέψαν οἱ πουρζέζιδες καὶ ἦλθαν καὶ ἐσάσαν ἀποὺ χίλια ὀνομίσματα [εἰς ἄσπρα] τὸ πᾶσα ἀντρόγυνον καὶ μὲ τὰ παιδιά τους τ᾿ ἀνήλικα, καὶ εἰς ὀλλίγον ἐποῖκαν τα ὀνομίσματα ὀκτακόσια, καὶ τόσον ἐγυρέψασιν καὶ
[114]
εἰς τὸ ὕστερον ἐποῖκαν τους ὀνο- μίσματα διακόσια τὴν φαμιλίαν, καὶ εἰς τοῦτον ἐλευθερώθησαν πολλοὶ οὗλοι οἱ περίτου, καὶ ἐσυνπιάσαν πολλὺν λογάριν.
§216.-Τότες ἐπῆγεν ὁ ρήγας εἰς τὴν Πάφον, καὶ ἐνέβην εἰς τὸ κάτεργον, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρόδον καὶ εἰς τὴν Ἀνάπολιν. Καὶ ἡ κυρὰ ἡ Τζουάνα ἡ ρήγαινα τῆς Ἀνάπολις ἐπροσδέκτην τον πολλὰ σπλαγχνικά, καὶ ἐκεῖ ἐποῖκεν πολλὲς ἡμέρες, καὶ τὸ ἀποκάμισον [τῆς γυναίκας του τῆς ρήγαινας ἐστρῶνναν το εἰς τὸ κρεβάτιν του,] ὡς γοιὸν τὸ εἶπα ὀπίσω. Καὶ ἐξέβην καὶ έπῆγεν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ πάπα, καὶ ἐπέψαν καὶ ἐτάξαν τὸν ἀφέντην τῆ(ς) Σπάρας νὰ ἔλθῃ ὅτι ἦλθεν ὁ ρήγας καὶ εἶνε ἕτοιμος νὰ [τοῦ] ἀπολογηθῇ ἀποὺ πᾶσα ζήτημαν [ὅπου νὰ τοῦ ζητήσῃ,] καὶ εἶνε καὶ ὅτοιμος νὰ κατεβῇ καὶ εἰς τὸν πόλεμον [μετά τουο]. Γροικῶντα ὁ ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας πῶς ἦλθεν ὁ ρήγας τῆς Κύπρου, καὶ ἐννοιάζετοι πῶς δὲν θέλει ἔρτειν, καὶ ἦλθεν ὁ ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας καὶ ἐπῆγεν εἰς τοὺς ἀφέντες καὶ ᾿παρακάλεσέν τους νὰ καταδεκτοῦ νὰ ἐμποῦσιν μέσον τοῦ ρηγὸς καὶ ἐκείνου νὰ τοὺς ποίσουν ἀγάπην, ὅτι ἐμετάνωσεν ἀπ᾿ ἐκεῖνον τὸ εἶπεν τοῦ ρηγός. Καὶ ἅνταν ἐπαρακαλέσαν τὸν ρήγα τοῦτο νὰ γενῇ, ἀτζετίασεν μὲ τοιοῦτον, νὰ ἔλθῃ ὀμπρὸς τοῦ πάπα ν᾿ ἀποπῇ ἐκεῖνον τὸ εἶπεν. Ὁ σὶρ Φιλιμοὺν τε Ρεσπάρε ἦλθεν ἔμπροσθεν τοῦ πάπα καὶ ἀπόπεν ἐκεῖνον τὸ ἔβαλεν ἀπάνω τοῦ ρηγός, καὶ ἑμολόγησεν πῶς ὁ ρήγας εἶνε καλὸς καὶ ὀρθόδοξος χριστιανὸς καὶ κυνηγὸς τῆς ἁγίας ἐκκλησίας, καὶ παίρνει βεντέτταν τοὺς χριστιανούς, καὶ ἄλλες πολλὲς τιμὲς καὶ πολλὲς καλὲς μαρτυρίες ὅπου τοῦ ἐπῆρεν. Καὶ εἰς τοῦτον ὁ ρήγας ἔμπροσθεν τοῦ πάπα ἐσυμπάθισέν του· καὶ ὁ πάπας ἐχάρην πολλὰ διὰ τούτην τὴν ἀγάπην καὶ ἐκάλεσέν τους νὰ φᾶσιν μετά του. Καὶ ὅνταν ἐποφάγασιν, ἐσηκώθην ὁ μισὲρ Φιλίμουν τῆ(ς) Σπάρας καὶ ἐπίασεν τὸ κουφέττον καὶ ἐδούλευσεν τοῦ πάπα καὶ τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου· καὶ οὕτως ἐγίνετον ἡ ἀγάπη τοῦ ρηγὸς καὶ τοῦ ἀφέντη
[115]
τῆ(ς) Σπάρας.
§217.-Χαρίσματα καὶ προυμουτιάσματα τὰ τοῦ ἐτάκτησαν τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου οἱ ἀφέντες τῆς δύσις νὰ ἔλθουν· εἰς τὴν συντροφιάν του μὲ πολλὺν φουσάτο νὰ ξηλείψουν [τὴν Συρίαν·] καὶ ὁ ἀφέντης τῆ(ς) Σπάρας πολλὰ ἀνάγγαζεν τὸν πάπαν καὶ τοὺς ἀφέντες τοὺς ἄλλους διὰ νὰ γένῃ τὸ πασάντζιν τοῦτον νὰ τὸ ἀναγγάσῃ διὰ νὰ ἔλθουν, καὶ δὲν ἠπόρησεν ὁ πάπας νὰ τὸ ἀναγγάσῃ διὰ τὴν ἄγκρισιν τὴν εἶχεν μὲ τὸν ἀφέντην τοῦ Μιλᾶ. Καὶ ὁ ρήγας ἐπῆγεν εἰς τὴν Φλουρέντζαν, καὶ ἔμαθεν πῶς ὁ ἐμπαραδούρης τῆς Ἀλαμανίας ἦτον εἰς ἐκείνην τὴν μερίαν, καὶ ἦλθε νὰ διαφεντέψῃ τοὺς ποταμοὺς τοῦ Μιλᾶ· [καὶ ὁ ἀφέντης τοῦ Μιλᾶ ἐποῖκεν του κάλεσμα καὶ κανισκία μεγάλα, καὶ τόσα ἐποῖκεν, ὅτι ἐποῖκεν τους ἀγάπην μὲ τὸν πάπαν.]
§218.-Ἂς ποῦμεν καὶ [περὶ τῶν κουμουνίου τῶν Γενουβίσων καὶ Βενετίκων.] Εἰς ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἐπέψαν μαντατοφόρους εἰς τὸν πάπαν καὶ ἀγγαλέσαν τὸν ρήγα, λαλῶντα, ὅτι διὰ τὴν μάχην τὴν ἔχει μὲ τὸν σουλτάνον, καὶ πῶς ἔνι καὶ πιασμένοι εἰς τοὺς τόπους του ὅλοι οἱ χρι(στι)ανοί, καὶ ἔχουν μεγάλην ζημιάν, «καὶ ταπεινὰ καὶ δουλικὰ παρακαλοῦμεν καὶ προσπίπτομεν εἰς τοὺς πόδας σου νὰ τοῦ πῇς νὰ κλίνῃ διὰ νὰ γενῇ ἡ ἀγάπη, διὰ νὰ ἐλευθερωθοῦν οἱ χριστιανοὶ καὶ ν᾿ ἀννοικτοῦν οἱ στράτες.» Καὶ ἐπέψαν δόκιμα κανισκία τοῦ πάπα [καὶ τοῦ ρηγός.] Ὁ πάπας ἐπαρακάλεσεν τὸν ρήγα νὰ κλίνῃ νὰ ποίσουν ἀγάπην διὰ τὴν χρῆσιν τους χριστιανούς, καὶ νὰ ἐβγοῦν καὶ οἱ χριστιανοὶ ἀπὸ τὲς πρεκιὲς καὶ σκοτεινὲς φυλακές. Γροικῶντα ὁ ρήγας τοῦ πάπα ἐπρουμούτιασέν του νὰ ποίσῃ ἀκωλύτως.
§219.-Ἐζηλέψαν οἱ Γενουβίσοι τὰ δύο ἀδελφία ὁ περρὴν τε Κριμάντε καὶ ὁ Τζουὰν ὁ ἀδελφός του διὰ
[116]
τὴν πολλήν σουπ(ε)ρπίαν τοῦ σουλτάνου· ἐπῆραν τὰ βʹ τους κάτεργα, ὅπου ἦτον εἰς τὸ μηνίον τοῦ ρηγός, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, κ᾿ ἐκεῖ ηὗραν μία νάβαν σαρακήνικην ἀπὸ τὴν Τρίπολιν τῆς Βαρβαρίας φορτωμένην ἀκριβὰ πράματα. Θωρῶντα οἱ κλέφτες οἱ Σαρακηνοὶ τὰ δύο κάτεργα ἐβάλαν ἀπάνω πολλοὺς ἄλλους Σαρακηνοὺς διὰ νὰ βοηθιστοῦσιν, καὶ ψέματα ἐκοπιάσαν· τὰ αὐτὰ κάτεργα ἐντικτῆσαν τους καὶ τόσον τὴν ἐπολεμίσαν, ὅτι βοηθῶντος τοῦ θεοῦ μὲ πολλὺν σκοτωμόν καὶ λαβωμοὺς ἐπήραν την καὶ ἐφέραν την εἰς τὴν Ἀμόχουστον τῇ αʹ ἀπριλλίου ἀτξηʹ Χριστοῦ. Καὶ τῇ θʹ ἀπριλλίου [φῶς ἡμῖν ἔλλαψεν τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ κυριακῇ τοῦ πάσχα τῆς ἐχρονίας ͵ατξηʹ Χριστοῦ.]
§220.-Καὶ τὸν αὐτὸν μῆναν ὁ σὶρ Τζουὰν τε Σοὺρ ἀρμάτωσεν βʹ σατίες ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἀφῆκεν κεφάλιν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Κολιές, καὶ ἐπῆγεν τὴν αὐτὴν ἡμέραν τῆς ἁγίας κυριακῆς εἰς ἕναν χωρίον ὀνόματι Σαρφὲς καὶ ἐπῆρεν ὅσους λᾶς εἶχει τὸ χωργιόν, καὶ ἐκουρσέψαν το· καὶ ὀφωνάξαν οἱ Σαρακηνοὶ καὶ ἀναφάναν ἄλλοι Σαρακηνοὶ ἀπὸ πολλὰ Κωρία· καὶ [θωρῶνταν] (ὁ) Κολλίες μήπως καὶ φράξουν τὸ διάβαν καὶ χάσουν τοὺς λᾶς, καὶ μοναῦτα ἔπεψεν τοὺς αἰχμάλωτους εἰς τὰ κάτεργα, καὶ ἧλθαν κατευοδωμένοι εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Τὸ λοιπὸν γροικῶντα τον ὁ σουλτάνος ἐδέκτην (μὲ) μεγάλην χολὴν τὴν ζημίαν ὅπου τοῦ ἐποῖκαν τὰ κάτεργα τῶν Γενουβίσων καὶ διὰ τὲ(ς) σατίες, καὶ ὅτι ἔχουν [τοὺς μαντατοφόρους εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὴν Κύπρον· καὶ μοναῦτα ἀρμάτωσεν βʹ κάτεργα μαγραπίτικα καὶ ἐπέψεν τους νὰ κουρσέψουν τὴν Κύπρον· καὶ ἡ σκλερία ἐπετάξεν τους εἰς τὸ Καστέλλο Ρούζου, καὶ ηὗραν ἕναν καράβιν βενέτικον, καὶ ἐπῆραν το· ὁμοίως ηὗραν καὶ ἕναν γρίππον καὶ εἷχεν γʹ χριστιανούς, καὶ ἐπῆραν το, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν.
[117]
§221.-Εἰς τὲς ἡμέρες ἐκεῖνες ἐστράφησαν τὰ ἄνωθεν βʹ ξύλα τὰ μαγραπίτικα εἰς τὴν Κύπρον νὰ κουρσέψουν. Καὶ ἔδωκεν ὁ θεὸς καὶ ἦτοι μία σατία ἀρματωμένη εἰς τὴν Ἀμόχουστον διὰ νὰ πάγῃ εἰς τὸ Κούρικος, καὶ ἐξέβην ἔξω τοῦ λιμιόνος, διατὶ τὰ ταχία ἔμελλε νʹ ἀρμενίσῃ· καὶ ἔνωσεν τὸ λάμνημαν τῶν κουπίων τῶν βʹ κατέργων τῶν μαγραπίτικων, καὶ ἦρτεν εἰς τὸν Πύργον τῆς Τζαΐνας, τῆς ἀλύσου, καὶ εἶπεν το τῆς βίγλας καὶ ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ ἀμιράλλη· καὶ μοναῦτα ὁ ἀμιράλλης ὥρισε νὰ ἐβγοῦν τὰ βʹ κάτεργα τα γενουβίσικα καὶ μιὰ σατία, νὰ δηγηθοῦν,-καὶ ἦσαν καλὰ δηγημένα, καὶ ἦτοι καραβοκύρης τῆς σατίας ὁ μισὲρ Τζουὰν τε Πούς,-νὰ ἐβγοῦ νὰ πᾶ νὰ γυρεύσουν τὰ αὐτὰ κάτεργα, ὥς ὅπου ν᾿ ἀννοίξ᾿ ἡ πόρτα, νὰ συνπιαστοῦν οἱ λᾶς. Τὰ κάτερ(γα) ἦτον δηγημένα καὶ ἐπῆγαν γυρεύγοντά τα, καὶ ἔφτασέν τα καὶ ἡ σατία καὶ ἐπῆγαν γυρεύγοντά τα. καὶ δὲν τὰ ἐφτάσαν, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§222.-Καὶ τὰ βʹ κάτεργα τὰ γενουβίσικα ἐπῆγαν εἰς τὸν Δαμιάτην καὶ ηὖραν δύο νάβες σαρακήνιες, οἱ ποῖες ἡ μία ἐνέβην εἰς τὸν ὁλιμιόναν, καὶ ἐνέβησαν ἀπὸ τοὺς λᾶς τῆς γῆς. καὶ ἐδιαφεντέψαν την, ὅτι δὲν ἠμπορῆσαν τὰ κάτεργα νὰ τὴν πάρουν· ἀμμὲ τὴν ἄλλην ὅπου ἦτον ἔξω ἐπῆραν την μὲ πολλὲς πραματεῖες, καὶ ἐφέραν την εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Ἀμμὲ ὅταν ἐστράφην ἡ σατία καὶ ἀφῆκεν τὴν συντροφίαν τῶν βʹ κατέργων, πολλὰ ἀνγκρίστην ὁ ἀμιράλλης καὶ ἐφοβήθην μήπως καὶ ἐμπλαστοῦν τὰ κάτεργα μὲ τά μαγραπίτικα, καὶ ἔχουν δισπλαζέριν· τὸν μισὲρ Τζουὰν τε Ποὺν εἰς τὴν φυλακήν, καὶ ἐπρουμουτίασε νὰ μὲν τὸν ἐβγάλουν ὥς που νἄρτουν τὰ βʹ κάτεργα μὲ καταυγ(ό)διον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἀλλοίως νὰ κόψῃ τὴν κεφαλήν του. Καὶ τῇ ιʹ μηνὸς μαγίου ͵ατξή ἐποῖκεν ὁ θεὸς τὸ θέλημάν του ἀπὲ τὸ σὶρ Τζουὰν τε Σοὺρ τὸν ἀμιράλλην τῆς Κύπρου εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Τὸ λοιπὸν ἂ(ς) στραφοῦμεν εἰς τὸν ρήγα.
[118]
§223.-Ἐστάθην κουντέντος ἔμπροσθεν τοῦ πάπα διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ σουλτάνου· ὥρισεν ὅτι οἱ μαντατοφόροι τῶν Γενουβίσων καὶ τοὺς Βενετίκους νὰ πᾶν εἰς τὸν σουλτάνον. Καὶ παραῦτα ἀρματῶσαν οἱ Γενουβίσοι βʹ κάτερ(γα) καὶ ἐβάλαν· μαντατοφόρον ἀπάνω τὸν Καζὰ Ζεγγαρέ· ὁμοίως καὶ Βενέτικοι ἀρματῶσαν βʹ κάτεργα καὶ ἐπέψαν μαντατοφόρον τὸν κύρην Νικολάον Τζουστουνίαν· καὶ ὁ ρήγας ἐμήνυσεν εἰς τὴν Κύπρον τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ πρίντζη νὰ ἐβγάλῃ τους μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου ἀπὸ τὴν Κερυνίαν καὶ νὰ τοὺς δώσῃ τοὺς μαντατοφόρους τῶν κουμουνίων νὰ τοὺς πάρουν εἰς τὸ Κάργιος, ὅνταν τοῦ ζητήσουν· καὶ νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην οἱ ἄνωθεν μαντατοφόροι ὡς γοιὸν τοῦ ἐπρουμουτίασαν ὀπρὸς τοῦ ἁγιωτάτου πάπα.
§224.-Καὶ τῇ κδʹ μηνὸς ἰουνίου ͵ατξηʹ Χριστοῦ ἀρματῶσαν τὰ δʹ κάτεργα τῶν κουμουνίων, καὶ ἐνέβησαν καὶ οἱ ἀνωθεν μαντα(το)φόροι, καὶ ἀρματῶσαν καὶ μίαν σατίαν καὶ ἐπέψαν την εἰς τὴν Κύπρον διὰ νὰ φέρῃ τοὺς ὁρισμοὺς τοῦ ρηγὸς εἰς τὸν κουβερνούρην· καὶ ἐξέβησαν ἀπὸ τὴν Ρόδον τῇ κεʹ ἰουνίου καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν. Καὶ οἱ μαντατοφόροι τῶν κουμουνίων ἐπήγασιν ἔμπροσθεν τοῦ σουλτάνου εἰς τὸ Κάργιος, καὶ ἐποῖκαν τὴν μαντατοφορίαν, καὶ ἐσυμπάψασιν μὲ τὸν σουλτάνον, καὶ ἐπέψαν εἰς τὴν Κύπρον νὰ φέρουν τοὺς μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου. Καὶ μοναῦτα ὁ σουλτάνος νὰ ἐβγάλῃ τοὺς χριστιανοὺς ἀπὸ τὲς φυλακάδες καὶ νὰ τοὺς δώση τὸ δικόν τους, καὶ νὰ ποίσῃ τὸν ὅρκον, κατὰ τὸ συνήθιν τῆς ἀγάπης. Καὶ ὅνταν ἐσυμπάψαν οἱ ἄνωθεν μαντατοφόροι, ἐμεῖναν εἰς τὸ Καργίος, καὶ ἐπέψαν ἀπὸ τὴν συντροφίαν τους δύο κάτεργα, ἕναν γενουβίσικον καὶ αʹ βενέτικον εἰς τὴν Κύπρον νὰ πάρουν τοὺς μαντατοφόρους τοὺς Σαρακηνοὺς εἰς τὸ Καργίος· καὶ ἐξέβησαν ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδραν τῇ ηʹ μηνὸς αὐγούστου ͵ατξηʹ Χριστοῦ.
[119]
Καὶ ἐπέψαν χαρτία τοῦ ποδεστᾶ τοὺς Γενουβίσους καὶ τοῦ μπ(α)λίου τοὺς Βενετίκους νὰ σμικτοῦ νὰ πέψουν γλήγορα τοὺς μαντατοφόρους τοὺς Σαρακηνοὺς εἰς τὸ Κάργιος· καὶ ὁ πάγιλος καὶ ὁ ποδεστᾶς ἐνέβησαν εἰς τὴν Λευκωσίαν ζητῶντα τοὺς μαντατοφόρους. Καὶ ὁ κουβερνούρης ὡς εἶχεν τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός, μαναῦτα ὥρισεν καὶ ἔδωκέν τους εἰς τὰς χεῖρας τους, καὶ ἑμολογῆσαν ἔμπροσθεν τοῦ νοτάρη πῶς τοὺς ἐπεριλάβασιν, καὶ γιὰ τοῦτον ἐποῖκαν προβιλίζιν. Τῇ παρασκευῆ τῇ κδʹ αὐγούστου ͵ατξηʹ Χριστοῦ ἐξέβησαν ἀπὸ τῃν Ἀμόχουστον τὰ ὄνωθεν δύο κάτεργα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ ἐπῆραν τοὺς μαντατοφόρους τοὺς Σαρακηνοὺς εἰς τὸν σουλτάνον.
§225.-Καὶ ἄνταν ἀπεσῶσαν τὰ αὐτὰ κάτεργα εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, ἐμηνύσαν τοῦ σὲρ Καζὰ Σεγκαρὴ καὶ τοῦ σὶρ Νικὸλ Ζουστουνία τοὺς μαντατοφόρους τῶν κουμουνίων τὸ ἔλα τους. Οἱ πγοὶ μαντατοφόροι τῶν κουμουνίων ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ σουλτάνου, καὶ κεῖνος εἶπεν: «Ἀπεζᾶτε τοὺς μαντατοφόρους μου εἰς τὴν γῆν.» Οἱ μαντατοφόροι εἶπαν του: «Ἀφέντη, ὡρισμένοι εἴμεσταν ἀπὸ τὸν ρήγα τῆς Κύπρου νὰ μὲν βάλωμεν τοὺς μαντατοφόρους σου εἰς τὴν γῆν, ὥς που νὰ τελειώσῃς τὴν ἀγάπην, καὶ νὰ ἐβγάλουν καὶ οὕλους τοὺς χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν φυλακήν, μηδὲν μετανώσῃς ὥς γοιὸν ἐποῖκες καὶ τὲς ἄλλε(ς) φορές.» Γροικῶντα ὁ σουλτάνος ὁ ὑπερήφανος τὴν συντυχίαν τους μαντατοφόρους, πολλὰ ἐθυμώθην· καὶ εὑρέθην ἐκεῖ ὁ ἀμιρᾶς ὀνόματι Μεχλὶν Πέχνα, ὅπου ἦτον ἀφορμὴ καὶ ἀρχεύτην ἡ μάχη καὶ πάντα ἐμπόδιζεν τὴν ἀγάπην· καὶ ἦτον φουσκωμένος ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Καζὰ Τζεγκαρή, ὄπου ἐκολάκευγεν τὸν σουλτάνον νὰ μαλακτιάνῃ τὸν θυμόν του διὰ νὰ τελειωθῆ ἡ ἀγάπη, καὶ σηκώννεται ἔμπροστεν τοῦ σουλτάνου καὶ ἔδωκεν τοῦ αὐτοῦ σὶρ Καζὰ βʹ φούσκιες, καὶ λαλεῖ του: «Χοιρίδιν δετιποτένον, κομπώννεις τὸν ἀφέντην μου τὸν σουλτάνον! καὶ τότε ζητᾶτε τὴν ἀγάπην μὲ γελοῖον, καὶ
[120]
νἄρτη ὁ ρήγας τῆς Κύπρου νὰ μᾶς ποίσῃ, ὡς γοιὸν μᾶς ἐποῖκεν καὶ τὲς ἄλλες φορές!» Καὶ πιάννει τον ἀπὸ τὰ γένεια νὰ κόψῃ τὴν κεφαλήν του. Θωρῶντα ὁ ἄνωθεν Καζὰς τὴν ἀντροπὴν ὅπου ἔπαθεν, εἶπεν του: «Ἀφέντη ἀμιρᾶ, δὲν κομπώννω τον σουλτάνον. ἀμμὲ λαλῶ τὸ μοῦ παράγγειλα νὰ πῶ, καὶ σοὺ ἐδέρες με· γειά σου ἂν ἐπεθάναν ὅλοι οἱ Γενουβίσοι, καὶ θέλει ἔρτειν καιρὸς καὶ ὁ δαρμένος θέλει δέρειν!» Τότες εἶπεν τοῦ σουλτάνου: «Ἀφέντη, τάσσομαί σου εἰς τὴν πίστιν μας, ἂν δὲν τελειώσῃς τὴν ἀγάπην, θέλουν ἔρτειν ἀπάνω σου τόσον φουσάτον, καὶ θέλουν σὲ ξηλοθρεύσειν καὶ τοὺς πτωχοὺς τοὺς πραματευτάδες.»
§226.-Ἀπάνω εἰς τοῦτα τὰ λογία, ἐσηκώθην ὁ παλαιὸς ἀμιρᾶς καὶ εἶπεν τοῦ σουλτάνου: «Ἀφέντη, μηδὲν γροικᾷς ἐκείνου ὅπου σοῦ λαλεῖ διὰ τὸ δικόν του διάφορος, παρὰ γροίκα ἐκείνου ὅπου σοῦ λαλεῖ διὰ οὕλους τὸ διάφορος· οἱ λᾶς τῶν ἀρμάτων θέλουν νὰ ᾖνε πάντα μάχη, διὰ νὰ κλέψουν καὶ νὰ σκοτώσουν· καὶ γιὰ κείνους μόνον θέλεις ὅλον τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ σου νὰ κουρσεύεται καθημερινόν; Ἔξευρε πῶς ὁ ρήγας τῆς Κύπρου εἶνε εἰς τὴν δύσιν καὶ συνπιάζει φουσάτον ἀπό τοὺς ἀφέντες τοὺς χριστιανοὺς, καὶ ἔρχουνται νὰ ξηλοθρεύσουν τὴν γῆν σου· καὶ ἀνισῶς καὶ μάθῃ πῶς ἐτελείωσες τὴν ἀγάπην, θέλει ἔρτειν χωρὶς ἀρμάδαν, καὶ μεῖς θέλομεν εἶσταιν ἀναπαμένοι· καὶ ἂν δὲν μοῦ γροικήσῃς πολλοὶ θέλουν φύγει ἀπὸ τοὺς τόπου(ς) σου καὶ θέλουν πᾶν [εἰς τόπους ἐλεύθερους καὶ στερεωμένους καὶ θαρούμενους, καὶ ἄλλους θέλουν πάρειν αἰχμάλωτους.] Αρώτα καὶ μάθε πῶς τὰ μακζενία εἶνε γεμάτα πραματεῖες, καὶ δὲν εὑρίσκεται τινὰς ν᾿ ἀγοράσῃ. Ποῦ εἶνε τὰ δουκάτα τοὺς Γενουβίσους; Δὲν θωρεῖς πῶς ἦρταν παρκάτω τὰ κουμερκία σου, καὶ οἱ πραματευτάδες δὲν ἔχουν τίντα νὰ ποίσουν; Καὶ ὡς γοιὸν ἐκεῖνος ὅπου εἴμαι δοῦλος σου καὶ κρατούμενος νὰ εἰπῶ τοῦ ἀφέντη μου ὅλην τὴν ἀλήθειαν· διὰ τοὺς γονεῖς μου καὶ διὰ τὸ διάφορος
[121]
τοῦ μουσθλουμανίου, εἴπουν σοῦ το· προυμουτιάζω σου, τὸ κρίμαν τοῦ αἴματος ὅπου νὰ χενωθῆ καὶ τοὺς αἰχμαλώτους ὅπου νὰ αἰχμαλωτευτοῦσιν, ὁ θεὸς γιὰ κείνους θέλειν τὸ ζητᾶν ἀπὸ ᾿ξ αὑτόν σου, καὶ ἀπὸ κείνους ὅπου σὲ κωλύουν νὰ μηδὲν ποίσῃς ἀγάπην.» Ὁ σουλτάνος εἶπεν του: «Καλὰ λαλεῖς, καὶ ἀρέσκει μου νὰ τελειωθῇ ἡ ἀγάπη!»
§227.-Τότες ἐσηκώθην ἄλλος ἀμιρᾶς πολλὰ θυμωμένος καὶ λαλεῖ τοῦ σουλτάνου: «Ἀφέντη, ἔχε ἀπομονήν, μήπως καὶ ὁ ρήγας στραφῇ χωρὶς φουσάτον, γροικῶντα πῶς ἡ ἀγάπη ἀρχεύτην, καὶ τότε θέλει-ν γινεῖν ἡ ἀγάπη εἰς τὴν ὄρεξίν σου.»] Ὁ σουλτάνος ἐπεθύμαν εἰς τοῦτον, καὶ ὄχι νὰ τε(λει)ωθῇ, καὶ ἀπομάκριζεν· καὶ γροικῶντα τοῦ ἀμιρᾶ ἀπόμεινεν ὀλλίγες ἡμέρες καὶ ἐφέραν του μαντάτον, πῶς ὁ ρήγας ἐστράφην χωρὶς καμίαν βοήθειαν· καὶ μοναῦτα ἐξαναλόγισεν, καὶ δὲν ἄκουσε νὰ ποίσῃ τὴν ἀγάπην, ἀμμ᾿ ἔδωκεν πάλε γραφὲς τοῦ Καζὰ Τζινγκάρε καὶ ἔστρεψέν τον εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὸν ρήγα. Ὁ αὐτὸς σὶρ Καζὰς διὰ ν᾿ ἀποβγῇ καὶ νὰ πῇ καὶ τὰ ἄπρεπά τους λογία, ἐξέβην καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον, ὁ ποῖος έξηγήθην τοῦ ρηγὸς ὅλην τὴν ἀφορμήν. §228.-Καὶ ὁ ρήγας ἐξαναγράψεν του χαρτὶν καὶ ἐπέψεν του τἀμπρὸς ὀπίσω, καὶ ηὗραν καὶ δύο σκλάβους σαρακηνοὺς ὅπου εὑρέθησαν εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἔπεψέν τους τοῦ σουλτάνου, ὁ ποῖος ἐποῖκεν το διὰ τὴν ἐλευθερίαν τοὺς χριστιανούς, καὶ πάλε ἐστράφην εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν. §229.-Καὶ ἐβγαίννοντα ὁ ρήγας ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον νὰ πάγῃ εἰς τὴν Κερυνίαν, ἐκακούχισεν καὶ ᾿ποῖκεν κἄποσες ἡμέρες· καὶ ὅνταν έκαλλιττέρισεν, ἐγύρεψε νὰ μάθῃ τὸ πρᾶμαν πῶς ἐδιάβην· καὶ εἶπαν τοῦ το καταληπτῶς. Καὶ [ὁ φρενιμώ(τα)τος ρήγας] μοναῦτα ἐμήνυσέν το τοῦ πάπα, πως ἐγίνην γ-ἡ δουλεία, καὶ πῶς τοῦ ἐδῶκαν οἱ ἀφέντες πολλὰ ξύλα, καὶ γροικῶντα πῶς θέλει νὰ γενῆ ἡ ἀγάπη, ἀπολογιάσεν τα ἀπὸ τοὺς ἀφέντες, καὶ εἶπαν καὶ ἡ ἀγάπη εἶνε τελειωμένη, «καὶ τώρα
[122]
εὑρισκούμεθαν κομπωμένοι.» Ὁμοίως ἐπῆρεν βουλὴν ἀπὸ τοὺς ἄρχοντές του, καὶ ἐπέψαν χαρτία μὲ μίαν σατίαν καὶ ἐπῆραν τα εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ ἐδῶκαν τα εἰς τὴν γῆν, καὶ ἡ σατία ἐστράφην. §230.-Θεωρῶντα ὁ σουλτάνος πῶς ἐστράφην ὁ σίρε Καζὰ Τζινγκαρέ, καὶ ἔφερεν ἔντιμον κανίσκιν καὶ ταπεινὸν χαρτίν, εἶπεν εἰς τὸν ἐμαυτόν του: «Φαίνεταί μου πολλὰ ἐταπεινώθην ὁ ρήγας καὶ πολλὰ πεθυμᾷ τὴν ἀγάπην ἀπὸ τὸν φόβον του.» Καὶ ἐννοιάζετον, ὅνταν δὲν εἶδεν τὰ χαρτία ὅπου ἔριψεν ἡ σατία εἰς τὴν γῆν, ἡ ποία γραφὴ ἐλάλεν οὕτως. «Πρὸς τὸν ἠγαπημένον μας φίλον τὸν σουλτάνον Βαβυλωνίας, ὁ δικός σου φίλος ὁ ρήγας τῆς Κύπρου πολλὰ χαιρετίσματα. Γίνωσκε ὅτι γνώθομαι πολλὰ βαρυμένος ἀξ αὑτόν σου, ὅτι ἐσοὺ μὲ τὴν ὄρεξίν σου καὶ εἰς τὴν ἐζήτησιν τὴν δικήν σου ἔγραψες νὰ ποίσῃς ἀγάπην· τὸ ποῖον ἐγίνετον εἰς τὴν ζήτησιν τοὺς Γενουβίσους καὶ τοὺς Βενετίκους μὲ τοὺς Καταλάνους, καὶ [πολλὰ μὲ ᾿παρακαλῆσαν] διὰ νὰ στερεώσω τὴν ἀγάπην· καὶ ἅνταν ἦλθαν οἱ μαντατοφόροι μου ἔμπροσθέν σου, [τοὺς δὲ ἐθέλησες νὰ τοὺ(ς) στρώσῃς, τοὺς δὲ ἐδέραν τους ὀμπρός σου, καὶ ἐβάσταξές το·] καὶ μίαν ζητᾷς τὴν ἀγάπην καὶ ἄλλην μετανώθεις, καὶ μακρυνίσκεις· τοῦτον δὲν εἶνε τοὺς καλοὺς ἀφέντες, δείχνεις πῶς εἶσαι ἕνας ἀφέντης ὅπου σ᾿ ἐψήλωσεν ἡ τύχη. Καὶ ἐπειδὴ καὶ ὁ θεὸς ἐσυγχωρῆσεν το διὰ τὰ κρίματά μας καὶ ἐδῶκεν σου τούτην τὴν ἀφεντίαν, πρέπει νὰ πολομᾶς ὡς γοιὸν πολομοῦν οἱ ἀφέντες οἱ ρηγάδες, ὅπου ἔχουν τὴν ἀφεντίαν ἀπὸ γεννήσεώς τους. Πρῶτον συμβουλεύτουν μὲ τὴν βουλήν σου καὶ μὲ τοὺς ἐδικο(ύ)ς σου, καὶ μόνος καὶ μοναχός σου καὶ ᾿δὲ τὸν νοῦς σου, καὶ ἀνίσως καὶ ἔχεις ὄρεξι νὰ τελειώσῃς τὴν ἀγάπην, τότε τὴν γύρευγε καὶ ζήτα την· εἰ δὲ νὰ τὴν ζητᾷς καὶ νὰ τὴν ἀξαπολᾷς. Τάσσω σου εἰς τὴν πίστιν μου ὡς χριστιανὸς ὅπου εἶμαι, ὅτι οἱ ἀφέντες τῆς δύσις ἐποῖκαν ὁρισμὸν εἰς τοὺς ἐφφικατόρους τους νὰ ποίσουν μεγάλην ἀρριάδαν νὰ κατεβοῦν ἀπάνω σου, καὶ ἐγὼ ἐκομπώθηκα ἀπὸ
[123]
τοὺς Βενετίκους καὶ ἐκόμπωσα τοὺς καλούς μου συνγγενάδες τοὺς ἀφέντες, λαλῶντα τους ὅτι ἔχομεν καλὴν ἀγάπην μεσόν μας· καὶ εἰς τοῦτον ἐμεῖναν καὶ δὲν ἦλθαν. Καὶ ἐπίστευσα εἰς τὰ λογία σου ὡς λογία ἀφέντη, καὶ ἔβγαλα τοὺς σκλάβους μου τοὺ(ς) Σαρακηνοὺς ἀπὸ τὲς φυλακὲς καὶ ἔπεψά σου τους, καὶ σοὺ κρατεῖς τοὺς χριστιανοὺς εἰς τὲς φυλακές. [Διὰ τοῦτον, ἂν τὸ δώσῃ ὁ θεὸς ὡς θέλω, κατεβαίννω ἀπάνω σου καὶ θέλω σοῦ δώσει νὰ γρωνίσῃς ἴντα ἄνθρωπος εἶμαι,] κ ἔχω θάρος εἰς τὸν θεὸν νὰ μοῦ δώσῃ τὸ νίκος. Καὶ πλημελεᾶς με, καὶ περίτου δὲν σοῦ γράφω χωρὶς νὰ ᾖνε καιρὸς καὶ τόπος.»
[§231.-Καὶ ὁ ρήγας ἑδήγησεν τὸ κάτεργόν του καὶ πολλοὺς καβαλλάριδες, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Φράτζα.ὺ
§232.-Καὶ ἐλησμόνησα νὰ σᾶς ξηγηθῶ πῶς ἀλλάξαν τὸ κουντάτο ἀπὲ τὸ πριντζάτο· καὶ πολομῶ νὰ τὸ ξεύρετε, καὶ θέλετε τὸ μάθειν εἰς τὸ στέψιμον τοῦ Τζάκου τε Λαζανία.
§233.-Καὶ ἁντὰν ἐστέφθην ὁ ἀφέντης ὁ ρὲ Πιέρ, ὠρδίνιασεν καὶ τὰ ᾿φφίκια τοῦ ρηγάτου τὰ χηράτα. Τὸ πριντζάτον τῆς Ἀντιοχείας ἔδωκέν το τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ σὲρ Τζουὰν τε Λουζουνία καὶ (τὸ) κοντοσταυλίκιν τῆς Κύπρου, καὶ σταυλον τῶν Ἱεροσολύμων, καὶ τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Ἰμπελὴ σινεσκάρδον τοῦ ρηγάτου. καὶ τὸν σὶρ Σιμοὺν Παπὴν πουντουλιέρην τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, καὶ τὸν σὶρ Ὀγκὲ Ἐμπεὲ τὸν ἰατρὸν τζασιλιέρην τοῦ ρηγάτου, καὶ τὸν σὶρ Πιὲρ Μαλοζὲ τζαμπερλάνον τῆς Κύπρου. Καὶ ὁ ρὲ Πιὲρ ἁρμάστην μίαν ὄμορφην κόρην ἀπὸ τὴν Καταλονίαν, τὴν Λιονόραν τε Ραού. Καὶ ἐστέφθην μὲ τὸν ἄνωθεν ρὲ Πιὲρ ἀντάμα.]
§234.-Τὸ λοιπὸν ἀφίννομεν τὴν ἐξήγησιν τοῦ σκύλλου τοῦ σουλτάνου, καὶ ἂς ἔλθωμεν εἰς ἄλλην τῆς ρήγαινας, ὀνόματι Λινόρας, γυναῖκα τοῦ ἄνωθεν
[124]
ρὲ Πιέρ. Ὁ καλὸς ρήγας, ὡς γοιὸν ἠξεύρετε καὶ ὁ δαίμων τῆς πορνείας ὅλον τὸν κόσμον πλημελᾶ, τὸν ἐκόμπωσεν τὸν ρήγαν, καὶ ἔππεσεν εἰς ἁμαρτίαν μὲ μίαν ζιτὶλ ἀρχόντισσα ὀνόματι Τζουάνα Λ᾿ Αλεμά, γυναῖκαν τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Μουντολὶφ τοῦ κυροῦ τῆς Χούλου, καὶ ἀφῆκεν την ἀγκαστρωμένην μηνῶν ηʹ. Καὶ πηγαίνωντα ὁ ρήγας τὴν δεύτερην φορὰν εἰς τὴν Φρανγγίαν, ἔπεψεν καὶ ἔφερέν την εἰς τὴν αὐλὴν ἡ ρήγαινα· καὶ τὸ νὰ ἔλθῃ ὀμπρός της, ἐτίμασέν την ἀντροπιασμένα λογία, λαλῶντα της: «Κακὴ πολιτική, χωρίζεις με ἀπὸ τὸν ἄντρα μου!» Καὶ ἡ ἀρχόντισσα ἐμούλλωσεν· καὶ ἡ ρήγαινα ὥρισεν τὲς βάγες της καὶ ἔριψάν την χαμαί, [καὶ ἕναν γδὶν] καὶ ἐβάλαν το ἀπάνω εἰς τὴν κοιλιάν της καὶ ἐκουπανίσαν [πολλὰ πράματα,] διὰ νὰ ρίψῃ τὸ βρέβος· καὶ ὁ θεὸς ἐγλύτωσέν το καὶ δὲν ἔππεσεν. Θωρῶντα πῶς τὴν ἐτυράνιζεν ὅλην τὴν ἡμέραν καὶ δὲν ἔππεσεν, ὥρισεν καὶ ἐσφαλίσαν την εἰς ἕναν σπίτιν ὡς πισαυρίου· καὶ ὅνταν ἐξημέρωσεν, ὥρισεν καὶ ἐφέραν την ὀμπρός της, καὶ ἐφέραν καὶ ἕναν χερομύλιν, καὶ ἁπλῶσαν την χαμαὶ καὶ ᾿βάλαν το είς την κοιλίαν της καὶ ἀλέσασιν [αʹ πινάκιν] σιτάριν ἀπάνω εἰς τὴν κοιλιάν της, καὶ ἐκρατοῦσαν την, καὶ δὲν ἔππεσεν τὸ παιδίν. Καὶ ᾿ποῖκεν της πολλὰ κακά, καὶ μυρίσματα, τζίκνες, βρώμους, καὶ ἄλλα κακά, καὶ ὅσα ὠρδινιάζαν οἱ γιλλοῦδες, γ-οἱ μαμμοῦδες· καὶ τὸ παιδὶν περίτου ἐδυνάμωννεν εἰς τὴν κοιλιάν της. Ὥρισέν τη νὰ πάγῃ ἔσσω της, καὶ [ἐπαράγκειλεν τῆς ὑποταγῆς της, ὅσον γεννήσῃ τὸ παιδὶν νὰ τὸ φέρουν τῆς ρήγαινας· καὶ ἤτζου ἐγίνην, καὶ δὲν ἠξεύρομεν τίντα ἐγίνην τὸ βρέφος τὸ καθαρὸν καὶ ἄπταιστον.]
§235.-Καὶ μοναῦτα ὥρισεν ἡ κακὴ ρήγαινα καὶ ἐπῆραν τὴν κακότυχην τὴν λειχοῦσαν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἐβάλαν την εἰς τὴν γούφαν ἤτζου ματωμένην, καὶ ἐκεῖ ἐστεντίασεν πολλά, ἀπὸ πᾶσα πρᾶμαν στερε(υ)ομένη ἀπὸ τὸν καπετάνον, διὰ νὰ τελειώση τὸν κακὸν ὁρισμὸν τῆς ἄθεης καὶ κακῆς ρήγαινας. Καὶ
[125]
διαβαίννοντα ζʹ ἡμέρες ὁ πρίντζης ἔπεψεν καὶ ἄλλαξεν τὸν καπετάνον καὶ ἔβαλεν ἄλλον καπετάνον, τὸ(ν) σὶρ Οὗνγκε τ᾿ Ἀτιαμέ, [ὁ ποῖος] ἦτον συνγκενὴς τῆς ἀρχόντισσας· καὶ ὁ κουβερνούρης ὥρισέν τον κρυφὰ νὰ τὴν ἀναπαύσῃ διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ ρηγός· ὁ ποῖος σὶρ Λουκὲς ἐγέμωσεν τὴν γούφαν [μίαν κάνναν χῶμαν] καὶ ἔβαλεν κάτω πελεκάνον καὶ ἐκάρφωσάν την μὲ τὰ σανιδία, καὶ ἔδωκέν της ροῦχα καὶ ἐκοιμάτον· καὶ ᾿δῆγαν καλὰ καὶ τὸ φᾶν της καὶ τὸ πγεῖν της. Τοῦτα οὗλα τὰ μαντάτα έφτάσαν εἰς τὴν Φραγγίαν εἰς τ᾿ αὐτία τοῦ ρηγός τῆς Κύπρου.
§236.-Ὁ ρήγας ἔγραψεν τῆς ρήγαινας πολλὰ θυμωένα: «Ἔμαθα τὸ κακὸν τὸ ἐποῖκες τῆς ἠγαπημένης μας κυρὰ Τζουάνας Λ᾿ Αλεμά· διὰ τοῦτον τάσσομαί σου, ὅτι ἀνισῶς καὶ ἔλθω εἰς τὴν Κύπρον με καταυγόδιον βοηθῶντος θεοῦ, θέλω σοῦ ποίσειν τόσον κακὸν ὅπου νὰ τρομάξουν πολλοί διὰ τοῦτον πρὶ νὰ ἔλθω ποῖσε τὸ χειρόττερον τὸ νὰ μπορήσῃς.»
§287.-Καὶ [ἄνταν ἐπερίλαβεν ἡ ρήγαινα τὰ χαρτία,] ἔμήνυσεν τοῦ καπετάνου τῆς Κερυνίας νὰ ἔλθῃ εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐμηνῦσεν του νὰ φέρῃ καὶ τὴν γεναίκαν του κρυφὰ νὰ τὴν ζητήση τῆς ρήγαινας τὴν ἄνωθεν ταμὲ Τζουάνα νὰ τὴν ἐβγάλῃ ἀπὸ τὴν γούφαν. Καὶ οὕτως ἐγίνετον, καὶ ἐβγάλαν την ἀπὸ τὴν γούφαν, καὶ εἶπαν της: «Ἐμεῖς ἐπήγαμεν εἰς τὴν ρήγαιναν καὶ ἐπαρακαλέσαμέ την [καὶ ἐβγάλεν σε, καὶ εὐχαρίστου της.»] Καὶ ἐπέψαν την εἰς τὴν χώραν. Ἡ ρήγαινα ὥρισεν καὶ ἐφέραν την ὀμπρός της, καὶ ἕρισεν καὶ ἐστρέψαν της ὅ,τι τῆς ἐπῆραν ἀππέσσω της· καὶ εἶπεν της ἡ ρήγαινα: «Ἂν θέλῃς νὰ ᾔμεστεν φίλαινες καὶ νἄχῃς τὴν ἀγάπην μου, ἔμπα εἰς κανέναν μοναστήριν.» Ἡ πγοιὰ κυρὰ Τζουάνα εἶπεν της: «Εἰς τὸν ὁρισμόν σου, κυρά μου· ὅρισ᾿ με εἰς ποῖον μοναστήρι νὰ πάγω.» Καὶ ὥρισέν τη νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἁγίαν Φωτεινήν, ἡ λεγομένη Σάντα Κλέρα. Ἡ ἄνωθεν καβαλλαρία ἐποῖκεν
[126]
χρόνον ἕναν εἰς τὴν γούφαν τῆς Κερυνίας καὶ εἰς τὸ μοναστήριν, καὶ ἡ ὀμορφία δὲν ἐπαρκατέβην.
§238.-Ἠξεύρετε, ὅτι ὁ αὐτὸς ρὲ Πιὲρ εἶχεν ἄλλη μίαν καύχαν τὴν τάμε Τζίβαν τε Στααντιλίου, γυναῖκαν τοῦ σὶρ Γρινιὲρ Λε Πεντίτ· καὶ διατὶ ἡ ἄνωθεν τάμου Τζίβα ἢτον παντρεμένη δὲν ἠμπόρησεν νὰ τῆς ποίσῃ δισπλαζίριν. Καὶ εἶπεν μοῦ το ἡ πεθθερὰ τοῦ Γεωργίου, ἡ Μαρία, τοῦ Νούζη τοῦ Καλογήρου, τοῦ γερακάρη τοῦ σὶρ Γχαρρὴν τε Ζιπλὲτ εἰς τὸ χωρίον τὴν Γαλάταν, ὅτι ἀγρωνίζετον καὶ ᾿δουλεῦγεν του, καὶ ἔξευρέ το.
§239.-Πάλε νὰ ἔλθωμεν εἰς τὸ ἐτραβενίασεν διὰ τὸ πταῖσμαν τῆς ρήγαινας. Ὁ ἀρχέκακος διάβολος τῆς πορνείας ἐμπῆκεν εἰς τὴν καρδίαν τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου τοῦ κούντη τε Ρουχᾶς, καὶ ἐπίασέν τον πολλὴ καὶ μεγάλη ἀγάπη ἀπάνω τῆς ρήγαινας, καὶ ἐποῖκεν πολλοὺς τρόπους καὶ τόσα ἔδωκεν τῶν μαυλιστρίων, ὅτι ἀρχεύτην καὶ ἐτελειώθην, καὶ εὑρέθησαν ἀντάμα· καὶ ἐφανερώθην τὸ πρᾶμαν εἰς ὅλην τὴν χώραν πῶς ἐγίνην τίτοια παρανομία, καὶ οὗλος ὁ λαὸς δὲν έξηγᾶτον ἄλλον, τόσον ὅτι ἐξηγοῦνταν το καὶ τὰ κοπελλία. Τὸ λοιπὸν ἐμάθαν το τ᾿ ἀδελφία τοῦ ρηγὸς καὶ ἐπικράνθησαν πολλά, καὶ ἐννοιάζουνταν πῶς νὰ διαβῇ τὸ μέγαν κακὸν τοῦτον, [διὰ νὰ μηδὲν γεννηθῇ ἄλλον, ὡς γοιὸν ἐγίνην.]
§240.-Μέσα εἰς τοῦτον ἦλθεν ὁ μισὲρ Τζουὰν Βισκούντης ὀμπρός του(ς), τὸν ὥρισεν εἰς τὸ ἔβγα του νὰ παίρνη σκοπὸν τὸ σπίτιν του, καὶ ἀρχέψαν οἱ ἀφέντες νὰ τὸν ἀρωτοῦν περὶ τῆς ἀφορμῆς τῆς κυρᾶς τῆς ρήγαινας, καὶ ἐρωτῆσαν τον ἀνισῶς καὶ εἶνε ἀλήθεια. Καὶ ὁ καλὸς καβαλλάρης εἶπεν τους: [«Ὄχι.»] Καὶ εἶπεν: «Ἀφέντες, τίς ἐμπορεῖ νὰ κρατήσῃ τὰ στόματα τοὺς λᾶς; οἱ ποῖγοι εἶνε ὅτοιμοι νὰ (λα)λοῦν κακὸν διὰ τὸν πασἄναν, καὶ τὸ καλὸν τοὺς ἄλλους νὰ τὸ κρύψουσιν.» Καὶ λαλεῖ πάλε: «Ὁ θεὸς τὸ ξεύρει, ὅτι
[127]
τὴν ὥραν ὅπου τὸ ἐγροίκησα ἔφτασα νὰ ππέσω χαμαὶ ἐλλιγωμένος, καὶ δὲν ἠξεύρω ἴντα νὰ ποίσω. Ὁ ἀφέντης μου ὁ ρήγας ἔδωκέν μου τὸ βάρος νὰ παίρνω σκοπὸν τὸ τιμημένον του σπίτιν περίτου παρὰ τοὺς ἀδελφούς του.» Τότε λαλοῦν του: «Φίλε, ὁ φανός μας εἶνε νὰ τὸ μάθῃ ἐξ αὑτόνς σου παρὰ ἀπὸ ἄλλον τινάν.» Ὁ καλὸς καβαλλάρης ἐπῆγεν ἔσσω του καὶ ἔγραψεν τοῦ ρηγὸς ἕναν ἄτζαλλον χαρτὶν τὸ ποῖον ἐλάλεν οὕτως:-
§241.-«Τρισεντιμότατέ μου ἀφέντη, ὀπίσω εἰς τὰ ρικουμαντιάσματα εἶμαι κρατούμενος εἰς τὴν ἀφεντίανς σου, νὰ ξεύρῃ ἡ ἀφεντίας σου, ὅτι ἡ τρισυψηλότατή μας κυρὰ ἡ ρήγαινα, ἡ ἁγία σου συμβία, εἶνε καλά, καὶ τ᾿ ἀδελφία σου, καὶ ἔχουν μεγάλην πεθυμίαν ν᾿ ἀξιωθοῦν νὰ σὲ ᾿δοῦσιν. Ἀποὺ τὰ μαντάτα τὰ εἶνε εἰς τὸ νησσίν, καταραμένη νὰ ᾖνε ἡ ὥρα ὅταν έννοιάστηκα νὰ σοῦ γράψω, καὶ τρισκατάρατη ἡ ᾿μέρα ὅπου μὲ ἀφῆκες βιγλάτορον τοῦ σπιτιοῦ σου, νὰ ξυρώσω τὴν καρδιάνς σου νὰ σοῦ ξηγηθῶ τὰ μαντάτα· ὅμως θέλω νὰ τὰ μουλλώσω, καὶ φοβοῦμαι τὴν ἀφεντιάνς σου, μήπως καὶ γροικήσῃς τα ἀπ᾿ ἄλλον, καὶ θέλω κατηγορηθεῖν καὶ θέλω παι- δευτεῖν· διὰ τοῦτον [λαλῶ σου τα,] καὶ παρακαλῶ τὸν θεὸν καὶ τὴν ἀφεντιάνς σου νὰ μὲν πάρῃς δεσδένιον. Ἐξηγηθῆκαν εἰς τὴν χώραν, ὅτι ἐπλάνεσεν τὴν ἀρνάν σου καὶ εὑρέθην μὲ τὸν κλιάρον, καὶ λαλοῦν πῶς ὁ κούντη τε Ρουχᾶς ἔνε εἰς μεγάλην ἀγάπην μὲ τὴν κυράν μας τὴν ρήγαινα, ἀμμὲ φαίνεταί μου καὶ εἶνε ψέματα· καὶ ἂν εἶχα τὴν ἀφεντίαν, ἔθελα ψηλαφήσειν ἀπόθεν καὶ ἀποὺ τίναν ἐβγῆκεν τοῦτος ὁ λόγος καὶ ἔθελα ποίσει νὰ μηδὲν ᾖνε ἀπότορμος τινὰς τίτοιες ἀντροπὲς νὰ ξηγᾶται. Ταπεινὰ σὲ παρακαλῶ τὴν ἀφεντίαν σου διὰ τὸν θεὸν καὶ διὰ τὴν καλὴν ζωὴν τῆς βασιλείας σου. Ἐγράπτη ἐν τῇ πόλει Λευκωσίᾳ ιγʹ δικεβρίου ͵ατξηʹ Χριστοῦ.»
§242.-Ὡς γοιὸν σᾶς ἐξηγήθηκα ὀπίσω τὴν ἀγάπην τὴν
[128]
εἶχεν ὁ ρήγας μὲ τὴν ρήγαιναν, καὶ διὰ τὴν ἀγάπην τὴν εἶχεν ἐπρουμουτίασέν της ὅπου νὰ εὑρίσκεται νὰ παίρνῃ τὸ ἀποκάμισόν της νὰ τὸ βἁλλῃ τὴ νύκταν εἰς τὴν ἀγγάλην του νὰ κοιμᾶται, καὶ ἐποῖκεν τὸν τζαμπερλάνον του νὰ παίρνῃ πάντα μετά του τὸ ᾿μάτιν τῆς ρέγαινας καὶ νὰ τὸ βάλλουν εἰς τὸ κρεβάτιν του. Εἰ δὲ καὶ τινὰς πῇ, «ἔχοντα καὶ εἶχεν τόσην ἀγάπην, πῶς εἶχεν βʹ καύχες;» τοῦτον ἐποῖκεν το ἀπὸ πολλὴν λουξουρίαν τὴν εἶχεν, ὅτι ἦτον παιδίος ἄνθρωπος.
§243.-Καὶ ἐφέραν τὸ χαρτίν· (τὴν) νύκταν ἐδιάβασεν τὰ σκοτανὰ μαντάτα ὅπου τοῦ ἐφέραν, καὶ παραῦτα ὥρισεν τὸν τζαμπερλάνον καὶ ἐσήκωσεν τὸ ᾿μάτιν τῆς ρήγαινας ἀπὲ τὴν ἀγγάλην του,-ὁ ποῖος ἦτον ὁ Ἰωάννης τῆς Τζάμπρας, καὶ εἶπεν του, πλεῖον μηδὲν τὸ βάλη. Τότε ἀναστέναξεν καὶ εἷπεν: «Ἀνάθεμαν τὴν ὥραν καὶ τὴν ἡμέραν ὅπου μοῦ ᾿δῶκαν τὸ χαρτίν· καὶ τοῦτον ἐγίνετον, ὅτι (ὁ) ἥ(λιο)ς ἦτον εἰς τὸν αἰγόκερον ὅταν ἐγράφετον.» Ὁ ρήγας ὡς φρένιμος, τινὸς δὲν ἔδειξεν φανόν, καὶ πολλὰ ἐσφίνγκετον νὰ δείξῃ ἀλεγρέτζαν, [καὶ δὲν ἐμπόρεν.] Θωρῶντα τον οἱ καβαλλάροι τῆς συντρο(φι)ᾶς του, πῶς τὸ πρόσωπόν του ἦτον πολλὰ δημμένον, ἀρωτῆσαν τον καὶ εἶπαν του: «Πέ μας τὸ κρυφόν σου, μήπως καὶ σασῶμεν το, η νὰ μοιραστῇ ἡ πλῆξι σου μετά μας.» Ὁ ρήγας ἀναστέναξεν καὶ εἶπεν: «Ἠγαπημένοι μου φίλοι, παρακαλῶ τὸν θεὸν τιτοίαν μαντατοφοργιὰν νὰ μὲν δοθῇ ποττὲ τοὺς φίλους μου, οὐδὲ τοὺς ἐχθρούς μου, ὅτι πολλὰ πικρὸν καὶ φαρμακερὸν εἶνε, καὶ δὲν ἠπορεῖ νὰ μοιραστῇ, ἀμμὲ γινίσκεται ὡς γοιὸν ἕναν κόμπον εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ οὕτως εἶνε εἰς τὴν καρδιάν μου, καὶ δὲν ἠμπορεῖ τίτοιον μαντάτον νὰ τὸ σάσῃ τινὰς ἄλλος παροὺ ὁ παντοδύναμος θεός. Καὶ ἀγρωνίζω καθολικὰ ὅτι ὁ βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων εἶνε ἀγκρισμένος μετά μου, ὅτι δὲν μ᾿ ἐκάνεσεν τὸ ψυσικὸν τὸ μοῦ ἔδωκεν ἀπὸ τοὺς γονεῖς μου, ἀμμὲ ἐγύρεψα νὰ πάρω τὸ δὲν εἶχαν γ-οἱ γονεῖς μου, καὶ γιὰ τοῦτον ἔβαλεν
[129]
τοὺς φίλους μου νὰ πάρουν βεντέτταν καλλίον παρὰ τοὺς ἐχθρούς μου· [διατὶ λαλεῖ,] φύλαξόν με ἀπὸ κείνους ἁποῦ ἀποθαρῶ, διατὶ ἐκείνους ὅπου δὲν ἀποθαρῶ βλέπομαι.» Καὶ οἱ πτωχοὶ οἱ καβαλλάριδες ἐππέσαν εἰς μεγάλην πλῆξιν, καὶ ἀρωτῆσαν τοὺς δουλευτάδες του ἀνισῶς καὶ ξεύρουν τίποτες εἰς τούτην τὴν ὑπόθεσιν.
§244-Τὸ λοιπὸν θωρῶντα ὁ ρήγας πῶς δὲν εἶχεν πλεῖον δουλείαν εἰς τὴν μεργιὰν τῆς δύσις, καὶ ἐθάρεν ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ σουλτάνου ἐγίνην, ἀποχαιρέτησεν τοὺς ἀφέντες τῆς δύσις καὶ ἐνέβην εἰς τὸ κάτεργόν του καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ ἐπροσδεκτῆσαν τον ὡς γοιὸν ἦτον τὸ συνήθιν τὸ ρηγάτικον, καὶ ἐποίκασιν ἑορτὴν καὶ χαρὰν ἡμέρες ὀκτώ.
§245.-Τὸ λοιπὸν εἶνε χρῆσι νὰ ἔλθωμεν εἰς τὴν ὑπόθεσιν τοῦ κούντη, τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου. Ὅνταν ἦλθεν τὸ μαντάτον εἰς τὴν Κύπρον πῶς ὁ ρήγας ἐτελείωσεν τὲς δουλεῖες του καὶ ἦτον ἕτοιμος νὰ στραφῇ εἰς τὴν Κύπρον, ὁ ἄνωθεν μισὲρ Τζουὰν τε Μόρφου ἐπίασέν τον μεγάλη ἔννοια διὰ τὸ ἔλα τοῦ ρηγός, μήπως καὶ εἶπαν του τὰ μαντάτα οἱ ἀμουροῦζες του διὰ τὸ πεῖσμαν τῆς ρήγαινας· ἔπεψέν τους δύο κομματία παννὶν κοττένον σκαρλάτον, τὸ ἕναν τῆς τάμου Τζουάνας Λ᾿ Ἀλεμὰν καὶ τὸ ἄλλον τῆς τάμου Τζίβας τε Σκαντελίου, ὀξὺν φίνον, καὶ ὀνομίσματα χίλια ἄσπρα τῆς μουτιάσουν νὰ μὲν ποῦν τινὸς τίποτες, οὐδὲ τοῦ ρηγός, ὅμως ἀνὲν καὶ ἄλλον νὰ γροικήσουν νὰ τὸν ἐβγάλουν πταίσθην.] Καὶ οἱ ἀρχόντισσες ἐπρουμουτιάσαν τοῦτο νὰ τὸ ποίσουν· καὶ ἤτζου ἐποίκασιν.
§246.-Ὡς γοιὸν ἔρχετον ὁ ρήγας εἰς τὴν θάλασσαν, ἦρτεν του μία φουρτούνα μεγάλη, καὶ ἐπῆρεν τάμαν, ὅντα νἄρτῃ μὲ τὸ καλὸν εἰς τὴν Κύπρον νὰ γυρέψῃ ὅλα τὰ μοναστήρια τῆς Κώρας νὰ τὰ προσκυνήσῃ.
[130]
§247.[Καὶ ἐπέσωσεν μὲ τὸ καλὸν καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Λευκωσίαν.]
§248.-[Καὶ ἐπῆγε νὰ προσκυνήσῃ τὰ μοναστήρια· πρῶτα ἐπῆγεν εἰς τὸ μοναστήριν τὴν Σάτα Κλέρα·] καὶ ἔδωκεν τοῦ μισὲρ Τζουάνη Μουστρὴ πολλὰ καρτζὰ καὶ ἐβάσταν μετά του. Καὶ ἐπῆρεν ὁρισμὸν ἀπὸ τὴν γουμένην καὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ κελλί(α) τῶν καλογρῃῶν. Ἀφὸν ἐπροσκύνησεν καὶ ἐνέβην καὶ εἰς τὸ κελλὶν τῆς τάμου Τζουάνας Λ᾿ Ἀλεμάν, [καὶ ἐκείνη] ἐγονάτισεν νὰ φιλήση τὸ χέριν τοῦ ρηγός, καὶ ὁ ρήγας ἐπερίλαβέν την μὲ μεγάλην ἀγάπην, καὶ ὤρισεν καὶ ἐδῶκαν της ὀνομίσματα αʹ γρόσια ἀργυρᾶ· καὶ ὥρισέν την μοναῦτα νὰ ρίψῃ τὸ μοναχικὸν σχῆμα καὶ νὰ πάγῃ ἔσσω του, γιατὶ χωρὶς τὸ θέλημάν της τὰ ἐφόρησεν διὰ τὸν ὁρισμὸν τῆς ρήγαινας. Ὁ ρήγας ἐπῆγεν καὶ ἐπροσκύνησεν εἰς τὰ μοναστήρια καὶ ἔδωκεν εἰς πᾶσα ἕναν διὰ τὴν ψυχήν του.
§249.-Καὶ ἦλθεν εἰς τὴν αὐλὴν ὁ ρήγας, καὶ ἕρισεν καὶ ἐφέραν ὀμπρός του τὲς δύο ἀρχόντισσες κα ἔβαλέν τες εἰς μίαν τζάπραν καὶ ἐκεῖ ἐξετάσεν τες κρυφὰ διὰ τὸν λόγον ὅπου εἶπαν· καὶ ὡς γοιὸν ἐπροείπαμεν ἦτον καὶ (οἱ) δύο ἀρχόντισσες συμβουλεμένες. Καὶ ἐξέτασεν πᾶσα μίαν χώρια, καὶ ἐδῶκαν καὶ οἱ δύο ἕναν λόγον εἰς τὸν ρήγα, καὶ δὲν ἠμπόρησε νὰ μάθῃ τίποτες ἀπὸ ᾿ξ αὑτὴς τους, ἀμμὲ εἶπαν του: «Ἤξευρε πῶς ἡ ρήγαινα ἐσκανταλίστην μὲ τὸν μισὲρ Τζουὰν Βισκούντην, καὶ ἐτίμασέν τον, καὶ ἐκακώθην της, καὶ γιὰ τοῦτον ἔγραψεν τῆς βασιλείας σου τὸ χαρτίν.» Πάλε εἶπαν: «Ἀφέντη, ξεύρεις πῶς [ἡμεῖς οὐδὲν εἴμεστεν εἰς τὴν γράσαν σου, ἀμμὲ ἐκεῖ ὅπου ὁ κούντη τε Ρουχᾶς ἔνι καλός σου δοῦλος, πῶς νὰ τὸν συκοφαντήσωμεν ἄδικα;»] Τὸ λοιπὸν ἔμεινεν ὁ ρήγας κονμπωμένος ἀπὸ τὲς δύο ἀρχόντισσες, καὶ ᾿θάρησεν πῶς τοῦ εἴπασιν ἀλήθεια. Καὶ εἰς τούτην τὴν λογὴν ἐπέρασεν ἡ αὐτὴ δουλεία, ὡς γοιὸν ἐγὼ ἔμαθα ἀπὸ τὴν κυρὰ Λόζε τὴν
[131]
βυζαστρίαν τῶν κόρων τοῦ σὶρ Σιμοὺν τ᾿ Ἀντιότζε, ἡ ποία ἦτον παροίκισσα τοῦ κούντη τε Ρουχᾶς, καὶ κείνη ἔξευρέν το καθολικά, ἡ μάνα τοῦ Ἰωάννη τοῦ Μαγείρου.
§250.-Ταραχὴ ἁποῦ ᾿γίνην οἱ Γενουβίσοι μὲ τοὺς Βενετίκους. Ἐχρονίας ͵ατξηʹ Χριστοῦ ἕνας Γενουβίσος ἐπῆγεν εἰς τὸν ποῦντον τῆς Ἀμοχούστου νὰ ἐμπῇ εἰς τὸ καράβιν του, καὶ δὲν ηὗρεν βάρκαν γενουβίσικην· ἐπῆγεν εἰς τὸ καράβιν τοὺς Βενετίκους καὶ ᾿παρακάλεσέν τους νὰ τὸν σηκώσουν νὰ τὸν βάλουν εἰς τὸ καράβιν του τὸ γενοβίσικον· καὶ δὲν ἐθελῆσα νὰ τὸν σηκώσουν, καὶ κεῖνος ἐτιμάσεν τους πολλά. Τότες οἱ ἀνθρῶποι τῆς βάρκας οἱ Βενετίκοι ἐδέραν τὸν Γενουβίσον· καὶ ὁ Γενουβίσος ἐπῆγεν καὶ ἀγκάλεσεν εἰς τὸν παλίον τους ὀνόματι Τζουὰν τε Μολής, καὶ δὲν ἐθέλησε νὰ τοῦ ἀκροθῇ· καὶ κεῖνος μοναῦτα ἐξηγήθην το τοὺ(ς) συντρόφους του. Οἱ Γενουβίσοι ἦτον ἀγγωμένοι, ἦλθαν εἰς τὴν λότζαν τοὺς Βενετίκους καὶ ηὗραν τὰ ραβδία τοὺς ραβδούχους τοὺς Βενετίκους καὶ ἦτον καὶ ζωγραφισμένα, καὶ ἐτζακίσαν τα ἀπάνω τους μικρὰ μικρά, καὶ ἐσύραν σπαθία καὶ ἐτρέξαν τοὺς Βενετίκους, οἱ ποῖγοι ἐφύγαν καὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ δώματα τῆς λότζας τους, καὶ ἐστάθησαν καὶ ἐδιαφεντεύγουνταν. Τότες οἱ πραματευτάδες οἱ Γενουβίσοι ἐνέβησαν εἰς τὰ δώματα τοῦ κουμερκίου, ὅπου εἶνε κοντὰ τῆς λόντζας, καὶ ἐσύραν ἡ μία μερία τῆς ἄλλης πέτρες, καὶ οἱ Βενετίκοι ἐσύραν τοὺς Γενουβίσους βερετουνίες. Καὶ ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους ἦλθε μία πετρία καὶ ἔδωκεν τοῦ παλίου εἰς τὸ χέριν καὶ ἐλαβῶσεν τον. Ὅταν ὁ καπετάνος ἔνωσεν τὴν ταραχήν, μοναῦτα ἐπέψαν τὸν βισκούντην καὶ πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων νὰ κοψουν τὸ σκάνταλον, καὶ νὰ βλεπίσουν καὶ τὴν χώραν. Καὶ πάλε ἐδῶκαν τοῦ παλίου ἄλλην πετρίαν εἰς τὸ πρόσωπον, καὶ μοναῦτα ἀφῆκεν τα κ᾿ ἔφυγεν ἀπὸ τὴν λότζαν του καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ σπίτιν του καὶ ἐπαράγγειλεν μοναῦτα οὕλους
[132]
τοὺς πραματευτάδες ν᾿ ἀρματωθοῦν. Τὸ ὅμοιον ἐποῖκεν καὶ ὁ ποδεστᾶς τοὺς Γενουβίσους, ὀνόματι μισὲρ Τουάρδον Φαλαμονίγγον. Ἀπάνω εἰς τὴν αὐτὴν ταραχὴν ἐνέβησαν μεσόν τους οἱ μοναχοὶ τῶν Λατίνων καὶ ἐκατηγορῆσαν τους καὶ ὁ ἐμπαλὴς τῆς Ἀμοχο(ύ)στου, καὶ τόσον τοὺς ἐκατηγορῆσαν καὶ ἐποῖκαν τους ἀγάπην.
§251.-Πάλε ἂς ἔρτωμεν εἰς τὸν ρήγα· ὅτι δὲν ἐπίστευσεν τὰ λογία τῶν δύο κυράδων, ἐζήτησεν [τοὺς ἄρχοντες (τῆς) βουλῆς του,ὀ πρῶτον τοὺς ἀδελφούς του καὶ τοὺς προδέλοιπους παρούνιδες, ψουμάτους, λιζίους καὶ συμβουλατόρους,] καὶ ἐκάτζεν τους καθόρδινα. Ἐζήτησεν ὁ ρήγας εἰς τὴν αὐτὴν τάξιν: «Ἄρχοντες κατὰ θεὸν τιμημένοι, φίλοι καὶ ἀδελφοί, εἰς αὑτόν σας ἀγγαλίω τὸν πόνον καὶ τὸ καμίνιν καὶ καμὸν τῆς καρδιᾶς μου· τὸ λοιπονὶν δὲν εἶνε νὰ τὸ θαυμαστῇ τινὰς τοῦτον τὸ ᾿γίνην, ὅτι ἀξ αὔτόν μου ἐγίνην, καὶ δὲν καταγνώννω ἄλλον παροὺ τὸν ἐμαυτόν μου. Ὁ θεὸς ἐποῖκεν με ρήγαν τῆς Κύπρου καὶ ἐκράξε με καὶ τῶν Ἱεροσολύμων, καὶ πρὶν τὸν καιρὸν ἀνάγκαζα καὶ ἐπεθύμου νὰ κτήσω τὸ ρηγάτον Ἱεροσολύμων, καὶ τοῦτον ἀνάγκαζα νὰ τὸ τελειώσω διὰ καλὸν καὶ τιμὴν δικής σας καὶ ἐδικήν μου· καὶ ὁ θεὸς ἐπαιδεῦσεν με διὰ νὰ τζακκίσῃ τὴν σουπερπίαν μου. Νἆχεν ποίσειν ὁ θεὸς νἆχἄσταιν ρήγας τῆς Κύπρου τιμημένος καὶ ὄχι ρήγας ὅλου τοῦ κόσμου καὶ νἆμαι ἀντροπιασμένος ὅτι εἰς τὸν αἰγόκερον ζῴδιον ἐγεννήθηκα, καὶ εἰς τὸν πλανήτην [τὸν καιρὸν] ἐστέφθηκα. Τὸ λοιπόν, ἄρχοντες, ὡδὰ σᾶς παρακαλῶ καὶ ἐσυμπιάσα σας νὰ σᾶς εἰπῶ τὸ ἀγκάλεμάν μου, καὶ ἔνι πολλὰ βαρὺν καὶ δυσβάστακτον, καὶ ἀντροπιασμένον καὶ ἄπρεπο νὰ σᾶς τὸ ξηγηθῶ. Ἐγὼ ξεύρω πῶς ὂλοι εἶσθε σοφοί· ᾿δέτε τὴν ζήτησίν μου, καὶ δικαιώσατέ με ὡς γοιὸν νὰ σᾶς δώσῃ χάριν καὶ γνῶσιν τὸ ἅγιον πνεῦμα.»
§252.-Τότε ὅλοι ἕναν στόμαν εἶπαν εἰς αὑτόν του:
[133]
«Ἀφέντη, ἀνὲν καὶ τινὰς εἶχεν φαντασίαν ἢ πάθος, καὶ ἐφάνην του, καὶ εἶπαν σου λόγια ἄπρεπα εἰς τὴν βασιλ(εί)αν σου, ὡς φρόνιμος μηδὲν τὰ πιστεύσης, ὅτι πολλὰ λαλοῦν εἰς τὸν κόσμον, ὅτι δὲν εἶνε εὐαγγέλια.
§253.-Καὶ ὁ ρήγας ἐγέμωσεν χολὴν καὶ λαλεῖ τους: «Ἀκανεῖ· ἀνὲν καὶ μὲν δὲν μοῦ πιστεύγετε, νάτε τὸ χαρτὶν τοῦτον τὸ μοῦ ἐπέψαν εἰς τὴν Φραγγίαν, ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς του νὰ γρωνίσετε τὸ πρᾶμαν πῶς ἐδιάβην. Ὅμως ζητῶ σας βουλὴν ἴντα σᾶς φαίνεται νὰ ποίσω· ν᾿ ἀφήσω τὴν γυναῖκαν μου καὶ νὰ τὴν πέψω τοῦ κυροῦ της, νὰ σκοτώσω τὸ σκύλλον τὸν ψωριάρην ὅπου ᾿πόντισεν τὸ μαργαριτάριν, οὒ νὰ μηδὲν δείξω φανὸν τίποτες; Πέτε μου τὸν φανόν σας, καὶ προυμουτιάζω σας νὰ μὲν ποίσω ἄλλον, παρὰ τὸ νὰ μὲ βουλεύσετε. Μηδὲν πῆτε, πλανῶ σας μὲ λογία, ἀμμὲ καλὰ ἐμπορῶ νὰ πάρω βεντέτταν. ᾿[Αγρωνίζετε, ὅτι δὲν ἐδόθην εἰς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, καὶ γιὰ τοῦτον λαλῶ· πολλοὶ ἀνθρῶποι, πολλὲς γνῶσες· [διατὶ ἀποῦ παλαιὸν καιρὸν ἔχομεν ἀθρώπους τῆς βουλῆς γερόντων πειρασμένους], καὶ ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους εὑρίσκεται ἡ ἀλήθεια· ἀκομὴ κακὰ ἐμποροῦν οἱ ἀνθρῶποι εὔκολα νὰ κρίνουν τὸν ἐμαυτόν τους, οὐδὲ οἱ γιατροὶ νὰ ἰατρεύσουν τὲς γεναῖκες τους καὶ τὰ παιδιά τους, ὅτι πᾶσα πόνον κρινίσκουν τον ἄπρεπα ἀπὸ τὴν πολλὴν ἀγάπην ἁποῦ τοὺς ἀγαποῦσιν· ἀμμὲ ξένοι ἰατροὶ πρέπει νὰ ἰατρεύσουν τῶν ἰατρῶν τὰς γεναῖκας καὶ τὰ παιδιά τους, καὶ ξένοι κριτάδες νὰ κρίνουν τὰ ἀγγαλέματα τῶν ἄλλων, ὅτι λείπει τους ὁ θυμὸς καὶ ἡ λύπη, καὶ δὲν θωροῦν τὸ πρᾶμαν ὡς γοιὸν εἶνε. Διὰ τοῦτον ἔφερα τὴν ἀφεντιάν σας, καὶ βάλλω τὸ ἀγγάλεμάν μου ὀμπρός σας, καὶ [ὡς γοιὸ νὰ σᾶς φανῇ κρίνετέ το!»]
§254.-Ἀποκρίθησαν τοῦ ρηγὸς καὶ λαλοῦν του: «Ἀφέντη μας, έγροικήσαμεν τὸ ἀγγάλεμάν σου καὶ τὴν ἐζήτησίν σου καὶ τὴν παραπόνησίν σου, καὶ ελπίζομεν
[134]
εὶς τὴν χάριν τοῦ θεοῦ νὰ μᾶς διδάξῃ ὡς γοιὸ νά τοῦ ὰρέσῃ καὶ τῆς βασιλείας σου. Τὸ λοιπόν, ἂν ὁρίσῃς, ὰπεχώρισε ὀλλίγον ἀποὺ ᾿ξ αὑτῆς μας διὰ νὰ συμβουλευτοῦμεν, καὶ νὰ [εγκλέξωμεν τὸ καλλίτερον τὸ νὰ θελήσῃ ὁ θεός,] καὶ νὰ σοῦ ποῦμεν τὸ μέλλει νὰ γινῇ.» Γροικῶντα ὁ ρήγας, ὅτοιμα ἐπῆγεν.
§255.-Καὶ οἱ καβαλλάριδες πολλὰ ἐκοπιάσαν εἰς τὴν μέσην τους· μερτικὸν ἐλαλοῦσαν νὰ σκοτώσουν τὸν κούντην· καὶ ἐλαλοῦσαν:«Ἂν[τὸ ποὶσωμεν] φανερώννεται τὸ πρᾶμαν, καὶ θέλει εἶσταιν πολλὴ ἀντροπὴ εἰς αὑτόν μας». Ἄλλοι ᾿λαλοῦσαν: «Καλὰ εἴπετε· διὰ τρεῖς ἀφορμὲς ἔνι νὰ φύγωμεν [θυμοῦ, μίσου, καὶ φάμας.] Ἀμμὲ ἀνισῶς καὶ ποῦμεν νὰ σκοτώσωμεν τὴν ρήγαινα, ξεύρετε πῶς εἶνε ἀποὺ μεγάλην γενίαν τῶν Καταλάνων, καὶ εἶνε ἀνελεήμονες, καὶ θέλουν πεῖν πῶς διὰ μισιτείαν τὸ ᾿ποίκαμεν, καὶ θέλουν ἀρματώσειν καὶ θέλουν ἔρτειν καὶ θέλουν μᾶς ξηλοθρεύσειν καὶ μᾶς καὶ τὸ δικόν μας. Πάλε ἀνὲν καὶ σκοτώσωμεν τὸν κούντην, ὁ λόγος φανερώννει τὸ γεννόμενον, καὶ ἄλλοι πιστεύγουν καὶ ἄλλοι δὲν πιστεύγουν, καὶ τότε ὃλοι θέλουν τὸ πιστεύσειν, ὅτι διὰ τούτην τὴν ἀφορμὴν ἐσκοτῶσαν τὸν κούντην· καὶ ὁ λόγος θέλει ἐβγεῖν εἰς ὅλην τὴν οἰκουμένην· καὶ ὁ ρήγας μας, [ὅποὖνε ἕναν κορμὶν δικόν μας, ὁ ποῖος εἶνε ἕναν ὄρνεον, ] καὶ ἐμεῖς τὰ πτερά του, ὡς γοιὸν ἡ ὄρνιθα δὲν φελᾷ χωρὶς τὰ πτερά της, ἤτζου καὶ ὁ ρήγας μοναχός του δὲν φελᾷ χωρίς μας, οὐδ᾿ ἐμεῖς φελοῦμεν χωρίς του· τὸ λοιπονὶν θέλουν μᾶς κατη(γ)ορήσειν, καὶ ὁ λόγος θέλει στερεωθεῖν. Φαίνεταί μας νὰ γροικήσωμεν καλλιώττερα καὶ νὰ χώσωμεν τὸν λόγον· ἀληθῶς, ὅτι ὁ ρήγας ἔδειξέν μας τὴν γραφὴν ἁποῦ τοῦ ἔπεψεν ὁ σὶρ Τζουάν ὁ Βισκούντης εἰς τὴν Φρανγκίαν, ἂς ποῦμεν ὅλοι πῶς εἶνε ψεματάρης, καὶ νὰ τὸν ἐβγάλωμεν ἀπό τὴν ἐλευθερίαν [τοῦ λιζάτου, ] καὶ ἂς τὸν άφήσωμεν εἰς τὴν ἐλεημοσύνην τοῦ ρηγός, ὡς ἐκεῖνος ὁποῦ ἐσυκοφάντησεν τὴν
[135]
ρήγαιναν καὶ ἀνγκρίστην μὲ τὴν βασιλείαν της διὰ τίποτε ταραχὴν ὁποῦ ἐσκανταλίστην μετά του τὸν διαβόντα καιρόν· καὶ ἀνὲν καὶ γλυτώσῃ, δόξα σοι ὁ θεός, εἰ δὲ μή, ἂς πάγῃ εἰς τὸ καλόν· παρκάτω κακὸν εἶνε ν᾿ ἀπεθάνῃ ἕνας καβαλλάρης, παρὰ νὰ [μᾶς κρατήσουν ἐφίορκους, ] διατὶ δὲν ἐβλεπίσαμεν τὴν ρήγαινάν μας· εἰ δὲ καὶ οὐδὲν τὴν ἐβλεπίσαμεν, ἅνταν ἐγροικήσαμε τὰ ἄπρεπα μαντάτα, διατὶ δὲν ἐποίκαμεν βεντέτταν [ τοῦ ἀφέντη μας ἀπὸ] τὸν ἐχθρόν του καὶ παράβουλον τῆς τιμῆς του. Καὶ εἰς τούτην τὴν λογὴν εἴ τις νὰ τὸ γροικήσῃ τοῦτον, θέλει ἀποπιστευθεῖν ἀποὺ τὴν κακὴν ἀκουήν, καὶ θέλουν πεῖν ὅλοι πῶς, ῾ο καβαλλάρης εἶπεν ψέματα, καὶ ᾿δέτε καὶ πῶς ἔδωκεν ἄδικον θάνατον,᾿ καὶ ὁ λόγος θέλει παύσειν· τοῦτον τὸν λόγον ὅλοι θέλουν πιστεύσειν.»
§256.-Καὶ τἄπισα ἐκράξαν τὸν ρήγαν καὶ ἐποῖκαν του τὴν συντυχίαν : «Ἀφέντη, διὰ τὴὺσυντυχιάς σου ἐγροικήσαμεν τὸ ἀγγάλεμάν σου, καὶ τὸ χαρτὶν τὸ μᾶς ἔδωκες, καὶ πολλὰ ἐσυντύχαμεν μεσόν μας, καὶ ἐγυρέψαμεν καὶ ἀπὸ μίαν μερίαν καὶ ἀπὸ ἄλλην νὰ εὕρωμεν ὠχρὰν τ(ίποτ)ες ἀπ᾿ ὅ,τι λαλεῖ τὸ χαρτίν· τὸ λοιπὸν ἀγρώνισε, ὅτι εἴ τι λαλεῖ τὸ χαρτίν, εἶνε ψέματα, καὶ ὅτις τὸ ἔγραψεν ψέματα λαλεῖ εἰς τὸν λαιμόν του, καὶ ὅλοι μας ἀντάμα καὶ πασαεῖς μας μερία εἴμεστεν ἕτοιμοι νὰ τὸ προβιάσωμεν ἀπὸ τὸ κορμίν μας εἰς τὸ δικόν του πῶς εἶνε ψεματάρης, καὶ τοῦτον ἐποῖκεν τον διατὶ ἐμάλλωσεν ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινα μετά του, καὶ ὁ αὐτὸς καβαλλάρης ἐπεθυμῆσε την καὶ δὲν τὸν ἐβάσταξεν, καὶ ὠργίστην του, καὶ διὰ τοῦτον σοῦ ἔπεψεν τὸ χαρτίν· εἰ δὲ ἡ κυρά μας ἡ ρήγαινα εἶνε καλή, καὶ ἁγία, καὶ εὐγενικὴ καὶ τιμημένη. Καὶ ἀθύμου τὸ μᾶς ἐπρουμουτίασες νὰ ποίσῃς τὸ νὰ σὲ βουλεύσωμε.»
§257.-Καὶ εἰς τούτην τὴν λογὴν ἐβγάλαν [τὸν ρήγαν δικαιωμένον, ] καὶ τὸν καβαλλάρην ψεματάρην.
[136]
Καὶ εἰς τοῦτον ἐστάθην ὁ ρήγας εὐχαρισ(τη)μένος, καὶ ἐζήτησεν τὸν καβαλλάρην εἰς τὸ πεγέριν του, καὶ ἔδωκέν τους καὶ τὸ χαρτὶν εἰς τὰς χεῖρας τους· οἱ καβαλλάριδες ἐβγάλαν τον ἀπὸ τὴν συντροφιάν τους, καὶ ἐγράψαν τον διὰ παράβουλον, ὡς ἐκεῖνος ὅπου ἔβγαλεν τῆς ρήγαινας κακὴν ἀκουγήν. Καὶ ὅνταν ἐγροίκησεν τὰ λογία τους, καὶ ἔθελεν ἔχειν καὶ τῶν δύο κυράδων τῶν καύχων του τὰ λογία τους, ἐπίστευσεν καὶ ἔπεψεν τὸ μεσανυκτικὸν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ καβαλλάρη καὶ ἔκραξάν τον ἀπὸ τὸν ρήγα. Ο καλὸς καβαλλάρης ἦτον εἰς τὸ κρεβάτιν του, καὶ μοναῦτα ἐντύθην καὶ ἐκαβαλλίκευσεν νὰ πάγῃ εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός· καὶ ἔξω ἐστέκουνταν τουρκοποῦλλοι καὶ Αρμένιδες καὶ λαὸς πολλὺς τῶν ἀρμάτων, καὶ παίρνουν τον μοναῦτα, καὶ πάγει εἰς τήν Κερυνίαν, καὶ ἐβάλαν τον εἰς τὴν γούφαν τοῦ Σκουτελλᾶ. Κ᾿ ἐκεῖ ἐποῖκεν [κἄποσον καιρόν].
§258.-Καὶ τἄπισα ἔρχεται ἕνας [ἀφέντης] ἀποὺ τὴν δύσιν νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ νὰ προσκυνήσῃ· τὸν ποῖον ἐπαρακαλέσαν τον οἱ συνγκενάδες τοῦ σὶρ Τζὰν Βι- σκούντη νὰ τὸν ζητήσῃ ἀπὸ τὸν ρήγα, ὡς γοιὸν εἶνε συνήθιν τοὺς ἀφέντες· καὶ ἐπαρακάλεσεν τὸν ρήγα νὰ τὸν ἐβγάλῃ ἀπὸ τὴν γούφαν, καὶ ἐπρουμουτίασέν του ὁ ρήγας νὰ τὸν ἐβγάλῃ. Καὶ [ὅνταν ὁ κούντης ὁ ξενικὸς ἐπῆγεν,] τότες ὥρισεν (καὶ) ἐβγάλαν τον ἀπὸ τὴν γούφαν τῆς Κερυνίας, καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὸν Λιόνταν καὶ ἐβάλαν τον εἰς τὴν γούφαν, καὶ ἔμεινεν χωρὶς φᾶν ὥς που καὶ ἀπόθανεν. Ὁ αὐτὸς κα- βαλλάρης ἂν ἦτο νὰ σᾶς εἴπουν ποτάπος ἀντρειωμένος ἦτον, καὶ εἰ(ς) τζοῦστες καὶ πᾶσα ἄρματον ἦτον πολλὰ βαλέντε ἀντρ(ει)ωμένος· τάμε ὁ θεὸς νὰ τοῦ συγχωρήσῃ.
§259.-Τὸ λοιπὸν μὲ ὅλον τοῦτον ὁ ρήγας δὲν εὑρέθην πλερωμένος, καὶ δὲν ἧτον τόσον ἀνήξευρος, ξεύροντα τὸ πρᾶμαν πῶς ἐγίνετον· ἄρχεψεν καὶ ἀντροπίαζεν τὲς γεναῖκες τοὺς ἐχθρούς του ὅπου ἐσμίκτησαν νὰ
[137]
ποίσουν τὴν ἀντροπήν. [Πολλὰ έννοιάζουνταν οἱ λᾶς νὰ ποίσουν,] ἀμμὲ τὸ νὰ ᾿δοῦν, ὅτι κάτινες ἀρκέψασιν καὶ ἦτο νὰ τοὺς νώσουν, ἐσύρτησαν ἀπὸ τὸ κακόν· καὶ διατὶ δὲν εὑρέθην τινὰς νὰ τὸ ξηλώσῃ, ἀμμὲ ὅλοι ἐσμίκτησαν, διὰ τοῦτον ἐμίσησεν οὕλους, καὶ ἄρχεψε νὰ τοὺς πλερώσῃ ὅλους τὸν πασἄναν κατὰ τὸ τοῦ ἐδούλευσεν· ὅτι οἱ Γενουβίσοι λαλοῦν, «ὅπου νὰ σοῦ ποίσῃ, ποῖσε του, καὶ ἀνισῶς καὶ δὲν ἐφτάσῃς νὰ τὸ ποίσῃς, μὲν τὸν λησμονήσῃς.» Καὶ εἰς κοντολογίαν ἀντροπίασεν οὗλες τὲς κυράδες τῆς Λευκωσίας, τὲς ποῖες εἶνε μεγάλη ἀντροπὴὺ νὰ τὲς ἀνοματίσωμεν. Οἱ αφέντες ἐμεῖναν ὅλοι ἐννοιασμένοι καὶ κακά ἐθωροῦσαν τὸν ρήγα· καὶ ὁ ἐχθρὸς ὧδε ηὗρεν τόπον, καὶ ἔσπειρεν τὸν σπόρον του, τουτἔστιν ἔχθραν, εἰς τιτοίαν λογήν, ὅτι ἔστρεψέν του μέγαν διάφορος, τὰ ρ᾿ χίλια.
§260.-Τὸ πρᾶγμαν ἐδιάβαινεν ἡμέραν πρὸς ἡμέραν ὥς που καὶ ᾿βρέθην ὁ καιρὸς έπιτήδειος. Φανερὸν ἐγίνην εἰς τ᾿ αὐτία τοῦ ρηγὸς πῶς ἦτον μισισμένος ἀποὺ ὅλους τοὺς καβαλάριδες, καὶ ἐκεῖνος ἐμισῆσεν τους πολλά· ἦτον πολλὰ ἐννοιασμένος μήπως καὶ ἀποθάνῃ καὶ δὲν πλερωθῇ ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς του, ἢ πὰς καὶ ἀπογβάλουν τον, ὡς γοιὸν ἐποῖκαν τοῦ ρὲ Χαρρή. Τὸ λοιπὸν ἕρισεν καὶ ἐκτίσαν του ἕναν πύρ- γον, καὶ [ἀπάνω ἔκτισεν ναὸν ὀνόματι] Μιζερικορδία· [τὴν δὲ φυλακὴν κάτω, τουτἔστιν τὸν πύργον, έκράξεν τον] Μαργαρίτα· καὶ ἐτελείωσέν τον καὶ ἦτον πολλὰ δυνατός, καὶ ὴθελε νὰ τὸ χαντακώσῃ ἀππέξω· Καὶ ἐννοιάστη νὰ ποίσῃ κάλεσμαν μέγαν [μετὰ τὸ χαντάκωμα,] καὶ νὰ σωρευτοῦν ὅλοι οἱ ἄρχοντες οἱ μεγάλοι καὶ παρούνιδες, καὶ νὰ τοὺς ποίσῃ φᾶν, καὶ τότες νὰ φυλακίσῃ τοὺς ἀδελφούς του εἰς τὸν πύργον καὶ μερτικὸν ἀπὸ τοὺς καβαλλάριδες ὁποῦ ἐφοβᾶτον, διὰ νὰ μηδὲν σαστοῦν εἰς τὴν μέσην τους καὶ [ἀδικήσουν τον·] καὶ πολομῶντα τοῦτον θέλ᾿ εἶσταιν χωρὶς φόβον ὅλην του τὴν ζωήν. Καλὰ τὸ ἐννοιάστην,
[138]
ἀμμὲ κακὰ ἐγίνετον. Ὅνταν ἦρτεν ἡ σαρακοστή, τὴν ἁγίαν ἑβδομάδαν ἔκραξεν τὸν πνευματικὸν νὰ τὸν ξηγορεύσῃ, ὀνόματι φρὲ Τζάκε τοῦ Σὰν Τομένικου, καὶ εἰς τὴν ξηγόρευσιν εἶπεν τοῦ το, τὴν ἔννοιαν [τῆς Μαργα(ρ)ίτας.] Ὁ αὐτὸς πνευματικὸς ἦτον καὶ τοῦ πρίντζη, καὶ ἔκραξέν τον καὶ ὁ πρίντζης νὰ τὸν ξηγορεύσῃ· καὶ ἅνταν τὸν ἐξηγόρευσεν, εἶπεν του οὕλην τὴν ἔννοιαν τοῦ ρηγός· καὶ ἐβλέπετον ὁ πρίντζης νὰ μπῇ εἰς τὴν Μαργ(αρ)ίταν, καὶ οὐδὲ τὸν ἀδελφόν του τὸν Τζάκον ἄφιννε νὰ ἐμπῇ.
§261.-Τὸ λοιπὸν εἶνε καιρὸς νὰ θερίσωμεν τὰ στραχιδία τῆς ἔχθρας, καὶ νὰ σᾶς πῶ τὴν κακίαν τὴν εἶχεν ὁ ρήγας μὲ τοὺς καβαλλάριδές του καὶ κεῖνοι μετά του. [Τῇ ηʹ ἰουναρίου] μηνὸς ἡμέρα κυριακῇ, ατξηʹ Χριστοῦ, εὑρισκομένου τοῦ ρηγὸς εἰς τὸ Ἀκάκιν, ἐπῆγεν εἰς τὸ κυνήγιν, καὶ κοντὰ τοῦ Ἀκακίου ἔχει ἕναν χωρίον μικρόν ὀνόματι Μένικον, καὶ ἦτο τοῦ σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλέτ, ὁ ποῖος καβαλλάρης εἶχεν ἕναν υἱὸν μονογενὴν ὀνόματι Τζακέ, καὶ μίαν κόρην ὀνόματι Μαρία, ἡ ποία ἦτον χήρα, καὶ μίαν πορνικὴν ὀνόματι Λόζε· ὁ αὐτὸς καβαλλάρης ἦτον βισκούντης τῆς χώρας, καὶ πολλὰ ἀγάπαν τὰ κυνηγία, καὶ ἐπαράγγειλεν καὶ ἐφέραν του ἀπὸ τὴν Τουρκίαν μίαν ζυγὴν σκυλλία λαγωνικὰ πολλὰ ὄμορφα· καὶ οὗλοι οἱ καβαλλάριδες ὅλοι κακὰ μετὰ Καρᾶς ἐκλουθοῦσαν τοῦ ρηγός, ὡς γοιὸν ἡ τάξις τοὺς καβαλλάριδες καὶ νὰ παραδιαβάζουν εἰς τὰ κυνηγία. Εὑρισκόμενος ὁ ρήγας εἰς τὸ κυνήγιν, ὁ σκυλλομάνγγος τοῦ αὐτοῦ βισκούντη ἐστρέφετον ἀπὸ τὸ κυνήγιν, καὶ ἐδιάβην ἀπὸ τὴν αὐλὴν τοῦ Ακακίου νὰ πάγῃ εἰς τὸ Μένικον, καὶ εἶχεν τὰ δύο σκυλλία τὰ ὄμορφα, καὶ εἶχεν τα χαρίσει τοῦ Τζάκου τοῦ υἱοῦ του (ὁ) ἄνωθεν σὶρ Χαρρή.
§262.-Ὁ κούντης τῆς Τρίπολις ὁ σὶρ Πιὲρ τοῦ Λουζανία ὁ γνήσιος υἱὸς τοῦ ρηγός, καὶ ἔμπλασεν τοῦ σκυλλομάνγκου καὶ ἀρώτησέν τον: «Τίνος εἶνε
[139]
τοῦτα τὰ λαγωνικά;» Καὶ εἶπεν του : «Ἀφέντη, εἶνε τοῦ ἀφέντη μου τοῦ Τζάκου τε Ζιπλέτ.» Καὶ ἐψηλαφῆσεν τα καλὰ καὶ εἶδεν τα, καὶ ὡς [παιδίος καὶ ἀφέντης] ἐπεθύμησέν τα, καὶ λαλεῖ τοῦ σκυλλομάνγκου: «Δός μου τὰ σκυλλία τοῦτα!» Καὶ ὁ σκυλ- λομάνγκος λαλεῖ του: «Δὲν τορμῶ, διατὶ φοβοῦμαι τὸν ἀφέντην μου· ζήτα τα τοῦ ἀφέντη μου, καὶ κεῖνος θέλει σοῦ τὰ δώσει.» Καὶ [ὁ ἀφέντης ὁ κούντης] ἐμήνυσεν τοῦ Τζάκου τε Ζιπλὲτ νὰ τοῦ τὰ πέψῃ, καὶ νὰ τὸν πλερώσῃ κουρτέσικα. Απολογήθην του καὶ εἶπεν του: «Ἄμε, πὲ τοῦ ἀφέντη σου, πῶς ἐκεῖνον τὸ δὲν ἔχει ἀγαπᾷ νὰ τὸ ἔχη, ἐγὼ δὲν ἀγαπῶ ἐκεῖνον τὸ δὲν ἔχω· διὰ τοῦτον ἂς μοῦ συμπαθίσῃ, καὶ δὲν τοῦ τὰ διδῶ.» Ὁ ἄνωθεν Τζάκες ἐπῆγεν εἰς τὸν ἀφέντην του, καὶ εἶπεν του πῶς ὁ κούντης ἐμήνυσεν διὰ τὰ σκυλλία, καὶ πῶς τὸν ἀπολόγιασεν, καὶ ἀγκρίστην ὁ αὐτὸς σὶρ Χαρρὴν διὰ τὴν ἀπολογίαν τοῦ υἱοῦ του.
§263.-Ἐρχομένου τοῦ βασιλιώτη εἰς τὸν κούντην, καὶ εἶπεν του τὴν ἀπολογίαν τοῦ σὶρ Τζὰκες, ὁ ἀφέντης ὁ κούντης ὁ νέος ἐδάκρυσεν πολλά, καὶ ἔπιασεν τὸ κλάμαν· καὶ ὡς γοιὸν ἔκλαιγεν, [δόξου καὶ τὸν ρήγα] καὶ ἐνέβην τὴν πόρταν τοῦ π(α)λατίου, καὶ ἐγροίκησεν τοῦ υἱοῦ του πῶς ἔκλαιγεν καὶ ἀρώτησέν τον: «Γιὰ τίντα ἀφορφμὴν κλαίεις;» Καὶ ὁ υἱός του ἀποὺ τὸ πολλὺν κλάμαν δὲν ἠμπόρησε νὰ τοῦ ἀπολογηθῇ. Καὶ ὁ ρήγας ἦλθεν πρὸς τὸν καβαλλάρην τὸν μάστρον του καὶ λαλεῖ του: «Τίντα ἔχει ὁ υἱός μου καὶ κλαίγει ἤτζου;» Καὶ ὁ καβαλλάρης λαλεῖ τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη, ὁ Τζάκο τε Ζιπλὲτ ἔχει ἕναν ζευγάριν σκυλλία λαγωνικὰ ὀμορφώτατα, καὶ ἐδιάβην ὁ σκυλλομάνγκος του ἀππὦδε, καὶ εἶδεν τα ὁ ἀφέντης μου καὶ πολλὰ τὰ ἐπεθύμησεν, καὶ ἐζητῆσεν τα τοῦ σκυλλομάνγκου καὶ δὲν τοῦ τὰ ἔδωκεν· ἐμηνῦσεν το τοῦ σὶρ Τζάκες μὲ τὸν βαχλιώτην του, καὶ δὲν ἄκουσε νὰ τοῦ τὰ δώσῃ, καὶ ἔστρεψέν τον, καὶ γιὰ τοῦτον παραπονᾶται καὶ κλαίγει.» Γροικῶντα ὁ ρήγας ἐθυμώθην πολλά, καὶ ἡ
[140]
κακία ἐπιντώθην, καὶ λαλεῖ: «Μὲ μέγαν δίκῃον ἔνι ὁ ἠγαπημένος μου υἱὸς κακόκαρδος!» Καὶ στρέφεται πρὸς τὸν υἱόν του καὶ λαλεῖ του : «Παιδίν μου, [ἔπληξες!] ἐγὼ νὰ μηνύσω τώρα τοῦ κυροῦ του νὰ μοῦ τὰ πέψῃ.»
§264.-Καὶ ἔπεψεν ὁ ρήγας ἕναν φρόνιμον καβαλλάρην εἰς τὸν σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ νὰ τοῦ ζητήσῃ τὰ σκυλλία διὰ τὸν υἱόν του τὸν κούντην τῆς Τρίπολις καὶ νὰ τὸν πλερώσῃ τὸ ξάζουν. Ὁ καβαλλάρης, μωραγάπητος τοῦ υἱοῦ του, καὶ άγάπαν καὶ τὰ κυνηγία, καὶ νὰ φανερώσῃ καὶ ὁ καιρὸς τὴν κακίαν τὴν εἶχαν οἱ ἀφέντες μὲ τὸν ρήγαν, δὲν ἐννοιάστην πόση ζημία καὶ κίντυνος ὅπου μέλλει νὰ τοῦ ἔλθῃ διὰ τόσην μικρὴν ἀποσκότισιν, ὅτι οἱ σκύλλοι εἶνε ὀλλιγόζωτοι καὶ δὲν ἔχουν ζωὴν ὅσον ςʹ χρόνους καὶ ψοφοῦσιν, εἰ δὲ ὁ θυμὸς τοῦ ἀφέντη πολομᾶ πολλὴν ζημίαν εἰς ρέντες, σπιτία καὶ ἕτερα, καὶ ἄλλους ἐμπάζει καὶ ἄλλους κατεβάζει, καὶ πολλοὺς ξηκληρώννει τους ἀποὺ τὰ ἀγαθά τους· ἀποτόλμησεν καὶ εἶπεν τοῦ καβαλλάρη ἁποῦ ἔπεψεν ὁ ρήγας: «Ἄμε, πὲ τοῦ ρηγὸς ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς μου, πῶς ἐκεῖνος θέλει τα διὰ τὸν υἱόν του διὰ τὸ ἀπλαζίριν του, μηδὲν πλήξῃ καὶ ἀρωστήσῃ, καὶ ἐμέναν ψηφᾷ με ὡς γοιὸν κτηνόν, καὶ φονιὰν τοῦ παιδίου μου! ὡς γοιὸν ἐκεῖνος θέλει νὰ θεραπεύσῃ τὸ παιδίν του, ἤτζου καὶ ἐγὼ τὸ παιδίν μου, καὶ στιμιάζει με ὡς γοιὸν πελλόν, νὰ βγάλω τὸ ἀπλαζίριν τοῦ παιδίου μου, καὶ νὰ τὸ δώσω τοῦ παιδίου του· τὰ ποῖα λαγωνικὰ εἶνε δικά του, καὶ ἀνὲν καὶ πάρω τα ἀποὺ τὰ χέρια του θέλει κακοψυχήσει, καὶ φόρτζι νὰ πεθάνῃ· καὶ γιὰ τοῦτον μὴ κάκων᾿μου νὰ τὸ ποίσω· ἀμμέ ἡ Τουρκία κοντά μας εἶνε, καὶ γ-οἱ πραματευτάδες ἐμπαίννουν καὶ κατεβαίννουν, καὶ ἂς δώσῃ λόγον καὶ νὰ τοῦ φέρουν ὅσα θέλει, καὶ ὄχι νὰ πάρῃ τὰ δικά τους ἄλλους, διατὶ θέλω τα διὰ τὸ ἀπλαζίριν μου καὶ τοῦ υἱοῦ μου.» Ὁ καβαλλάρης λαλεῖ του: «Ἀφέντη, βλέπε ὅτι ξεύρεις πῶς ἐμεῖς ἔχομεν νόμον νὰ ᾔμεστεν κρατούμενοι ἕνας τοῦ ἄλλου, καὶ
[141]
τούτη ἡ ἀπολογία δὲν εἶνε καλὴ πρὸς τὸν ἀφέντην τὸν ρήγαν, καὶ ἀνισῶς καὶ πῶ του τοῦτα τὰ λογία χωρὶς κώλυσιν θέλεις κιντυνεύσει, καὶ ἴδες ἐσού!» Ἐκεῖνος λαλεῖ τοῦ καβαλλάρη: «Ἂν ἦτον μόδος νὰ τοῦ δώκαμεν ὅ,τι καὶ ἂν ἔχωμεν, δὲν ἔχει εὐκαρισ(τ)ίαν, διατὶ μισᾷ μας, καὶ ἂς ποίσῃ το χειρόττερον ὅπου νὰ μπορήσῃ.» Ὁ καβαλλάρης ἔστρεψεν τὸν ἀντίλογον πολλά κουρτέσικα εἰς τὸν ρήγα ὅσον ἐμπόρησεν.
§265.-Γροικῶντα τοῦτον ὁ ρήγας καὶ θωρῶντα τὴν χοντροσύνην του, ἐθυμώθην· μοναῦτα ἐκείνην τὴν ὥραν ἔταξεν τὸν σὶρ Χαρρὴν νὰ πάγῃ μὲ τ᾿ἄλογά του καὶ μὲ τ᾿ἄρματά του εἰς τὴν ἐβλέπισιν τῆς Πάφου, καὶ ἔπεψεν καὶ ᾿σιδέρωσεν καὶ τὸν υἱὸν του τὸν Τζάκες καὶ πέμπει τον μὲ μίαν τζάππαν εἰς τὸ χέριν του νὰ σγάφῃ εἰς τὸ χαντάκιν εἰς τὴν Μαργαρίταν, ἤγουν εἰς τὴν Μιτζιρικορδίαν, μὲ τοὺς ἀργάτες ὅπου ἐπολομοῦσαν δουλείαν. Ἀκομὴ ἔπεψε νὰ πάρη τὴν κόρην του τὴν Μαρία τε Τζιπλὲτ νὰ τὴν ἁρμάσῃ μὲ τὸν Καμοὺς τὸν Ράφτην, ἡ ποία ἐχήρευσεν ἀπὲ τὸν σὶρ Γὴν τὸν Βερνήν· ὁ ποῖος Καμοὺς ἦτον χαρκωματᾶς καὶ ἦτον καὶ βαχλιώτης τοῦ σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπή. Ἡ καβαλλαρία ἦτον φρένιμη, θωρῶντα τὸ σκάνταλον τοῦ ρηγὸς καὶ τοῦ πατρός της, έφοβήθην, λαλῶντα πῶς εἰς κακὸν θέλημαν θέλει τελειωθεῖν ἡ δουλεία, ἀφῆκεν τα καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ μοναστήριν ἁποῦ δὲν τὲς ἐθῶρεν τινάς, εἰς την Σάντα Κλέραν, νὰ μείνῃ ὥστη νὰ παύσῃ ἡ κακία· ἐγροίκησεν πῶς θέλει νὰ τὴν αρμάσῃ, εξέ- βην καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ταρτούζαν ε(ἰ)ς τὸ μοναστήριν, καὶ ἐκεῖ ἐχώστην. Ὁ ρήγας ἔβγαλεν τὸν πατέραν της ἀπὸ τὸ βισκουντάτον καὶ ἔβαλεν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Βιλίες.
§266.-Καὶ τῇ κυριακῇ τῇ ιε᾿ μηνὸς ἰαννουαρίου τξη᾿ Χριστοῦ, ἦλθεν ὁ ρήγας ἀπὸ τ᾿ Ἀκάκιν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐγροίκησεν πῶς δὲν εὑρέθην ἡ καβαλλαρία, καὶ ἐγύρε(υ)σέν την ἀκριβά, καὶ ἔπεψεν δυναστικῶς καὶ ἔβγαλέν την ἀπὸ τὸ μοναστήριν,
[142]
καὶ ἔβαλέν την εἰς τὸ κριτήριον, καὶ ἔπεψέν την τοῦ βισκούντη νὰ τὴν μαρτυρίσῃ, ὥς ποῦ νὰ ᾿μολογήσῃ τίς τῆς ἐπαράγκειλεν νὰ πάγῃ εἰς τὸ μοναστήρι νὰ χωστῇ. Εἶπεν τοῦ βισκούντη: «Ἀφέντη, θέλω νὰ ποίσω καλὸν διὰ τὴν ψυχήν μου, καὶ ξηκληρώννω τὸν ἀφέντην μου τὸν ρήγαν μὲ τὸ τουέριν μου καὶ ἂς τὸ πάρῃ εἰς τὸν ὁρισμόν του.» Ὁ ρήγας ὥρισεν νὰ τὴν μαρτυρίσουν, καὶ τόσον τὴν ἐμαρτυρίσαν ὅτι ἐτηγανίσαν καὶ τὰ πόδιά της. Ἡ πτωχὴ ἡ ἀρχόντισσα δὲν ἐλάλεν ἄλλον παρού: «Θεέ, κρίσιν!»
§267.-Καὶ θωρῶντα οἱ ἀφέντες ἐλαλοῦσαν: «Τοῦτα ἐγδεχούμεστα νὰ θωροῦμεν ἀπὦδε καὶ ὀμπρὸς εἰς τὰς κόρες μας καὶ εἰς τοὺς υἱούς μας, καὶ εἰς τὰς κυράδες τὲς χῆρες!» Καὶ πολλὰ ἐδιαφεντεύγετον ἡ ἀρχόντισσα, καὶ ὁ ρήγας δὲν εἶχεν λύπησιν. Καὶ εἰς τὸ ὕστερον ὁ αὐτὸς σὶρ Τζουὰν τε Νεβιλίες ἑρμάστην την, διότι ἦτον καὶ κεῖνος χηράτος.
§268.Πάλε ἐγέννησεν ὁ διάβολος ἄλλον· καὶ ἐγύρεψεν ὁ ρήγας νὰ πάρῃ βουλὴν τίντα νὰ ποίσῃ τοῦ σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλέτ, ὅτι ἀπὸ τὸν θυμόν του πρὶ νὰ βγῇ νὰ πάγη εἰς τὸ τάμαν του, ἔπεψεν καὶ ἔβαλέν τον εἰς τὴν φυλακὴν τοὺς κλέπτες, χωρὶς μεγάλην αὐλήν, καὶ τὸν Τζάκον καὶ τὴν ἀδελφήν του τὴν τάμε Μαρία τε Τζιπλέτ. Καὶ ὅνταν ἐζήτησεν βουλήν, εἶπαν του οἱ παρούνιδες: «Ἄμε ὀλλίγον ἀποὺ ʹξ αὑτόν μας διὰ νὰ συντύχωμεν μεσόν μας, διὰ νὰ σοῦ στρέψωμεν ρεσπόσταν.» Καὶ θωρῶντα οἱ ἀφέντες τὸν ρήγαν γεμάτον κακοσύνην καὶ ὀργήν, ἐπῆγεν ἐξωμέρου· θεωρῶντα οἱ καβαλλάριδες πῶς ἔβαλεν τὸ χέριν του ἀπάνω τοὺς λιζίους χωρὶς δίκαιον ἄπρεπα, ὅλοι ἀντάμα ἀνακατωθῆκαν καὶ ἐθυμώθησαν, καὶ εἴπασιν: «Μίαν φορὰν ἐφανερώθην ἡ κακία τοῦ ἀφέντη μας μετά μας!» Καὶ ἀρχέψαν ὅτοιμα νὰ μελε- τήσουν ἄλλον, καὶ τὸ ἐγίνην ἀφῆκαν το.
[143]
§269.-Καὶ ὅλοι οἱ καβαλλάριδες σηκώννουνται εἰς τοὺς δύο ἀδελφοὺς τοῦ ρηγὸς καὶ λαλοῦν τους: Ἀφέντοι, ξεύ-, ρετε πῶς καὶ ἡμεῖς εἴμεστεν ἕτοιμοι τοῦ ρηγὸς καὶ κεῖνος ἐμᾶς, καὶ εἴμεστεν κρατούμενοι μὲ ὅρκον τοῦ ρηγὸς καὶ ὁ ρήγας ἐμᾶς, καὶ ἐμεῖς ἕνας πρὸς τὸν ἄλλον· τὸ.λοιπόν, ἀφέντοι, τὴν τάξιν τὴν ἐποῖκεν ὁ ρήγας μὲ τὸν σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ καὶ μὲ τὰ παιδιά του, παράνομα τὸ ἐποῖκεν καὶ ἄδικα, ὅτι ἔπεψέν τον εἰς τὴν Πάφον, καὶ πρὶ νὰ πάγῃ ἐφυλάκισέν τον, χωρὶς τὴν αὐλήν του, καὶ τὸ παιδίν του καὶ τὴν κόρην του, καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ, ὅτι ἦτον ἀνθρῶποι του· καὶ μὲ δίκαίον δὲν ἐδύνετον νὰ βάλῃ χέριν ἀπάνω τους, χωρὶς τοὺς αὐθέντες τῆς βουλῆς του. Εἰς τοῦτον ἀγρωνίζομεν ὅτι εἶνε ᾿φίορκος, ἐπειδὴὺἔμοσε νὰ κρατῇ τὲς ἀσίζες καὶ νόμους στερεωμένα· ἐμεῖς εἴμεσθεν κρατούμενοι νὰ διαφεντέψωμεν τοὺς ὁμοίο(υ)ς μας!» Τότε [εἶπαν τοῦ ρηγός,] καὶ λαλεῖ του ὁ ἀδελφός του ὁ πρίντζης: «Ἀφέντη, φαίνεταί μας ὅτι μὲ δίκαιον ἐποῖκες τοὺς λιζιούς σου ἐκεῖνον τὸ ἐποῖκες χωρὶς νὰ τὸ δώσῃς τῆς μεγάλης σου αὐλῆς καὶ νὰ τὸ γροικήσουν καὶ νὰ τὸ κρίνουν, καὶ πάγεις κατὰ πρόσωπα τοὺς νόμους καὶ τῶν ἀσίζων καθὼς ἔμοσες εἰς τὸ στέψιμόνς σου, ὅτι εἶνε ὅμοιοί σου εἰς τὸν ὅρκον τους.»
§270.-Γροικῶντα τοῦτον ὁ ρήγας ἐθυμώθην καὶ συντυχάννει του ἄσχημα καὶ χοντρὰ λογία, καὶ ὁ πρίντζης ἐμούλλωσεν, καὶ [ὁ μικρὸς ἀδελφὸς] εἶπεν τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη, εἶσαι πολλὰ θυμωμένος, καὶ ἐσκοτίσθ(ησ)αν οἱ ἀφθαλμοί σου καὶ δὲν θωρεῖς τὸ πρᾶμαν πῶς πάγει· παρακαλοῦμέν σε ὡς ἀφέντης μας νὰ στραφῇς μὲ γλυκὺν βλέμμαν εἰς αὑτῆς μας, κατὰ τὰς παλαιὰς ἀσίζες, συνήθια, καὶ κουστούμια τοῦ αὐτοῦ ἐντίμου ρηγάτου.» Ὁ ρήγας ἀποστρίγκισέν του καὶ ἐτίμασέν τον καὶ κεῖνον καὶ τὴν γεναῖκαν του, καὶ εἶπεν του πολλὰ ἄσχημα λογία. Καὶ ὁ δαίμων ἐχαίρετον· καὶ ἐτίμασεν καὶ ἀντροπίασεν ὅλους τοὺς καβαλλάριδες.
[144]
§27Ι.-Ἐκεῖ ἄρχεψεν τὸ δεντρὸν τῆς μισιτείας. Θωρῶντα τόσον θυμωμένον τὸν ρήγα, επῆραν ὁρισμὸν νὰ πᾶσιν, καὶ εἶπαν του: «Ἀφέντη, μηδὲν ἔχῃς ἔννοιαν, καὶ ἀπόψε, θέλομεν τὰ καταμασήσειν καὶ θέλομεν φέρειν καὶ τὲς ἀσίζες, ἀνισῶς καὶ εὕρωμεν καὶ κανέναν κεφάλιν περὶ τούτου, καὶ θέλομεν τὸ φέρειν τῆς ἀφεντιᾶς σου.» Ὁ ρήγας ἐταπεινώθην καὶ ἐκοίμισεν τὸν θυμόν του, καὶ λαλεῖ τους: «Βάλετέ το εἰς γράψιμον καὶ φερτέ μου το αὔριον ὀμπρός μου νὰ τὸ ᾿δῶ.» Τότε ἐπήγασιν, καὶ ἦτον πολλὰ θυμωμένοι καὶ ἀνγκρισμένοι ἀπὲ τὰ ἄπρεπα λογία τοῦ ρηγὸς καὶ ἀντροπὴν ὁποῦ τοὺς ἐπολόμαν ἔμπροσθεν τοὺς παρκάτω ἀνθρώπους· καὶ ἐπῆραν ὁρισμὸν καὶ ἐξέβησαν ἀπὸ ᾿μπρός του. Ἅνταν ἐκατέβησαν τ᾿ ἀδελφία τοῦ ρηγὸς νὰ καβαλλικεύσουν, ἀκλουθῆσαν τους πολλὺς λαὸς ἀπὸ τοὺς καβαλλάριδες καὶ ἐκατέβησαν ὡς κάτω ᾿ς τὸ περρούνιν τῆς καθολικῆς σκάλας ὅπου καβαλλικεύγουν· ἐκεῖ ἀννοῖξαν τὸ στόμαν τους καὶ εἶπαν τῶν ἀδελφίων τοῦ ρηγός: «Εὐχαριστοῦμεν τοῦ θεοῦ, ὅτι ἤτζου σᾶς ἐστιμίασεν ὁ ἀδελφός σας ὡς γοιὸν χωργιάτες, καὶ ἀνισῶς καὶ δὲν θέλετε νὰ τὸν ἀλλάξετε, ὁ θεὸς νὰ ποίσῃ κρίσιν, καὶ [ἡ ἁμαρτία εἶνε] ἀπάνω σας καὶ ἀπάνω τῶν παιδίων σας.»
§272.-Καὶ μετὰ τὸ καβαλλίκεμαν, ἐποῖκαν δῆμαν καὶ ὅρκον καὶ σασμὸν μεσόν τους, καὶ ἐδῶκαν λόγον ν᾿ ἀγρυπνίσουν ἐκείνην ὅλην τὴν νύκταν, τίντα μέλλει νὰ γινῇ μὲ τὸν ρήγαν, διὰ νὰ τοὺς φοβηθῇ καὶ νὰ τοὺς κρατῇ εἰς τὸ πρῶτον τους συνήθιν, καὶ ν᾿ ἀποβγοῦν καὶ ἀπὸ τὴν αντροπὴν ὁποῦ τοὺς ἐπολόμαν ὅλους καὶ πασανοῦ καθημέρα· καὶ πάλε ἐμόσα νὰ μηδὲν χωρισθοῦν μεσόν τους [ὡς αὔρι,] καὶ μὲν ἀλλάξουν τὸ θέλημάν τους, καὶ εἶπαν: «Ἅρχοντες, εἴδετε πῶς ὁ ρήγας ἐτζάκκισεν τοὺς ὅρκους τοὺς εἶχεν μεσόν του καὶ μεσόν μας! Ἐπειδὴ ᾿τιμάζει τοὺς ἀδελφούς τους ὡς γοιὸν τοὺς φαρράσιδές του, τίντα ᾿ννοιάζεσθε καὶ μᾶς θέλει-ν ποίσειν; Διὰ τοῦτον ἐμεῖς εἴμεστεν ἐβγαρμένοι
[145]
ἀπὸ τὸ δῆμμαν τοῦ ὅρκου ὅπου ἐποίκαμεν μεσόν του καὶ μεσόν ἐπειδὴὺ τόσον ἐσουπερπιάστην ἀφ᾿ ὃν ἦλθεν ἀπὸ τὴν Φρανγκίαν, καὶ ἐτζάκκισεν καὶ ἀντροπίασεν τὸν ὅρκον του ἀποὺ τὴν μεγάλην μισητείαν ἁποῦ μᾶς μισᾶ· προυμουτιαζόμεν σας, ἄλλον τόσον εἶνε μισισμένος ἀποὺ ᾿ξ αὑτῆς μας!» Ὁ πρίντζης καὶ ὁ κοντοσταύλης ἐφάνουν(τάν) τους καλὸν τὰ λογία τοὺς καβαλλάριδες καὶ ἐστερεῶσαν τα μὲ τὸν ὅρκον τους.
§273.-Καὶ ἅνταν ἐβγῆκαν ἀπὸ τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην, ὁ μισὲρ Τζουὰν Μουστρής, τὸν ἐψήλωσεν ὁ ρήγας καὶ ό ἀμιράλλης τὸν ἔκτισεν, καὶ ἀγάπαν τον πολλά, ὁ ποῖος ἦτον φρόνιμος καβαλλάρης, ἐννοιάστην πῶς τὸ τέλος τοῦτον τὸ ἀρχεύτην, ὁ ρήγας εὔκολα δὲν ᾿ταιργιάζει τούτην τὴν ταραχήν· ἐλυπήθην πολλὰ καὶ [ἐβουλήθην μὲ ἔννοια] νὰ βάλῃ σκοπὸν νὰ γιατρεύσῃ τούτην τὴν πληγήν, ὅτι τὰ νήματα τῆς τέχνης ἦτον ἄκλωστα· καὶ λαλεῖ τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη μου, ἐλεμονήθου με, καὶ τίποτε θέλω ν᾿ ἀθθυμίσω τὴν ἀφεντίαν σου, καὶ γροικῆσε μου, καὶ ἀνίσως δὲν τὸ πῶ ὡς γοιὸν πρέπει, ἡ ἀφεντιά σου ὅπου σοῦ ἐχάρισεν ὁ θεὸς τὸν νοῦν καθαρὸν θέλεις ἀκροθεῖν τὴν ὑπόθεσιν, καὶ δὲν θέλουν εἶσταιν χαμένα· παρακαλῶ σε, μηδὲν μοῦ ὀργισθῇς εἰς κανέναν λόγον ἁποῦ νὰ πῶ ἄπρεπον.» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Πέ, καὶ μὲν φοβηθῇς.» Λαλεῖ του: «Ἀφέντη μου, ἀποὺ πολλοὺς σοφοὺς ἤκουσα, ἀπὸ παλαιὰν ταραχὴν καὶ μάχην γεννᾶται ἔχθρα, καὶ ἀπὸ ἔχθραν γεννᾶται μῖσος, καὶ ἀπὸ τὴν μισητείαν διαβαίννουν τὴν ἐντολὴν τοῦ θεοῦ καὶ ἀλλάσσουν οἱ κακοὶ λογισμοὶ καὶ κακιὲς συνείδησες τῶν ἀνθρώπων, καὶ μεταστρέφουνται εἰς τὰ πάθη μὲ πεῖσμαν· διὰ τοῦτον φαίνεταί μου νὰ δώσῃς τόπον τοὺς κακούς. Οἱ ἀφέντες μου οἱ ἀδελφοί σου ἐπῆγαν ἀππὦδε πολλὰ ἀνκρισμένοι καὶ ἀντροπιασμένοι ἀξ αὑτόν σου, καὶ εἶνε καὶ οὗλοι σου οἱ συνγκενάδες σου μετά τους καὶ πολλοὶ καβαλλάριδες, καὶ πρὶν κοιμηθοῦν
[146]
ἀνγκρισμένοι καὶ νὰ ᾿ννοιαστοῦν κανέναν κακόν, ὁποῦ μὲν τὸ δώσῃ ὁ θεός, παρακαλῶ σε νὰ τοὺς μηνύσῃς νὰ ἔλθουν, καὶ καλὰ καὶ ὄμνοστα λογία νὰ καταπαύσῃς τὸν θυμόν τους, καὶ ὡς φρένιμος θέλεις σιγουργιάσειν τὴν καρδιάν τους καὶ θέλεις ἐβγάλειν τὸν θυμὸν ἀποὺ ᾿ξ αὑτῆς τους, καὶ θέλεις τοὺς βάλειν ἀποὺ κακὸν εἰς καλόν.»
§274.-Τοῦτος ὁ λόγος πολλὰ ἄρεσεν τοῦ ρηγός, καὶ λαλεῖ του: «Καλὰ τὸ ἐννοιάστης ὅμως ἄμε ὡς τοὺς ἀδελφούς μου καὶ πέ τους νὰ ἔλθουν ὡς ὧδε διὰ τίποτε χρῆσιν, τίποτε ζήτημαν εἰς τὸ μερτικὸν τῆς βουλῆς ὁποῦ θέλου νὰ ποίσουν τούτην τὴὺνύκταν εἰς τὴν ἀφορμὴν ὁποῦ ἐγὼ ἐτάνυσα.» Ὁ καβαλλάρης ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἀναγκάστη νὰ τοὺς ἐφτάσῃ, καὶ τρέχει καὶ πάγει ὡς τὸν Ἅγιον Γεώργιον τῶν Ὀρνιθίων, ὅπου πουλοῦνται τὰ νήματα τὰ πανπακερά· καὶ [κοντὰ εἰς τὴν γωνίαν] εὑρίσκεται μία γούρνα μαρμαρένη καὶ εἶνε ἄξαμος τοῦ μόδι τῆς Λευκωσίας, καὶ τοῦτον γράφω το διὰ ἀθύμησιν καιροῦ καὶ τόπου. Τὸ λοιπὸν ἐκόντεψέν τους ἐκεῖ ὁ ἀμιράλλης καὶ χαιρετᾷ τους· οἱ καβαλλάριδες θωρῶντα τον πῶς ἔρχετον, λαλοῦν τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ ρηγός: «᾿Δέτε πῶς ἔπεψε νὰ σᾶς παρακαλέσῃ, διὰ νὰ πᾶτε νὰ μερώσῃ μετά σας, καὶ αὔρι νὰ σᾶς ποί(σῃ) χειρόττερα παρὰ ᾿ποῦ σᾶς ἐποῖκεν, καὶ θέλετε εἶσθαιν ἀντροπιασμένοι ὅληνς σας τὴν ζωήν, ὅτι ὀπίσω εἰς τὴν ἀντροπὴν ὅπου σας ἐποῖκεν, ἔπεψεν τώρα νὰ μᾶς κρατῇ ὡς ἀφέντες ὅπου σᾶς ἔποῖκεν, ἔπεωεν τώρα νὰ σᾶς κολακέψη ὡς γοιὸν τὰ κοπελλία, καὶ ἀππὦδε καὶ ὀμπρὸς νὰ μᾶς κρατῇ ὡς κτηνὰ καὶ μωρούς, καὶ νὰ παγαίνετε ἀπὸ καλὸν εἰς χειρόττερον· εἰ δὲ καὶ θέλετε νὰ ποίσετε ὡς φρίνιμοι, ὡς ἀφέντες ὅπου εὑρίσκεσθε, ἀλαμᾶς νὰ σᾶς ἀγρωνίσουν οἱ παρχατώττεροι ἀνθρῶποι, ἀποδιαβάσετέ τον, καὶ ἔλατε μετά μας κατὰ τὸν ὅρκον σας, [διὰ νὰ καταπαύσῃ εἰς καλλίττερον.»] Καὶ εἰς τὴν αὐτὴν τάξιν ἐκουντεντιάσαν οἱ ἄρχοντες.
[147]
Τότε ἐκόντεψεν ὁ ἀμιράλλης κοντὰ τοὺς ἀφέντες καὶ ἐχαιρέτησέν τους ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ ρηγός, καὶ ἐστάθησαν ὀμπρὸς εἰς τὸν Ἁγιον Γεώργιον· καὶ ἅνταν ἐχαιρετῆσαν, ἄρχεψεν ὁ ἀμιράλλης καὶ λαλεῖ τους:
§275.-Ἀφέντες, ό ἀφέντης μου ὁ ρήγας ὁ ἀφέντης ὁ ἀδελφός σας ζητᾷ σας καὶ θέλει σας νὰ σμίξη ἄλλον ζήτημαν κρυφὸν κοντὰ εἰς ἐκεῖνον, καὶ ἀνισῶς καὶ ἀγαπᾶτε τον, στραφῆτε νὰ σᾶ(ς) συντύχῃ καὶ πάλε θέλετε πάγειν.» Οἱ ἄρχοντες μὲ θυμὸν καὶ πλῆξιν καὶ πρικρίαν δὲν ἐθελῆσα νὰ στραφοῦν, ἀμμὲ λαλοῦν του: «Ἀφέντη ἀμιράλλη, στράφου εἰς τὸν ρήγαν καὶ ρικουμαντίασ᾿ μας εἰς αὑτόν του, καὶ ἔχομεν μεγάλην ἔννοιαν διὰ τὴν ἔννοιαν τῆς βουλῆς καὶ πέτε τοῦ το, καὶ πᾶμεν ὅλην τὴ νύκτα νὰ κοπιάσωμεν καὶ νὰ ποίσωμεν τὸ θέλημάν του εἰς τίποτε μόδον ὠφέλ(ι)μον ὅπου νὰ μπορήσωμε, καὶ κεῖνο τὸ νὰ γρωνίσωμεν θέλομεν τὸ βάλειν εἰς γράφος καὶ τὸ πωρνὸν θέλομεν τὸ φέρειν.» Τὸ λοιπὸν ὁ ἀμιράλλης λαλεῖ τους: «Διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ στραφῆτε ὀπίσω, καὶ μηδὲν θελήσετε νὰ χαροῦν οἱ ἐχθροί σας, ὅτι τοὺς ἀγγέλους εἶνε ἁποῦ δὲν σκανταλίζουνται· το λοιπὸν ἀνὲν καὶ ὁ ἀδελφό σας ἐσύντυχέν λογία ἄπρεπα, πρέπει ἐσεῖς ὡς γοιὸν περίτου παιδίοι παρὰ κεῖνον, δίκαιο νὰ τὸν βαστάξετε ὡς γοιὸν μεγαλλήττερον ἀδελφὸν καὶ ἀφέντης σας, διὰ τὸν στέφανον ὁποῦ φορεῖ.» Καὶ κεῖνοι εἶπαν του: «Εὔκαιρα κοπιάζεις!» Καὶ ἐπήγασιν εἰς τὸ χανού- τιν τοῦ Γιαφούνη. Καὶ πολλὰ τοὺς ἐσύντυχεν, καὶ κεῖνοι δὲν ἐκουργιάσαν, καὶ εἶπαν του: «Δὲν τὸ διδεῖ ὁ καιρὸς ὅτι νὰ στραφοῦν οἱ καβαλλάριδες καὶ νὰ σκορπιστοῦσιν, καὶ νὰ μὲν πληροφορήσωμεν τὸ θέλημαν τοῦ ρηγός, καὶ δὲν ὠφελᾷ.» «Ἀμμὲ τώρα, ὡς γοιὸν εὑρισκούμεθα νὰ πᾶμεν ἔσσω μου,» εἶπεν του ὁ πρίντζης, «καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ μὲν σκαλευτοῦμεν ὅσ᾿ ὥς που νὰ τελειωθῇ ἡ βουλή, καὶ καλὰ πωρνὸν θέλει τὸ ᾿δεῖν· καὶ τὸ ὥρισε νὰ πιντωθῇ τὸ θέλημάν του, θέλει μᾶς τὸ πεῖν, καὶ θέλομεν τὸ ἰδεῖν, καὶ ρικουμαντίασ᾿ μας εἰς
[148]
τὴν ἀφεντιάν του.»
§276.-Θεωρῶντα ὁ καλὸς καβαλλάρης πῶς τίποτε δὲν ἐφέλαν, ἀποχαιρέτησέν τους καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν ρήγα. Θεωρῶντα ὁ ρήγας τὸν ἀμιράλλην πῶς ἐστράφην χωρὶς τοὺς ἀδελφούς του, ἐπικράνθην καὶ εἶπεν του: «Πῶς ἔν᾿ τ᾿ ἀδέλφιά μου; διατί δὲν τοὺς ἔφερες;» Καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἔφτασά τους εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον καὶ πολλὰ τοὺς εἴπουν ἀπὸ τὴν μερίαν σου καὶ ἔπαρακάλεσά τους, καὶ δὲν ἐθέλησαν, διὰ τὴν εὐλογημένην βουλὴν ὅπου τοὺς εἶπες νὰ ποίσουν, καὶ διὰ νὰ μηδὲν ξηλωθοῦν, καὶ τὸ πρωῒ μέλλει νὰ τελειωθῇ· καὶ μήπως καὶ κακοφανῇ σου, ἐφάνην ὅλους ἀντάμα νὰ πᾶσιν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ ἀφέντη τοῦ ᾿δελφοῦ σου τοῦ πρίντζη, καὶ ἀπὸ ᾿κεῖ μηδὲν σκαλευτοῦν ὥς που νὰ ποίσουν ἀπόφαν τὸ μέλλει νὰ γινῇ, καὶ ταχία, ἀν τὸ δώσῃ ὁ θεός, θέλουν τὸ φέρειν ἔμπροσθέν σου, καὶ θέλεις ἰδεῖν τὴν ἀπόφαν, καὶ ρικου- μαντιάζουνται εἰς τὴν ἀφεντιάν σου.» Γροικῶντα τοῦτον ἐφάνην καλὸν τοῦ ρηγός.
§277.-Οἱ δὲ ἄρχοντες οἱ καβαλλάριδες καὶ οὗλοι τῆς βουλῆς ἐσωρεύτησαν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ πρίντζη καὶ ἐφιλονεικοῦσαν ὅλην τὴ νύκταν διὰ τὸν ρήγα· καὶ εἶπαν οἱ καβαλλάριδες τους ἀδελφοὺς τοῦ ρηγός: «Τίντα δίκαιον ἔχει ὁ ρήγας μετά σας, ὁποὖστε ρηγάδες ὡς γοιὸν ἐκεῖνον; Δὲν σᾶς λείπει παρὰ ὁ στέφανος νἆστε ὡς γοιὸν ἐκεῖνον· νὰ σᾶς ᾿τιμάζη καθημερινὸν [ἔμπροσθεν τοὺς ἄτυχους ἀνθρώπους,] πῶς θέλει σᾶς στιμιάσειν ἄλλην φοράν; Καὶ τίντα δίκαιον ἔχει μὲ τους ἀνθρώπους του τοὺς λιζίους νὰ τοὺς βάλῃ εἰς τὴν φυλακὴν χωρὶς τὸν φανὸν τῆς βουλῆς του, καὶ χωρὶς νὰ γρωνίσῃ καὶ ἔχει δίκαιον; ὅτι διὰ τὴν ἀλήθειαν καὶ διὰ τὸν ὄρδινον καὶ νόμον τῶν ἀσίζων, τὲς ποῖες ἔμοσε νὰ τὲς βλεπίσῃ καὶ νὰ τὲς φυλάξῃ, ἀξαπολύσαν οἱ γονεῖς μας τὸ δικόν τους καὶ τὲς κλερονομιές τους καὶ ἦλθαν εἰς τὸ νησσὶν
[149]
τοῦτον, πρὸς μικρὴν ἀνάπαυσιν, καὶ ἐποῖκαν σασμοὺς καὶ νόμους μεσόν τους· τώρα ὁ ρήγας ἐπῆγεν κατὰ πρόσωπα τοὺς νόμους καὶ τῶν ἀσίζων· πῶς εἶνε τοῦτον; Καὶ ἐφυλάκισεν τὸν σὶ(ρ) Χαρρὴν ὁ ποῖος εἶνε ἄνθρωπος λιζίος, καὶ εἴμεστεν κρατούμενοί ὁ εἶς ὑπὲρ τοῦ ἄλλου εἰς πίστιν· ἀκομὴ ἐπῆρεν τὸν υἱόν του τὸν Τζακές, ὅπου εἶνε πρῶτος έκδεχόμενος τοῦ ψουμιοῦ τοῦ κυροῦ του, καὶ ἔχει καὶ τοῦτος τόσην ἐλευθερίαν ὡς γοιὸν τὸν πατέραν του κατὰ τὰ συνηθία καὶ ἀσίζες τοῦ αὐτοῦ ρηγάτου· πάλε τὴν τάμου Μαρία τε Ζιπλὲτ τὴν κόρην του, καβαλλαρίαν γυναῖκαν τοῦ σὶρ Γὴ τε Βερνή· [τὴν ποίαν ὅταν θελήσῃ νὰ τὴν ἁρμάσῃ, νὰ ᾖνε δουλεμένη ἡ δούλευσι τοὺς καβαλλάριδες.] Γινίσκεται τοῦτον μὲ τὴν αὐλήν, τουτἔστιν γʹ καβαλλάριδες λιζίους, ὁ ἕνας εἰς τὸν τόπον τοῦ ρηγός, καὶ οἱ δύο ἡ αὐλὴ καὶ ὁ γραμματικὸς τοῦ μαρτζασίου· διαβαίνοντα ἕνας χρόνος ἀπὸ τὸν θάνατον τοῦ ἀνδρός της τοῦ ἀποθαμμένου, καὶ νὰ τῆς δώσου ν(ὰ) γροικήσῃ τὸ θέλημαν τοῦ ρηγός· ὁ ἀφέντης ὁ ρήγας εἰς ὅλα τὰ πράματα θέλει νὰ ὁρίσῃ διὰ νὰ δουλευτῇ ἀπὸ τοὺς λᾶς ὅπου ἔχουν ἀποὺ τὰ καλά του εἰς τὸ αὐτὸν νησσὶν κατὰ τὴν ἀσίζαν, ῾διὰ τοῦτον ἀνοματίζομέν σου τὸν ὀδ(εῖνα)ν καὶ τὸν ὀδ(εῖνα)ν.᾿ Καὶ νὰ τῆς ἀνοματίσουν γʹ καβαλλάριδες νὰ ᾖνε τιτοίας γενεᾶς ὡς γοιὸν τὴν δικήν της ἢ τὴν γενιὰν τοῦ ἀνδρός της ὅπου ᾿πέθανεν, καὶ νὰ διαλέξῃ ἕναν ἀπὸ τοὺς γ᾿ ὅποιον θέλει νὰ πάρῃ ν᾿ ἁρμαστῇ. Ἡ ἀρχόντισσα ἐκδέχεται καιρὸν νὰ ζητήσῃ διὰ ν᾿ ἀπολογηθῇ, διὰ νἄχῃ τὴν βουλήν τους. Καὶ διαβαίνοντα ὁ καιρός, καὶ ἡ ἀρχόντισσα δὲν διαλέξη, τότες ἔχει πογέριν ὁ ρήγας νὰ τὴν ἁρμάσῃ μὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς γʹ τοὺς ἄνωθεν, ὡς γοιὸν θέλει ὁ ρήγας. Ἀμμὲ ὁ ρήγας θέλει νὰ τὴν ἁρμάσῃ μ᾿ ἕναν ράφτην. Διὰ τοῦτον φαίνεταί μας εἰς πᾶσα δικαιοσύνην, δὲν εἶνε δίκαιο νὰ τὸ στερεώσωμεν. Ἀμμὲ νὰ μᾶς γροικήσετε νὰ ποίσετε τὸ θέλημάν μας, καὶ μεῖς μὲ τὴν βοήθειάν σας νὰ τὸν ἀρεστιάσωμεν, νὰ τὸν τριγυριάσωμεν, καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ νὰ μὲν σκαλέψῃ ὥς που νὰ μᾶς προμουτιάσῃ
[150]
εἰς τὴν πὶστιν του νὰ μᾶς κρατῇ καὶ νὰ μᾶς ὁδηγᾷ κατὰ τὲς ἀσίζες μας, τὲς ποῖες οἱ μακαρισμένοι ρηγάδες οἱ προκάτοχοί του ἐποῖκαν τοῦτα τὰ καλὰ συνηθία τοῦ αὐτοῦ ρηγάτου· εἰ δὲ ἀλλοίως, πασαεῖς ἀποὺ μᾶς ν᾿ ἀφήσωμεν τὸ ρηγάτον καὶ νὰ πᾶμεν νὰ γυρέψωμεν τὸ ριζικόν μας ὅπου νὰ μᾶς ὁδηγήσῃ ὁ θεός.»
§278.-Τούτη ἡ βουλὴὺ καλὰ ἄρεσεν τοῦ πρίντζη καὶ τοῦ κοντοσταύλη, καὶ ἐκάτζα νὰ φᾶσιν, νὰ δειπνήσουν· καὶ ἅνταν ἐδειπνῆσαν, καὶ ἐππέσα νὰ κοιμηθοῦσιν εἰς τὸ μέγαν παλάτιν ὅπου ἐκάθουνταν, ἔφτασεν ὁ καιρὸς ὅπου ὁ ἐχθρὸς ἐθέλησε νὰ ᾿σσοδιάσῃ τοὺς καρποὺς τοὺς ἔβαλεν εἰς τὴν καρδιάν τους, νὰ σκοτώσουν τὸν ρήγαν. Θωρῶντα ὅτι τ᾿ ἀδελφία τοῦ ρηγὸς ἦσαν εἰς τὴν συντροφιάν τους, ἐγινῆκαν ἀπό- τορμοι καὶ ἐβουλεύτησαν μεσόν τους καὶ εἴπασιν: «Ἄρχοντες, εἶνε ἀλήθεια καὶ εἴπαμεν τοὺς ἀφέντες τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ ρηγός, πρῶτο ν᾿ ἀρεστιάσωμεν τὸν ρήγαν καὶ νὰ μᾶς προμουτιάσῃ νὰ μᾶς κρατῇ ὡς γοιὸν πρέπει· νὰ τὸν ἀφήσωμεν, ὅλοι θέλομε ν᾿ ἀποθάνωμεν· ἔμοσεν ἑπτὰ φορὲς πρωτήττερα παρὰ νὰ στεφθῇ, καὶ τότες τὸν ἐφόρησεν καὶ ἐλησμόνησεν τοὺς ὅρκους του καὶ πάγει κατὰ πρόσωπα τῶν ἀσίζων καὶ τοῦ θεοῦ ὅπου ἔμοσεν· τίς νὰ ᾿μπιστευθῇ τοῦ ὅρκου του πλέον, καὶ τὰ προυμουτιάσματά του ἀπὦδε καὶ ὀμπρός;» Οἱ δελοιποὶ εἶπαν: «Καλῶς λαλεῖτε· προυμουτιάζω σας δὲν εἴμεστεν κρατούμενοι, ἀφ᾿ ὃν ἐτζάκκισεν τὸν ὅρκον του· ἀμμὲ στέκοντα ἔμπροσθέν του νὰ τὸν σκοτώσωμεν.» Ἄλλοι εἶπα: «Νὰ πᾶμεν ἀργὰ εἰς τὸ σπίτιν του, καὶ ὡς γοιὸν κοιμᾶται νὰ τὸν σκοτώσωμεν, καὶ ν᾿ ἀναγκάσωμεν τοὺς ἀδελφούς του, καὶ νὰ καβαλλικεύσωμεν τὴν αὐγήν· καὶ οὕτως θέλομεν τελειώσειν ἐκεῖνον τὸ συντυχάννομεν, ἀλλοίως μήπως καὶ οἱ ᾿δελφοί του ἀποκτείνουν μας.» Ἄλλοι εἴπασιν: «Ἂς τὸ ποίσωμεν· ἀμμὲ παρακαλοῦν καὶ τ᾿ ἀδελφία του νὰ τοῦ ἀποβγοῦν.» Χωρὶς τῶν ἀδελφιῶν του ἐξηγοῦνταν, καὶ δὲν ἤξευραν τίποτε ἀπὸ τὴν βουλὴν
[151]
τούτην. [Ὁ λόγος λαλεῖ: τόσην πέναν ἔχει] ἁποῦ κρατεῖ τὸ πόδιν τοῦ ᾿ριφίου, ὡς γοιὸν ἐκεῖνον ὁποῦ τὸ γδέρνει. Τὸ λοιπὸν τὸ μεσανυκτικὸν ἀναγκάσαν τοὺς ἀφέν- ες νὰ ὁρίσουν διὰ νὰ σελλώσουν καὶ νὰ πέψου νὰ ἐβγάλουν τοὺς φυλακισμένους καβαλλάριδες καὶ νὰ τζακκίσουν καὶ τὰ σίδερα ἀποὺ τὰ ποδία τους, τοῦ Τζάκο τε Ζιπλὲτ καὶ τῆς Μαρία τε Ζιπλέτ, ὡς γοιὸν ἐγίνετον.
§279.-Πάλι νὰ στραφοῦμεν εἰς τὸν ρήγα. Ὅνταν ἐτελείωσεν τὲς δουλειές του, ἐκάτζε νὰ φᾷ νὰ δειπνήση πολλὰ πικραμμένος, τῇ τρίτῃ τῇ ιςʹ ἰαννουαρίου ατξηʹ Χριστοῦ, τὴν παραμονὴν τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου. Οἱ ποῖοι θεωρῶντα τὸν ρήγα ὁτοσαῦτα θυμωμένον ἐποῖκεν τὸν ἐμαυτόν του καὶ ἦτον ἄρρωστος, καὶ πολλοὶ καβαλλάριδες μετά του. Ὁ ρήγας ἐνήστευγεν τὴν παραμονὴν τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου, [καὶ ὀπίσω εἰς πολλοὺς μίσους ἐφέραν του ἀγρελλία,] καὶ ὁ βαχλιώτης του ἐζήτησεν λάδιν νὰ βάλῃ εἰς τʹ ἀγρελλία, καὶ ἐλησμόνησα ν᾿ ἀγοράσουν, καὶ τὰ χανουτία ἐσφαλίσαν ὅτι ἦτον ἀργά· καὶ ὁ ρήγας ἐγδέχετο νὰ τὰ φέρουν ὀμπρός του· θωρῶντα πῶς δὲν τὰ ἐφέραν, εἶπεν: «Εἰς τ᾿ ὄνομαν τοῦ θεοῦ τοῦτα τ᾿ ἀγρελλία φέρνετέ τα!» Καὶ ὁ βαχλιώτης εἶπεν του: «Ἀφέντη, λάδιν δὲν ἔχουν, καὶ οἱ μυροψοὶ έσφαλίσαν, καὶ πῶς ἐλησμονῆσα νὰ φέρουν ἀνωράς, καὶ ἂς ἔχουν συμπάθειον.» Ὁ ρήγας ἀγκρίστην, ἔχοντα καὶ ἦτον θυμωμένος καὶ φουσκωμένος, καὶ εἶπεν: «Τοῦτον ἐποῖκεν μοῦ το ὁ ἐμπαλὴς τῆς αὐλῆς μου διὰ πεῖσμαν.» Καὶ πέμπει μοναῦτα καὶ βάλλει τον εἰς τὴν φυλακήν, καὶ ἐφοβέρισέν τον ὅτι τὸ πωρνὸ νὰ κόψη τὴν κεφαλήν του. Τὸν ποῖον ἐβγάλαν τον ἅνταν ἐβγάλαν καὶ τοὺς ἄλλους· καὶ ἦλθαν ὅλοι ἀπὸ τὴν φυλακὴν ἔσσω τοῦ πρίντζη, καὶ ἐξηγήθησάν του εἴ τι ἐγίνετον.
§280.-Καὶ τὴν τετράδην τῇ ι ζʹ ἰανουαρίου ατξη ʹ Χριστοῦ καλὰ ταχία ἦλθαν ὅλοι οἱ καβαλλάριδες εἰς
[152]
τὴν συντροφιὰν τοῦ πρίντζη καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του εἰς τὸ ρηγάτικον ἀπλίκιν καὶ ἀπεζεῦσαν εἰς τὸ περροὺνιν, καὶ ἐνέβησαν τὴν σκάλαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν λόντζαν μὲ ὅσους ἦσαν εἰς τὴν φυλακήν. Τότες ἀκτυπᾷ ὁ πρίντζης τὴν πόρταν πιδεξία· ἡμέρα τοὺς λουχιέριδες ἦτον τοῦ Τζιλὲτ τε Κορναλίε· ἄνοιξεν, καὶ ὅταν ἐνέβησαν οἱ ἀδελφοὶ τοῦ ρηγὸς ἐνέβησαν ὅλοι ἀντάμα. Ἐγροίκησεν ὁ ρήγας τὴν ἀναμιγὴν καὶ ἐσηκώθην ἀπὸ τὸ κρεβάτιν καὶ λαλεῖ: «Ποῖγοι εἶνε τοῦτοι ὅπου ἦλθαν;» Ἡ τάμου Τζίβα τε Σκαντελίε, ἡ καύχα του ὁποῦ: ἐκοιμᾶτον μετά του, εἶπεν του: Τίς θέλει εἶσταιν παρὰ τ᾿ ἀδελφία σου;» Καὶ ἐσκουλλίστην ἡ ἀρχόντισσα τὴν κότταν της καὶ ἐξέβην ἔξω εἰς τὴν λόντζαν καὶ ἐκατέβην εἰς τὸ σέντε· καὶ ἐκεῖ ἐκείθουνταν σέλλες τῶν τζούστων· καὶ ἐσφαλίσαν τὴν δράππαν. Ὁ πρίντζης θωρῶντα τὴν τάμου Τζίβαν πῶς ἐβγῆκεν ἀπὸ τὸ πλευρὸν τοῦ ρηγός, ἐνέβην εἰς τὴν τζάμπραν τοῦ ρηγὸς καὶ ἐχαιρέτησεν τὸν ρήγαν· καὶ ὁ κοντοσταύλης δὲν ἐνέβην ἔσσω, οὐδὲ ὁ πρίντζης ἔθελε νὰ μπῇ, ἀμμὲ οἱ καβαλλάριδες τὸν ἐβιάσαν καὶ ἐμπῆκεν, ὅπου ἄλλον ἐννοιάζουντα. Τότε λαλεῖ τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη, καλημέρα πάνω σου.» Καὶ ὁ ρήγας εἶπεν του: «Καλημέρα νἄχῃς, καλέ μου ἀδελφέ.» Καὶ ὁ πρίντζης εἶπεν του: «Ἀπόψε πολλὰ ἐκοπιάσαμεν ὅλην τὴ νύκταν καὶ ἐγράψαμεν τὸν φανόν μας καὶ ἐφέραμέν σου νὰ τὸν ἰδῇς.» Ὁ ρήγας ἦτον γυμνὸς μὲ τὸ ἀποκάμισον καὶ ἔθελε νὰ ᾿ντυθῇ, καὶ ἀντράπη νὰ ἐντυθῇ ὀμπρὸς τοῦ ἀδελφοῦ του, καὶ λαλεῖ του: «Αδελφὲ πρίντζη, ἄμε ὀλλί(γ)ον ἔξω νὰ ᾿ντυθῶ, καὶ θέλω ᾿δεῖν τὸ γράψιμόν σας.» Ὁ πρίντζης ἀναχώρησεν. Τότες ἐβρούθησεν (ὁ) ἀφέντης τοῦ Ἀρσεφίου καὶ ᾿βάσταν μίαν κουρτέλλαν ὡς γοιὸν σπαθόπουλλον εἰς τὸ χέριν του, κατὰ τὰ ᾿γουζιάζαν τὸν αὐτὸν καιρόν, καὶ κοντά του ὁ σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλέτ. Καὶ ὅνταν ἐβγῆκεν ὁ πρίντζης, ἔβαλεν τὰ ροῦχα του νὰ ᾿ντυθῇ, καὶ ἔβαλεν [τὄναν του μανίκιν,] καὶ ᾿γύρισεν τὸ πρόσωπόν του νὰ βάλῃ καὶ τὸ ἄλλον, καὶ θωρεῖ τοὺς καβαλλάριδες εἰς τὴν τζάμπραν του· καὶ λαλεῖ τους:
[153]
«Ἄπιστοι, παράβουλοι, ἴντα θέλετε τούτην τὴν ὥραν εἰς τὴν τζάμπραν μου ἀπανω θιόν μου;» Καὶ ἦτον ὁ σὶρ Φιλίππη τε Ἴνπελὴν ἀφέντης τοῦ Ἀρσεφίου, καὶ ὁ σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλέτ, καὶ ὁ σὶρ Τζάκες τε Γαβριάλε, τοῦτοι οἱ γʹ ἐνέβησαν μοναῦτα καὶ ἐβγάλαν τὰ σπαθιά τους καὶ ᾿δῶκαν του τρεῖς τέσσαρεις κόρπους πασαεῖς, καὶ ὁ ρήγας ἔβαλεν φωνές: «Βοήθειαν! ἐλεμοσύνην!» Καὶ μοναῦτα ἐβρούθησεν καὶ ἐνέβην ὁ σὶρ Τζουὰν Γκοράπ, ὁ ἐμπαλὴς τῆς αὐλῆς, καὶ ηὗρεν τον ἐλλιγωμένον, καὶ ἐβγάλλει τὸ μαχαίριν του καὶ ἔκοψεν τὴν κεφαλήν του, λαλῶντα: «Ἐσοὺ σήμερον ἔθελες νὰ κόψῃς τὴν κεφαλήν μου, καὶ ᾿γὼ νὰ κόψω τὴν δικήν σου, καὶ τὸ ἀναπάλημάν σου νὰ ππέσῃ ἀπάνω σου!»
§281.-Καὶ οὕτως ἐνέβησαν οἱ καβαλλάριδες ν-εἷς ὀπίσω τοῦ ἄλλου, καὶ ὅλοι ἐβάλαν τὰ μαχαίργια τους διὰ τὸν ὅρκον, καὶ ἐκρατοῦσαν τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ ρηγός κοντὰ καὶ σφικτά, διὰ νὰ μηδὲν γενῇ τίποτες ταραχή· ἐκεῖνοι ἐφοβοῦνταν μηδὲν τοὺ(ς) σκοτώσουν. Καὶ τἄπισα παρὰ οὕλους ἦρτεν ὁ τουρκοπουλιέρης ὅπου δὲν ἦτον εἰς τὴν βουλήν τους· διὰ νὰ μηδὲν ᾖνε ἔξω τῆς βουλῆς, ηὗρεν τον τυλιμένον (᾿ς) τὸ αἷμαν του, ἀναβράκωτον καὶ κομμοκέφαλον, καὶ ἔβγαλεν τὴν μάχαιράν του καὶ κόβγει τὰ λυμπά του μὲ τὸν αὐλόν, καὶ εἶπεν του: Διὰ τοῦτα ἔδωκες θάνατον!» Καὶ πολλά τὸν ἐλυπήθην, ἀμμὲ διὰ νἆνε εἰς τὴν συντροφιάν τους τὸ ᾿ποῖκεν.
[154]
ΒΙΒΛΙΟ 3ο (§282-598)
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΠΕΤΡΟΥ Βʹ
(1369-1382μ.Χ.)
§282.-Καὶ μοναῦτα ἔπαιξεν ἡ τρουμπέττα εἰς τὴν πόρταν τοῦ ρηγός, καὶ λαλοῦσιν: «Ἄρχοντες, ὁ θεὸς ἐποῖκεν τὸ θέλημάν του ἀποὺ τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγαν!» Καὶ ἐκρεμμάσαν τὸν μέγαν κουφανὸν καὶ ἐδεῖξαν τον πρὸς τὸν ποταμόν, καὶ λαλοῦν τοῦ λαοῦ: «Νὰ μὲν τορμήσῃ τινὰς νὰ ᾖνε ἀπότορμος νὰ ποίσῃ καμίαν ταραχὴν εἰς κόμμαν κεφαλῆς. Καὶ ὁ ρὲ Πιέρ, ὁ υἱὸς τοῦ ρὲ Πιέρ, ἐνέβην εἰς τὴν τάξιν τοῦ ρ(ηγ)άτου.» Καὶ μοναῦτα ἐδῶκαν του ὅρκον ὅλοι οἱ ψουμάτοι. Καὶ ἐλυπήθην πολλὰ ὁ λαὸς [τοῦ ρὲ Πιέρ,] καὶ ἐβάλαν φωνὴν: «Βίβα ρὲ Πιέρ!» γʹ φορές.
§283.-Τότες ἐκαβαλίκευσεν ὁ κοντοσταύλης καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Αμόχουστον, καὶ ἐπῆρεν τὸν ὅρκον τους· καὶ ἔμπλασεν τοῦ σὶρ Τζουὰν Μουστρὴὺκαὶ ἐπηγαῖννεν εἰς τὸ κυνήγιν, καὶ ἐπῆρεν τον μετά του, καὶ εἰς τὴν στράταν εἶπεν του τὸν θάνατον τοῦ ρηγός. Καὶ διατί ἐκαταμπλέξαν του πῶς ἔχεν τὴν κυρὰν τοῦ Ἀρσεφίου, ἐζήτησε νὰ ἔχῃ δίκαιον ὁ ἀφέντης τοῦ Αρσεφίου ἀπὸ τὸν ἀμιράλλην, καὶ ὁ πρίντζης καὶ ἡ ρή- γαινα ἐπέψαν τον εἰς τὴν Κερυνίαν εἰς ἀρέσταν, ὅτι ὁ κύρης τοῦ Αρσεφίου ἐζήτα νὰ τὸν σκοτώσουν. Θεωρῶντα ὁ ἀμιράλλης πῶς ἦτον πιασμένος εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ δὲν ἔχεν πῶς νὰ διαβῇ, ἐποῖκεν ἕναν γρίππον καὶ ἐψάρευγεν· καὶ διαβαίνοντα ὀλλίγος καιρὸς διὰ νυκτὸς ἐπέρασεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Τουρκίαν· ὅτι ἦτον μέσα εἰς ἕναν πύργον καὶ ἔβγαλεν βʹ βέργες σιδερένες ἀπὸ τὸ παραθύριν καὶ ἐκρεμμάσθην μὲ τὸ σκοινὶν καὶ εὑρέθην ἔξω τοῦ πύργου, καὶ ἐμπαίνοντα εἰς τὸν γρίππον ἐποῖκεν ἄρμενα καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν κόλφον τῆς Αταλείας. Καὶ ἅνταν ἐπῆγεν ὁ σιργέντης ὅπου ἔβλεπεν τὸν πύργον, ἐπῆγε νὰ τοῦ πάρῃ νὰ φᾷ καὶ δὲν τὸν ηὗρεν· μοναῦτα ἐποῖκεν το νῶσιν τοῦ καπετάνου
[155]
τῆς Κερυνίας, καὶ κεῖνος ἀρμάτωσεν μίαν φούσταν καὶ ἔβαλεν καραβοκύρην τὸν σὶρ Πατὴν Ραζούρ, καὶ πηγαίννοντά του ἀποσκέπασέν τον εἰς τὸ πέλαγος· καὶ τὸ νὰ ᾿δῇ ὁ ἀμιρράλλης τὴν φούσταν πῶς ἐπήγαιννεν διὰ λλόγου του, ἐφοβήθην καὶ ἀπεζεῦσαν τον εἰς τὴν γῆν, καὶ ἀπὸ τὸν φόβον του ἐπαρπάτησεν τόσον ὅτι ἐποστάθην, καὶ ἐνέβην εἰς ἕναν ὄρος καὶ ἔππεσεν ἀπουκάτω εἰς ἕναν δένδρον νὰ πάρῃ ὀπνάν, κ᾿ ἐκεῖ ἐξηψύχισεν. Εἰ δὲ ἡ φούστα ἐπίασεν τὸν γρίππον καὶ ἔφερέν τον είς τὴν Κερυνίαν· καὶ τὸν ἀμιράλλην εὑρίσκοντά τον ἀποθαμμένον ἐθάψαν τον εἰς τὸ ναὸν τῆς Αγίας Μαρίνας πλησίον τῆς Ἀταλείας οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ εὑρίσκουνταν ἐκεῖ. Ὁ δὲ σὶρ Πατὴὺ Ραζοὺρ μὴ θωρῶντα τὸν ἀμιράλλην πῶς ἐπέθανεν, ἐρχομένου του εἰς τὴν Κερυνίαν γυρεύγοντα τὸν ἀμιράλλην καὶ δὲν τὸν ηὗρεν, ἐθάρεν καὶ ᾿πῆγεν εἰς τὸν Τοῦρκον τὸν Τακκᾶν. Καὶ μοναῦτα ὁ πρίντζης ἐννοιάστην πῶς ὁ ἀμιράλλης εἶν᾿ ἐκεῖ, καὶ ἔπεψεν τὸν σὶρ ΠατὴὺΡαζὸρ καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Πασὲλ μὲ τὴν φούστα νὰ πᾶσι νὰ τὸν γυρέψουν· καὶ ἐπῆγαν, καὶ ἐμάθαν πῶς ἐπέθανεν. Περὶ σουλτάνου.
§284.-Τώρα νὰ ξηγηθοῦμεν περὶ τοῦ τρισκατάρατου σουλτάνου, ὅπου ἀπομάκριζεν τὴν ἀγάπην καὶ δὲν ἔθελε νὰ τὴν τελειώσῃ. Ἐθυμώθην ὁ κουβερνούρης τῆς Κύπρου ὁ ἀφέντης ὁ πρίντζης περὶ τοὺς Γενουβίσους τοὺς μαντατοφόρους ὅπου εἶχαν πάγειν μὲ τὸ κάτεργον τοῦ ρηγὸς μὲ χαρτία· καὶ ὅταν ἔδωκεν τὰ χαρτία ὁ σὶρ Καζὼ Σουγκάρε εἰς τὸν σουλτάνον, ὁ σουλτάνος ἐποῖκεν μικρὸν φανὸν ὅτι δὲν ἐψήφισεν τὸν ρήγαν καὶ δὲν ἐθέλησε νὰ γροικήσῃ διὰ τὴν ἀγάπην. Μανθάνοντα τὸ κάτεργον τὰ μαντάτα τοῦτα, ἀφῆκεν τα καὶ ᾿στράφη νὰ ἔλθη εἰς τὴν Κύπρον· καὶ ὡς γοιὸν ἔρκετον, εἰς τὴν στράταν ἐπάντησε ᾿νοῦ καραβίου σαρακήνικου ὅπου ἐπήγαιννεν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν, καὶ ᾿πολέμισεν καὶ ᾿πῆρεν το, καὶ ἔφερέν το εἰς τὴν Κύπρον. Τοῦτα οὕλα ἀνάφερέν τα ὀμπρὸς τοῦ πρίντζη,
[156]
καὶ πῶς ἐκαταδίκαζεν τοὺς χριστιανοὺς ὁ σουλτάνος εἰς τὲς φυλακές· ἐλυπήθην ὁ κουβερνούρης, πολλά, καὶ πολομᾷ ἕναν διαλαλημόν, ὅτι πᾶσα ἄνθρωπος ὅπου θέλει νὰ πάγῃ νὰ κουρσέψῃ εἰς τὴν γῆν τῆς Συρίας νἄχῃ πογέρι, καὶ νὰ τοὺς δώσῃ καὶ ξύλα καὶ ἄρματα.
§285.-Τότε οἱ Ἀμουχουστιανοὶ ἀρματῶσαν μίαν σατίαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Συρίαν καὶ ἐμπλάσα ᾿νοῦ καραβίου φορτωμένου ψιλὴν πραματείαν καὶ ἐπῆραν το· ὁμοίως ἐμπλάσαν καὶ ἄλλα δʹ καὶ ἐπῆραν τα εὔκαιρα καὶ ἐφέραν τα εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Τότε ὁ κουβερνούρης ὁ πρίντζης ἀρμάτωσεν δʹ κάτεργα καὶ ἔβαλεν καπετάνον τὸν σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου, καὶ ἄλλους γʹ καβαλλάριδες εἰς τὰ γ᾿ κάτεργα, τὸν σὶρ Γρινιὲρ Λε Πεντίτ, καὶ τὸν σὶρ Πιὲρ τε Σούρ, καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν τε Κολλίες· καὶ ἐξέβησαν ἀπὸ τὺν Αμόχουστον τῇ τρίτῃ ἰουνίου ατξθʹ Χριστοῦ, καὶ τῇ πέμπτῃ αὐτοῦ μηνὸς ἐπῆγαν εἰς τὸ Σαΐτιν. Καὶ ἐθέλα νὰ ἐμποῦν εἰς τὴν χώραν, καὶ ἐσυνεπαντῆσαν τους καὶ ἐπολεμίζαν ἀπὸ τὸ πωρνὸν ὡς τὸ δεῖλις, καὶ ἐτζακκίστησαν οἱ Σαρακηνοί· τότες ἐσηκώθην ἕνας κακὸς καιρός, καὶ ἐφοβήθησαν διὰ τὰ κάτεργα, καὶ ἐνέβησαν ὅλοι μέσα διὰ νὰ τ᾿ ἀγιτιάσουν· καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν ποταμὸν καὶ ἐσηκῶσαν νερόν, καὶ ἐμεῖναν ὅλην τὴ νύκταν. Καὶ ἀπʹ ἐκεῖ ἐξέβησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ Βερούτιν, καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ μποῦν, ὅτι ὁ τόπος ἦτον στενός, καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ πιάσουν ἐκεῖ· καὶ ὁ πύργος ὅπου ῆτον ὀμπρὸς ἦτον καλὰ δηγημένος καὶ ἐδιαφέντευγέν τους, καὶ ἔσσω εἰς τὴν χώραν εἶχεν πολλοὺς ἀνθρώπους, κοντὰ τετρακοσίους, καὶ πολλοὺς πραματευτάδες, καὶ καβαλλάριδες καὶ ἀπεζούς. Τὰ κάτεργα ἦλθαν πρὸς τὸ Ζίπλι, καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἀκλουθῆσαν τους τῆς γῆς, καὶ ἦλθαν εἰς τὸ Πετρούνιν καὶ ἐπιάσαν τὴν γῆν δυναστικῶς, καὶ ἐστάθησαν εἰς πόλεμον καὶ ἐτζακκίσαν τοὺς Σαρακηνούς, καὶ ἐνέβησαν εἰς τὴν χώραν καὶ ἐκουρσέψαν την, καὶ ἐβάλαν λαμπρὸν καὶ
[157]
᾿κάψαν την. Καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ ἦλθαν εἰς τὴν Ταρτούζαν καὶ ἐκουρσέψαν την, καὶ ἐμεῖναν μίαν ἡμέραν εἰς τὸ νησσὶν τῆς Ταρτούζας.
§286.-Καὶ ἔρκουνταν παραγιάλιν παραγιάλιν κοντὰ εἰς τὴν γῆν, ἐκουρσέψαν καὶ ἐζημιῶσαν ὅλους τοὺς τόπους εἰς τὴν Λαδικείαν· καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ πιάσουν γῆν, ὅτι ἐδιαφεντεῦγαν τους οἱ πύργοι· καὶ ἀπεσῶσαν εἰς τὴν γῆν τῆς Αρμενίας, καὶ τῇ κυριακῇ τῇ ιζʹ μηνὸς ἰουνίου ατξθʹ Χριστοῦ ἐπῆγαν εἰς τὸ Αγιάσιν καὶ τίποτες δὲν ἠμπορῆσα νὰ ποίσουν διὰ τὸν πολλὺν λαὸν τὸν εἶχεν· καὶ ἦλθαν εἰς τὸ Πορτὰλ κ᾿ ἐκεῖ ἐποῖκαν γʹ ἡμέρες. Τὄναν κάτεργον ἔβαλε νερὸν καὶ ἔπεψέν το εἰς τὸ Κούρικος νὰ πάρῃ πίσσαν καὶ νὰ πάγῃ εἰς τὴν Αταλείαν, ὅτι ἐμέλλαν καὶ τἄλλα κάτεργα νὰ πᾶσιν εἰς τὴν Αταλείαν διὰ νὰ καλαφατίσουν. Τὰ κάτεργα ὅμως ἐξέβησαν καὶ ἐποῖκαν ζημίαν, καὶ ἐπεσώθησαν ε(ἰ)ς τὴν Ἀταλείαν καὶ ἐκεῖ ἐκαλαφατίσαν, καὶ ἦλθεν καὶ τὸ κάτεργον τοῦ Γραμμάδη. Καὶ τελειώννοντα ἐπῆγαν εἰς τὸν Φοὶνικαν, καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν.
§287.-Καὶ τῇ δευτέρα, τῇ ι´ μηνὸς ἰουλίου ατξθ´ Χριστοῦ, τὰ ἄνωθεν κάτεργα δυναστικῶς ἐνέβησαν εἰς τὴν Αλεξάνδραν εἰς τὸν λιμιόναν. Ὁ καπετάνος νὰ μάθῃ τὴν ὄρεξιν τοῦ σουλτάνου, ἀνοσῶς καὶ θέλῃ τὴν ἀγάπην ἢ ὄχι, ἔριψεν μίαν βάρκαν ἀπὸ τὸ κάτεργον καὶ ἔπεψέν την εἰς τὴν γῆν μὲ γραφὴν εἰς τὸν ἀμιρᾶν, λαλῶντα πῶς: «Ὁ ἀφέντης μας ὁ ρήγας ἔπεψεν μαντατοφόρους νὰ πᾶσιν εἰς τὸν σουλτάνον, καὶ θέλω νὰ τὸν κατεβάσω εἰς τὴν γῆν, καὶ νὰ πέψῃς ἀνθρώπους νὰ τὸ συντροφιάσουν εἰς τὸ Καργίος.» Ἔκεῖνος μηνᾷ του: «Φίλε μου, ὁ σουλτάνος δὲ εἶνε εἰς ὄρεξι νὰ ποίσῃ διὰ τώρα ἀγάπην, ὅτι ξηλοθρεύγουνται οἱ μουσθλουμάνοι.»
288.-Τὸ κάτεργον τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Σοὺρ ἐνέβην εἰς τὸν παλαιὸν λιμιόναν τῆς Αλεξάνδρας, καὶ ηὗρεν μίαν
[158]
μεγάλη νάβαν μαγραπίτικην, καὶ ἐπολέμισέν την· καὶ μέσα εἶχεν τετρακοσίους ἀνομάτους, καὶ ἀπὸ τὴν γῆν ἐδιδοῦσαν της βοήειαν· καὶ θωρῶντα ὅτι εὔκαιρα ἐκοπιάζαν, ἐμήνυσέν το τοῦ καπετάνου, καὶ ἦλθεν μὲ τὰ γ´ κάτεργα, καὶ πολλὰ τὴν ἐπολεμίσαν, καὶ τίποτες δὲν ἠμπορῆσα νὰ ποίσουν, καὶ ἐλα- βώθησαν ἀπὸ τοὺς λᾶς τῶν κατέργων κοντὰ ρʹ ἀνομάτοι. Θωρῶντα ὁ καπετάνος πῶς δὲν ἠμπορεῖ νὰ ποίσῃ τίποτες, ἐξέβην καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ νησσὶν τοῦ Ρισίου, καὶ δὲν ἠμπόρησε νὰ πιάσῃ γῆν, διατὶ ἦτον σκλερία μεγάλη· καὶ ἐξέβησαν, καὶ ἦλθαν εἰς τὸ Σαΐτιν. Καὶ τῇ ιθʹ μηνὸς ἰουλίου τὰ ἄνωθεν κάτεργα ἦτον εἰς τὸ Σαΐτιν, καὶ ἐπεζεῦσαν ἐκεῖ, καὶ ἦτον πολλὰ καλὰ βλεπημένα· [ἐπολεμίσαν] τοὺς Σαρακηνούς, καὶ ἐσηκώθην σκλερία, καὶ οἱ λᾶς ἐστράφησαν εἰς τὰ κάτεργα, καὶ ἦλθαν εἰς τὸ Βερούτιν. Θωρῶντα ὁ καπετάνος τοὺς λᾶς πῶς ἦτον κοπιασμένοι καὶ λαβωμένοι, ἐποῖκεν ἄρμενα καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον καὶ ἔραξεν εἰς τὴν Αμόχουστον τῇ κυριακῇ, τῇ κβʹ ἰουλίου ατξθʹ Χριστοῦ.
§289.-Καὶ τὸ σαββάτον, τῇ δʹ μηνὸς αὐγούστου, ἐτελεύτησεν ὁ ἔντιμος καβαλλάρης ὁ μισὲρ Φιλίππε τε Πρεζουὴὺ καὶ κούντης τὲ Π(ρ)εζουή, ὁ ποῖος ἁρμάστην μὲ τινὰν ὑψηλοτάτην ρήγαιναν Κύπρου, συμβίαν τοῦ ρὲ Οὕκ, μητέραν τοῦ ρὲ Πιὲρ καὶ τοῦ πρίντζη καὶ τοῦ κοντοσταύλη, εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐθάφτην εἰς τοὺς Φρὲ Μενούριδες.
§290.-Καὶ τῇ κυριακῆ, τῇ εʹ μηνὸς αὐγούστου, ἀναφάναν καὶ ἦλθαν καὶ ἐράξαν εἰς τὴν Αμόχ(ουστ)ον ἕναν μέγαν καράβιν γενουβίσικον, καὶ ἀπάνω ἦτον ὁ μισὲρ Πιὲρ Μαλοζὲς τζαμπερλάνος τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου· καὶ ἐφέραν [τὸν ἀφέντην τὸν κουβερνούρην ἀπὸ τὴν Γένουβαν,] καὶ ἐρχουνταν εὶς τὸν ρήγαν ἀπὸ τὸν ἁγιώτατον πάπαν, λαλῶντα: «Εἰς τὴν ἐζήτησιν τῶν Γενουβίσων καὶ τῶν Βενετίκων, νὰ πέψετε μαντατοφόρους εἰς τὸν σουλτάνον τοῦ Καρίου νὰ
[159]
τελειώσουν τὴν ἀγάπην, διὰ ν᾿ ἀποβγοῦν οἱ χριστιανοὶ ἀπὸ τὸν κριτηρεμόν.» Ὁ κουβερνούρης ἀρμάτωσεν δύο κάτεργα καὶ ἔβαλεν ἀπάνω καραβοκυροὺς καβαλλάριδες, ἤγουν τὸν σὶρ τε Κασὶν καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Γκοράπ, καὶ πουρζέζιδες ἀπὸ τὴν Αμόχουστον, διὰ νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην.
§291.-καὶ τῷ σαββάτῳ τῇ ηʹ ὀκτωβρίου τξθʹ, ἐξέβησαν οἱ αὐτοὶ μαντατοφόροι ἀπὸ τὴν Αμόχουστον, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρόδον καὶ ηὗραν τὰ βʹ κάτεργα τοὺς Βενετίκους· καὶ τὰ κάτεργα τῶν Γενουβίσων δὲν ἤρτασιν· ἀκομὴ τὰ κάτεργα τὰ καταλάνικα ἐπήγασιν εἰς τὴν ριβιέραν τῆς Γένουβας καὶ ἐζημιῶσαν τοὺς Γενουβίσους· καὶ τότε ἐπῆγαν τὰ κάτεργα εἰς τὴν Σαρδενίαν μήπως καὶ εὕρουν τ(ους) καὶ ἐπῆγαν καὶ δὲν τοὺς ηὕρασιν, καὶ διὰ τοῦτον ἀργῆσαν. Καὶ τὰ κάτεργα τὰ κυπριώτικα καὶ τὰ βενέτικα ἐποῖκαν πολλὲς ἡμέρες, ὥς που καὶ ἦλθαν· καὶ ἔδωκεν καὶ ἡ Ρόδος δύο κάτεργα, καὶ ᾿γίνησαν ηʹ κάτεργα· καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Αλεξάνδραν. Καὶ εἶπαν το τοῦ ἀμιράλλη τῆς Ἀλεξάνδρας τὸ ἔλα τους, καὶ κεῖνος νὰ ποίσῃ νῶσιν τοῦ σουλτάνου νὰ τοὺς πέψῃ χαρτὶν σάλβο κουντοῦτο νὰ μποῦν ὀμπρός του. Καὶ ὁ ἀμιρᾶς ἐποῖκε νῶσιν τοῦ σουλτάνου, καὶ μοναῦτα ὁ σουλτάνος ἔπεψεν χαρτὶν σάλβο κουντοῦτο, καὶ ἔπεψέν του το νὰ τοὺς περιλάβῃ ἀσπασίως καὶ νὰ τοὺς τιμήσῃ ὡς τοὺς πρέπει. Ἅνταν τοὺς ἐμήνυσεν ὁ ὰμιρᾶς τοὺς ὁρισμοὺς τοῦ σουλτάνου δὲν έπιστεύσασιν διατὶ ἀθθυμοῦνταν τὰ πολλὰ κομπώματα ὁποῦ τοὺς ἐκόμπωσεν· καὶ μὲ βουλὴν μεσόν τους ἐγράψαν χαρτία εἰς τὸν σουλτάνον καὶ ἐλαλοῦσαν οὕτως:-
§292.-«Ἀφέντη, ὀπίσω εἰς τὰ πολλὰ ρικουμαντιάσματα εἰς τὴν ἀφεντίαν σου· γίνωσκε νὰ ξεύρῃ ἡ ἀφεντιά σου, ὅτι ὁ μπαλίος τῆς Κύπρου μὲ τὴν εἴδησιν τῆς ἀφεντίας καὶ τοὺς καβαλλάριδες τοῦ αὐτοῦ ρηγάτου, καὶ μὲ τὸ θέλημαν τοῦ κουμουνίου τῆς Γένουβας καὶ τοὺς
[160]
Βενετίκους, καὶ μὲ τὴν εἴδησιν τοῦ μεγάλου μαστόρου τῆς Ρόδου, καὶ διὰ ὁρισμὸν τοῦ ἁγιωτάτου πάπα τῆς Ρώμης, ἐπέψεν με εἰς τὴν ἀφεντιάν σου νὰ ἰδοῦμεν τὸ θέλημάν σου πόταπον εἶνε· ὅτι διὰ ἄλλες φορὲς ἔπεψάν σου τοὺς μαντατοφόρους τους ζητῶν(τα) τοὺς πραματευτάδες τους ἔχες φυλακισμένους καὶ τὰ πράματά τους, καὶ ἡ ἀφεντιά σου ὡς φρόνιμος ἐζήτησες τοὺς Σαρακηνοὺς ὅπου ἦτον εἰς τὰς φυλακὰς εἰς τὴν Κύπρον καὶ τοὺς μαντατοφόρους· καὶ γροικῶντα τὸ ζήτημάν σου, καὶ ἔμοσες καὶ εἶπες νὰ ἔλθουν οί μαντατοφόροι σου καὶ ὅλοι σου οἱ σκλάβοι ἀπὸ τὴν Κύπρον, καὶ μοναῦτα νὰ πέψῃς τοὺς χριστιανοὺς τοὺς μαντατοφόρους καὶ πραματευτάδες εἰς τὴν Κύπρον· καὶ κατὰ κεῖνον τὸν λόγον ἐπέψαν τοὺς ἐδικούς σου, καὶ ἐσοὺ δὲν ἔπεψες τοὺς ἐδικούς τους, οὐδὲ ἔβγαλές τους ἀπὸ τὲς φυλακές. Τώρα οἱ ἄνωθεν ἀφέντες ζητοῦ σου ἀπὸ τὰ δύο πράγματα νὰ ποίσῃς αʹ, οὔ ἀνισῶς καὶ θέλεις νὰ γινῇ ἡ ἀγάπη, νὰ ἐβγάλῃς τοὺς χριστιανοὺς ἀπὸ τὲς φυλακές, ἢ ἂ δὲν ᾿νε, νὰ τοὺς μηνύσῃς τὸ θέλημάν σου, νὰ πᾶμεν πασαεῖς νὰ ποίσῃ τὴν δουλειάν του, καὶ ὡς δώσῃ ὁ θεός. Καὶ τοῦτον ἂς ᾖνε τὸ ὕστερον τέλος.»
§293.-Καὶ ἐβγάλουν δʹ σοφοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἐδῶκαν τους τὰ χαρτία, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ Κάργιος καὶ ἐδῶκαν τὰ χαρτία τοῦ σουλτάνου· καὶ ὁ σουλτάνος ἦτον εἰς τὸ κυνήγιν, καὶ ἐπῆραν τους ἔμπροσθεν τοῦ σουλτάνου καὶ ἐδῶκαν του τὰ χαρτία. Καὶ ὥρισεν καὶ ᾿διαβάσαν τα, καὶ ὥρισεν μοναῦτα καὶ ἐποίκασιν ἀντίλογον καὶ ἔδωκέν τους τα νὰ τὰ φέρουν εἰς τὰ κάτεργα. Τὰ ποῖα ἐλαλοῦσαν οὕτως: «Ἀγρωνίσετε πῶς ἐπεριλάβαμεν τὰ χαρτιά σας, καὶ τὸ ἐγράφαν ἐγροικήσαμεν· ἀπὸ τὸ μᾶς γράφετε, ὅτι διὰ ὁρισμοῦ τοῦ πάπα καὶ ἑτέρους ἀφέντες πῶς ἤλθετε νὰ ᾿δῆτε ἀνισῶς καὶ ἔχωμεν θέλημα νὰ τελειώσωμεν τὴν ἀγάπην ἢ ὄχι, καὶ ἄλλα πολλά. Τὸ πῶς ἐζητήσαμεν τοὺς λᾶς μας καὶ νὰ σᾶς δώσωμεν τοὺς λᾶς σας, μὲ ὅρκον· ἐμεῖς μὲ τὸν Κα(ζὰ)
[161]
Τζικάλε τὸν μαντατοφόρον δὲν ἐποίκα(με)ν τίποτες σασμούς, λόγον εἴχαμεν μόνον, καὶ οὐδὲ κεῖνος ἐκράτησεν τὸν λόγον του, οὐδὲ ἐμεῖς. Ἐσεῖς εἶσθε μαντατοφόροι, ἔλατε καὶ θέλομενς σᾶς προσδεκτεῖν μετὰ χαρᾶς κατὰ τὸ συνήθιν τοὺς μαντατοφόρους· Καὶ ἀνισῶς καὶ πιστεύγετε τοὺς λόγους μας, ἀμέτε ποίσετε τὸ χειρόττερον τὸ νὰ μπορήσετε.»
§294.-Γροικῶντα τὸν λόγον τοῦ σουλτάνου, ἐνῶσαν ὅτι ὁ σουλτάνος δὲν ἔχει ὄρεξιν νὰ ποίσῃ τὴν ἀγάπην. Τότε γράφουν ἕναν κακὸν χαρτὶν καὶ βάλλουν το εἰς τὴν μούττην τοῦ κονταρίου καὶ ἐμπήγουν το εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Αλεξάνδρας, καὶ ἀποβγάλαν τον ἀποὺ τὴν ἀγάπην. Καὶ ἐξέβησαν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Πάφον τῇ θʹ μηνὸς δικεβρίου ατξθʹ Χριστοῦ· καὶ ἀπὸ ᾿κεῖ έξέβησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ρόδον· καὶ τὰ ξύλα τοὺς Γενουβίσους καὶ τοὺς Βενετίκους ἐπῆγεν τὸ κάτωθεν εἰς τὸν τόπον του· καὶ τὰ δύο κυπριώτικα ἐστράφησαν εἰς τὸν τόπον τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§295.-Γροικῶντα ὁ ἐμπαλὴς καὶ ὁ κουβερνούρης τὲς πράξες τοῦ σουλτάνου, πολλὰ τὸ ἐλυπήθην καὶ ἔπληξεν· καὶ μοναῦτα ἐμήνυσεν τοῦ καπετάνου τῆς Ἀμοχούστου νὰ ὁρίσῃ νὰ γενῇ ὁδηγία εἰς τὰ κάτεργα νὰ πᾶσιν εἰς τὸ κοῦρσος εἰς τοὺς Σαρακηνούς.
§296.-Μανθάνοντα τὸ χαρτὶν ὁ σουλτάνος τὸ ἐβάλαν εἰς τὸ κοντάριν, καὶ πῶς ἀποκάτζαν τὴν ἀγάπην καὶ ἐκηρύξαν τὴν μάχην, ἐσυνπίασεν ὁ σουλτάνος ὅλους τοὺς ἀμιράδες καὶ ἐζήτησέν τους βουλήν· ὅλοι ἐφοβήθησαν μήπως καὶ ὁ ρήγας, ἠστόντα του εἰς τὴν Φρανκίαν, ἐζὴτησεν βοήθειαν κατάδικά τους, καὶ εἶπαν: «Ὡς ὅπου ν᾿ ἀνοίξῃ ὁ καιρὸς θέλομεν ἰδεῖν· ἂν τοὺς ἔλθῃ βοήθεια, θέλομεν ποίσειν τὴν ἀγάπην· διὰ τοῦτον ἂς τοὺς ἀποδιαβάζωμεν ὥς που νʹ ἀνοίξῃ ὁ καιρός, ἂν τοὺς ἔλθῃ ἢ ὄχι· καὶ μήνα τους μὲ ὄμορφα λογία πῶς θέλομεν ποίσειν τὴν ἀγάπην, καὶ τὰ ἑξῆς.»
[162]
§297.-Τότε έβγάλαν ἀπὸ τὴν φυλακὴν βʹ πραματευτάδες χριστιανούς, ὁ ἕνας Γενουβίσος ὀνόματι μισὲρ Παρθο λομαῖος, καὶ ἄλλος Βενέτικος ὀνόματι σὶρ Μάρκος Πρίν· καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὴν Κύπρον, λαλῶντα τοῦ ἐμπαλὴὺκαὶ τοὺς προδέλοιπους, πῶς δὲν ἐτελειώθην ἡ ἀγάπη τώρα, καὶ ἦτον οἱ μαντατοφόροι ἐκεῖ· «ὅτι οἱ μαντατοφόροι καὶ οἱ πραματευτάδες ἐξέβησαν πολλὰ ἀνκρισμένοι καὶ θυμωμέ(ν)οι, καὶ δὲν ἐκαταδέκτησαν νὰ ἔλθουν εἰς αὑτόν μας,» άμμὲ θέλουν νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην· «μόνον νὰ πέψετε τοὺς μαντατοφόρους εἰς τὸ Κάργιος διὰ νὰ τελειωθῇ.»
§298.-Καὶ ἅνταν ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Αμόχουστον, καὶ γροικῶντα τὰ μαντάτα οἱ πραματευτάδες τῆς Ἀμοχούστου τὴν ἀγάπην ἐχάρησαν πολλύ, καὶ ἀπὸ τὴν χαράν τους ἐσυντροφιάσαν τους εἰς τὴν χώραν, καὶ ἐξηγήθησάν το τοῦ μπαλὴ τὸ γενόμενον, πῶς τοὺς εἶπεν ὁ σουλτάνος. Καὶ ὁ μπαλὴς ἐμήνυσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον νὰ μὲν πάγῃ τινὰς νὰ τοῦ ποίσῃ ζημίαν εἰς τὴν Συρίαν, οὐδὲ ξύλα ν᾿ ἀρματώσουν. Τότε ἐπολογήθην τοῦ σουλτάνου πῶς τώρα δὲν θέλει ποίσειν τὴν ἀγάπην ὥς που νὰ ἔλθουν τὰ κουμουνία, ἀμμὲ μὲν ἔχῃ ἔννοιαν ὅτι καμία ζημία δὲν θέλει-ν τοῦ γινεῖν.
§299.-Ὧδε εἶχεν ποδέσταν τοὺς Γενουβίσους καὶ μπαλὴν τοὺς Βενετίκους ὀνόματι μισὲρ Παρθολομαῖον Κουρή· τότε ἐζητῆσαν τοῦτοι οἱ ἄρχοντες οἱ Γενουβίσοι καὶ Βενετίκοι ν᾿ ἀρματώσουν ἕναν κάτεργον εἰς τὴν ἔξοδόν τους διὰ νὰ μηνύσουν εἰς τὴν Γένουβαν καὶ εἰς τὴν Βενετίαν τὸ θέλημαν τοῦ σουλτάνου. Ἁρματῶσαν τὸ κάτεργον καὶ ἐβάλαν ἀπάνω τοὺς δύο πραματευτάδες ἁποῦ ἦλθαν ἀποὺ τὸ Κάργιος, καὶ ἐξέβησαν τῇ ιʹ φεβ(ρουα)ρίου ατξθʹ Χριστοῦ.
§300.-Θεωρῶντα ὁ σουλτάνος πῶς οὐδὲν ἐστράφησαν οἱ πραματευτάδες ἁποῦ ἦλθαν ἀπὸ τὸ Κάργιος νὰ μάθῃ
[163]
τὸ θέλημάν τους, έπίασέν τον ἡ ἔννοια καὶ ἔβγαλεν ἄλλους δύο πραματευτάδες ἀπὸ τὴν φυλακήν, ὁ ἕνας Γενουβίσος ὀνόματι σὶρ Πιὲρ Καστανίε, καὶ ὁ ἕτερος Βενέτικος ὀνόματι Περνάρδος δε Χέντε, καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐπεσῶσαν μὲ τὸ καλὸν καὶ ηὗραν τὸ χαρτὶν τὸ ἔπεψεν τοῦ σουλτάνου ὁ βαλ(ής), καὶ ἐπῆραν το καὶ ἐστράφην εἰς τὴν Αλεξάνδραν. [Θωρῶντα τους εἰς τὴν Αμόχουστον πάλιν ἐχάρησαν καὶ ᾿μήνυσαν τοῦ ἐμπαλὴ καὶ τοῦ παλίου] μὲ παρακάλεσιν νὰ πέψου νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην· καὶ [εἶπεν τους:] «Δὲν ἠμποροῦμε νὰ ποίσωμεν τίποτες [χωρὶς καὶ ᾿μήνυσά το τῶν κουμουνίω.»] Καὶ πάλε ὁ ποδέστας τοὺς Γενουβίσους καὶ ὁ μπαλίος τοὺς Βενετίκους ἀρματῶσαν μίαν σατίαν καὶ ἐπέψαν την μὲ τοὺς δύο πραματευτάδες, καὶ ἐβάλαν καὶ μίαν παντιέραν παννὶν σχαρλάτον μετὰ τῶν δύο κουμουνίων. Ὅνταν έπῆγεν ἡ σατία εἰς τὴν δύσιν, ἐπῆγεν ὁ πασαγεῖς εἰς το κουμούνιν του καὶ εἶπαν τὸ θέλημαν τοῦ σουλτάνου. Καὶ ἐποῖκαν μεγάλην χαρὰν τὰ κουμουνία, καὶ μοναῦτα ἐμηνῦσαν το τοῦ ἁγιώτατου πάπα, καὶ ἐπαρακαλέσαν το νὰ γράψῃ εἰς τὴν Ρόδον καὶ εἰς τὴν Κύπρον νὰ πέψουν τοὺς μαντατοφόρους νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην. Ὁ ἁγιώτατος πατὴρ ὁ πάπας, διὰ τὴν ἀγάπην τῶν κουμουνίων καὶ διὰ τὸ συμφέρον τῆς χριστιανοσύνης, ἐποῖκαν τον καὶ ἔπεψεν εἰς τὴν Ρόδον εἰς τὸν μέγαν μάστρον καὶ εἰς τὸν κουβερνούρην τῆς Κύπρου, νὰ πέψουν τοὺς μαντατοφόρους εἰς τὴν Συρίαν διὰ νὰ τελειώσουν τὴν εὐλογημένην ἀγάπην. Καὶ ἐπέψαν καὶ τὰ κουμουνία.
§301.-Τότε οἱ Γενουβίσοι ἀρματῶσαν δύο κάτεργα, καὶ ἐβάλαν ἕναν φρόνιμον ἄνθρωπον μαντατοφόρον ὀνόματι σὶρ Γατιὲρ Τόρια· ὁμοίως καὶ οἱ Βενετίκοι ἄλλα δύο κάτεργα καὶ ἕναν φρόνιμον ἄνθρωπον μαντατοφόρον ὀνόματι μισὲρ Πιὲρ Τζουστουνίαν, καὶ ἐπέψαν καὶ τοὺς δʹ μαντατοφόρους τοὺς ἔπεψεν ὁ
[164]
σουλτάνος. Καὶ ἦρταν τὰ δʹ κάτεργα εἰς τὴν Ρόδον καὶ ἐδῶκαν τὰ χαρτία ὅπου ἐβαστοῦσαν ἀπὸ τὸν πάπαν τοῦ μεγάλου μαστόρου· ὁ ποῖος μοναῦτα ἀρμάτωσεν δύο κάτερ(γα) καὶ ἔπεψεν ἕναν μαντατοφόρον τὸν μισὲρ τα Βέρνε. Καὶ ἐξέβησαν καὶ τὰ ςʹ καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον τῇ ι᾿ μηνὸς ἰουλίου τ οʹ Χριστοῦ, καὶ ἦλθαν εἰς, τὴν Λευκωσίαν [εἰς τοῦ παλίου·] καὶ μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐξέβησαν βʹ κάτεργα, καὶ ἔβαλεν δύο μαντατοφόρους, τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Ρρὰς καὶ τὸν σὶρ Στιένην τὸν Φάρδην· καὶ πρὶ νὰ βγοῦν τὰ κάτεργα ἀπὸ τὸ νησσίν, ἐπέθανεν ὁ ἄνωθεν σὶρ Τουμᾶς τε Ρράς, καὶ ὁ ἐμπαλὴς ἔβαλεν ἄλλον ὀνόματι Τζουὰν Πετουνὴὺ λ᾿ Ἀχνέ. Καὶ τῇ κη ʹ ἰουλίου αὐτῆς ἐχρονίας τοʹ Χριστοῦ ἐξέβησαν ἀπὸ τὸν λιμνιό(ν)αν τὰ ηʹ κάτεργα καὶ τοὺς μαντατοφόρους καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν σουλτάνον, καὶ εἶπαν οὕτως:
§302.-«Ἀκριβὲ φίλε διατὶ εἴμεσθεν πεθυμημένοι νὰ γροικήσωμεν περὶ τῆς ὑγείας σου, παρακαλοῦμέν σε νὰ μᾶς τὸ ποίσῃς φανερὸν μὲ τὴν γραφήν σου· ἀνισῶς καὶ κατα- δέχεσαι νὰ μάθης καὶ περὶ ἐμᾶς, χάριτι κυρίου τοῦ θεοῦ εἴμεστεν καλά. Ἀδελφέ, γίνωσκε ὅτι οἱ ἄρχο(ν)τες τῶν κουμουνίων ἐμηνῦσαν μου παρακαλέματα νὰ σοῦ μηνύσω νὰ τελειωθῇ ἡ ἀγάπη· διὰ τοῦτον πέμπω σου τὸν σὶρ Τζουὰν Πετουνήν, τοῦ ποίου ἐπαραγγείλαμέν του πολλὰ λόγια νὰ σοῦ εἰπῇ, καὶ κεῖνον τὸ νὰ σοῦ πῇ πίστευσέ του ὡς γοιὸν νὰ ᾔμεσθεν ἐμεῖς, καὶ ὅ,τι ἀστοιχήματα καὶ σασμοὺς ποίσῃ μετά σου, ἐμεῖς στερεώννομέν το διὰ καλόν, καὶ τοῦτον ἐποίκαμέν το μὲ τὴν βουλήν μας. Καὶ στερεώννοντα τὴν ἀγάπην, θέλομεν σοῦ στείλειν τοὺς Σαρακηνοὺς τοὺς ἔχομεν εἰς τὴν φυλακήν, μὲ τὸ ἐδικόν τους.»
§303.-Καὶ τῇ Ϛʹ μηνὸς αὐγούστου τοʹ Χριστοῦ, ἐπεσῶσαν τὰ ηʹ κάτεργα εἰς τὴν Αλεξάνδραν, καὶ μοναῦτα οἱ μαντατοφόροι τῶν κουμουνίων ἐπεζεῦσαν
[165]
εἰς τὴν γῆν· καὶ ἐπέψαν τοὺς δʹ μαντατοφόρους εἰς τὸ Κάργιος νὰ ᾿ποῦν τοῦ σουλτάνου τὸ ἔλα τοὺς μαντατοφόρους. Καὶ τότε ὁ σουλτάνος ἔμαθεν τὸν θάνατον τοῦ ρηγός, καὶ πῶς δὲν τοὺς ἔρχεται, βοήθεια ἀπὸ τὴν δύσιν, καὶ ἐσπλαγχνίστην μας, καὶ ἔθελε νὰ τελειώσῃ τὴν ἀγάπην. Τότε ὁ σουλτάνος ἐδιάλεξεν μεγάλους ἀμιράδες καὶ ἐπέψεν τους εἰς τὴν Ἀλεξάνδραν νὰ συντροφιάσουν τοὺς μαντατοφόρους εἰς τὴν συντροφίαν τοὺς δʹ πραματευτάδες, καὶ ἐπῆρεν τοὺς πραματευτάδες καὶ τοὺς μαντατοφόρους τῶν κουμουνίων· οἱ δὲ τοῦ ρηγάτου δὲν ἐπῆγαν· καὶ εὑρισκόμενοι ἔμπροσθεν τοῦ σουλτάνου ἐρώτησέν τους: «Ποῦ εἶνε οἱ μαντατοφόροι τῆς Κύπρου;» Εἶπαν του: «Ἀφέντη, ὁρισμὸν ἔχουν ἀπὸ τὴν ἀφεντίαν τῆς Κύπρου νὰ μὲν ἀπεζεύσουν χωρὶς νὰ τελειωθῇ ἡ ἀγάπη.» Καὶ οἱ μαντατοφόροι τῶν κουμουνίων ἐδεῖξαν του τὰ χαρτία τὰ ἐβαστοῦσαν, καὶ ἀναγνῶσαν τα ἔμπροσθέν του. Καὶ γροικῶντα τα, εἶπεν τοὺς ἄρχοντες: «Ἂν θέλετε νὰ τελειωθῇ ἡ ἀγάπη, κιτιάσετέ με ἀπό τὰ πράματα τῶν πραματευτάδων ὁποῦ ἐπῆρα τὰ παλαιὰ καὶ τὰ νιά, ὡς γοιὸν τὸ ἐστερέωσὲν ὁ μισὲρ Μάρκο Πριούλης καὶ ὁ μισὲρ Παρθολομαῖο Μαλό· καὶ ἀνίσως καὶ δὲν θέλετε, τίποτε δὲν πολομῶ.» Εἶπαν του: «Ἀφέντη, τοῦτον τὸ πρᾶμαν δὲν ἠμποροῦμε νὰ τὸ ποίσωμεν, οὐδὲ ὁ σὶρ Μάρκο Πριούλης, οὐδὲ ὁ σὶρ Παρθολομαῖος Μαλὸ δὲν εῖχαν ἐξουσία νὰ ποίσουν τιτοῖον πρᾶμαν· ἐμποροῦν καλὰ νὰ κιτιάσουν τὰ πράματά τους, καὶ ὄχι τῶν ἄλλων.» Τοῦτα τὰ λογία εἶπεν τα του σουλτάνου ὁ σὶρ Γατάνια Τῲργιας· καὶ ὁ σουλτάνος ἀνγκρίστην ὅτοιμα καὶ ἔβαλέν τον εἰς τὴν φυλακήν. Τότε ἐζήτησε καὶ ὁ μισὲρ Πιὲρ Τζουστουνιὰς ὁ Βενίτικος νὰ πᾷ καὶ κεῖνος εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ Γενουβίσου, καὶ ἐβάλαν καὶ κεῖνον μετά του, κ᾿ ἐκεῖ ἐμεῖναν δʹ ἡμέρες.
§304.-Τότε οἱ χριστιανοὶ οἱ μαντατοφόροι ἐμηνῦσαν κρυφὰ τοὺς φίλους τους τοὺς χριστιανοὺς καὶ
[166]
Σαρακηνοὺς ἀπὸ τὴν μίαν μερίαν καὶ ἀποὺ τὴν ἄλλην νὰ τοὺς βουλεύσουν ἴντα στράτα νὰ κρατήσουν, μήπως καὶ τελειωθῇ ἡ εὐλογημένη ἡ ἀγάπη. Τοῦτοι καὶ κεῖνοι ἐμηνῦσαν τους: «Νὰ ξεύρετε ὅτι ἀνισῶς καὶ νὰ ἦλθεν ὅλος ὁ κόσμος, δὲν τζακκίζεται νὰ ποίσῃ ἀγάπην χωρὶς νὰ γενῇ ἡ αὐτὴ κιτάσσα.» Γροικῶντα οἱ δύο μαντατοφόροι τοῦτα τὰ λογία, ἐμηνῦσαν τοῦ σουλτάνου πῶς ἐκεῖνον τὸ τοῦ φαίνεται διὰ τὴν κιτάσσαν, ἀρέσκει τους καὶ κείνους. Μοναῦτα ὁ σουλτάνος ὥρισεν καὶ ἐβγάλαν τους ἀπὸ τὴν φυλακήν, καὶ ἐμήνυσε νὰ ἔλθῃ καὶ τῆς Κύπρου ὁ μαντατοφόρος νὰ τοὺς στερεώσῃ τὴν ἀγάπην. Ὁ σουλτάνος ἐποῖκεν ἕναν χαρτὶν σάλβο κουντοῦτον, τὸ ποῖον ἐποῖκεν τοῦ μαντατοφόρου τῆς Κύπρου, καὶ ἔπεψέν το μὲ ἕναν μέγαν ἀμιρᾶν νὰ πάγῃ νὰ τοῦ συντροφιάσῃ.
§305.-Ὅταν ἐπερίλαβεν [ὁ σὶρ Τζουὰν Πετούνην] τὸ σάλβο κουντοῦτον, καὶ εἶδεν τοὺς μαντατοφόρους τῶν κουμουνίων τὸ πῶς τοῦ ἐπέψαν γρ(αφ)ὲς νὰ πάγῃ εἰς τὸ Καργίος χωρὶς φόβον, καὶ μοναῦτα ἀπέζευσεν ἀπὸ τὸ κάτεργον, καὶ ὁ μέγας ἀμιρᾶς ἁποῦ ἦλθεν ἀπὸ τὸ Καργίος, τὸν ἔπεψεν ὁ σουλτάνος, ἐπερίλ(αβ)έν τον τιμημένα καὶ μὲ καλὸν πρόσωπον· τὸ ὅμοιον καὶ ὁ μέγας Μελὲκ ἀμιρᾶς ἐποῖκεν του πολλὴν καὶ μεγάλην τιμήν, τὸ αὐτὸ καὶ οὗλοι οἱ ἀμιράδες. Τὸ λοιπὸν ἐπῆραν τον καὶ ἐπήγασιν εἰς τὸ Καργίος. Τότε ὁ σουλτάνος ὥρισε νὰ πᾶσιν ὅλοι οἱ ἀποκλισιάροι ἀντάμα ἔμπροσθεν τοῦ σουλτάνου νὰ ποίσουν τὴν μαντατοφορίαν τους· καὶ μοναῦτα ὅλοι οἱ μαντατοφόροι ἐπῆγαν ἔμπροσθεν τον σουλτάνου καὶ εἶπαν του καταληπτῶς τὴν μαντατοφορίαν τους· καὶ ὀπίσω εἰς πολλὲς διαφορὲς καὶ ἔννοιες ὁποῦ ἐκαταδικάζουνταν, ἐστερεῶσαν τὴν ἀγάπην, ἡ ποία νὰ ᾖνε εἰς καλὴν καὶ εὐλογημέ- νην ὥραν. Καὶ ὁ σουλτάνος ἔμοσεν ἀπάνω εἰς τὸν Κόραν καὶ εἰς τὸ σπαθὶν τὸ γυμνόν, νὰ κρατήσῃ στερεωμένην τὴν ἀγάπην καὶ κατὰ τὰ στοιχήματα τὰ ἔχουν συνειθισμένα· ὁμοίως
[167]
οἱ μαντατοφόροι τῶν κουμουνίων καὶ τῆς Κύπρου ἐμόσασιν εἰς τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον νὰ κρατήσουν τὴν ἀγάπην στερεωμένην. Καὶ μοναῦτα ὁ σουλτάνος ὥρισεν δύο ἀμιράδες μεγάλους ἀνθρώπους νὰ ἔλθουν μαντατοφόροι εἰς τὴν Κύπρον νὰ δώσουν τὰ χαρτία καὶ τὰ στοιχήματα τῆς ἀγάπης, καὶ νὰ ᾿μόσουν ἔμπροσθέν τους διὰ ὄνομαν τοῦ σουλτάνου, καὶ ὁ κουβερνούρης ἔμπροσθεν τοὺς ἀμιράδες διὰ ὄνομαν τοῦ ρηγάτου νὰ κρατήσῃ στερεωμένην τὴν ἀγάπην καὶ τὰ στοιχήματα.
§306.-Τότε ἐξέβησαν ὅλοι οἱ μαντατοφόροι καὶ οἱ δύο ἀμιράδες τοῦ Καργίου καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Αλεξάνδραν, καὶ πεσώννοντά τους ἐκεῖ ἐπέψασιν δύο κάτεργα καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὸν κουβερνούρην νὰ τοῦ φέρουν τὰ μαντάτα τῆς αγάπης, τὰ ποῖα κάτεργα ἦτον τὰ ροδίτικα. Καὶ τῇ κθʹ μηνὸς σεπτ(εβ)ρ(ίου), ατοʹ Χριστοῦ, ἐράξαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον τὰ ςʹ κάτεργα, τὰ δʹ τῶν κουμουνίων καὶ τὰ δύο τὰ κυπριώτικα, καὶ ἐφέραν τοὺς μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου, καὶ οἱ Κυπριῶτες, καὶ τῶν κουμουνίων, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον, τουτἔστιν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐπερίλαβάν τους μὲ μεγάλην τιμὴν καὶ χαράν, καὶ ἐπέψαν τους εἰς ὄμορφα ἀπλικία καὶ ἀναπαύτησαν.
§307.-Καὶ [τἄπισα] ὥρισεν ὁ κουβερνούρης καὶ ἦ(λ)θαν ὀμπρός του· καὶ ἐμήνυσεν καὶ τοῦ ἀδελφοτέκνου του τοῦ ρηγὸς καὶ ἦλθεν, καὶ οὕλους τοὺς ἀφέντες τοῦ ρηγάτου. Καὶ ἐνέβησαν οἱ μαντατοφόροι τοῦ σουλτάνου καὶ δὲν ἐχαιρέτησαν τὸν ρήγαν πρεπάμενα οὐδὲ τὸν κουβερνούρην, ἀμμὲ μὲ μεγάλην σουπερπίαν εἶπαν τοῦ πρίντζη καὶ τοῦ ρηγός: «Ἀφέντες, ὁ ψηλότατος ἀφέντης ὁ μέγας σουλτάνος πόλεως Καργίου καὶ τῆς Βαβυλωνίας καὶ ἀφέντης τῶν νησσίων καὶ ἀφέντης μας χαιρετᾷ σε καὶ πολομᾷ σε νὰ ἠξεύρῃς πῶς ἐσυμπάθισέν σου ἀπὸ τὸ πταίσιμόν σας, ὅτι ὁ πατήρ σου ὁ ρὲ Πιὲρ ἦτον ἡ ἀφορμὴὺτούτης τῆς
[168]
μάχης, ὅτι ἐκόμπωσέν τον καὶ ἦλθεν εἰς τοὺς τόπους τοῦ ἀφέντη μου, καὶ ἐποῖκεν πολλὴν αἰχμαλωσίαν εἰς τὴν Αλεξάνδραν καὶ εἰς ἄλλους πολλοὺς, τόπους· ὅμως ἐσυγχώρησέν τα ὅλα, καὶ τώρα ἐστερέωσεν τούτην τὴν ἀγαπην, ὄχι δι᾿ ἄλλον παρὰ διὰ τὲς μεγάλες παρακάλεσες τῶν κουμουνίων, καὶ βλέπε μηδὲν ᾖστε ἀπότορμοι ἀππὦδε καὶ ὀμπρὸς νὰ ποίσετε τίτοια πράματα, καὶ ἀλλοίως ἂν δοκιμάσετε, θέλετε τὸ νώσειν ἐσεῖς καὶ ὄχι ἄλλος.»
§308.-Γροικῶντα ὁ κουβερνούρης τίτοια λογία ἀπὸ τοὺς Σαρακηνούς, ἐθυμώθην, καὶ ἀρωτᾷ τὸν σὶρ Τζουὰν Πεντουὴν καὶ τοὺς μαντατοφόρους τῶν κουμουνίων, ἀνὲν καὶ ᾿γροικῆσαν τοῦ σουλτάνου καὶ εἶπεν τίτοια λογία καὶ ἀναπειλήματα. Καὶ κεῖνοι ἀπολογήθησαν καὶ εἶπαν: «Ἀφέντη, ὁ κύριος οἶδεν ὅτι τώρα τὰ ἐγροίκησα τοῦτα τὰ λογία, ὁ δὲ ὁ σουλτάνος μὲ πολλὴν χαρὰν καὶ πολλὴν ἀγάπην ἐστερέωσεν καὶ ἐβεβαίωσεν τὴν αὐτὴν ἀγάπην.» Τότε μὲ πολλὺν θυμὸν καὶ ὀργὴν ἐνέβην εἰς τὸ παλάτιν καὶ ὥρισεν μοναῦτα νὰ τοὺς βάλουν εἰς τὴν φυλακὴν τοὺς μαντατοφόρους τοῦ σουλτάνου· καὶ οὕτως ἐγίνετον. Καὶ ἐκαταγνῶσαν τους, καὶ ἐκεῖνοι δὲν ἐσυγκατέβησαν. Τἄπισα ἐζητῆσαν συμπάθειον τοῦ κουβερνούρη, καὶ ὁ κουβερνούρης διὰ τὸ καλὸν τοὺς πτωχοὺς τοὺς χριστιανούς, ἐσυνγκατέβην ὁ κουβερνούρης, καὶ ἐφῆκεν τους δʹ ἡμέρες εἰς τὴν φυλακήν, καὶ τότε ἔβγαλέν τους· καὶ ἦλθαν ὀμπρός του καὶ ἐδῶκαν λόγον, πῶς συνήθιν ἔχουν οἱ μαντατοφόροι νὰ μεγαλυνίσκουν τοὺς ἀφέντες τους, ὅνταν θέλουν, καὶ νὰ συντύχουν ὀλλίγον δυνατὰ καὶ χωρὶς ἄνκρισιν, διὰ νὰ γενῇ ἡ ἀγάπη ὄμορφη, «τὸ ποῖον πέφτομεν ὡς ἄξιος ἀφέντης καὶ προσκυνοῦμεν τὸ κράτος τῆς βασιλειᾶς σου νὰ μᾶ(ς) συγχωρήσῃς.» Μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐφέραν τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον καὶ ἔμοσεν ὁ κουβερνούρης νὰ κρατήσῃ τὴν ἀγάπην στερεωμένην μὲ τὴν δικαίαν ἐξουσίαν, χωρὶς καμίαν κακίαν οὒ καμίαν ἀπιστίαν. Ὁμοίως καὶ οἱ μαντατοφόροι τοῦ
[169]
σουλτάνου τὸ ὅμοιον ἐποῖκαν ὅρκον.
§309.-Ὁ κουβερνούρης ἔπεψεν καὶ ᾿διαλαλῆσαν τὴν ἀγάπην εἰς τὴν Λευκουσίαν καὶ εἰς ὅλες τὲς χῶρες τῆς Κύπρου, καὶ ἐπερίλαβεν τὰ χαρτία καὶ τὰ κανισκία τοῦ σουλτάνου, καὶ ἔδωκέν τους ἄλλες γραφὲς καὶ κανισκία νὰ πάρουν τοῦ σουλτάνου, καὶ ἔδωκεν καὶ τοὺς μαντατοφόρους δόκιμα κανισκία, καὶ ἐπολόγιασέν τους, καὶ ἀποχαιρετῆσαν καὶ ἐπῆγαν μὲ τοὺς μαντατοφόρους τῶν κουμουνίων εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργά τους, καὶ ἐπῆγαν μὲ τὸ καλὸν εἰς τὴν Αλεξάνδραν. Καὶ ἐβγάλαν τοὺς χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν φυλακήν, ὅσους εἶχαν εἰς τὴν Συρίαν, καὶ ὅσους Σαρακηνοὺς εἴχασιν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὲς φυλακές, ὅλους ἐβγάλαν τους, καὶ πασαεῖς ἐπῆγεν εἰς τὸν τόπον του.
§310.-Ἂς ἔλθωμεν πάλιν εἰς τὸν θάνατον τοῦ ρηγὸς τοῦ ἀντρειωμένου τοῦ ρὲ Πιέρ. Ὁ πρίντζης καὶ κουβερνούρης τῆς κύπρου ἔπεψεν εἰς τὴν δύσιν ἕνα νοτάρην ὀνόματι μισὲρ Παρθολομαῖον Καφάση, εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπαν νὰ κηρύξῃ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Πιέρ, καὶ ἀρμάτωσεν μίαν σατίαν καὶ ἔπεψέν τον. Πηγαίννοντα ἔμπροσθεν τοῦ πάπα, πολλὰ ἐκατηγορῆσαν τοὺς Κυπριῶτες· [τὸν ποῖον ἐντύσαν τον] μίαν τζανουνίαν εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν τῆς Κύπρου, καὶ τὸν ἀβικάρην ἔντυσέν τον τὴν ἀρχιεπισκοπὴν [τῆς Κύπρου.] Καὶ τοῦτος ἐστράφην εἰς τὴν Κᾁπρον. Καὶ στρέφοντά του, γροικῶντα ὁ κουβερνούρης τὸ κακὸν θέλημαν τοῦ πάπα, ἐξανάστρεψεν ἄλλους μαντατοφόρους, τουτἔστιν τὸν πίσκοπον τοῦ Φουλίε, ὅπου εὑρέθην εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἕναν καβαλλάρην ξενικὸν ὀνόματι μισὲρ Γιλιέρμον τε Τζουρνίγι, καὶ τόσον ἐκοπιάσαν καὶ ἀλλάξαν τὸ κακὸν θέλημαν τοῦ πάπα, καὶ ἐπροσδέκτην τους καὶ μὲ κανισκία πρεπάμενα, τὸ ὅμοιον τοὺς ἐποῖκαν καὶ οὗλοι οἱ ἀφέντες, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Κύπρον τὸν φεβρουάρην τξθʹ
[170]
Χριστοῦ.
§311.-Καὶ τῇ κθʹ μηνὸς αὐγούστου εὑρέθην ἔμπροσθεν τοῦ κουβερνούρη ἕνας γραμματικός του (ὁ) Τζουὰν Σιλερίου, ὅπου ἦτον μαθητής τοῦ Νικολὸς τε Ναού, νοτάριος τὸν ἔφερεν ὁ ρὲ Πιὲρ μετά του, καὶ ἐποῖκεν τον λιζίον του καὶ ἐποῖκεν τον καντζιλιέρην μέγαν τοῦ συνκρίτου· καὶ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Πιὲρ ἐφῆκεν τον ὁ κουβερνούρης εἰς τ᾿ ὀφίκκιν του ὡς γοιὸν ἦτον καὶ μὲ τὸν ρήγα. [Καὶ αὐτὸς ἐκή- ρυξέν τον παράβουλον,] καὶ εἶπεν του καὶ πῶς γράφει εἰς τὴν δύσιν γραφές ἐποῖκεν τρόπον εἰς τιτοῖον μόδον ὅτι ἀπὸ τὴν μερίαν τῆς ρήγαινας ἔγραψεν τοῦ πάπα ἕναν χαρτίν, τὸ ποῖον ἐπιάσαν το καὶ ἐφέραν το ἔμπροστέν του, καὶ ἄλλον εἰς τὸ ρήγαν τῆς Φραγγίας καὶ ἄλλα εἰς τοὺς ἀφέντες τῆς δύσις, ζητῶντα κρίσιν, καὶ ἀγγαλιῶντα τοὺς ἄρχοντες πῶς ἐποῖκαν ἄδικον φόνον εἰς τὸν πτωχὸν [τὸν ρήγαν,] καὶ νὰ ἀρματώσουν οἱ Γενουβίσοι δʹ κάτεργα εἰς τὸν ἔξοδόν της νὰ ἔλθουν νὰ σηκώσουν τὸν υἱὸν τοῦ ρὲ Πιὲρ ἀπὸ τὴν Κύπρον καὶ κείνην νὰ πάγῃ εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπαν ν᾿ ἀγγαλέσουν.
§312.-καὶ μοναῦτα ἔπεψεν ὁ κουβερνούρης καὶ ἔφερεν ἔμπροστέν του (τὸν) Νικολὸν καὶ έξέτασέν τον· καὶ κεῖνος ἀρνήθην λαλῶντα: «Ψέματα λαλεῖ ὁ μαθητής μου!» Καὶ ὁ μαθητής του ἔδειξέν του τὴν γραφήν, καὶ κεῖνος ἐχάθην ἀπὸ τὸν φόβον του. Θωρῶντα ὁ κουβερνούρης, μοναῦτα ἔπεψεν ἔσσω του καὶ ἐγύρεψεν τὲς γραφές του, καὶ ηὗρεν ὅλες τὲς κόπιες τῶν γραφῶν ὅπου ἔπεψεν· καὶ μοναῦτα ἔπεψέν τον εἰς τὴν φυλακήν, καὶ ἐβάλαν τον εἰς τὸ κριτήριον καὶ ἑμολόγησεν πᾶσα πρᾶμαν, καὶ μέσα εἰς ὅλα πῶς τὸ χαρτὶν τὸ ἔπεψεν εἰς τὴν Γένουβαν ἔδωκάν το τοῦ μισὲρ Μάρκου Γριμάνη τοῦ υἱοῦ τοῦ μισὲρ Πιέρου Γριμάνη, καὶ ἐμήνα νὰ ἔλθουν πολλὰ πλοῖα διὰ νὰ ξηλοθρεύσουν τὸ νησσίν.
[171]
§313.-Ὁ κουβερνούρης μοναῦτα ἐμήνυσέν το τοῦ καπετάνου τῆς Ἀμοχούστου ν᾿ ἀρεστιάσουν τὸν αὐτὸ [Μάρκο Γρινίερ] καὶ νὰ πιάσῃ τὰ χαρτία τὰ τοῦ ἔδωκεν ὁ Νικολὸς νὰ πάγῃ εἰς τὴν Γένουβαν. Γροικῶντα ὁ καπετάνος ἔβαλέν τον εἰς τὴν φυλακὴν καὶ ἔσφιξέν τον καὶ ἔδωκέν του τὰ χαρτία, καὶ ἔπεψέν τα τοῦ κουβερνούρη εἰς τὴν Λευκωσίαν. Γροικῶντα ὁ ποδεστᾶς τοὺς Γενουβίσους τοῦτον εὑρισκόμενος εἰς τὴν Λευκωσίαν, πῶς εἰς τὴν Ἀμόχουστον [ὁ ἐμπαλὴς] ἔβαλεν τὸν Γενουβίσον εἰς τὴν φυλακήν,-καὶ εἶχεν ἀβικάρην εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ὀνόματι Νικολὸ Τομενίκο,-ὁ δὲ ποδέστας τὸν ἀβικάρην ἔκραζεν τὸν Αντώνιον Δελαβινίες, παιδίος πραματευτής, καὶ γροικῶντα πῶς ἐφυλάκισεν τὸν Γενουβίσον εἰς τὴν φυλακὴν τοῦ ρηγός, ἔπεψεν μαντάτον ὁ ποδεστᾶς τοῦ ἀβικάρη νὰ πάρῃ «τὸν Γενουβίσον εἰς τὴν ἐξουσίαν σου·» ὁ ποῖος ἔπεψεν βʹ Γενουβίσους, τὸν Τουμάζο Τζιγκαρὰ καὶ τὸν σὶρ Παρσεβὰλ Σιμπό, εἰς τὸν καπετάνον τῆς Ἀμοχούστου, ζητῶντα τὸν Γενουβίσον τὸν αὐτὸν σὶρ Μάρκον, νὰ τὸν βάλῃ εἰς τὴν φυλακήν του, διότι εἶνε τῆς ἐπαρχίας του. Ὁ ἐμπαλὴς γροικῶντα τοῦτον, κατὰ τὸ παλαιὸν συνήθιν ἔδωκέν του τον, καὶ ἔβαλέν τον εἰς τὴν φυλακήν του κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ κουβερνούρη. Καὶ ὁ ἐμπαλὴς ἐμήνυσεν τοῦ ποδεστᾶ καὶ ἦλθεν ἔμπροσθέν του, ὅταν ἦτον εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐζήτησέν του τὸν παράβουλον, καὶ ὁ ποδεστᾶς ἐδιαφέντεψέν τον εἰς τὴν καλλίττερην λογὴν ὅπου ἐμπόρησεν, καὶ εἶπεν του πῶς δὲν ἤξευρεν κανέναν πρᾶμαν ἀπὸ τί ἐγράφαν τὰ χαρτία. Ὁ κουβερνούρης εἶπεν του: «Ἀνισῶς καὶ δὲν ἠξεύρῃ τίποτε, ἂς πάγῃ ἀκαταζήτητος, εἰ δὲ καὶ ξεύρη, νὰ τοῦ δώσουν θάνατον.» Καὶ τοῦτος ὁ λόγος ἄρεσεν τοῦ ποδέστα.
§314.-Καὶ παραῦτα πέμπει ὁ κουβερνούρης δύο πραματευτάδες καὶ δʹ Γενουβίσους καὶ βʹ καβαλλάριδες καὶ ἕναν νοτάρην, καὶ ἐπῆγα εἰς τὴν φυλακήν, καὶ
[172]
ἐπῆραν καὶ ἐμαρτυρίσαν τὸν Νικολὸ τε Ναούν· καὶ ἑμολόγησεν ἔμπροσθέν τους, τὸ πῶς ὁ ἄνωθεν σὶρ Μάρκος ἦτον αἴτιος τῆς αὐτῆς ὑπόθεσις. Καὶ ὅνταν ἔμαθεν ὁ κουβερνούρης τὴν ἀλήθειαν, ὁμοίως καὶ ὁ ποδέστας, ἐπαρακάλεσεν τὸν κουβερνούρην νὰ ἔχῃ μάκρυσμαν ὀλλίγον, διὰ νὰ ποίσουν βουλὴν καὶ νὰ ξετάσουν καὶ τὸ πρᾶμαν καλλίττερα. Ἐσυνγκατέβην του ὁ κουβερνούρης, καὶ ὁ ποδέστας ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον μὲ ὅλους τοὺς Γενουβίσους ὅπου ἦτον μετά του· μανθάνοντά το ὁ κουβερνούρης, διὰ νὰ παύσῃ τὴν ταραχήν, μὲν γινῇ σκάνταλον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἔπεψεν ἕναν χαρτὶν πολλὰ κουρτέσικον τοὺς πραματευτάδες τοὺς Γενουβίσους, ἀγγαλιῶντα τὸν ποδεστᾶν καὶ τὸν ἄνωθεν σὶρ Μάρκον· οἱ ποῖοι πραματευτάδες ἀναγνώννοντα τὲς γραφὲς τοῦ κουβερνούρη, ἐγράψαν του μὲ μεγάλην ταπείνωσιν καὶ κουρτέσικα πολλά, καὶ πάντα ἐδεῖχναν αἴτιον τὸν ποδέσταν καὶ τὸν σὶρ Μάρκον.
§315.Ο δὲ κουβερνούρης πολομᾷ αὐλὴν μεγάλην, καὶ βάλλει τὸ ἀγγάλεμαν ἔμπροσθέν τους, ζητῶντα κρίσιν ἀπὸ τὸ Νικολὸ τε Ναούν. Καὶ ἡ αὐλὴ ἀποφάσισε νὰ τοῦ δώσουν θάνατον πικρὸν ὡς γοιὸν παράβουλον, καὶ διατὶ ἦτον λιζίος ἐπαραδῶκαν τον τοῦ κουβερνούρη κατὰ τὸ ὡρίζαν οἱ ἀσίζες. Καὶ κεῖνος ἔδωκέν τον καὶ ᾿κωλοσύραν τον, καὶ ἐφορκίσαν τον εἰς τὴν φούρκαν τῇ κυριακῇ τῇ ιζʹ σεπτεβρίου ατο᾿ Χριστοῦ.
§316.-Θεωρῶντα ἡ αὐλὴ πῶς οὐδὲν ἠμπορεῖ νὰ ἔχῃ τὸν σὶρ Μάρκον, καὶ δὲν ἐθέλα νὰ καταπροσωπίσουν τοὺς Γενουβίσους, κρυφὰ ἐπαραγγεῖλαν τοῦ πισκόπου τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἐξ αὑτἣς του ἐσυμβούλεψεν τὸν ποδέσταν νὰ ἔλθῃ νὰ ζητήσῃ συμπάθειον ἀπὸ τὸν κουβερνούρην διὰ λλόγου του, διὰ τὸν σὶρ Μάρκον· καὶ οὕτως ἐγένετον. Οἱ ποῖγοι ἐξέβησαν καὶ ἦλθαν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐσυμπαθίστησαν ἀπὸ τὸν πρίντξην, ὁ ποῖος ἐπερίλαβέν τους πολλὰ
[173]
τιμημένα· καὶ ἐβάλεν τον καὶ ἔμοσέν του εἰς τὰ ἅγια τοῦ θεοῦ εὐαγγέλια νὰ μὲν ἀποσκεπάσῃ εἰς τὴν δύσιν τὰ μαντάτα τοῦτα, οὐδὲ νὰ πάγῃ ποττὲ κατὰ πρόσωπα τῆς Κύπρου, ἢ καὶ ἐπαράγγειλέν του ἡ ρήγαινα, ἢ ὄχι· ὁ ποῖος ἐκρατήθη νὰ τὸ ποίσῃ.
§317.-Ἂς ἔλθωμεν εἰς τὴν Ἀταλίαν καὶ νὰ ξηγηθοῦμεν τὰ γενόμενα. Θεωρῶντα ὁ ἄμιρᾶς ὅπου ἐκράτεν ἐκεῖ, ὁ Τακκᾶς, πῶς ἡ Κύπρος εὑρίσκεται εἰς μεγάλην ἀνακάτωσιν, ἐγύρεψε νὰ πάρῃ τὴν χώραν του, καὶ ἐκατάστησεν ἕναν Τοῦρκον δικόν του φίλον καὶ ἦλθεν εἰς Αταλίαν ὡς γοιὸν φευγός, καὶ ἐπαρακάλεσεν καὶ ἐβαπτίσαν τον, καὶ εἶπεν τους πῶς εἶχεν πολλὺν καιρὸν καὶ εἶχεν πίστι νὰ βαπτιστῇ. Θεωρῶντα τον ὁ καπετάνος ἐπίστευσέν του καὶ ἐποῖκεν του μηνίον, καὶ ἀποθάρησέν του· καὶ τοῦτος ἦτον ἀπὸ τὸν Ἀταλιώτην, καὶ ἔλαχεν ἔξω παίρνοντα τὴν Ἀταλίαν ὁ ρήγας, καὶ οἱ Ἀταλιῶτες ἦτον συνγκενάδες καὶ φίλοι του· ὁ ποῖος καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν ἐδήνετον μὲ τοὺς τοπικοὺς καὶ ἐπρουμουτίαζέν τους ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ Τακκᾶ, νὰ τοὺς δώσουν τὴν χώραν εἰς τὸ χέριν τους. Καὶ ἅνταν ἐκατάστησεν μερτικὸν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους, ἐμήνυσεν τοῦ Τακκᾶ νὰ ἔλθῃ νὰ τοῦ δώσουν τὴν χώραν· ὁ ποῖος κατὰ τὸν λόγον του ῆλθεν μονονυκτίς, καὶ ἔβαλεν λαμπρὸν εἰς τὲς πόρτες, καὶ ἐβάλαν σκάλες εἰς τὴν μερίαν ὅπου ἔβλεπεν ὁ βαπτισμένος καὶ κεῖνοι ὅπου ἦτον σασμένοι μετά του, καὶ ἐνέβησαν εἰς τοὺς τοίχους, καὶ εὑρίσκαν τοὺς ἄνδρες ὅπου δὲν ἦτον εἰς τὴν βουλήν, ἐσκοτῶνναν τους, καὶ εἰς τοῦτον τὸν μόδον ἐπῆραν ιδʹ πύργους, καὶ ἐσκοτῶσαν καὶ πολλούς. Καὶ θέλοντος τοῦ θεοῦ, ἐδιάβην ἡ βίγλα καὶ θωρεῖ ταραχὴν μεγάλην· ἔνωσέν το καὶ ἐποῖκε νῶσιν τοῦ καπιτάνου μὲ μεγάλην καὶ ἄγριαν φωνήν, καὶ γροικῶντα ὁ μισὲρ Τζουάνης ὁ καπιτάνος, μοναῦτα ἐσημάναν τὴν καμπάναν μὲ τὸ σφυρίν, καὶ εἶχαν το γιὰ παραβουλίαν· καὶ μοναῦτα ἀρματώθην ὁ λαός, καὶ ἦλθαν καὶ ἐσμίκτησαν μὲ τοὺς Τούρκους καὶ ᾿πολεμίσαν ὡς τὸ πωρνόν, καὶ
[174]
βοηθῶντος τοῦ θεοῦ ἐνικῆσαν τους οἱ χριστιανοί, καὶ ἐσκοτῶσαν πολλοὺς καὶ ἕναν μέγαν ἀμιρᾶν συνγκενὴν τοῦ Τακκᾶ· καὶ πολλοὶ ἐπῆγα νὰ κατεβοῦν μὲ τὲς σκάλες, καὶ ὁ βαπτισμένος καὶ οἱ συντρόφοι του, καὶ ἀπὸ πάνω ἐσκοτῶσαν τους. Ἀμμὲ κεῖνοι ὁποῦ ἦλθα νὰ βάλουν λαμπρὸν εἰς τὴν πόρταν ἐνέβησαν ἔσσω, δύο Τοῦρκοι ὡς γοιὸν τὸ αὐτόν, καὶ ἐσκοτῶσαν τους. Θεωρῶντα ὁ Τακκᾶς πῶς δὲν εἶχεν διάφορος, ἀμμὲ ἔχασεν πολλοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸν ἀνιψιόν του, εὐκαίρεσεν τὸν τόπον μὲ μεγάλην ἀντροπήν.
§318.-Γροικῶντα τοῦτα ὁ κουβερνούρης, ἐννοιάστηκεν ὅτι ὁ καπιτάνος ἔθελε νὰ δώσῃ τὴν χώραν τοῦ Τακκᾶ, καὶ ἀρμάτωσεν μοναῦτα βʹ κάτεργα καὶ ἔβαλεν καπιτάνον τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τῆς Κλίρου, καὶ ἔπεψεν ν᾿ ἀλλάξουν τὸν καπετάνον, καὶ ἔβαλεν τὸν σὶρ Ἐστὰν Πασαντόν, καβαλλάρην τοπικόν, ὁ ποῖος ἦτον Γενουβίσος· καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀταλίαν. Καὶ ἐπέρασαν εἰς τὸ Ἀνεμούριν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν γῆν τῆς Τουρκίας, καὶ ἐκουρτζέψαν τους καὶ ἐποῖκαν τους μεγάλην ζημίαν, καὶ ἐπεσώθησαν εἰς τὴν Ἀταλίαν. Καὶ ἐξέτασεν ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολίφης τὴν ἀφορμήν, καὶ ηὗρεν καθαρὸν τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Κολλίες· καὶ ἀφῆκεν τὸν σὶρ Ἐστὰς εἰς τὴν Ἀταλίαν, καὶ ἔφερεν μετά του τὸν σὶρ Τζουὰν τε Κολλίες· καὶ ἐφῆκεν τὸν αὐτὸν σὶρ Ἐστὰς καὶ τοὺς λᾶς του νὰ στέκουνται εἰς τὴν Ἀταλίαν, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§319.-Καὶ μέσα εἰς τοῦτον ἐδιάβην καιρός, καὶ ὁ ρήγας ἦλθεν εἰς τὴν ἐτὰν χρονῶν ιεʹ, καὶ ἐθέλησεν νὰ ζητήσῃ τὸ ρηγάτον του, νὰ μπῇ εἰς ποσέσον τοῦ ρηγάτου. Καὶ τὸ νοέμβριον μῆναν ατοʹ Χριστοῦ εἶπεν τοῦ θείου του πῶς θέλει νὰ πάρῃ τὸ ρηγάτον του. Ὁ κουβερνούρης μὲ καλὸν θέλημαν δὲν τοῦ ἔβαλεν καμίαν διαφοράν, ἀμμὲ μοναῦτα ἔταξεν τοὺς καβαλλάριδες τῆς βουλῆς νὰ σωρευτοῦν εἰς τὴν Λευκωσίαν τῇ πρώτῃ δικεβρίου τῆς αὐτῆς ἐχρονίας, νὰ στρέψῃ τὰ ρηγάτα τοῦ ρηγός,
[175]
τοῦ κληρονόμου τῶν αὐτῶν ρηγάτων.
§320.-Καὶ τῇ τετράδῃ, τῇ κδʹ μηνὸς δικε(β)ρίου ἐσυνπιάστησαν οὗλοι οἱ καβαλλάριδες καὶ οἱ ἀφέντες εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ πρίντζη καὶ κουβερνούρη εἰς τὴν Λευκωσίαν κατὰ πρόσωπα τῶν Κουντιάτικων. Ὥρισεν τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τὸν ἀδετούρην νὰ ζητήσῃ τὰ ρηγάτα διὰ τὸν ἀδελφότεκνόν του ἔμπροσθεν τῆς αὐλῆς κατὰ τὸ συνήθιν· ὁ ποῖος ἐστάθην εἰς τὰ ποδία του καὶ εἶπεν: «Ἀφέντη κου- βερνούρη, ἤλθαμεν εἰς τὴν ἀφεντίανς σου ὅλοι οἱ ἀνθρῶποι τοῦ ρηγός, καὶ δείχνομένς σου τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγαν τὸν ἀδελφότεκνόνς σου, καὶ κληρονόμον μας τοῦ ρηγάτου Ἱεροσολύμου καὶ Κύπρου· καὶ πολομοῦμέν σε νὰ ξεύρῃς τὴν ἀφεντίαν σου καὶ τῆς αὐλῆς τῶν αὐτῶν ρηγάτων, ὡς καθὼς καὶ ἀγρωνίζεις, τὸ πῶς ὁ θεὸς ἐποῖκεν τὸ θέλημάν του ἀπὸ τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγαν τὸν ἀδελφόνς σου τὸν ρὲ Πιὲρ τὸν υἱὸν τοῦ ρὲ Οὗγγε· ὁ αὐτὸς ρὲ Πιὲρ ἐφῆκεν ἕναν υἱὸν ὅπου εἶνε ἔμπροσθένς σας· καὶ διατὶ ἦτον ἀνήλικον, ἐπερίλαβες τὸ κουβέρνον, κατὰ τὸ ἴσον δίκαιον καὶ κατὰ τὰ καλὰ συνήθια τοῦ εὐγενεστάτου ρηγάτου τῶν Ἱεροσολύμων καὶ Κύπρου, ὅτι ἐσοὺ εῖσαι ὁ περίτου κοντὸς συνγκενὴς καὶ κληρονόμος τῶν αὐτῶν ρηγάτων· καὶ ὰν εἶχεν ποίσειν ὁ θεὸς τὸ θέλημάν του ἀπὸ τὸν αὐτόν μας ἀφέντην, ἔθελεν στεφθεῖν ἡ ἀφεντιά σου ρήγας· ἀμμὲ ὁ ἀφέντης μας διὰ τὸ ἔλεος τοῦ θεοῦ ὁ Πιὲρ τε Λουζουνίας κούντης τῆς Τρίπολις καὶ κληρονόμος τῶν αὐτῶν ρηγάτων ἔνι ζωντανός, καὶ εἶνε νόμου ἡλικίας· ζητᾷ σου νὰ πάρῃ τὰ ρηγάτα του, ἂν φανῇ τῆς αὐλῆς, ὡς ἐκεῖνος ὁποῦ εἶνε κοντόττερος κληρονόμος τῶν αὐτῶν ρηγάτων. Καὶ ἀνίσως ἡ ἀφεντιά σου καὶ ἡ αὐλὴ τοῦτον ἀπιστῇ το, ἔνι ἕτοιμος νὰ τὸ παραστήσῃ καὶ ἂς τὸ ᾿δῇ ἡ αὐλή, ὡς γοιὸν νὰ τῆς φανῇ ὅτι εἶνε χρῆσι νὰ τὸ δείξῃ· καὶ παρακαλεῖ σας νὰ πιάσετε τὴν ἐζήτησίν του, ἂν φανῇ τῆς αὐλῆς. Καὶ ἀπὲ τοῦτον ἐμπαίνει εἰς τὴν αὐλήν, χωρὶς νὰ πῇ τὸ ἔχει εἰς τὸν καιρὸν ὅταν
[176]
θελήσῃ.»
§321.-Εἰς τοῦτον ὁ κουβερνούρης ἐστάθην ὀρθὸς εἰς τὰ ποδία του καὶ εἶπεν τῆς αὐλῆς: «Ἄρχοντες, ἐκατάλαβα καλὰ τὸ ἐζὴτησεν ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ ὁ ἀδετούρης διὰ τὸν ἀδελφότεκνόν μου, ζητῶντα μου νὰ τοῦ τὸ στρέψω τὰ ρηγάτα του, τὸ πῶς εἶνε δικά του, ὡς γοιὸν ἐκεῖνος ὅπου ἔφτασεν εἰς τὸν νόμον. Ἄρχοντες, ἂς δείξῃ πῶς εἶνε υἱὸς τοῦ ἀδελφοῦ μου τοῦ ρὲ Πιέρ, καὶ πῶς εἶνε νόμου ἡλικίας, καὶ τότε θέλω ποίσειν τὸ θέλει τὸ δίκαιον. Καὶ ἀπὸ τοῦτον βάλλομεν εἰς ἀγρωνιμίδαν τῆς αὐλῆς, χωρὶς τὸ ἔχω νὰ εἰπῶ τίντα τόπος καὶ καιρὸς νὰ ᾖνε.»
§322.-Ὁ ρήγας ἔφερεν καὶ ἔδειξεν μετ᾿ ἀξιολόγους ἀφέντες, καὶ ἐμόσαν εἰς τὰ ἅγια τοῦ θεοῦ εὐαγγέλια, πῶς εἶνε υἱὸς τοῦ ρὲ Πιὲρ καὶ εἶνε δίκαιος κληρονόμος τῶν αὐτῶν ρηγάτων, καθὼς τὸ ἐκράτεν καὶ ἐνομεῦγεν το ὁ πατήρ του ὁ ρὲ Πιέρ, καὶ εἶνε καὶ νόμου ἡλικίας ἐτῶν ιεʹ. Καὶ εἰς τοῦτον ἐδέκτην τον ἡ αὐλή· καὶ μοναῦτα εἶπεν τοῦ κουβερνούρη ἡ αὐλή: «Ἀφέντη κουβερνούρη, ὁ ἀφέντης ὁ ἀδελφότεκνός σου ἔδειξεν πρεπάμενες μαρτυρίες, καὶ εἶνε δίκαιον νὰ το(ῦ) στρέψῃς τὰ ρηγάτα του.»
§323.-Καὶ μοναῦτα ὁ κουβερνούρης ἔμπροσθεν τῆς αὐλῆς ἐγονάτισεν, καὶ ἐκράτεν ἕναν βεργὶν εἰς τὸ χέριν του καὶ μὲ κεῖνον ἐπαράδωκέν του τὰ ρηγάτα του τοῦ ἀφέντη τοῦ σινεσκάρδου. Τότες ὁ σινεσκάρδος εἶπεν τοῦ κληρονόμου νὰ ποίσῃ ὅρκον· ὁ ποῖος ἐγονάτισεν καὶ ἐποῖκεν ὅρκον ὀμπρὸς τῆς αὐλῆς. Τότε εἶπεν ἡ αὐλὴὺ τοῦ σινεσκάρδου: «Ἀφέντη, ὁ κλη(ρο)νόμος ἐποῖκεν τὸ πρέπει, ὅσον ἦτον κρατούμενος, καὶ βάλετέ τον εἰς νομὴν τῶν ρηγάτων του.» Καὶ ὁ σινεσκάρδος ἔμπροσθεν τοὺς ἀφέντες καὶ τοῦ ἐπισκόπου τῆς Πάφου ὀνόματι σὶρ Λίες τε Καρμπεπαή, καὶ τοῦ ἐπισκόπου τῆς Νεμεσοῦ τοῦ μισέρε ν-Ἰμάρ, καὶ
[177]
ἔμπροσθεν τοὺς λογάδες τοὺς Ρωμαίους, ἔβαλεν εἰς νομὴν τὸν κούντην τῆς Τρίπολις εἰς τὰ ρηγάτα του ὡς γνήσιον κληρονόμον καὶ υἱὸν τοῦ ρὲ Πιέρ. Καὶ ὅτοιμα οὗλοι οἱ λίζοι ἐποῖκαν του ὅρκον κατὰ τὸ συνήθιν. Καὶ τἄπισα ἐμήνυσεν ὅλους τοὺς λιζίους καὶ καβαλλάριδες νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Λευκωσίαν εἰς τὸ στέψιμόν του.
§324.-Καὶ τῇ κυριακῇ, τῇ ιβʹ μηνὸς ἰαννουαρίου ατοα᾿ Χριστοῦ ἐστέφθην ὁ ρὲ Πιὲρ τε Λουζουνίας ὁ κούντης τῆς Τρίπολις εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν ρήγας τῆς Κᾁπρου. Καὶ τῇ ιβʹ ὀκτωβρίου ατοβʹ Χριστοῦ ἐπῆραν τον εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐστέψαν τον ρήγα τῶν Ἱεροσολύμων, κατὰ τὴν προπάλαι συνήθειαν· ὅτι ἀφ᾿ ὃν οἱ κατάδικοι τοῦ τιμίου σταυροῦ ἐπῆραν τὸ Ἱεροσόλυμαν, ἐδῶκαν τὴν ἀξίαν τῶν Ἱεροσολύμων καὶ τὰ σημεῖα εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ ναὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου κ᾿ ἐκεῖ ἐστέφθην.
§325.-Καὶ ἐβγαίνοντά του ἦλθεν εἰς τὸ περούνιν νὰ καβαλλικεὺσῃ· τότε ἀππήδησαν οἱ Βενετίκοι καὶ ἐπιάσαν τὸ ρέτινον τοῦ ἀλόγου του τὸ δεξιόν. Οἱ Γενουβίσοι ἐδια- φεντεῦγαν το διὰ λλόγου τους, κατὰ τὴν φραντζίνζαν τὴν εἴχασιν, ὅτι ἐχαρίσαν τούς το, ὅτι πάντα ὅντα νὰ καβαλλικεύγῃ ὁ ρήγας, οἱ Γενουβίσοι νὰ ᾖνε δεξιὰ καὶ οἱ Βενετίκοι ἀριστερά. Καὶ ἔλαχεν ὅτι οἱ Βενετίκοι εἶχαν ἕναν καράβιν εἰς τὸν λιμιόναν, καὶ διατὶ ἦτον πολλοὶ ἐγυρέψα νὰ ποίσουν τοῦτον τ᾿ ἀππήδημαν. Καὶ εἰς τοῦτον ἐγίνην μία ταραχὴὺ μεγάλη. Καὶ ἦτον συνήθιν ὅτι ἐγυρίζαν τὸν ρήγαν ἀπὸ τὸν Ἅγιον Νικόλαν ὡς τὲς λόντζες, καὶ τότε ἔρχουνταν εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην. Θεωρῶντα ὁ πρίντξης τὴν ταραχὴν μεγάλην, μοναῦτα ἔδωξεν τοὺς Γενουβίσους καὶ τοὺς Βενετίκους, καὶ ἐπίασεν τὸ χαλινάριν ἐκεῖνος καὶ ὁ σινεσκάρδος, καὶ [ἐπῆραν τον καὶ ᾿γυρίσαν τον κατὰ τὸ συνήθιν, ὄχι τελειωμένον γυρὸν διὰ τὸ σκάνδαλον, καὶ ὁ κύρης τοῦ Ἀρσεφίου εἰς τὸν ζαρβὸν ρέτινον.] Καὶ ὅνταν ἦρταν εἰς τὴν αὐλήν, ἐφοβήθην ὁ
[178]
ποδέστας τοὺς Γενουβίσους, μήπως καὶ οἱ Βενετίκοι ποίσουν ριμούριν εἰς τὸ ἔμπα τοῦ ρηγὸς εἰς τὴν αὐλήν, ὥρισεν καὶ ἐκρατοῦσαν τίποτε μικρὰ ἄρματα ὅλ᾿ οἱ Γενουβίσοι ἀπὸ κάτω τους.
§326.-Τῇ ιζʹ ὀκτωβρίου ατοβʹ Χριστοῦ, [πρὶν στεφθῇ ὁ ρήγας,] ἔδωκεν ὅλα τὰ᾿φίκκια τοὺς κάτωθεν ἀφέντες τοῦ ρηγάτου τῶν Ἱεροσολύμων, τὰ ποῖα νὰ ᾖνε στερεωμένα καὶ βεβαιωμένα· τουτἔστιν τοῦ μισὲρ Τζάκου τε Λουζουνία τοῦ θείου του κοντοσταύλην, τὸν σὶρ Λίουν τε Λουζουνίαν σινεσκάρδον, τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μουντολὶφ τὸν ἀδετούρην τῆς Κύπρου πουντουλιέρην, καὶ τὸν μισὲρ Νικολὸ τα Κλι- ρίσσα τζαμπερλάνον τῶν Ἱεροσολύμων, τοῦ μισὲρ Τζάκου τε Λουζουνία τοῦ ἀνιψιοῦ του, [τοῦ υἱοῦ τοῦ κούντη,] τ᾿ ὀφίκκιν του τὸ κουντάτον τῆς Τρίπολις.
§327.-Καὶ ὅνταν ἐστέφθην, ἐχάρισεν πολλὰ ψουμία διὰ τὸν ὁρισμὸν τῆς μητέρας του. Θεωρῶντα τον οἱ θεῖοι του καὶ οἱ ἕτεροι ἀφέντες, διὰ νὰ μὲν ξηλοθρευτῇ τὸ ρηγάτον, καὶ ἡ ζημία ππέση ἀπάνω τους, ἐδῶκαν του νόταν τοῦ ρηγός, καὶ ὁ ρήγας μὲ μερτικὸν τοὺς λᾶς του ὅπο(υ) εὑρέθησαν ἐκεῖ ἐποῖκεν μίαν ἀσίζαν εἰς τὴν αὐλήν, ὅτι εἴ τι χαρίσῃ ἀπὸ τὴν ἡμέραν ἁποῦ νὰ κουρουνιαστῇ ὅλον χρόνον τῆς ζωῆς του, ἀποὺ κεʹ χρονῶν καὶ ἀπάνω, νὰ ᾖνε ἀξαζόμενον· καὶ ἀπὸ κεʹ χρονῶν καὶ κάτω εἴ τι χαρίσῃ νὰ μὲν ἀξάζῃ τίποτε, εἰ δὲ ἀποὺ κεʹ χρονῶν καὶ ἀπάνω νἆνε στερεωμένον εἰς τοὺς αἰῶνας. Καὶ ἅντα τὄμαθεν ἡ ρήγαινα ἔπληξεν πολλά, ὅτι ἐπρουμουτίασε νὰ δώσῃ ὁποὖχεν φιλίαν πολλὰ ἄλλα χωρία. Καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ πάλε ἄρχεψεν ἡ ἔχθρα μὲ τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ ἀντρός της.
§328.-Καὶ ὅνταν ἐκάτζαν εἰς τὲς τάβλες νὰ φᾶσιν, ὥρισεν καὶ ᾿βάλαν τὴν τάβλαν τοὺς Γενουβίσους δεξιά, καὶ τοὺς Βενετίκους ἀριστερά· καὶ ὡς γοιὸν ἐτρῶγαν, ἐφοβέριζεν ἕναν κουμούνιν τὸ ἄλλον, καὶ ἐτρίζαν τὰ
[179]
δοντία τους. Τὸ λοιπὸν ὁ ποδέστας ὁ μισὲρ Ἀντίνιος τα Νεγροῦ εἶχεν ὁρίσειν καπόσους Γενουβίσους καὶ ἀρματώθησαν πιδεξία ἀππέσσω κρυφά, [οἱ ποῖγοι ἦσαν ἀπὸ κείνους ἁποῦ ᾿κάτζαν εἰς τὴν τάβλαν, καὶ ἁπο(ῦ) ἐστέκουνταν Γενουβίσους] διὰ τὸν φόβον τῶν Βενετίκων. Καὶ ἅνταν ἐσηκώθησαν ἀπὸ τὲς τάβλες, ὁ ρήγας ἐπῆγε ν᾿ ἀλλάξῃ τὰ φορήματά του εἰς τὰ σπιτία τοῦ σὶρ Τεμένζ Πετρέ, πουρζέζης τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἐστράφην, καὶ ἀρχέψαν εἰς τὰ ᾿ρχήσματα. Καὶ ὥς που νἄρτῃ ὁ ρήγας, ἐτιμάζαν οἱ Γενουβίσοι τοὺς Βενετίκους, καὶ οἱ Βενετίκοι τοὺς Γενουβί(σ)ους· καὶ μοναῦτα γʹ πραματευτάδες Γενουβίσοι, ὁ σὶρ Τζουλίεν Ἰταλίε, ὁ σίρε Μπάρναπο Ρίτζο, καὶ ὁ σὶρ Ἐγκατεφλὲν τε Φλουσία, ἐβγάλαν τὰ σπαθιά τους καὶ ἐτρέξαν ἀπάνω τοὺς Βενετίκους. Θεωρῶντα οἱ Βενετίκοι τοὺς Γενουβίσους πῶς ἔρχουνται ἀπάνω τους, ἐβγάλαν κάτινες τὰ σπαθιά τους ἀξ αὑτῆς τους, τουτἔστιν ὁ σὶρ Γιαννάκης Κο(ρ)νέρ, καὶ ὁ σὶρ Μαρρὶν Μαρπίε, καὶ ἐστάθησα νὰ διαφεντευτοῦν. Γροικῶντα οἱ Γενουβίσοι οἱ ἀρματωμένοι ὁποῦ ἐλάχαν ἔξω τῆς αὐλῆς ἐβρουθήσθησαν καὶ ἐμπῆκαν. Οἱ σεργέντες ὁποῦ ἐβλέπαν τὴν σκάλαν ἐπίασαν καὶ ἀποαρματῶσαν τους.
§329.-Ἐγροικήθην ὁ λόγος εἰς τὴν χώραν πῶς ταραχὴὺ μεγάλη εἶνε εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ ἐτρέξαν καὶ ἐσυνπιάστησα νὰ ᾿δοῦν. Γροικῶντα οἱ ἀφέντες τὴν ταραχήν, ἀφῆκαν τὸν ἀφέντην εἰς τὴν τζάμπραν, καὶ οἱ ἀφέντες ἐξέβησαν· καὶ τὸ νὰ ᾿δοῦν τὰ σπαθία γυμνὰ καὶ κείνους ὅπου ἐβρούθησαν νὰ μποῦν περφόρτζα, ἐθυμώθησαν καὶ ἀγκρίστησαν, καὶ ἑρίσαν τοὺς καβαλλάριδες καὶ τοὺς βαχλιῶτες νὰ τοὺς πιάσουν· καὶ κεῖνοι ἐτρέξα νὰ φύγουν. Ἐπιάσαν δʹ πρα(μα)τευτάδες ἐξ αὑτῆς τους καὶ ηὗραν τους ἀρματωμένους καὶ ἐσκοτῶσαν τους. Καὶ τὸ ἀπλίκιν τοῦ Πέτρη ἦτον κοντὰ τῆς αὐλῆς τοῦ ρηγός, καὶ ἐποῖκαν γιοφύριν καὶ ἐπηγαῖνναν ἀπὸ τὄναν σπίτιν εἰς τὸ ἄλλον. Καὶ
[180]
οἱ σκοτωμένοι ἦτον ὁ σίρ Τουμᾶς Τζιγκὰλ καὶ ὁ σὶρ Τομένικο Τόριας, καὶ ἑτέρους ἀπὸ τὴν Σαούναν, καὶ ἕνας νοτάρης, ὁμοίως καὶ δύο σκλάβοι, καὶ ἐλαβώθησαν καὶ πολλοί, ὁτι ὸ κύρης ὁ πρίντζης ὥρισε νὰ τοὺς ρίψουν ἀποὺ πάνω κάτω· καὶ βρουθῶντα τους ἀπὸ τὸν φόβον ἐπιάννασιν τὰ μαρμαρένα πιλερία τοὺς ἡλιακοὺς τῆς λόντζας νὰ γλυτώσουν, οἱ δὲ κεῖνοι ἁποῦ ἐστέκαν ἀποὺ πάνω μετὰ σπαθία καὶ ᾿κόββαν τὰ χέργια τους, καὶ ἐπέφταν καὶ ᾿σκοτώννουνταν, ὁ σὶρ Νικὸλ Ἐσταμπιννέλλο καὶ ὁ σὶρ Νικὸλ τε Φροντεφρασία, καὶ ὁ σὶρ Φράσες Κινταμάρ, καὶ ὁ σίρε λουχίερ Σιμπό· καὶ κείνους τοὺς ἐκρεμμίσαν ἀπὲ τὴν λότζαν ὀμπρὸς τῆς πόρτας ἦτον ὁ Λανσελὸτ Μαλοζὲλ καὶ ἕτεροι.
§33Ο.-Ἡ ταραχὴ ἦτον πολλὰ μεγάλη· ὁ λαὸς τῆς Ἀμοχούστου ἐπῆγα νὰ χαλάσουν τὴν λότζαν τοὺς Γενουβίσους. Θεωρῶντα οἱ Βενετίκοι πῶς ἐσμίκτησαν πολλοὶ Γενουβίσοι, ἐπίασαν τὰ τριστέλλια εἰς τὰ χέργια τους νὰ διαφεντευτοῦσιν. Καὶ ἔδραξεν ὁ λαὸς τὸ σεντούκιν τῶν γραψιμάτων τῆς λόντζας τῶν Γενουβίσων καὶ ἐτσακκίσαν το. Πολλοὶ Γενουβίσοι ἀπὸ τὸν φόβον ἐνέβησαν εἰς τὰ δώματα καὶ ἐκρεμμοῦσαν κάτω εἰς τοὺς Φρὲ Μενούριδες. Τίτοιοι ἐσκοτώθησαν καὶ ἄλλοι ἐλαβώθησαν, καὶ ἄλλοι ἐγλυτῶσαν· καὶ ἂν εἶχαν τοὺς πιάσειν οὕλους ἐσκοτῶνναν τους, ὅτι ἤτζου ἐδῶκαν ὁρισμόν. Καὶ ὁμοίως καὶ ὁ μισὲρ Πιὲρ Μαλουζὲ ὁ τζαμπερλάνος τῆς Κύπρου ἦτον εἰς τὴν μέσην· ὅτι τὸ ν᾿ ἀποφάγη, ἐπῆγεν πρὶν τὴν ταραχὴν καὶ ἐγύρεψε νὰ στραφῇ, καὶ εἶδεν τὴν ταραχήν· καὶ ὁ μωρὸς καὶ ὁ μεθυσμένος λαὸς τῆς Ἀμοχούστου ἐπῆγα νὰ τὸ σκοτώσουν, καὶ ἐτρέξαν οἱ καβαλλάριδες καὶ ἐγλυτῶσαν τον.
§331.-Καὶ ἅνταν ἐγροίκησεν ὁ πρίντζης πῶς οἱ λᾶς τῆς Ἀμοχούστου ἐπῆγαν εἰς τὴν λότζαν, καὶ ἐτζακκίσαν τὸ σεντούκιν, καὶ ἄλλοι ἐπῆγαν εἰς τὰ μακζενία τοὺς πραματευτάδες καὶ εἰς τὰ σπιτία τους
[181]
καὶ ἐκουρσεῦγαν τους, μοναῦτα ἔπεψεν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου τὸν κούντη τε Ρουχᾶς μὲ πολλοὺς καβαλλάριδες καὶ λαὸν τῶν ἀρμάτων, καὶ ὡρίσαν καὶ ἐδιαφεντέψαν τοὺς λᾶς νὰ μηδὲν ᾖνε ἀπότορμοι νὰ ποίσουν καμίαν ἀγανάκτησιν τοὺς Γενουβίσους. Καὶ παραῦτα ἐσύρτησαν καὶ ἐπῆγαν ἔσσω τους. Τἄπισα ηὗραν τοὺς Βενετίκους καὶ ᾿στέκουνταν εἰς τὴν λότζαν τους ἀρματωμένους μὲ φλάμπουρον ἀδίπλωτον καὶ ἐδῆλεν πόλεμον, καὶ ἐποῖκαν τους καὶ ᾿στράφησαν εἰς τοὺς τόπους τους. Καὶ ἐδιαφεντέψαν πᾶσα λογὴν ἄνθρωπον νὰ μὲν βαστάξῃ ἄρματα καὶ μηδὲν τορμήσῃ τινὰς νὰ ζημνιώσῃ τινάν, οὐδὲ εἰς τὸ κορμίν του, οὐδὲ εἰς τὸ δίκόν του· καὶ εἴ τις πάγῃ κατὰ πρόσωπα τοῦ αὐτοῦ ὁρισμοῦ, νὰ ᾖνε τὸ κορμίν του καὶ τὸ δικόν του εἰς τὴν πέναν.
§332.-Ὁ ρήγας ἅνταν ἔνωσεν καὶ ἔπαψεν ἡ ταραχὴ καὶ πασαεῖς ἐπῆγεν ἔσσω του, ὥρισεν καὶ ἐκράξαν τὸν ποδεστᾶν τοὺς Γενουβίσους [ὅπου εὑρέθησαν] ε(ἰ)ς τὴν ρηγάτικην αὐλήν, καὶ οὕλους τοὺς πραματευτάδες ὅπου ἦτον μετά του διὰ τὸν φόβον τῆς ταραχῆς, τοὺς λογάδες τοῦ Πρίντζη, καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς λοιποὺς ἀφέντες καβαλλάρους, καὶ ἐτέρους ὅπου εὑρίσκουνταν εἰς τὴν α(ὐ)λὴν τὴν ρηγάτικην, καὶ ἅνταν ἦλθαν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγός, τότες ὁ ρήγας εἶπεν τοῦ θείου του τοῦ πρίντζη νὰ συντύχῃ τοῦ ποδέστα διὰ τὴν ἄσχημην φέσταν, ὅπου ᾿γίνετον διὰ τὴν ἀφορμήν του. Καὶ ὁ πρίντζης πολλὰ ἐκατηγόρησεν τὸν ποδέσταν διὰ τὸ ἐγίνετον, καὶ εἶπεν του θαρούμενα: «Δὲν ἔμεινεν ἀξ αὑτόνς σου νὰ μηδὲν εἶχεν θανατωθεῖν ὁ ἀδελφότεκνός μου ὁ ρήγας μὲ τὰ ἔργατά σου, καὶ νὰ σκοτωθῇ καὶ πολλὺς λαός· καὶ σοὺ ἤσουν ἡ ᾿φορμὴὺνὰ ξηλοθρευτῇ ἡ χαρὰ τοῦ στεψιμάτου τοῦ ἀδελφοτέκνου μου διὰ τὰ κακά σου ἔργατα.» Καὶ ἕρισεν ἕναν νοτάρην καὶ ἐπροτεστίασέν τον ὀμπρὸς (᾿ς) ὅλους, καὶ ἔβαλέν το εἰς γράψιμον. Καὶ ὁ ποδέστας ἄρχεψεν μοναῦτα νὰ δείξῃ πῶς δὲν εἶνε πταίστης.
[182]
Καὶ διότι ἦτον ἀργὰ καὶ ἐθέλα νὰ βάλουν τάβλες διὰ τὸν δεῖπνον, ἔθελε νὰ δώσῃ ἐγκυμαχίαν ὡς τὸ πωρνὸν διὰ ν᾿ ἀπολογηθῇ ἀπάνω εἰς τὴν ἀρέσταν ὅπου τοῦ ἐποίκασιν. Τότε ἔπεψεν καβαλλάριδες καὶ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων νὰ τοῦ ποίσουν συντροφίαν εἰς τὸ ἀπλίκιν του διὰ νὰ μηδὲν τοῦ ποίσῃ τινὰς καμίαν ἀγανάκτησιν, καὶ μὲ ὅλους τοὺς πραματευτάδες ὅπου ἦτον εἰς τὴν συντροφιὰν τῶν Γενουβίσων. Τότε ὥρισεν τὸν βισκούντην καὶ ἐφέραν ἁμαξία καὶ ἐσηκῶσαν τὰ κορμία τοὺς Γενουβίσους τὰ σκοτωμένα, καὶ ἐπῆραν τα ἔξω τῆς Ἀμοχούστου εἰς τὸν ναὸν τοῦ Αγίου (Γ)εωργίου κ᾿ ἐκεῖ ἐθάψαν τα.
§333.-Ὁ ρήγας δὲν ἔδειξεν φανὸν ἀπὸ τοῦτον, ὅτι δὲν τὸ ἔδειχνεν, καὶ ἔθελε νὰ ποίση τζοῦστες καὶ χαρὲς μεγάλες. Καὶ διαβαίννοντα δύο ᾿μέρες, τῇ ιβʹ ὀκτωβρίου τοβʹ Χριστοῦ, ὁ ρήγας ἔπεψεν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Ζιπλὲτ καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Γγοράπην, τὸν σὶρ Ὀγκὲτ τε Μιμάρς, καὶ τὸν σὶρ Τζάκε τε Σάντα Μικέλ, καὶ ἄλλους κριτάδες καὶ νοτάριδες εἰς τὴν συντροφιάν τους, νὰ πᾶσιν εἰς τὸν ποδέσταν νὰ ζητήσουν τοὺς ἀντιλόγους εἰς τὰ ζητήματα τοῦ ρηγός. Καὶ διότι ὁ ποδέστας ἦλθεν κατὰ τὴν ἐγκυμασίαν του, ἀμμὲ ὁ ρήγας ἦτον σκολισμένος εἰς τὲς τζοῦστες καὶ δὲν ἠμπόρησε νὰ τοῦ γροικήσῃ. Καὶ ὅταν οἱ ἄνωθεν ἐπῆγαν εἰς τὴν λότζαν, ἐζήτησαν τοῦ ποδέστα τοὺς ἀντιλόγους, ὁ δὲ ποδέστας εἶπεν τους: «Ἄρχοντες, δὲν μοῦ φαίνεται καὶ εἶμαι κρατούμενος ν᾿ ἀπολογηθῶ τῆς τιμῆς σας, ὥς που νὰ μοῦ δείξετε πῶς ὁ ρήγας ἔδωκένς σας ἐξουσίαν νὰ μοῦ γροικήσετε.»
§334.-Οἱ ἄνωθεν ἄρχοντες ἐστράφησαν εἰς τὸν ρήγα καὶ εἶπαν τοῦ το. Καὶ μοναῦτα ἔκραξεν ὁ ρήγας ἕνα νοτάρην καὶ ἔβαλέν τους εἰς τὸν τόπον του, πρῶτον τὸν σὶρ Τζάκε τε Σάντα Μικὲλ διὰ προκουρούρην του, καὶ τοὺς ἄλλους ἄρχοντες εἰς τὴν συντροφιάν του. Τότε ὁ αὐτὸς σὶρ Τζὰκ ἐπῆρεν μετά του ἀπὸ τοὺς
[183]
πραματευτάδες ὅπου εἶχεν ὁ τόπος ἀπὸ τὴν δύσιν [δύο δύο,] τουτἔστιν Κατελάνους, Προβασάλους, Φρουρουντίνους καὶ Ἀναπολιτάνους, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν λόντζαν. Τότε ὁ αὐτὸς σὶρ Τζάκες Σάντα Μικὲλ ἐζήτησεν τοῦ ποδέστα ἔμπροσθεν τοὺς ἄνωθεν ὠνοματισμένους νὰ τοῦ ἀπολογηθοῦν ἀποὺ τὰ ζητήματα ὅπου τοῦ ἐζήτησεν ὁ ρήγας. Καὶ πάλε ἀπολογήθην του ὅτι: «Δὲν γροικῶ νὰ σοῦ ἀπολο γηθῶ ὥς που νὰ μοῦ δείξῃς τὴν ἐξουσίαν τὴν ἔχεις ἀπὸ τὸν ρήγα.» Ὁ ἄνωθεν σὶρ Τζὰκ [ἔδειξέν του τὴν έξουσίαν τὴν εἶχεν ἀπὸ τὸν ρήγα.] Τότε λαλεῖ του ὁ ποδέστας: «Ἀφέντη, τώρα νὰ σοῦ ἀπολογηθῶ εἰς πᾶσα κεφάλιν πρεπάμενα· ὄχι διὰ ὁτόσον ὅτι τοῦτον τὸ πρᾶμαν εἶνε πολλοῦ καὶ μεγάλου κινδύνου, τὸ κῃνούργιον πρᾶμαν τὸ ἐγίνετον εἰς τοὺς Γενουβίσους μας, ὅτι εἰς μερτικὸν ἐσκοτώθησαν καὶ μερτικὸν ἐκουρσεύτησαν. Διὰ τοῦτον γροικῶ ὅτι ὁ ἀφέντης ὁ ρήγας νὰ ἀναπληρώσῃ καὶ νὰ πλερώσῃ τὸ δικὸν τοὺς Γενουβίσους, ὅσους ἐπῆραν καὶ ἐσκοτῶσαν τους, καὶ εἰς τοὺς φονιάδες νὰ ποίσῃ κρίσιν, καὶ τότε θέλω τοῦ ἀπολογηθεῖν καὶ διὰ λλόγου μου καὶ ἀπὸ τὴν βουλήν μου· ἂς ποίσῃ ὅτι τὸ δίκαιόν μου νὰ ἔχῃ τόπον· ὁμοίως νὰ σηκωθοῦν καὶ νὰ στραφοῦν τὰ βιβλία καὶ γραφὲς τῆς λόντζας τὰ ἁρπάξαν, ἀκομὴ καὶ ἀπὸ τὰ σεντούκια τους πραματευτάδες.» Ἀπολογήθην του ὁ σὶρ Τζὰκ καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, εγὼ λαλῶ σου ἀπὸ τὸν ρήγαν ὅτι ἐσοὺ ἤσουν ἡ ἀφορμή του, τοῦ ξηλωμάτου τῆς χαρᾶς του καὶ τοῦ θανάτου τοὺς Γενουβίσους, καὶ ἀκωλύτως ὁ ρήγας θέλει πάρειν βεντέτταν ἀποὺ ᾿ξ αὑτόν σας.» Καὶ εἰς τόσον ἐχοντρύναν εἰς τὰ λογία, καὶ διὰ νὰ μηδὲν συντύχῃ περίτου ἔσυρεν ὁ σὶρ Τζάκες τοὺς λᾶς τῆς συντροφιᾶς του καὶ ἦλθεν εἰς τὸν ρήγαν. Καὶ ὅταν ἦρτεν ὁ σὶρ Τζὰκ ἔμπροσθεν τοῦ ρηγὸς καὶ ἔστρεψεν τὸν ἀντίλογον ἇπὸ τὸν ποδέσταν, γροι- κῶντα ὁ ρήγας ἀνγκρίστην, καὶ ἔπεψεν καὶ ἐπιάσαν οὕλους τοὺς πραματευτάδες τοὺς Γενουβίσους ὅπου εὑρέθησαν ἀρματωμένοι καὶ ἐβάλαν τους εἰς τὴν φαλακήν, διατὶ
[184]
ἦλθαν ἀρματωμένοι εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην εἰς τὴν ἡμέραν ὅπου ἦτον ἡ ἑορτή· οἱ ποῖγοι ἦσαν ὁ σὶρ Φρατζικὴς Φρατζεφίνγκο, σὶρ Τζουλὶμ τα Μιλά, καὶ ἀλλὄνας.
§335.-Καὶ τῇ δευτέρα, τῇ ιηʹ ὀκτωβρίου ατοβʹ Χριστοῦ, ὁ ρήγας ἔπεψεν τὸν σὶρ Τζὰκ τε Σάντα Μικὲλ καὶ ἄλλους εἰς τὴν συντροφίαν του εἰς τὴν λότζαν τοὺς Γενου- βίσους, καὶ εἶπεν τοῦ ποδέστα ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ ρηγός: «Ἤξευρε, διότι εἶσαι μερτικάρης εἰς τὴν ταραχήν, διατὶ δὲν ἐβάσταξες νὰ παιδευτοῦν ἐκεῖνοι ὅπου ᾿ποῖκαν τὸ σκάνταλον, καὶ ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐφυλακίσαν οὕλους τοὺς πραματευτάδες τοὺς Γενουβίσους ὅπου εὑρέθησαν ἀρματωμένοι εἰς τὸν καιρὸν τοῦ στεψιμάτου του ἔσσω εἰς τὴν αὐλήν του, καὶ ἤξευρε, ὅτι ἐσοὺ τὸ θέλημάνς σου ἦτο νὰ σκοτώσουν τὸν ἀφέντην τὸν ρήγαν μὲ ὅλους τοὺς καβαλλάριδες, καὶ ἀξ αὑτῆς του ἔμαθα [τὴν ὄρεξίν του·] διὰ τοῦτον ἡ ἀφεντιά σου πέμπε γραφὲς εἰς τὴν ἀφεντίαν τῆς Γένουβας, καὶ στεῖλε της λοιπὸν τὴν ἀφορμὴν καταληπτῶς· καὶ ἀπὸ ᾿κεῖ δὲν ἐβγοῦν, ὥς που νὰ ἔλθῃ ἀντίλογος ἀπὸ τὴν Γένουβαν· καὶ διὰ νὰ μηδὲν ἀξαργοῦν οἱ Γενουβίσοι ἁποῦ δὲν ἐπατζιάστησαν, μήνα σοὺ νὰ πολομοῦν τὴν δουλειάν τους εἰς τὸ ἀπλαζίρι τους, ὡς γοιὸν ἦσαν μαθημένοι, νἄχουν πάντοτε τὴν ἐλευθερίαν τους εἰς ὅλον μου τὸ νησσίν, κατὰ τὸ συνειθισμένον τὸ ἔχουν.»
§336.-Ὁ ποδέστας ἀπολογήθην ὅλως ταπεινὰ καὶ μὲ καλὴν τάξιν, ὅποιος ἦτον ὁ σὶρ Ἀντώνιος τε Κεγρό, ὁ ποῖος ἦτον στραβὸς καὶ πολλὰ σουπέρπος, καὶ ἐσύντυχεν μὲ καλὴν τάξιν καὶ γλυκεῖα λογία, καὶ εἶπεν τοὺς ἄρχοντες: «Ἀπὸ τὸ ξηγᾶσθε, ὅτι εἶμαι μερτικάρης τοῦ μαλλωμάτου, καὶ δὲν ἐθέλησα νὰ ποίσω δίκαιον, σωζομένου τῆς τιμῆς μου ἀπ᾿ ἀρχῆς ἡ ἁφεντία τοῦ ρηγὸς ὥρισεν καὶ ἐθανατῶσαν πολλοὺς πραματευτάδες Γενο(υ)βίσους εἰς τὴν ὄρεξίν
[185]
του, χωρὶς νὰ ξετάσουν τὸ πρᾶγμαν, καὶ χωρὶς νὰ ᾿ννοιαστῇ τὸν σασμὸν καὶ τὰ στοιχήματα τὰ ἔχουν μεσὸν τοῦ κουμουνίου καὶ τῆς βασιλείας του· καὶ τίτοιους ἐκρεμμίσαν καὶ ᾿σκοτῶσαν, καὶ ἄλλους ἐκατακόψαν, ἄλλους ἐφυλακίσαν, ἄλλους ἐδέραν, ἄλλους ἐκουρσεῦγαν, καὶ τώρα ἐκείνους ὅπου ἐμεῖναν ἔβαλέν τους εἰς τὸ κριτήριον καὶ ἐτυράνισέν τους, καὶ ἐγύρευσεν νὰ μάθῃ ἀξ αὑτόν τους τὴν ὑπόθεσιν· καὶ ἀνισῶς νἄχαμεν λείπειν, ἐθέ- λετ᾿ ἔχειν πρόφασιν. Τώρα εἴδετε δυνατὰ τὰ πράματα πῶς ἐδιάβησαν, ὅτι οὗλοι ἀντάμα εἶστε εἰς τὴν βοήθειαν τοὺς Βενετίκους, καὶ ἐλησμονήσετε τὲς καλὲς δούλευσες ὅπου ἐδουλεύτην τὸ ρηγάτον τοῦτον ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους, καὶ μοναῦτα ὡς κατάδικους ὡρίσαν καὶ ᾿ρίψαν τους κάτω ὡς κατάδικους. Διὰ τοῦτον τάσσομαί σας, ὅτι ἤτζου εὔκολα τὸ πρᾶμαν δὲν θέλει διαβεῖν, χωρὶς νὰ τὸ ποίσω νῶσιν τοῦ κουμουνίου. Ἀπὸ τὸ λαλεῖτε, ὅτι νὰ πολομοῦν οἱ πραματευτάδες τὴν δουλειάν τους, ὡς γοιὸν ἦτον συνειθισμένοι, ἀπάνω εἰς τίντα νὰ ᾖνε θαρούμενοι; Νὰ τὰ πιστεύσωμεν, ὅτι ἐτζακκίσετε τὴν ἀγάπην; Ἀμμὲ ἂν θέλετε, ἂς διαλαλήσῃ ὁ ἀφέντης ὁ ρήγας νὰ μηδὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ ποίσῃ καμίαν ἀγανάκτησιν τοὺς Γενουβίσους, διὰ τὴν πληροφορίαν τοὺς πραματευτάδες.»
§337.-Καὶ τοῦτον γροικῶντα το ὁ ρήγας, ὥρισεν καὶ ᾿διαλαλῆσαν εἰς ὅλην τὴν Ἀμόχουστον νὰ μηδὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ ποίσῃ ἀγανάκτησι τοὺς Γενουβίσους, ἀπάνω εἰς τὸ χέριν τους τὸ δεξιόν. Καὶ ᾿συγχωρῆσαν τους, καὶ ἐβγάλαν τοὺς φυλακισμένους.
§338.-Καὶ διαβαίννοντα ἄλλ᾿ ὀλλίγες ἡμέρες, ἐποῖκεν ἄλλον διαλαλημὸν λαλῶντα, πῶς: «Ξεύρετε πῶς ἐδώκαμεν ἐξουσίαν καὶ ὁρισμὸν τοὺς γερόντας φίλους τοὺς Γενουβίσους νὰ μποῦν καὶ νὰ βγοῦν εἰς τὸ νησσίν μας, τὰ κορμιά τους καὶ τὲς πραματεῖες τους, νὰ πουλοῦν, ν᾿ ἀγοράζουν εἰς τὴν γῆν, εἰς τὴν θάλασσαν,
[186]
ὡς γοιὸν ἦτον συνειθισμένοι πάντα.» Τοῦτον ὅλον ἐγίνετον διὰ νὰ μαλακτιάνουν τὸν θυμὸν τοὺς Γενουβίσους καὶ νὰ τοὺς κολακέψουν· καὶ ὀλλίγον ἐφελέθησαν.
§339.-Γροικῶντα οἱ Γενουβὶσοι τοῦτον τὸν δι(α)λαλημόν, ἐπῆγαν ὅλοι μὲ ὅλον τους τὸ λαγάριν, μὲ τὰς γυναῖκας τους καὶ τὰ παιδιά τους καὶ τὴν ὑποταγήν τους, καὶ ἐνέβησαν εἰς δύο κάτεργα καὶ ἐπῆγαν είς τὴν Γένουβαν, καὶ ἐξηγήθησαν τὰ γεννόμενα· τὰ ποῖα κάτεργα ἀποκόψαν τα καὶ ἀξάζασιν τὸ ἀσημοχρούσαφον τὸ ᾿πήρασιν δύο μιλούνια [χιλιάδες γροσία τῆς Κύπρου.] Καὶ τὸ δουκάτον ἔξαζεν β(υζάντια) βʹ, γʹ Ϝ γρόσια, τουτἔστιν τριάμισυ γρόσια της Κᾁπρου.
§340.-Γροικῶντα ὁ ρήγας πῶς εὐκαιρέσαν οἱ Γενουβίσοι τὴν Ἀμόχουστον, ἔπεψεν λᾶς καὶ ἐβλέπαν τὴν πόρταν καὶ οὕλην τὴν Ἀμόχουστον νὰ μὲν πᾶν οἱ Γενουβίσοι, καὶ κεῖνοι ἐπῆγαν καὶ δὲν τοὺς ἐνῶσαν· γροικῶντα καθαρὰ πῶς ἐπῆγαν, ἐποῖκεν βουλὴν μὲ τοὺς καβαλλάριδές του νὰ πέψουν μαντατοφόρους εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπαν, πρὶ νὰ πέψουν οἱ Γενουβίσοι ὅπου ᾿πῆγαν εἰς τὴν Γένουβαν, διὰ νὰ μηδὲν ππέσῃ ὁ ρήγας εἰς τὴν ὀργήν, καὶ ἦτον ἀφορμὴὺτοῦ κακοῦ. Ὅτι εἶχαν πέναν χιλιάδες ρʹ κατὰ τὰ στοιχήματα τοὺς Γενουβίσους ἔμπροσθεν τοῦ πάπα, τὰ εἴχασιν πρωΐ. εἴ τις ἀρκέψῃ τὴν μάχην ἀπὸ τοὺς Κυπριῶτες ἢ τοὺς Γενουβίσους νὰ διδῇ ἕνας τοῦ ἄλλου ρʹ χιλιάδες δουκάτα. Καὶ νὰ τοῦ ποῦν καὶ τὴν ἀρχὴν τῆς μάχης, τῆς παραβουλίας τὴν ἐποῖκαν, καὶ πῶς τ᾿ ἀφῆκαν καὶ ᾿φύγασιν, καὶ νὰ ζητήσουν τῆς ἁγιοσύνης του νὰ τοὺς δώσουν τὰς ρʹ χιλιάδες τὰ δουκάτα τῶν στοιχημάτων, καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ, διότι ἐκεῖνοι ἦτον ἡ ἀφορμήὺ τῆς παραβουλίας, καὶ μὲ δικαιοσύνην ἐππέσαν εἰς τὴν ζημίαν.
§341.-Καὶ τὴν δευτέραν, τῇ κʹ ὀκτωβρίου ἐποῖκεν ὁ
[187]
θεὸς τὸ θέλημάν του ἀπὸ τὸν σὶρ Πιὲρ τε Σοὺρ τὸν ἀμιράλλην τῆς Κύπρου, ὁ υἱὸς τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Σούρ.
§342.-Ἀναφάναν ἀποὺ πέρα δʹ κάτεργα βενέτικα, καὶ ὁ ρήγας ἐγδέχετον νὰ ἔλθουν ξύλα νὰ πέψῃ τοὺς μαντατοφόρους εἰς τὸν πάπαν· γ-οἱ ποῖοι μαντατοφόροι ἦτον ὁ σὶ(ρ) Ρενιὲλ Λα Πεντίτ, καὶ ὁ σὶρ Λιὰμ τε Τζερνίρ, καὶ ἔβαλάν τους ἀπάνω εἰς τὰ κάτεργα καὶ ἐπήγασιν εἰς τὸν πάπαν. Καὶ ἔπεψεν καὶ ἡ ρήγαινα ἕναν ἀπὸ τὴν ὑποταγήν της, ὁ ποῖος ἦτον πραματευτὴς Καταλάνος, ὠνοματισμένος σὶρ Ἀλφούντζου Φαράντο, καὶ ἔδωκέν του χαρτία νὰ πάρῃ τοῦ κυροῦ της, καὶ ἔγραψέν του πᾶσα κατάδικον ὅπου τῆς ἦλθεν, καὶ νὰ γυρέψῃ πᾶσα κακὸν κατὰ πρόσωπα τοὺς ἐχθρούς της νὰ πάρῃ βεντέτταν.
§343.-Καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐξέβην ὁ ρήγας ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσία.
§344.-Καὶ τῇ ηʹ μηνὸς νοεμβρίου ἐπέσωσεν ἕναν κάτεργον εἰς τὴν Ἀμόχουστον τοῦ βασιλέως τῆς Κωνσταντινόπολις τοῦ Καλογιάννη τοῦ Παλαιολόγου, καὶ ἔφερεν δύο μαντατοφόρους διὰ νὰ συνμπεθθερέψουν τὴν θυγατέραν τοῦ βασιλέως μὲ τὸν αὐτὸν ρήγα· οἱ ποῖγοι μαντατοφόροι ἦτον, ὁ πρῶτος ἕνας καβαλλάρης πολίτης, ὀνόματι Γεώργιος ὁ Βαρδαλής, καὶ ὁ ἄλλος καβαλλάρης ἀλαμάνος ὅπου ἦτον εἰς τὸ μηνίον τοῦ βασιλέως· γ-οἱ ποῖοι ἦτον πολλὰ φρονίμοι καὶ σοφοὶ καὶ τιμημένοι καβαλλάριδες, τοὺς ποίους ἐπροσδέκτην τους πολλὰ τιμημένα, καὶ ἐπῆρεν τους εἰς τὴν Λευκωσίαν νὰ ποίσουν τὴν μαντατοφοριάν τους.
§345.-Εἰς τοῦτον τὸν καιρὸν ἔλαχεν ἡ βασίλισσα εἰς τὴν Κύπρον, διότι ἐκαλέσαν την εἰς τὸ στέψιμον τοῦ ρηγός· ἡ ὁποίγα ἦτον ἡ κυρὰ ἡ Μαργαρίτα Λουζουνία, ἀγγόνισσα τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου καὶ ἀδελφήὺτοῦ ρὲ
[188]
Λίουν τοῦ ἀφέντη τῆς Ἀρμενίας· ἡ ποία ἦτον γυναῖκα τοῦ κυροῦ Μανουὴλ τοῦ Κατακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως τοῦ Μορέως· καὶ δὲν ἔφτασεν εἰς τὸ στέψιμον τοῦ ρηγός, ἀμμὲ ἐπέσωσεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον μ᾿ ἕναν κάτεργον δικόν της ἀφ᾿ ὃν ἐστέφθην ὁ ρήγας, καὶ ἐπροσδεκτῆσαν την πολλὰ τιμημένα ὡς γοιὸν συνγγενατρίαν τοῦ ρηγός· διότι ἡ Αραδίππου καὶ ἡ περιοχή της καὶ ὅλον τὸ ψουμὶν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου ἐκατέβην εἰς αὑτόν της, ὅτι ἦτον παπποῦς της, καὶ ἐποῖκαν της νὰ ἔχῃ κἀθὰ χρόνον δ´ ἄσπρα τῆς Κύπρου ὅπου ἐξάζαν δουκάτα χίλια.
§346.-Οἱ αὐτοὶ μαντατοφόροι τοῦ βασιλέως ἐνέβησαν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς βουλῆς του, καὶ ἀνάφεράν του τὴν μαντατοφοριάν τους μὲ τοιούτην τάξιν: «Ἀφέντη, εὐλογημένε ρὲξ Ἱεροσολύμου καὶ Κύπρου, ὅπου ὁ θεὸς ν᾿ αὐξήσῃ τὰ ἔτη σου καὶ νὰ σοῦ δώσῃ δύναμιν κατάδικα τοὺς Ἀγαρηνούς· ὁ ἁγιώτατός μας ἀφέντης ὁ βασιλεὺς πολλὰ χαιρετίσματα εἰς τὴν ἀφεντίας σου. Καὶ [θέλομε] νὰ ζητήσωμεν τῆς ἀφεντιᾶς σου καὶ τῆς βουλῆς σου, ὅτι πολλὲς συνμπεθθερίες ἐγίνουντα ἀνάμεσα τῶν Ρωμαίων καὶ τῶν Λατίνων, καὶ ἀπὸ τὸν ρήγαν τῆς Φρανγγίας μὲ τὸν βασιλέαν τῆς Πόλεως· τὸ λοιπὸν ἐβγῆκεν ἡ φάμα τῆς ἀφεντιᾶς σου, καὶ εἰς πόσην ἀγάπην εὑρίσκεται ὁ λαός σου μετά σου· τὸ λοιπὸν ὁ βασιλεύς μας ἔνι εἰς ὄρεξιν νὰ ποίσῃ συνμπεθθερίαν μὲ τὴν ἀφεντιάνς σου τὴν μονογενήν του παρθένον θυγατέραν. Καὶ πρῶτον, τὸ γυρεύγεται εἰς τὸν γάμον εἶνε πρῶτον ἡ ὀμορφία· προυμουτιαζόμεν σου, ὅτι εἶνε ἀποὺ τὲς πρῶτες ὄμορφες γυναῖκες ὅπου ἔχει οὕλη ἡ γῆ τοῦ κόσμου. Δεύτερον εἶνε ἡ γνῶσις· καὶ τούτη εἶνε σκεπασμένη μὲ τὴν ἐλεμοσύνην τοῦ θεοῦ, τόσην γνῶσιν καὶ παίδευσιν τὴν ἔχει, ὡς γοιὸν θέλει τὸ μάθειν ἡ ἀφεντιά σας καὶ ἀπὸ πολλούς, καὶ καλὰ διδασκαλεμένη γραμμάτων. Καὶ τὸ ἄλλον τάσσομένς σου προικιὸν περισσόν, χωρὶς κάστρη πολλὰ εἰς τὴν Ἑλλάδαν, καὶ εἰς χρυσίον καὶ
[189]
ἕτερα χιλιάδες δουκάτα πεντήκοντα, καὶ θέλεις ἔχειν καὶ τὸν βασιλέαν πατέρανς σου, καὶ κεῖνος θέλει σ᾿ ἔχειν υἱόν. Καὶ οὗλα εἴπαμέν σου τα ἐν συνόψει, καὶ ὅνταν θέλῃς θέλομεν σοῦ τὰ εἰπεῖν εἰς πλάτος· καὶ προυμουτιάζομέν σου εἰς τὸν θεόν, ὅτι εἶνε πολλὰ καλὸν διὰ λλόγου σας καὶ διὰ λλόγου μας.»
§347.-Καὶ ἔδωκαν τὰ χαρτία τοῦ ρηγὸς τὰ ἔπεψεν ὁ βασιλεύς, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν οἶκον ὅπου ἦσαν ἀπλικεμένοι. Εἰς τοῦτον ἐπολογήθην ἡ βουλὴ τοῦ ρηγὸς τοὺς μαντατοφόρους καὶ εἶπαν τους: «Ἄρχοντες, χίλια καλῶς ἤλθετε [μὲ τὰ τιμημένα σας λόγια·] ἐγροίκησέν τα ὁ ἀφέντης μας, καὶ θέλει νὰ πᾶτε ν᾿ ἀναπαυτῆτε, καὶ ὁ ρήγας θέλει πάρειν τὴν βουλήν του καὶ θέλει σᾶς ἀπολογηθεῖν.» Ἀκομὴ καὶ ἡ βασί- λισσα ἐπῆγεν μοναχή της εἰς τὸν καθέναν καὶ ἐπαρακάλεν το νὰ τελειωθῇ, ὅτι τὸ περίτου τὸ ἦλθεν, ἦλθεν διὰ νὰ τὸ τελειώσῃ.
§348.-Καὶ μοναῦτα ὥρισεν ὁ ρήγας καὶ ἀνοῖξαν τὰ χαρτία τοῦ βασιλέως καὶ ἀναγνῶσαν τα, καὶ ἐζήτησέν τους βουλήν· καὶ διὰ τὴν παλαιὰν μισιτείαν τοὺς Φράνγγους μὲ τοὺς Ρωμαίους, δὲν ἐδιαλέξαν τὸ καλλίττερον. Εἰς πολλὰ λογία ἐφάνην τους ν᾿ ἀπολογηθοῦν τοὺς μαντατοφόρους εἰς τοιούτην τάξιν, καὶ ἐγράψαν καὶ τοὺς ἀντιλόγους: «Ἄρχοντες, ἀπὸ τὴν ἁρμασίαν τῆς κυρᾶς τῆς θυγατέρας τοῦ βασιλέως μὲ τὸν ρήγα, ἔνι πολλὰ χρήσιμα· εἰ δὲ τώρα οὐδὲν ἠμπορεῖ νὰ γενῇ, ὅτι ὁ ρήγας εἶνε σκολισμένος μὲ τὴν μάχην τῶν Γενουβίσων, καὶ δὲν τὸ διδεῖ ὁ καιρός, οὐδὲ τὴν καρδίαν ἐκείνην ἔχει ν᾿ ἁρμαστῇ, ὅτι τοῦ γάμου πρέπει του χαρὰ καὶ ἀπουσκότισι, καὶ ὄχι μάχες, καὶ λύπες, καὶ σκοτισμούς, καὶ ἄλλα κακά, καὶ ζημίες μεγάλες. Διὰ τοῦτον οὐδὲν τοῦ φαίνεται νὰ γενῇ τώρα, νὰ πέψῃ ὁ βασιλεὺς τὴν κόρην του [τόσον ὄμορφην καὶ καλὴν] 2 εἰς τιτοίους φόβους καὶ κιντύνους. Ἔνι καὶ δυνατὸν εἰς τὸ ἔλα της, συγχωρῶντα το ὁ θεός, μὲν τὸ νώσουν
[190]
οἱ Γενουβίσοι καὶ πάρουν τὴν καὶ ὅλον της τὸ προικιόν, κακὰ ν᾿ ἀποβγῇ ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους· ἢ πάλε ἡ ἀρμάδα νὰ πάρῃ τὸ νησσὶν καὶ τὸν ρήγα, ἢ πὰς καὶ ἀποθάνῃ εἰς τὸν πόλεμον, καὶ μείνῃ ἡ κυρά, πρὶν χαρῇ, χήρα, καὶ νἆνε πικρίαν τῆς χαρᾶς καὶ λύπην ἀπαρηγόρητην. Διὰ τοῦτον καὶ πολλὲς ἄλλες ἀφορμὲς δὲν μᾶς φαίνεται νὰ γενῇ, καὶ πολλὰ τὸ λυπούμεθαν ὅτι δὲν τὸ φέρνει ὁ καιρὸς νὰ τελειωθῇ. Ὅμως ὀμπρὸς εἶνε οἱ ἀφορμές, καὶ ἐσεῖς εἶστε φρενίμοι καὶ ᾿δέτε το, καὶ ὡς γοιὸν σᾶς φανῇ, νὰ ποί- σωμεν.»
§349.-Οἱ μαντατοφόροι εἶπαν τους: «Φρενίμοι εἶσθε, καὶ ἐπειδὴὺκαὶ ἔχετε τόσες λύπες, θέλομεν τὸ πεῖν τοῦ βασιλέως, καὶ ὡς θέλει ὁ θεὸς θέλει-ν γινεῖν.» Καὶ ἐγράψαν γραφὲς τοῦ βασιλέως, καὶ ἀποχαιρετῆσαν καὶ ἐπῆγαν οἱ μαντατοφόροι. Καὶ τοῦτον πάλιν ἐγίνετον διὰ τὴν κρυφὴν ζήλαν τὴν εἶχαν εἰς τὴν μέσην τους ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου κούντη τε Ρουχᾶς μὲ τὸν Τζάκον τε Νόρες τὸν τουρκοπουλιέρην τῆς Κύπρου· ὅτι ὁ κούντης ἕρμασεν τὴν πρώτην του θυγατέραν μὲ τὸν υἱὸν τῆς κόρης τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου, ἄγγοναν τοῦ ρὲ Οὗνγκε, ὁ ποῖος ἦτον πρίντζης τῆς Γαλιλαίας, καὶ ἔθελε ν᾿ ἁρμάσῃ καὶ τὴν ἄλλην του κόρην μὲ τὸν ρὲ Πιέρ· καὶ πάλε ὁ Τζάκο τε Νόρες ἔθελε νὰ τὸν πάρῃ τὸν ρήγαν γαπρὸν εἰς τὴν κόρην του τὴν Μαργαρίταν τε Νόρες καὶ ἐπολόμαν της μεγαλώτατον προικιόν. Ἀμμὲ θεωρῶντα ὁ θεὸς τὴν ζήλαν τους, δὲν ἀξιώθησαν κανένας τους νὰ τὸν πάρῃ· ἀμμὲ οὗλα ἐπῆραν τα οἱ Γενουβίσοι.
§350.-Καὶ ἦλθεν κρυφὰ ἡ κόρη τοῦ δούκα τε Μιλᾶ τοῦ μισὲρ Παρναπό, πηγαὶννοντα οἱ μαντατοφόροι τοῦ βασιλέως, καὶ ἡ παρθένος ρήγαινα Βαλιεντίνα ἀνάφανεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἁρμάστην μὲ τὸν ρήγαν· ἡ ποία ἦτον περίτου πλούσια παρὰ οὗλες τὲς ρήγαινες.
[191]
§351.-Καὶ ἡ βασίλισσα ἐπῆγεν νὰ προσκυνήσῃ τὸν ἁγιώτατον τάφον, καὶ πάλιν ἐστράφην εἰς τὴν Κύπρον καὶ εὑρέθην εἰς τὸ στέψιμον τοῦ ρηγός, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν.
§352.-Ἂς ἀφήσωμεν τοῦτον, ἂς ἔλθωμεν εἰς τοὺς μαντατοφόρους ὅπου ἔπεψεν ὁ ρήγας εἰς τὸν ἁγιώτατον πάπαν. Πηγαίννοντα οἱ μαντατοφόροι, ὁ σὶρ Πιὲρ Λε Πέντιτη καὶ ὁ σὶρ Λιάμε τε Τζερνή, εἰς τὴν Ρώμην, καὶ ἐδῶκαν τὰ χαρτία τοῦ πάπα καὶ εἶπαν του τὴν ἀφορμὴν καταληπτῶς. Ὁ ἁγιώτατος πάπας, τῶν χριστιανῶν ἡ βοήθεια, τὸ ζύγιν τῆς δικαιοσύνης, κατὰ τὸ ᾿γροίκησεν, ἐφάνην του καὶ οἱ Γενου- βίσοι ἔχουν τὸ ἄδικον· τότε ἔπεψεν μαντατοφόρους εἰς τοὺς Γενουβίσους λαλῶντα τὴν ἀγανάκτησιν τὴν ἐποῖκαν τοὺς Κυπριῶτες, καὶ πῶς τοὺς ἀγγαλέσα νὰ ἔλθουν ν᾿ ἀπολογηθοῦν, καὶ ἂν ᾖνε τὸ λαλοῦν ἀλήθεια, νὰ πλερώσουν ρʹ χιλιάδες δουκάτα τοὺς Κυπριῶτες· καὶ ὰν θέλου νὰ ποῦν τίποτες νὰ ἔλθουν ὀμπρὸς τοῦ πάπα, καὶ ἔδωκέν τους τέρμινον πρεπάμενον.
§353.-Οἱ Γενουβίσοι γροικῶντα, ἐγράψαν τοῦ πάπα χαρτία καὶ ἐπέψαν τα, καὶ ἐπέψαν τα τοῦ προκουρατούρη τους τοῦ γαρδινάλλη ὅλην τὴν ἀφορμήν, καὶ ἐπέψαν τα μὲ τοὺς μαντατοφόρους. Καὶ ἦλθαν ἔμπροσθεν τοῦ πάπα, καὶ ἐφέραν ὅλην τὴν ὑπόθεσιν καταληπτῶς. Γροικῶντα ὁ πάπας τὸ κακὸν ὅπου ᾿ποῖκαν οἱ τιμημένοι καβαλλάριδες Κύπρου τοὺς Γενουβίσους, ἐποῖκεν ἀπόφαν ἡ βουλὴ τοῦ πάπα νὰ πλερώσουν οἱ Κυπριῶτες· καὶ ὥρισεν τοὺς μαντατοφόρους τοὺς Κυπριῶτες νὰ ποῦν τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς βουλῆς του νὰ δώσουσιν τοὺς Γενουβίσους τοὺς φονιάδες τοὺς Βενετίκους, καὶ εἴ τι πρᾶμαν τοὺς ἐπῆραν, καὶ ἀπὸ τὲς ἑκατὸν χιλιάδες τὰ δουκάτα ἐμποροῦ νὰ διαβοῦν εἰς τὸ ἀλαφρόν, ὅτι τὸ πρᾶγμαν ἐγίνετον ἀθελῶς, «καὶ οὐδ᾿ ἑνοῦ διδοῦμεν ἀφορμήν, οὐδὲ τοῦ ἄλλου.» Καὶ ἀνὲν καὶ πέψουν οἱ Γενουβίσοι
[192]
νὰ πάρουν τὰ αὐτὰ πράγματα καὶ τοὺς φονιάδες, καὶ ὁ ρήγας καὶ ἡ βουλή του δὲν τοῦ ἀπιδιάσουν, τότε νὰ δώσουν τοὺς Γενουβίσους ρ δουκάτα· καὶ ὅσον ὄξοδον ποίσουν οἱ Γενουβίσοι νὰ τὸν πλερώσῃ ὁ ρήγας.
§354.-Ὅνταν ἐκάμαν τὸ ἀγγάλεμαν οἱ Γενουβίσοι μὲ τὴν ἀπομονὴν καὶ τὴν φρόνησιν, ἐπέψαν χαρτία τοῦ ρηγὸς τῆς Ραούνας καὶ τοὺς ἀφέντες τῆς Παρσαλόνας, φανερώννοντά τους πῶς ἡ ρήγαινα τῆς Κύπρου ἐμήνυσέν τους νὰ ποίσουν ἀρμάδα νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κύπρον, ἀπὸ τὸ αἷμαν τοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ ἀντρός της νὰ πάρουν βεντέτταν, καὶ μηνοῦν τους τὸ μηδὲν ἀρματώσουν κατάδικά τους· οἱ ποῖγοι ἐπολο- γήθησάν τους: «Ἐπειδὴ καὶ ἐμήνυσεν ἡ ρήγαινα καὶ ὁ υἱός της πῶς τοὺς ἀρέσκει, ἀρέσκει καὶ μᾶς· ποίσετε τὸ θέλετε.»
§355. Τότε ὁ πατὴρ τῆς ρήγαινας τῆς Λινόρας ὀνόματι Φρ(ὰ) Πιὲρ τε Ραοὺν ἔδειξεν γραφὲς τὲς ἔπεψεν ἡ κόρη του νὰ τὲς δώσουν τοῦ πάπα, εἰς τὲς ποῖες πολλὰ ἐβαρύνισκεν τοὺς αφέντες καὶ ἄλλους τοὺς καβαλλάριδες τοὺς Κυπριῶτες διὰ τὸν θάνατον τοῦ ἀντρός της τοῦ ρὲ Πιέρ, καὶ πῶς ἐστέφθην ὸ υἱός της ρήγας Κύπρου, καὶ πῶς ὁ πρίντζης ἐπῆρεν καὶ παίρνει ὅλην τὴν εἴσοδον τῆς Κύπρου, καὶ ὁ πτωχὸς ὁ υἱός της μετὰ βγιᾶς ἔχει τὴν ζωήν του, καὶ γελοῦν του καὶ παίρνουν τὸ δικόν του· καὶ πολλὰ ἄλλα λογία κατάδικα τοὺς καβαλλάριδες πρὸς ὠφέλειαν δικήν της· καὶ ἔπεψεν καὶ μεγάλα κανισκία τοῦ πάπα, καὶ ἐμήναν του παρακαλῶντα ταπεινὰ νὰ δώσῃ ὁρισμὸν τοὺς Γενουβίσους νὰ ἔλθουν εἰς τὰ μέρη τῆς Κύπρου νὰ τῆς πάρουν βεντέτταν ἀπὸ τὸν θάνατον τοῦ ἀντρός της, καὶ νὰ βάλουν καὶ τὸν υἱόν της, ὡς γοιὸν κλερονόμος καὶ ἀφέντης ρήγας, νὰ ᾿ριζῃ εἰς τοὺς καβαλλάριδες καὶ εἰς ὅλον τὸ ρηγάτον, νὰ ᾖνε ᾿ς τοὺς ὁρισμούς του.
§356.-Ὅνταν ἐπερίλαβεν ὁ πάπας τὰ κανισκία καὶ
[193]
᾿γροίκησεν τὰ χαρτία, τὰ ποῖα ἦτον καλὰ θεσμένα, καὶ ἐπροβίαζέν τα καὶ ἦτον ἀλήθεια, καὶ ἀνάγκασέν τον [ὁ Φρὰ Πιέρος τε Ραούνα,] πολλὰ τὸν ἐβίασεν νὰ σμικτῇ μὲ τοὺς Γενουβίσους νὰ ποίσουν τὴν ἀρμάδαν διὰ τὴν Κύπρον, [καὶ μὲ πολλὴν δύναμιν καὶ μὲ παραβουλίαν πῶς νὰ βάλουν] τὸν ρήγαν εἰς τὸν τόπον ὡς γοιὸν ζητᾷ, καὶ κώλυμαν μὲν ἔχῃ νὰ πάρῃ βεντέτταν διὰ τὸν θάνατον τοῦ ἀντρός της. Ἀκομὴὺ ἐμήνυσεν τοῦ μεγάλου μαστόρου νὰ ἔρτῃ εἰς τὴν συντροφιὰν τοὺς Γενουβίσους εἰς τὴν Κύπρον νὰ ἐμπῇ μέσον τοὺς Κυπριῶτες καὶ τοὺς Γενουβίσους, μὴ καὶ συμπάψῃ τους νὰ λείψουν οἱ μάχες καὶ τὰ κούρση καὶ οἱ πολέμοι καὶ ὅσοι εἶνε φονιάδες νὰ τοὺς δώσουν θάνατον.
§357.-Ὁμοίως ἡ ρήγαινα ἔπεψεν γ(ρ)αφὲς τοῦ ρὲ τε Ραοὺ τοῦ ἀνιψιοῦ της καὶ τῆς ρήγαινας τῆς Ανάπολις τῆς Τζουάνας νὰ ᾖνε τὴν βοήθειαν τοὺς Γενουβίσους, διὰ νὰ ποίσουν τὴν ἀρματωσία νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§358.-Ἐπειδὴ καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐπήγασιν ἀπὸ τὸν πάπαν καὶ ἐπῆραν ὁρισμὸν νὰ ἀρματώσουν, ἐπῆγαν εἰς τὴν Γένουβαν καὶ ἐδιαλαλῆσαν τὴν μάχην μὲ τὴν Κύπρον, καὶ ἐποῖκαν μαούναν, τουτἔστιν ἐβάλαν μεσόν τους οἱ ἀρχόντισσες οἱ χῆρες ἀπὸ τὸ ἐδικόν τους, καὶ ἐσυμπιάσαν τετρακοσίες χιλιάδες δουκάτα χρυσᾶ, καὶ ἐδῶκαν τα εἰς τὴν μέσην τους μὲ τοιοῦτον, εἴ τι κάμουν ἀπό τὴν Κύπρον νὰ ἔχουν καὶ κεῖνες μερτικὸν εἰς διάφορος ὀνομίσματα ἑξῆντα τὰ ᾿κατόν, ὅπου εἶνε τὸν χρόνον σμʹ χιλιάδες δουκάτα. Καὶ ὡρίσαν, ὅτις ἔχει καρδίαν πολέμου νὰ ἔλθῃ μὲ τὸ θέλημάν του εἰς τὴν ἀρμάδαν πασαεῖς κατὰ τὸ μπορεῖ, νὰ πάρουν ἀπὸ τὸ κουμούνιν τὰ κάτεργα. Καὶ ἐβάλαν δʹ εἰς τὴν ἀρμάδαν νὰ ὁρίζουν. Καὶ ὁ τούζης, ὀνόματι (σί)ρε Ντομένικος τε Καμπὲ Φρεοῦνγκε, ἔβαλεν τὸν ἀδελφόν του τὸν Πιὲρ Καμπὲ Φρεοῦνγκε ἀμιράλλην τῆς ἀρμάδας, καὶ τὸν σὶρ Λούκα Σπινόλα, τὸν σὶρ Τζόρτζε Τζιππό, τὸν
[194]
σὶ(ρ) Ραφρὴν Τόρια, τὸν σὶρ Ἴγκο τε Νεγρούν, καὶ τότε ὡρίσαν νὰ ᾖνε μὲ τὸν αὐτὸν ἀμιράλλην. Καὶ μοναῦτα ἐσηκῶσαν τὸ σταντάριν τοῦ ἁγίου Γεωργίου καὶ ἀρχέψαν τὴν καταραμένην ἀρμάδαν.
§359.-Τἄπισα ἐβουλεύτησα νὰ πέψουν εἰς τὴν Κύπρον κάτεργα ζʹ, νὰ ζητήσουν κρίσιν ἀπὸ τοὺς φονιάδες ὁποῦ ἐσκοτῶσαν τοὺς Γενουβίσους, καὶ δίκαιον ἀπὸ ἐκείνους ὅπου τοὺς ἐποῖκαν ἀγανάκτησιν εἰς τὴν λόντζαν τους, καὶ τὴν κρίσιν τὴὺνὰ ποίσουν οἱ Κυπριῶτες νὰ ᾖνε ὀμπρὸς τοῦ τζιβιτάνου τῶν αὐτῶν κατέργων, ὁ ποῖος ἦτον ὁ σὶρ Ταμὲ Γατανίε. Ὁμοίως ἐδῶκαν του καὶ δύο συνβουλατόρους εἰς τὴν βουλήν τους, τὸν μισὲρ Τζάκομο Γριλλίον καὶ τὸν μισὲρ Γιλιὰμ Λερμήν. Καὶ οἱ ζʹ πατρούνιδες τῶν ζʹ κατέργων ἦτον ὁ μισὲρ Παρναπὸ Γατάνιε, καὶ σὶρ Μαρρὴν Κορζάνα Φέσκος, σὶρ Τουμᾶς Ταγκάς, καὶ Ραφαὲλ τε Τζιλαμπά, καὶ ὁ σὶρ Ἀντώνης Καστανίε. Καὶ ἐδῶκαν πογέριν τοῦ αὐτοῦ Γατανίε νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κύπρον νὰ ζητήσουν τοῦ ρηγὸς τὰ ἄνωθεν λαλημένα· καὶ ἀνίσως καὶ ὁ ρήγας καὶ οἱ ἄνωθεν αὐθέντες δὲν ὀδγιάσουν τὰ ἄνωθεν ζητήματα, νὰ ζητήσουν ὅσον δύνεται το ρηγάτον τὸ γληγορώττερον ὅπου νὰ μπορήσῃ, καὶ νὰ μηνύσουν εἰς τὴν Γένουβαν νὰ πέψουν τὴν προδέλοιπην ἀρμάδαν. Καὶ ἀνισῶς καὶ ὁ ρήγας ὑποτακτῇ νὰ ποίσῃ τὰ ζητούμενα μὲ ἀγάπην, ὡς γοιὸν εἶπεν ὁ πάπας τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς βουλῆς του μὲ τοὺς μαντατοφόρους, νὰ τοὺς ἀπολογηθοῦν οἱ Γενουβίσοι ταπεινὰ καὶ ὑποτακτικά, καὶ νὰ μηδὲν τολμήσουν νὰ ποίσουν καμίαν ζημίαν, οὐδὲ κανέναν φαστίδιον εἰς τὸ ρηγάτον.
§360.-Καὶ πρὶ νὰ ελθῃ, ὁ σὶρ Ὀτὲτ Μουντολὶφ ἔπεψεν δύο μαντατοφόρους Φλουρουντίνους, τοὺς ποίους ἐκράζαν τους τὸν πρῶτον σὶρ Λιβιὲρ τε Λεστόρνε καὶ τὸν ἄλλον σὶρ Μαρτελὴ Ἐλπίση, καὶ ἔδωκέν τους γραφὲς νὰ τὲς δώσουν τοῦ καπιτάνου τῶν
[195]
κατέργων. Καὶ ὁ καπετάνος ἐποῖκεν ὀλλίγον ψῆφος ἀπὸ ᾿ξ αὑτόν τους, καὶ μοναῦτα ἐπολογίασέν τους καὶ δὲν ἐκαταδέχτη νὰ γράψῃ ἀντίλογον. Οἱ ποῖγοι ἐστράφησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν καπετάνον. Καὶ τὸ νὰ στραφοῦν οἱ μαντατοφόροι οἱ Φλουρουντίνοι, εἰς τὴν γῆν ἐβγάλαν ἕναν καλόγηρον Αὐγουστίνον καὶ γραφές, καὶ ἐστεῖλαν τον εἰς τὸν ρήγα. Καὶ θωρῶντα ὁ ἐμπαλὴς τὸν καλό- γηρον ἐπερίλαβέν τον μετὰ χαρᾶς, καὶ εἶπεν του πῶς μέλλει νὰ πάγῃ εἰς τὸν ρήγα, καὶ μοναῦτα ἔδωκέν του καὶ συντροφίαν, καὶ ἔπεψέν τον εἰς τὴν Λευκωσίαν.
§361.-Καὶ ὅνταν ἐπερίλαβεν ὁ ρήγας τὰ χαρτία ἐπολογήθην τους μὲ γραφὲς κρυφές, καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ μοναῦτα [ὁ ἐμπαλής, τουτἔστιν ὁ καπε- τάνος,] ἔπεψέν τους εἰς τὰ κάτεργα, καὶ ὁ καπετάνος τῶν κατέργων ἀνάγνωσεν τὲς γραφὲς ἔμπροσθεν τῆς βουλῆς του, καὶ ἐποῖκαν ἀντιλόγους καὶ ἐξανάπεψέν τους τοῦ ρηγός, καὶ δὲν ἐξέβην λόγος ἴντα ζητοῦν. Καὶ τὸ νὰ τὲς διαβάσῃ ὁ ρήγας, ἐξανάγραψεν ἀντιλόγους καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὰ κάτεργα μὲ δύο καβαλλάρους Γενουβίσους ἀνθρώπους τοῦ ρηγός, τὸν σὶ(ρ) Ραφὲ τ(ε) Καρμαὴ καὶ σὶρ Τουμᾶς τι Ρούν· καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργα καὶ ἐσυντύχαν μετά τους. Καὶ ἐμήνυσεν ὁ ρήγας τοῦ καπετάνου νὰ τοὺ(ς) στείλῃ εἰς πρόσωπον δʹ καβαλλάριδες χαιρετίσματα, διὰ νὰ πέψουν οἱ Γενουβίσοι δʹ Γενουβίσους εἰς τὸν ρήγαν νὰ συντύχουν. Ὁ καπετάνος κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγὸς ἔπεψεν δʹ καβαλλάριδες, τουτἔστιν τὸν σὶρ Τζεβὸς τε Νεσινὲς καὶ τὸν σὶρ Λογὴς Λαζέ, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Κολλιές, καὶ τὸν σὶρ Χαρρήν Μοῦτζε, καὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργα, καὶ ὁ καπετάνος δὲν τοὺς ἐψήφισεν τίποτες· ὡς κακοί ἐσυνβουλεύτησαν, καὶ ἔστρεψέν τους, καὶ ἐμήνυσεν τοῦ ἐμπαλὴὺ νὰ τοὺς πέψῃ δʹ ψουμάτους καβαλλάριδες ἀποὺ μεγάλην γενιάν, ν᾿ ἀποθαρήσουν τὰ κορμία τους νὰ ἔλθουν εἰς τὸν ρήγα.
[196]
Καὶ ὁ καπετάνος ἐμήνυσεν τοῦ ρηγός, καὶ ὁ ρήγας ἔπεψεν γʹ καβαλλάριδες.
§362.-Ὡς πονηροὶ οἱ Γενουβίσοι πονηρὰ ἐκαταστῆσαν· πρῶτον ἐκουρσεῦγαν ὡδὰ κ᾿ ἐκειά, καθὼς κάτωθεν θέλετε τὸ μάθειν. Τὸ λοιπὸν τῇ πέμπτῃ τῇ ιβʹ μαγίου ατογʹ Χρι- στοῦ ὁ καπιτάνος τῶν κατέργων ἔπεψεν τὰ γʹ κάτεργα διὰ νυκτὸς νὰ ἔλθου ν᾿ ἀπεζεύσουν σιμὰ εἰς τὸν λιμιόναν εἰς τὴν Ἀμόχουστον νὰ δικιμάσουν ἂν ἐμποροῦ νὰ ποίσουν ζημίαν· ἀμμὲ ἡ βίγλα ἀπὸ τὸν πύργον ἐνῶσαν τους καὶ ἐδῶκαν τους βερετουνίες ὅσες ἐθέλαν καὶ πέτρες, καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ βάλουν σκάλαν εἰς τὴν γῆν. Τότε ἦλθαν καὶ τὰ δʹ ἄλλα κάτεργα εἰς τὸ νησσὶν τῶν Βοϊδίων. [Ἀλήθει᾿ ἂς εἴπουν σας πῶς τὸ ἕναν ἀπὸ τὰ ζʹ κάτεργα ἐπηγαῖναν ἀπὸ τὴν Τουρκίαν καὶ άποσκέπασεν διὰ τίποτε δύναμιν τοὺς Τούρκους, καὶ ἐστράφην.] Τότε ἀπεζεῦσαν καὶ ἀπὸ τὰ ζʹ κάτεργα καὶ ἦλθαν εἰς τὰ περιβόλεα τῆς Τζιλίρης, καὶ ἐκουρσέψαν καὶ ἐλαβῶσαν καὶ πολλοὺς περβολάριδες. Καὶ ἐγυρέψα νὰ ἔλθουν πρὸς τὴν μερίαν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἦλθαν ὡς τὸν στρογκύλον πύργον τοῦ τρασιναλλίου· καὶ μοναῦτα ὁ μισὲρ Τζουὰν τε Κολλίες ὅπου ἦτον εἰς τὴν βλέπισιν τοῦ πύργου, θωρῶντα τὰ κάτεργα πῶς ἐκοντέψαν εἰς τὴν χώραν, μοναῦτα ἐσυμπίασεν ὅσους ἀνθρώπους ἐμπόρησεν ἀππέξω, καὶ ἔβαλεν καὶ καβαλλάριδες, καὶ μεσόν τους ἦτον ὁ σὶρ Γὴς Γουνὰλ λιζίος, καὶ ὁ σὶρ Τζὰκ Τζάππος καβαλλάρης σορδάτος, καὶ ὁ σὶρ Τζόρτζε Μονομάχος καβαλλάρης Ρωμαῖος ἀπὸ τὴν Κωνσταντινόπολιν, καὶ ἄλλοι πολλοί, καὶ ἀπεζοί. Καὶ ἐπεσώθησαν τὰ κάτεργα νὰ ρίψουν τὴν παλαμάραν, καὶ ἐδῶξαν τους μὲ τὲς πέτρες καὶ βερετουνία εἰς τοιούτην τάξιν, ὅτι ἐφύγαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ νησσὶν τῶν Βοδίων. Καὶ μέσα ᾿ς τοῦτον ἐβγῆκεν ὁ καπιτάνος τῆς Ἀμοχούστου μὲ λᾶς πολλούς, καβαλλάριδες καὶ ἀπεζούς, καὶ ηὗραν πῶς ἐφύγαν εἰς τὸ νησσὶν τῶν Βοϊδίων· τότε ἐπῆγαν ἀπάνω τους καὶ ἐπολεμίσαν τόσον, ὅτι ἔφυγαν, καὶ
[197]
ἐπῆγαν καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὰ κάτεργα, καὶ ἄλλοι ἐπιάσαν τὸ διάβαν τους καὶ ἐκόψαν τὰς παλαμάρας τους, καὶ ἀντροπιάστησαν πολλὰ εἰς τιτοίαν στράταν, ὅπου δὲν ἐτορμῆσαν πλεῖο νὰ βγῇ νὰ βάλουν σκάλες εἰς τὴν γῆν, ἀμμὲ ᾿μεῖναν ραμμένοι ἀπάνω εἰς τὰ σίδερά τους κατὰ πρόσωπα τοῦ λιμιόνος. Καὶ πολλοὶ Γενουβίσοι ἐλαβώθησαν πικρά, καὶ τοιοῦτοι ἐπεθάνασιν, καὶ πισαυρίου ἐκατέβησαν καὶ ἐθάψαν τους εἰς τὸ νησσὶν εἰς τὴν Σάντα Κατερίνας.
§363.-Τότες ἦρταν οἱ καβαλλάριδες ὁποῦ ἐθέλα νὰ ἐμποῦν νὰ τοὺς κρατοῦν οἱ Γενουβίσοι διὰ νὰ κατεβοῦν οἱ μαντατοφόροι· καὶ εἶχαν ἀπεζεύσειν ὁ σὶρε Ραφὲ τε Καρμαὴν καὶ ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Ριούν, ἐγδέχουνταν τοὺς μαντατοφόρους τους νὰ τοὺ(ς) συντροφιάσουν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ ἅνταν ἀναφάναν εἰς τὴν πόρταν τῆς Κάβας νὰ μποῦν εἰς τὴν Ἀμόχουστον ὁ αὐτὸς σὶ(ρ) Ραφὲ καὶ ὁ σὶρ Τουμᾶς, [ἐννοιάστηκεν] ὅτι εἶνε Γενουβίσοι, καὶ ἐγίνην μεγάλη ἀνάγγη, ὅτι ἀπ᾿ ὀλλίγον ἐσκοτῶνναν τους. Καὶ ὁ καπετάνος τῆς Ἀμοχούστου ἦλθεν εἰς τὴν πόρταν καὶ ἔστρεψεν τοὺς λᾶς καὶ ἔπαψεν ὁ θόρυβος. Καὶ ὁ αὐτὸς σὶ(ρ) Ραφὲ καὶ ὁ σὶρ Τουμᾶς ἐμπῆκαν εἰς τ᾿ ἀπλικιά τους καὶ πλεῖον δὲν ἐξέβησαν, καὶ ἐπομεῖναν βʹ ἡμέρες. Καὶ θωρῶντα ὁ καπετάνος δὲν δείχνει φανὸ νὰ στείλῃ μαντατοφόρους, ἐστράφησαν εἰς τὴν Λευκωσίαν κρυφὰ διὰ νυκτός.
§364.Καὶ παραῦτα τὴν παρασκευγήν, τῇ ιγʹ μαγίου, ἐγροίκησεν ὁ ρήγας τὰ μαντάτα, τὰ καμώματα τῶν Γενουβίσων, καὶ πολλὰ τὸ ἐβαρύθην· τότε ἔπεψεν τὸν μισὲρ Τζάκε τε Λουζουνίαν τὸν κοντοσταύλην τῶν Ἱεροσολύμων εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ θωρῶντα τον ὁ λαὸς ἐπῆραν μεγάλην καρδίαν καὶ ἐπαρηγορήθησαν, καὶ ἐπαντέχα νὰ ἐμπῇ εἰς τὰ κάτεργά μας νὰ τοὺς πολεμίσῃ, καὶ νὰ πέψῃ λᾶς νὰ βλεπίσουν τὸ νησσίν, μηδὲν σηκώσου νερὸν ἀπὸ τὰ Στυλερία, ὅτι ἡ ὄρεξι τοὺς λᾶς ἦτον πολλὰ δυνατὴ διὰ νὰ πολεμίσουν.
[198]
Ἐλθόντος τοῦ κοντοσταύλη, ἐδιαλάλησεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, μηδὲν ᾖνε κανένας ἀπότορμος νὰ σύρῃ βερετούνιν ἀπάνω τοὺς Γενουβίσους, μηδὲ τοὺς ποίσῃ τινὰς ἀγανάκτησι· γροικῶντα ὁ λαὸς τῆς Ἀμοχούστου [ἀποκρυάναν, ὡς γοιὸ νὰ εἶχαν τζακιστεῖν.]
§365.-Καὶ ὁ ρήγας ἔβαλεν ὅλους τοὺς Γενουβίσους εἰς τὴν φυλακὴν τοῦ κυροῦ τῆς Στύρου, ἐβγάλλοντα τοὺς ψουμάτους ὅσοι ἦσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ ὁ κοντοσταύλης ἀρεστίασεν τοὺς Γενουβίσους τῆς Ἀμοχούστου εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρη(γ)άτικην.
§366.-Καὶ ἅνταν ἔμαθεν ὁ ρήγας πῶς οἱ Γενουβίσοι ἐποῖκαν μάχην μὲ τὴν Κύπρον, ἐφοβήθην πὰς καὶ στείλουν ἀπὲ τὰ ξύλα τους καὶ παρακάτζῃ τῆς Ἀταλίας, καὶ τὸ κάτεργον ἀπὲ τὴν Ἀταλίαν δὲν ἠμπορῇ νἄχῃ ζωοτροφίαν, καὶ ἂν χάσουν τὴν στράταν τῆς Κύπρου ἐθέλαν παραδοθεῖν τοὺς Τούρκους· καὶ ἐκεῖ εἶχεν πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων, καὶ ἡ Κύπρος ἐχρήζετόν τους διὰ τὴν Ἀμόχουστον καὶ τὸ νησσίν· ἀκομὴ καὶ τὸν ὄξοδον ἐχρήζουνταν διὰ τὰ μηνία νὰ τἄχουν διὰ τὴν Κύπρον, πὰς καὶ δὲν ἠμπορήσουν νὰ τοὺς ὁδηγοῦν· καὶ εἰς τοῦτοι· ἔχεν βουλὴν μὲ τοὺς καβαλλάριδες, καὶ οὗλοι ἀντάμα εἶπα νὰ στρέψουν τὸ αὐτὸν κάστρον τους Τούρκους, παρὰ νὰ τὸ πάρουν ο῾ Γενουβίσοι, καὶ ἐζητῆσαν το νὰ τὸ δηγοῦν· καὶ δὲν ἐφάνην τοῦ ρηγὸς ᾿δὲ τῆς βουλῆς του νὰ τὸ δώσουν ἀλλοῦ παρὰ τοῦ Τακκᾶ. Καὶ εἰς τοῦτον ὁ ρήγας ἔπεψεν ἕναν πουρζέζην ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον τὸν σὶρ Πατὴ Μισταχέλην, καὶ ἐδῶκεν του εἰς τὴν συντροφίαν του τὸν Τζορτζὴν τὸν Πισσολόγον ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν, νὰ πᾶν εἰς τὸ Τακκᾶ τὸν ἀφέντην τῆς Ἀταλίας· καὶ ἀνὲν καὶ ὁ Τακκᾶς θελήσῃ νὰ γινῇ ἄνθρωπος τοῦ ρηγὸς καὶ νὰ τοῦ ᾿μόσῃ νὰ διδῇ τέλος τῆς Κύπρου ἐκεῖνος καὶ εἴ τις ἔρτει ὀπίσω του, καὶ ἄλλα πολλὰ στοιχήματα τὰ τοὺς εἶχεν ὁρίσει νὰ τοῦ ποῦσιν, καὶ νὰ σηκώσῃ καὶ τους λᾶς καὶ τὴν ἀρματωχίαν τὴν εἶχεν ἡ τζαρτζαχάνα, τὰ εἶχεν πέψειν
[199]
ὁ ρήγας, καὶ νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§367.-Καὶ πηγαίννοντα οἱ ἄνωθεν εἰς τὸν Τακκᾶν, καὶ ἐδιαβάσαν του τὸ χαρτὶν τοῦ ρηγός, ἐχάρην χαρὰν μεγάλην, καὶ ἐστερέωσεν τὰ μαντάτα, καὶ ἐδῶκεν τους κανισκία. Εἰς τοῦτον ὁ μισὲρ Μπατὴ Μισταχέλης καὶ ὁ σὶρ Γζόρτζους ὁ Πισσολόγος ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀταλίαν καὶ ἐδῶκαν τὲς γραφες τοῦ σὶρ Ἐστάσε Πασάντη τοῦ καπετάνου [τῆς Ἀλλαγίας,] καὶ ἐδεῖξαν του τὸ πογέριν τοὖχαν, καὶ ὥρισεν ὅτι οἱ λᾶς νὰ στραφοῦν εἰς τὰ ξύλα τοῦ ρηγός, τουτἔστιν άπάνω εἰς τὸ μέγαν καράβιν τὴν ἔπεψεν ὁ ρήγας, καὶ ε(ἰ)ς ὅλα τὰ καραβία, νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§368.-Καὶ τὸ σαμβάτον, τῇ ιδʹ μαγίου ͵ατογʹ Χριστοῦ ἦρτεν ὁ Τακκᾶς νὰ βάλῃ τὴν κατούναν του ὀμπρὸς εἰς τὴν Ἀταλίαν, καὶ ἐποῖκεν τοὺς ὅρκους τοὺς ἔμελλε νὰ ποίσῃ τοῦ ρηγός· καὶ ἔδωκεν τους μαντατοφόρους αʹ μερτικὸν ἀγκεῖα ἀργυρὰ νὰ τὰ φέρουν τοῦ ρηγός· μέσα εἰς τὰ ποῖα ἔπεψεν ἕναν ποτήριν ἀργυρὸν πολλὰ τιμημένον καὶ πολλὰ βαρύν, τὸ ἔχουν οἱ Τοῦρκοι εἰς τὴν παρδιάβασιν καὶ μεσώννουν το κρασίν, καὶ πιάννουν μὲ τὸ κουτάλιν καὶ διδοῦν τους καὶ πίννουν, ὡς γοιὸν μίαν λακάνην μὲ τὸ πόδιν. Καὶ ἐτελείωσαν πᾶσα πρᾶμαν ὅπου τοὺς ὥρισεν ὁ ρήγας· καὶ ὡρίσαν τοὺς λᾶς νὰ μποῦν ἀπάνω εἰς τὰ ξύλα. Τὸ ποῖον ἦτον μεγάλη ἀντροπὴ τῆς χριστιανοσύνης, νὰ στρέψουν τοιοῦτον ὄμορφον κάστρον [τοὺς Τούρκους, τὸ ἔκτησεν ὁ ρὲ Πιὲρ] μὲ μεγάλον πόλεμον καὶ μὲ σκοτωμὸν πολλὴν ὥς που νὰ τὸ πάρῃ ἀπό τοὺς Τούρκους· καὶ τοῦτον ἐγένετον διὰ τὴν ἀφορμὴν τῶν Γενουβίσων. Ὁ λαὸς ἐκουβαλήθην εἰς τὰ ξύλα μὲ ὅλες τους τὲς βιτουαλίες καὶ τὴν εἰκόναν τῆς Κύπρου Θεοτόκου, τὴν ἐζωγράφισεν ὁ ἀπόστολος Λουκᾶς, καὶ οὗλον τὸ ἀσημοχρούσαφον τοῦ ναοῦ καὶ τῶν εἰκόνων τοῦ τέπλου, καὶ πολλὰ ἄλλα λείψανα καὶ ἦρταν εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν.
[200]
§369.-Καὶ ἅνταν ἐμάθαν τὰ κάτεργα τοὺς Γενουβίσους τὰ μαντάτα, ἐπέψαν δύο κάτεργα νὰ τοὺς ἐμπλάσουν νὰ τὰ πάρουν, καὶ ὁ θεὸς ἐγλύτωσέν τους ἀπὲ τὰ χέργια τους, χωρὶς τοῦ σὶρ ΠατὴὺΜισταχέλην καὶ ἄλλους ὅπου ἦσαν ἀπάνω εἰς μίαν βάρκαν, καὶ ἐπίασέν τους τὸ κάτεργον τὸ γενουβίσικον· καὶ ἡ ἀφορμὴ ἦτον, καὶ ὁ αὐτὸς σὶρ Πατὴς ἐπόνεν τον ἡ καρδιά του νὰ μπῇ εἰς τὸ καράβιν, μήπως καὶ ᾿δοῦν τον ἀπὸ μακρὰ καὶ ἔλθουν καὶ πάρουν τον, ἀμμὲ ἐρμάτωσεν τὴν βάρκαν τοῦ καραβίου νὰ ἔρτῃ γίτζαν γίτζαν ὅλον παραγιάλιν, καὶ ἀνὲν καὶ ἀποσκεπάσῃ κανέναν ἄρμενον νὰ ππέσῃ εἰς τὴν γῆν· καὶ ἤτζου ἦλθαν εἰς τὴν Ἀλλαγίαν, καὶ ἕναν κάτεργον γενουβίσικον ἦτον ᾿ραμμένον ὀμπρὸς εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀταλίας καὶ ἀποσκέπασεν τὴν βάρκαν καὶ ἐπῆγαν ἀπάνω της καὶ ἐπῆραν την σύψυχην. Καὶ τὰ ἄλλα ξύλα ἐπεσῶσαν κατοβοδωμένα εἰς τὴν Κερυνίαν. Τὸ κάτεργον ἐπῆρεν τὴν βάρκαν καὶ τοὺς λᾶς ἔμπροσθεν τοῦ τζιβιτάνου τῶν κατέργων, καὶ ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους ἐμάθαν εἴ τι ἐγίνην, καὶ ἐσιδέρωσάν τους, καὶ εἶχεν τους ἀπάνω εἰς τὸ κάτεργον.
§370.Θεωρῶντα οἱ Ροδίτες τὸ ἔλα τῶν ζʹ κατέργων καὶ τὲς φοβέρες ὅπου ἐφοβερίζαν, καὶ θωρῶντα πῶς ἀργῆσα νὰ στραφοῦν, ἐννοιάστησα νὰ τὰ γυρέψουν· καὶ τὸν ἰούνιον μῆναν ατογʹ Χριστοῦ ἀρμάτωσαν ἀπὸ τὴν Ρόδον καὶ ἐπέψαν τὸν μαριτζᾶν τῆς Ρόδου νὰ ἔρτῃ νὰ συνπάψῃ τοὺς Γενουβίσους μὲ τοὺς Κυπριῶτες. Ὅνταν τὸ ἔμαθεν ὁ ρήγας εἶχεν χαρὰν μεγάλην· καὶ ἐπῆγαν εἰς τὰ κάτεργα τὰ γενουβίσικα καὶ ἐζητῆσαν τους νὰ ποῦν τίντα θέλουν· καὶ εἶπαν τους: «Ἀφέντη, θέλομεν πρωτήττερα ὁ ρήγας νὰ μᾶς δώσῃ τοὺς φονιάδες ὅπου ἐσκοτῶσαν τοὺς λᾶς μας, καὶ νὰ μᾶς δώσῃ καὶ ρʹ χιλιάδες δουκάτα κατὰ τὰ στοιχήματά μας, καὶ ρʹ χι(λι)άδες δουκάτα τὰ πράματα τὰ ἐσηκῶσαν οἱ λᾶς του ἀπὲ τοὺς λᾶς μας, καὶ ρʹ χιλιάδες δουκάτα τὰ ἐξοδιάσαμεν εἰς τὸ ἀρμάτωμαν· καὶ ἂν δὲν θέλῃ νὰ μᾶς δώσῃ τοὺς φονιάδες, ἂς μᾶς
[201]
δώσῃ πεντῆντα χιλιάδες δουκάτα.» Τότες ἐστράφην (ὁ) μαριτζᾶς τῆς Ρόδου καὶ ἔφερεν τὰ μαντάτα, ὅτι ζητοῦν τρακόσιες πεντῆντα χιλιάδες δουκάτα. [Καὶ μὲ τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μόρφου τὸν κούντη τε Ρουχᾶς ἐμήνυσάν τους πῶς: «Ζητοῦν ἐξ αὑτόν σας νὰ ᾿δοῦν] τὸν ὁρισμὸν τὸν ἔχετε ἀπὲ τὸ κουμούνιν, καὶ σεῖς δὲν ἐκαταδέκτητε [νὰ πῆτε ἀπάνω εἰς τοῦτον·] τώρα ἦλθεν ὸ μαριτζᾶς τῆς Ρόδου καὶ [ἐζήταν διὰ λλόγου σας μίαν μεγάλην ὁμάδαν δουκάτα·] διὰ τοῦτον ὁ ρήγας λαλεῖ, ποίσετε νὰ μπῆτε εἰς ἐντεχάμενα ζητήματα, ὅτι τὸ ρηγάτον εἶνε πτωχόν, καὶ ὁ ἀφέντης μας ὁ ρήγας εἶνε ὀρφανός, καὶ τὸ ἔχει εἶνε πολλὰ ὀλλίγον· διὰ τοῦτον εἶνε χρῆσι νὰ ἔχετε συνγκατάβασιν ἀξ αὑτόν μας ὅπου εἴμεστεν ἀπλικιμένοι μέσον τοὺς ἀπίστους Τούρκους καὶ Σαρακηνούς.»
§371.-Οἱ καπετάνοι ἐπικράνθησαν: «Ἄρχοντες, ρικουμάντιασέ μας εἰς τὴν ἀφεντίαν τοῦ ἀφέντη τοῦ ρηγός, καὶ πέτε του, ὁ θεὸς τὸ ξεύρει, πολλὰ μετὰ χαρᾶς ἐδεκτήκαμεν τὸ ἔλα σας· ἀπὲ τὸ ζητᾶτε νὰ σᾶς ἀποκριθοῦμεν, δὲν τὸ διδεῖ ὁ καιρός, ἀμμὲ νὰ ἔχωμεν βουλὴν μεσόν μας καὶ τὴν ἐγροίκησίν μας, τὸ ζήτημάν μας, τὸν ὁρισμὸν τὸν ἔχομεν ἀπὸ τὸ κουμούνιν μας, μόνον στείλετέ μας εἰς τὰς χεῖρας μας καλοὺς καβαλλάριδες νὰ ᾔμεστεν θαρούμενοι νὰ πέψωμεν τοὺς λᾶς μας.»
§372.-Οἱ καβαλλάριδες ἐστράφησαν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἀπεζεῦσαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ εἶπαν τοῦ ρηγὸς πᾶσα πρᾶμαν, καὶ πῶς οἱ Γενουβίσοι ζητοῦν σιγουρτὰν διὰ νὰ πέψουν μαντατοφόρους. Ὁ ρήγας ἔπεψεν τὸν σὶρ Τζουὰν Παπ(ὴν) τὸν παιδίον διὰ νὰ πάγῃ σιγουρτὰν εἰς τὰ κάτεργα τὰ γενουβίσικα· καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὰ κάτεργα τῶν Γενουβίσων· καὶ ὅνταν ἐχαιρέτησεν τοὺς καπετάνους, καὶ ἐγράψαν τὰ ζητήματά τους εἰς τὰ χαρτία, καὶ ἐδῶκαν τα τοῦ Γίλαβε Λόρμην, καὶ ἐπέψεν τον μαν(τα)
[202]
τοφόρον εἰς τὸν ρήγαν· ὁ ποῖος ἐπέζευσεν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ, ὅνταν ἦλθεν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγός, εἶπεν του: «Ἀφέντη, οἱ ἀφέντες μου οἱ καπετάνοι ρικουμεντιάζουνται εἰς τὴν ἀφεντιάν σου, καὶ πολομοῦσι νὰ ἠξεύρῃς ὅτι ἀπὲ τοὺς μαντατοφόρους τοὺς ἔπεψες εἰς τὸν ἁγιώτατόν μας πατέραν τὸν πάπαν ἐσυντύχαν μεσόν μας εἰς τοιούτην τάξιν, ὅτι νὰ πέψῃς εἰς τὴν Γένουβαν τοὺς φονιάδες ὅπου ἐσκοτῶσαν τοὺς λᾶς μας εἰς τὸ θάρος τοῦ ἁγίου σου στεφάνου, τὸ ἐστέφθης παρὰ θεοῦ τὴν ἡμέραν τῆς χαρᾶς σου, καὶ εἰς τὸ θάρος τῆς καλῆς σου ἀγάπης, ἄδικα χωρἵς καμίαν ἀφορμήν· ἀκομὴ νὰ πέψῃς καὶ τὸ πρᾶμαν τὸ ἐσήκωσαν οἱ λᾶς σου ἀπὲ τοὺς λᾶς μας· καὶ ἂν δὲν τὰ πέψῃς, θέλουν ἀρματώσουν τὸ κουμούνιν εἰς τὸν ὄξοδόν σου καὶ θέλουν ἔρτει νὰ τὰ γυρέψουν, καὶ νὰ μπέσῃς εἰς κουντουμαντζιόαν, ἀπὲ τὸ ποῖον πρᾶγμαν οὐδὲν ἔδειξες φανόν· διὰ τοῦτον χρεωστεῖς νὰ μᾶς δώσῃς διὰ τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν τριακόσιες πεντῆντα χιλιάδες δουκάτα, καὶ ἂν φαίνεται τῆς ἀφεντιᾶς σου, νὰ ὁρίσῃς νὰ μᾶς τὰ δώσῃς· καὶ ζητοῦμεν σου νὰ μᾶς δώσῃς εἰς τὸ νησσίνς σου μίαν δύναμιν, κανέναν καστέλλιν, νὰ μείνουν οἱ πραματευτάδες μας νὰ πολομοῦν τὲς ὄρεξές τους, διότι δὲν ἀρέσκουν τοὺς ἄρχοντες τοὺς Γὲνουβίσους νὰ ᾖνε οἱ λᾶς μας καὶ τὸ δικόν τους ἀποκάτω εἰς τὴν ἐξουσίανς σας, καὶ ἅντα σοῦ φανῇ νὰ παίρνῃς τὸ δικόν τους, καὶ νὰ τοὺς σκοτώννῃς· ἐπειδὴ εἰς τὰ στοιχήματα τὰ στερεωμένα τῆς ἀγάπης τιτοῖον κακὸν μᾶς ἐγίνετον, πῶς ν᾿ ἀποθαρήσωμεν πίον νὰ μείνωμεν εἰς τὸν τόπον σου; Ὅτι ἂν εἶχαν πταίσειν οἱ λᾶς μας καθὼ(ς) σοῦ ἐφάνην, ἔθελες ἀγγαλέσειν εἰς τὸν ποδέσταν καὶ ἔθελες δικαιωθεῖν, ἀμμὲ ὁχι νὰ ποίσουν ὡς γοιὸν ἐχθροὺς θανατήσιμους καὶ ἀνάφεντους, νὰ πράξετε φόνους καὶ κούρση, καὶ ἀτιμίες, καὶ νὰ τοὺς κρεμμίσουν, νὰ τοὺς φυλακίσουν, καὶ πᾶσα κακόν. Διὰ τοῦτον φαίνεταί μας πῶς ἐσοὺ ἤσουν ἡ ἀρχὴ τῆς μάχης, καὶ ἔπεσες εἰς τὴν κουντουμάσαν
[203]
κατὰ τὰ στοιχήματα ὅπου ἐγίνουνταν ἔμπροσθεν τοῦ ἁγιωτάτου πάπα· καὶ ἂν μᾶς δώσῃς τὰ σοῦ ζητοῦμεν, θέλομεν ἀφήσειν τοὺς λᾶς μας εἰς τὸ κάστρον τὸ νὰ μᾶς δώσης, καὶ θέλομεν πάγειν εἰς τὸν ἀφέντην μας, καὶ θέλομεν ἔχειν ἀγάπην πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μας, εἰ δὲ μή, θέλομεν μείνειν ὧδε ὥς που νὰ μᾶς ποίσῃ βεντέτταν ὁ θεός.»
§373.-Γροικῶντα τὴν μαντατοφορίαν ὥρισεν καὶ ἐδῶκαν του ἀνάπαυσιν· τότες ἔβαλεν τὴν ἐζήτησιν ἔμπροσθεν τῆς βουλῆς του, καὶ [ἐβιγλίσαν, καὶ εἶδα] νὰ μηδὲν δώσουν τοὺς φονιάδες, διότι δὲν τοὺς ἐμπαίνει παιδεμός, ὅτι ὡρισμένοι ἦσαν ἀπὸ τὴν ἀφεντίαν τοῦ ρηγός· παρὰ τὰ πάντα οἱ Γενουβίσοι εἶχαν πταίσιμον ὅπου ἦλθαν ἀρματωμένοι ἔσσω εἰς τὸ σπίτιν τοῦ ρηγὸς κρυφά, καὶ εἶνε φανερὸν ὅτι ἂν εἶχαν ἀρματωθεῖν διὰ τὸν φόβον τοὺς Βενετίκους, ἠθέλαν τὸ ποίσει νῶσιν κρυφὰ τοῦ ρηγὸς καὶ ἔθελεν τοὺς εἰπεῖν τὸν ὁρισμόν του· «καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖνον τὸ λαλοῦν, νὰ πλερώσωμεν ρʹ χιλιάδες δουκάτα διὰ τὴν κουντουμάσαν, φαίνεταί μας καὶ μὲ φανερὸν δίκαιον ἐκεῖνοι θέλου νὰ μᾶς δώσουν τὲς ρʹ χιλιάδες τὰ δουκάτα, ὅτι ἐχάσαν τα καὶ εἶνε εἰς τὴν κουντουμάσαν· πρῶτον ἐρματώθησαν καὶ ἦρταν εἰς τὸ παλάτιν· λαλοῦν καὶ ἦρταν διὰ τοὺς Βενετίκους, εὔκολα ἦτον διὰ τὸν ρήγα! Τἄπισα ἐφύγαν ἀπὲ τὸν τόπον μας κρυφὰ μὲ τὲς γυναῖκες τους καὶ τὰ παιδιά τους καὶ ὅλον τους τὸν βίον· τἄπισα ἦλθαν τὰ δύο κάτεργά τους ὑβρίζοντα καὶ ἀτιμάζοντα τὸν ρήγα καὶ τοὺς λᾶς του· τἄπισα ἦλθαν τὰ ςʹ κάτεργα καὶ τριγυρίζουν καὶ κουρσεύγουν τὸ νησσίν.»
§374.-Τούτη ἡ βουλὴ ἄρεσέν τους καὶ ἐδῶκαν την τοὺς μαντατοφόρους καὶ εἶπαν τους: «Ἅντα νὰ μηδὲν ἔχετε τὸ θέλετε, νἄχετε τὸ ποίσειν νῶσιν τοῦ πάπα, καὶ ἀρέσκει μας νὰ ὑποτακτοῦμεν τοὺς ὁρισμούς του· καὶ ἀπὲ τὸ χρήζεσθε νἄχετε κάστρον εἰς τὸν τόπον μας, ἤτζου ὡς γοιὸν ἐπορεύγεσθε παραπίσω,
[204]
θέλετε διαβαίννειν καὶ παραμπρός· ὅτι δὲν πρέπει νὰ ποίσωμεν εἰς τὸν καιρόν μας πρᾶμαν ἁποῦ δὲν ἐγίνην ἀππὦδε καὶ ὀπίσω· ἀμμὲ προυμουτιάζομέν σας εἰς τὸ ἅγιον Εὐαγκέλιον νὰ σᾶς ἔχωμεν καλὰ καὶ ἀγαπημένα· ἀπὲ τὸ ζητᾶτε τὸ πλέρωμαν τοῦ ἀρματωμάτου σας, πρέπει νὰ μᾶς δώσετε ὅσα ἐκουρσέψετε, καὶ ἐρημιάσετε, καὶ ἐχαλάσετε εἰς τὸ νησσίν μας ἄδικα· ἂν θέλετε νὰ ποίσετε ἀγάπην, δόξα σοι ὁ θεός· εἰ δὲ μή, ποίσετε τὸ θέλετε· ὅτι δὲν μᾶς φαίνεται νὰ στερεώσωμεν τὰ ἄδικα ζητήματα τὰ εἶνε πολλὰ σκλερὰ καὶ στεγνά· καὶ ἂν μᾶς ποίσετε ζημίαν, καιρὸς θέλει ἔρτειν ὅπου θέλει μᾶς ἐκδικήσειν ὁ θεός.»
§375.-Τότες ἐπῆγεν ὁ μαντατοφόρος, καὶ ἐστράφην ὁ σὶρ Τζουὰν Παντουὴν ὁ παιδίος. Τότε τὰ κάτεργα ἐστερεῶσαν τα τοῦ ρηγός, καὶ ἐφανερώθην ἡ μάχη. Καὶ ἐμεῖναν εἰς τὴν γῆν ςʹ Γενουβίσοι, καὶ ἐπιάσαν καὶ ἐβάλαν τους εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὴν Λευκωσίαν, εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου. Καὶ ἐπιάσαν καὶ τοὺς Γενουβίσους τοὺς Κυπριῶτες, ὅπου οἱ μακαρισμένοι οἱ ρηγάδες ἐποῖκαν τους ἐλευθερίαν, ὡς γοιὸν Γενουβίσους,-καὶ ἄλλους ἐποῖκαν μιαμούνιδες διὰ ψυσικόν,-νὰ μὲν πλερώσουν κανέναν δικαίωμαν ἀγοράζουντα οὐδὲ πουλοῦντα, καὶ [ἑτέρους ἐλευθερίαν,] τοὺς Γενουβίσους, ἐκεῖνοι ὅπου ἦσαν Συργιάνοι, οἱ Γουρρίδες, οἱ Πίπιδες, οἱ Τανιέλιδες, οἱ Γουλίδες ἁποῦ δὲν ἦσαν ἀπὸ χῶρες τοὺς Γενουβίσους, ὡς γοιὸν ἐκεῖνοι ὅπου ἦσαν ἀποὺ τὸ Τζιπλέτ, ἀπὲ τὴν Τάκην, ἀπὲ τὸν Καφάν, ἀπὲ τὴν Χίον, ἀπὲ τὸν Γαλατάν· τοῦτοι δὲν εἶνε ἀποὺ τὲς χῶρες τῶν Γενουβίσων, ἀμμὲ τοὺς ἄλλους ἐθέλησαν οἱ ρηγάδες καὶ ἐποῖκαν τους τούτην τὴν ἐλευθερίαν, καὶ οἱ κούσουλοι διὰ (τὸ διά)φορος τοῦ κουμουνίου ἐσύραν τους μὲ τὸ κουμούνιν· καὶ διὰ τοῦτον ἐβάλαν τους εἰς τὰς φυλακάς. Καὶ πολλὰ ἐδιαφεντεύτησαν μὲν τοὺς βάλῃ εἰς τὴν φυλακήν, λαλῶντα πῶς δὲν ἦτον Γενουβίσοι, καὶ ὀλλί(γ)ον ἐφελέσαν.
[205]
§376.-Θεωρῶντα ὁ μαριτζᾶς τῆς Ρόδου πῶς ἀρχέψαν εἰς τὴν αὐτὴν μάχην οἱ Γενουβίσοι, καὶ πῶς οἱ Κυπριῶτες δὲν ἐκουσεντιάσαν νὰ τοὺς δώσουν ἐκεῖνα ὅπου τοὺς ἐζητοῦσαν, οὐδὲ πολλύν, οὐδὲ ὀλλί(γ)ον, παντέχοντα διὰ τὰς ἀπολογιάς τους ν᾿ ἀγροικήσῃ, ἐπάντεχε νὰ τοὺς κατηχήσῃ καὶ νὰ τοὺς γροικήσουν· καὶ ἄκλωστα ἦσαν τὰ νήματα. Εἶπεν ἡ βουλὴὺτοῦ ρηγός: «Ἂς ἀνακράξωμεν τὸ ἀνγκάλεμάν μας ἔμπροσθεν τοῦ πάπα, καὶ τὸ νὰ φανῇ τῆς αὐλῆς τῆς Ρώμης νὰ κρατηθοῦμεν.» Καὶ οἱ Γενουβίσοι ἦσαν δυνατοὶ καὶ δὲν ἀκοῦσαν. Ὁ μαριτζᾶς τῆς Ρόδου ἐπῆρεν τοὺς λᾶς του καὶ ἐνέβην εἰς τὸ λουσέριν του καὶ ἐπῆγεν [ἔσσω τους.]
§377.-Καὶ τὰ κάτεργα ἐτριγυρίζαν εἰς τὸ νησσὶν καὶ ἐκουρσεῦγαν πράματα, κτηνὰ ἐσκοτῶνναν, σπορὰν ἐκαῦγαν, σκλάβους φευγοὺς ἐτζετιάζαν, καὶ πᾶσα κακὸν ἐπολομοῦσαν. Τἄπισα ἦλθαν τὰ ςʹ κάτεργα εἰς τὴν Ἁλικὴν διὰ νὰ κουρσσεύσουν, κ᾿ ἐκεῖ ηὗραν τὸν καπετάνον καλὰ συντροφιασμένον μὲ πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων καβαλλάριδες καὶ ἀπεζούς, καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ ποίσουν τίποτες· καὶ ἀφῆκαν τα, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὸνἍγιον Εὐξίφην καὶ εἰς την Πενταγίαν· κ᾿ ἐκεῖ εὑρέθην [ὁ Μαριτζᾶν τε Λου(ζου)νίας] ὁ κοντοσταύλης καπετάνος ἀπάνω εἰς τʹ ἀνομάτους τῶν ἀρμάτων· καὶ ἅνταν τὰ ξύλα ἐξέβησαν ἀπὸ τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμουχούστου, ὁ κοντοσταύλης ἀφῆκεν εἰς τὴν βλέπισιν τῆς Ἀμουχούστου α ἀνθρώπους, καὶ ἔσυρεν τοὺς δελοιποὺς εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐσκόρπισεν εἰς τὰ παραγιαλία-ν τʹ παλ- λικάρια, καὶ εἶχεν πολλοὺς ἀπεζοὺς τοπικούς, καὶ Ἀρμένιδες ἀπεζοὺς σορδάτους. Μανθάνοντά το οἱ Γενουβίσοι δὲν ἐτορμῆσα ν᾿ ἀπεζεύσουν, οὐδὲ νὰ σηκώσου νερόν· καὶ ἐστράφησαν πολλοὶ εἰς τὴν Λεμεσόν, ὅπου ἦσαν ὀλλιγώττεροι λᾶς καὶ ἀχαμνοί· καὶ ἀπεζεῦσαν καὶ ἐκάψαν τὰ σπιτία, καὶ οἱ λᾶς ἐφύγαν, καὶ ἐποῖκαν μεγάλην ζημίαν. Καὶ ἔχοντα καὶ
[206]
τὲς ἀντροπὲς τὲς ἐδιαβάσαν πολλὲς ἀποὺ ὅλους, ὧδε ἀπο- φουσκῶσαν καὶ ἐπῆραν καρδίαν, καὶ ἐδιαλαλῆσαν ὅτι «ὅσοι σκλάβοι, παροῖκοι, φονιάδες, κλέπτες ἁποῦ νὰ θελήσου νὰ ἔρτουν εἰς ἐμᾶς νὰ τοὺς τζετιάσωμεν καὶ νὰ τοὺς ποίσωμεν καλὴν συντροφίαν, καὶ νὰ ᾖνε ἐλεύθεροι, παντολεύθεροι, καὶ νὰ ζήσουν μετά μας, καὶ μεῖς μετά τους.» Τότες ἐσυμπιάστην μία ὁμάδα Βουργάροι, καὶ ἐπῆγαν οἱ Γενουβίσοι μετά τους, καὶ οἱ σκλάβοι ἐκουρσεῦγαν καὶ ἐκουβαλοῦσαν τους πᾶσα πρᾶμαν τὸ ἐχρήζουνταν· καὶ ἐσυνπιάστησαν Βουργάροι, Ρωμαῖοι, Τατάροι, σιμὰ δύο χι(λι)άδες ἀνθρώπους, καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐπῆραν τὰ καστελλία τῆς Πάφου· τότε ἦσαν χαμηλά, καὶ ὁτοσαῦτα ἐποῖκαν ὅτι ἐψηλῶσαν τα, καὶ [ἐκόψαν τὴν θάλασσαν καὶ ἐπερικυκλῶσαν την τόσον δυνατά] ὅτι οἱ Κυπριῶτες καὶ ἐβάλαν περδέσκες καὶ πολεμιστάδες, καὶ ἐδιαφεντεύγουνταν καὶ ἀμεριμνῆσαν.
§378.-Τὰ μαντάτα ἐπεσώθησαν εἰς τὴν χώραν τὸ ἐποῖκαν οἱ Γενουβίσοι· εἶχεν ὁ ρήγας βουλὴν μὲ τοὺς λᾶς του, καὶ ὡρίσα νὰ πάγῃ καπετάνος ὁ πρίντζης τῆς Ἀντιοχείας· ὁ ποῖος ἔκλεξεν α καλοὺς ἀνθρώπους πολεμιστάδες καὶ ἐξέβην ἀκ τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Πάφον· κ᾿ ἐκεῖ ἦτον ἐμπαλὴς ἕνας Λουμπάρδος ὀνόματι Τομένικο τε Μουνποῦλσαν, καὶ ειχεν εἰς τὴν συντροφιάν του καλὴν συντροφίαν ἀπὲ τοὺς λᾶς τῆς ἐνορίας μὲ ἄλογα καὶ ἀπεζούς· καὶ ὅσον τὸ ᾿μάθαν τὸ ἔλα τοῦ πρίντζη ἐπῆγαν εἰς τὴν συντροφιάν του. Κυριακῇ τῇ γʹ ἰουλίου ατογʹ Χριστοῦ, καλὰ πωρνόν ὁ αὐτὸς πρίντζης ἐπῆγεν εἰς τὸν πύργον τῆς Πάφου καὶ ἄρχεψεν εἰς τὸν πόλεμον, καὶ ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργα καὶ ἦλθαν καὶ ἐπολεμίζαν· καὶ ᾿πάντησεν ὁ πόλεμος δʹ ὧρες, καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ ποίσουν τίποτες, ὅτι εἶχαν μεγάλην βοήθειαν οἱ Γενουβίσοι ἀπὲ τοὺς Βουργάρους· καὶ οἱ λᾶς μας δὲν ἐβαστοῦσαν σκουταρία, καὶ διὰ τοῦτον πολλοὶ ἐλαβώθησαν.
[207]
§379.-Τότες ἀνασπάστην ἕνας ἀπότορμος παιδίος, μάνας υἱός, Κυπριώτης, καὶ ἐπῆρεν μετά του νʹ παλληκαρία ὡς γοιὸν ἐκεῖνον, καὶ ἐπῆγαν ὅλοι μὲ μίαν [βουλὴν] καὶ ἕναν θέλημαν, καὶ ἐπῆκαν εἰς ἕναν κάτεργον· καὶ ἦτον ἡ σκάλα εἰς τὴν γῆν, [καὶ τρεχάτος ἐνέβην] εἰς τὸ κάτεργον, παντέχοντα καὶ ἀκλουθοῦν του οἱ συντρόφοι· καὶ κεῖνοι ἐμεῖναν εἰς τὴν γῆν· [ἴντα νὰ ᾿θέλαν ποίσειν οἱ νʹ μέσα] εἰς τὸ κάτεργον; Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι τὴν ἀποτορμίαν τοῦ παιδίου, ἐπροσδέκτησάν τον πολλὰ καλά· θωρῶντα ὅτι ἔμεινεν μοναχός, καὶ ἐγύρεψεν δεξιὰ οὐριστερὰ καὶ δὲν ηὗρεν τινάν, καὶ στανιό του ἐπαρεδόθην τοῦ καπετάνου τοῦ κατέργου, ὁ ποῖος καπετάνος καὶ οὕλη ἡ τζούρμα ἐκρατῆσαν τον εἰς μεγάλην τιμήν.
§380.-Ἀλήθεια εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ πρίντζη εἶχαν ἕναν βοτάνιν, τὸ κράζουν λαμπρὸν ἑλληνικόν, καὶ μ᾿ ἐκεῖνον ἐποῖκαν μεγάλην ζημίαν τῶν κατέργων.
§381.-Θεωρῶντα ὁ κύρης ὁ πρίντζης, ὅτι τὸ στάτον του ἐκεῖ περίτου ἦτον διὰ ζημίαν παρὰ διάφορος, ἐξέβην καὶ ἐστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ ὅνταν ἐμάθαν οἱ καπετάνοι τῶν κατέργων πῶς ὁ πρίντζης μὲ ὅλον τὸ φουσάτον ἐστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν, ἐβγάλαν το σκλαβολογίαν, καὶ ἐπῆγαν καὶ αἰχμαλωτεῦσαν ὅλην ἐκείνην τὴν ἀνορίαν, καὶ ἐπῆραν πολλοὺς ἀνθρώπους καὶ γυναῖκες καὶ παιδία· καὶ ἐφύγαν πολλοὶ καὶ ἐπῆγαν εἰς τὰ ὄρη, καὶ ἐπῆραν πολλὴν φαγούραν καὶ κτηνά.
§382.-Μανθάνοντα [τὸν ξηλοθρεμμὸν τῆς Πάφου] ὁ σὶρ Τζὰκ τε Λουζουνίας ὁ κοντοσταύλης, ἐχουχλούμισεν τὸ αἷμαν του, καὶ μὲ κολάκιον ἐσυνπίασεν πολλοὺς ἀνθρώπους καὶ ᾿πῆρεν τους καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Πάφον, καὶ ἐμηνῦσαν τους νὰ πολεμίσουν, καὶ ἀρματώθησαν καὶ ἐπῆγαν μὲ ὄμορφην τάξιν· καὶ θωρῶντα τους δὲν ἀκοῦσα νὰ κατεβοῦν εἰς τὸν πόλεμον, καὶ ἐποῖκαν ἕναν ἔνκρυμμαν. Καὶ ἐπίασεν γʹ Γενουβίσους, καὶ
[208]
εἶπαν τους πῶς ἦρταν ἄλλα δύο κάτεργα καὶ μία-ν νάβα-ν εἰς τὴν βοήθειάν τους, καὶ ἔρχεται καὶ ἄλλη πολλὴὺδύναμι-ν, καὶ «θαυμάζουμέθθαν πῶς [δὲν τὴν ηὕραμεν ὧδε·»] διότι διὰ κακὸν καιρὸν ἐχωρίστησαν. Θωρῶντα ὁ κοντοσταύλης τοῦτον, εὐκαίρεσεν τὸν τόπον καὶ ὥρισεν καὶ ἐδιαλαλῆσαν, ὅσοι εἶνε σκλάβοι, πταῖστες καὶ φονιάδες, ἂς ἔλθουν μὲ τὸν ρήγα νὰ ᾖνε εἰς τὴν συντροφιάν του, καὶ οἱ σκλάβοι ἐλεύθεροι ἀπὸ σκλαβίαν καὶ ἀποὺ πᾶσα πταῖσμαν.
§383.-Καὶ τῇ πρώτῃ μηνὸς ὀχτωβρίου ατογʹ Χριστοῦ ἐφέραν χαρτὶν τοῦ ρηγὸς πῶς ἀναφάναν εἰς τὴν Πάφον ᾄρμενα λςʹ γενουβίσικα· καὶ ἦτον δεῖλις, καὶ ἐγυρίσαν εἰς τὴν Ἁλικήν, καὶ ὅλοι οἱ λᾶς ἐφύγαν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν διαλαλημὸν τῇ κυριακῇ, τῇ βʹ μηνὸς ὀκτωβρίου, ὅλ᾿ οἱ βιγλατόροι νὰ βλέπουν τὸ τειχόκαστρον πασαεῖς (εἰς) τὸν τόπον του, καὶ μηδὲν λείψῃ ἀπάνω εἰς κόνμμαν κεφαλῆς, μηδὲν ἔχῃ τινὰς φωτίαν τὴν νύκταν ἔσσω του ὅπου νὰ φένγκῃ, παρὰ εἰς τοὺς τόπους τοὺς χρηζαμένο(υ)ς, καὶ τινὰς νὰ μὲν τορμήσῃ νὰ βρεθῇ ἔξω τοῦ σπιτίου τὸ νὰ δώσουν οἱ γʹ ὧρες, καὶ ὅποιον εὕρουν νὰ τὸν βάλουν εἰς τὴν φυλακὴν ὡς πισαυρίου νὰ τὸν ἐξετάξουν, καὶ ἂν ἔ᾿ νὰ τὸν παιδεύγουν· καὶ κανένας παπᾶς Ρωμαῖος οὐδὲ Φράνγκος μηδὲν σηκωθῇ ταχία, οὐδὲ νὰ σημάνῃ καμπάνα, οὐδὲ σήμαντρον ὡς τὸ ξημέρωμαν· καὶ τινὰς μηδὲν ποίσῃ μάλλωμαν, μηδὲ ποίσῃ ἀγανάκτησιν τινός, ἀπάνω εἰς κόμμαν κεφαλῆς· καὶ οἱ βιγλατόροι νὰ ἔρτουν εἰς τὴν ἀφεντίαν τοῦ ρηγὸς νὰ τοὺς δώσῃ ὄρδινον πῶς νὰ δηγοῦνται.
§384.-Καὶ πισαυρίου με(τὰ) τὸν διαλαλημόν, τῇ δευτέρα τῇ γʹ ὀκτωβρίου, ἐκαβαλλίκευσεν ὁ ρήγας μὲ τοὺς λᾶς του καὶ ἐγύρισεν τὴν χώραν ἀππέσσω· καὶ οἱ τοῖχοι ἦσαν πολλὰ δυνατοί, ἀμμὲ ἦσαν χαμηλοί, καὶ ἐμήνυσεν εἰς τὰς ἀνορίας καὶ ἐσυνπιάστησαν καὶ ἔκτισάν το μὲ πηλὸν καὶ ματζακάνες, καὶ ἐσγάψαν
[209]
τὸ χαντάκιν καὶ ἐποῖκαν περδέσκες ρλγʹ, διχῶς τοὺς πύργους· καὶ ἐστράφην ὁ ρήγας, καὶ ὥρισεν καὶ ἐδῶκαν τόπον τοὺς βιγλατόρους.
§385.-Πάλε ἐποῖκαν ἄλλον διαλαλημόν: «Πᾶσα ἄνθρωπος ἀποὺ ιεʹ χρονῶν καὶ ἀπάνω νὰ ἔλθουν νὰ τοὺς δώσουν ὄρδινον νὰ πᾶνε εἰς τοὺς τόπους τοὺς χρήσιμους νὰ γραπτοῦν, καὶ ἁποῦ δὲν γραπτῇ νὰ τὸν πάρουν πάροικον ρηγάτικον.» Καὶ ἅνταν τοὺς ἐγράψασιν, ἐμετρῆσαν τους καὶ ἐβάλαν τους εἰς τοὺς τόπους τοὺς χρήσιμους, καὶ ἐποῖκαν πολλὴν καλὴν τάξιν.
§386.-Τὴν αὐτὴν κυριακήν, τῇ βʹ ὀκτωβρίου, ἐφέραν χαρτία ἀπὲ τὸν ἐμπαλήν τῆς Ἀμοχούστου πῶς ἐπεσῶσαν τὰ λςʹ κάτεργα εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ μοναῦτα ἀρκέψαν εἰς τὸν πόλεμον, καὶ πῶς ὁ ἐμπαλὴς τῆς Ἀμοχούστου ἔβαλεν εἰς ὄρδινο νὰ βλεπίσῃ τὸ κάστρον εἰς τοὺς τόπους τοὺς πρεπάμενους, ὡς γοιὸν πρέπει· καὶ ἄρεσεν τοῦ ρηγός, καὶ μοναῦτα ἔπεψεν βοήθειαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐδιαλαλῆσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν, ὅτι πᾶσα ἄνθρωπος κοσμικός, ᾿κλησιαστικός, ἐκεῖνοι ὅπου εὑρίσκουνται γραμμένοι, ἔξω ἐκείνους ὅπου εἶνε ὠρδινιασμένοι νὰ βλέπουν τοὺς τόπους τοὺς χρηζάμενους, καὶ ὅσο νὰ γροικήσουν τὸ τρουμπέττιν νὰ εὑρεθοῦν ἀρματωμένοι καὶ καβαλλικεμένοι, πασαεῖς ὡς γοιὸ νὰ ἐμπορήσῃ, καὶ νὰ πάγῃ εἰς τὴν συντροφιὰν τοῦ ρηγὸς εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ οὗλοι ἑδηγήθησαν, [καβαλλάροι καὶ ἄλλοι,] καὶ ἐνέβησαν εἰς τὴν στράταν. Ὅνταν ἐδεί- πνησεν ὁ ρήγας, ὅνταν ἔπαιξεν ἡ τρουμπέττα τὴ νύκταν ἐκείνην τῆς κυριακῆς, ἐκαβαλλίκεψεν ὁ ρήγας καὶ ὀ πρίντζης, καὶ ὁ κοντοσταύλης ὅπου ἐστράφην ἀποὺ τὴν Κερυνίαν· καὶ ὅνταν ἐβγῆκαν ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν εὑρέθησαν δύο χιλιάδες ἀνθρῶποι, χωρίς ἐκείνους ἁποῦ ἐβάλαν ἀπάνω εἰς τὲς φυλακάδες τοῦ τειχοκάστρου, καὶ εἰς τοὺς πύργους, τουτἔστι νὰ
[210]
βλέπουν τῆς Λευκωσίας, ἀπεζοὶ καὶ καβαλλάριδες. Καὶ ἄφηκεν ὁ ρήγας εἰς τὸν τόπον του τὸν σὶρ Τζουὰν τε Νεβίλες· καὶ τὸ πωρνὸν τὴν δευτέραν ἀπεσῶσαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§387.-Καὶ τῇ δευτέρα, τῇ τρίτῃ ὀκτωβρίου, ἐποίκασιν πόλεμον, καὶ ἀπάντησεν πολλὴν ὥραν, καὶ ἐπόθαναν καὶ ἐλαβώθησαν πολλοὶ καὶ ἀπὲ τὄναν μερτικὸν καὶ ἀπὲ τὸ ἄλλον· ἐγανακτῆσαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὰ κάτεργά τους· καὶ ὁ ρήγας ὥρισεν νὰ βλέπουν τὲς πόρτες, νὰ μὲν φύγουν οἱ λᾶς ἀπὲ κείνους ὅπου ἦρταν ἀπὲ τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐβάλαν [τέσσερεις χιλιάδες ἄνδρες] καὶ ἐβλέπαν μηδὲν ἐβγοῦν ἀπὲ τὰ κάτεργα οἱ Γενουβίσοι, οὐδὲ οἱ λᾶς μας μηδὲν ἐβγοῦν ἔξω καὶ πιαστοῦν ἀπὲ τοὺς Γενουβίσους. Καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐβγάλαν μερτικὸν ἀνθρώπους ἀπὲ τὰ κάτεργα καὶ ἐτριγυρίσαν τὴν Ἀμόχουστον ἀππέξω· καὶ ἐμεῖναν οἱ Κυπριῶτες ἔσσω ἀποκλεισμένοι εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ τινὰς δὲν τοὺς ἔφερεν φαγούραν, οὐδὲ ἀππέσσω ἐβγαῖνναν ἔξω.
§388.-Καὶ τῇ τετράδη, τῇ εʹ ὀχτωβρίου, τῇ καʹ ὥρ(α), ατογʹ Χριστοῦ, θεωρᾶντα ὁ κοντοσταύλης τὴν στενοχωρίαν τῆς Ἀμοχούστου, ἔκραξεν μερτικὸν ἀνθρώπους, ἐκεῖνοι ὅπου ᾿θέλαν μὲ τὸ θέλημάν τους, καὶ εὑρέθησαν φʹ ἀνθρῶποι, καὶ ἀννοῖξαν τὲς πόρτες τῆς Κάβας καὶ μοναῦτα ἐξέβησαν· καὶ θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι ἐσμίκτησαν, καὶ ἐσκοτῶσαν καὶ ἐλαβῶσαν πολλοὺς Γενουβίσους, καὶ ἐπίασαν καὶ ςʹ Γενου- βίσους· καὶ ἐλαβῶσαν ἕναν καβαλλάρην πολλὰ ἀπότορμον ὀνόματι σίρε Ραΐμουν τε Καφρὰ μὲ ἕναν βερετούνιν εἰς τὸ πρόσωπον, καὶ ἔξέβην εἰς τὸ κιλάκιν του· καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἀπόθανεν, καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὴν Ταρτούζαν. [Καὶ ἐχωρίστησαν οἱ Γενουβίσοι ἀπὸ τοὺς Κυπριῶτες.]
§389.-Καὶ ὅνταν ἦλθεν ὁ κοντοσταύλης εἰς τὴν
[211]
Λευκωσίαν, καὶ ὅνταν ἦλθεν εἰς τὸ πραστεῖον τοῦ Ἀγροῦ, ἔμπλασεν ξʹ Γενουβίσους ὅπου εἶχαν ἐβγεῖν ἀπὲ τὰ κάτεργα, καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐκουρσέψαν [καὶ ἐστρέφουνταν·] καὶ ἄλλοι ὅπου ἐθωροῦσαν μηδὲν ἔρτῃ φουσάτον ἀπὲ τὴν χώραν· καὶ θωρῶντα τους ὁ κοντοσταύλης μὲ τὴν τέχνην του καὶ μὲ τὴν δύναμίν του ἐτριγύρισέν τους, ὡς γοιὸ νὰ βάλῃ τὰ σφαχτὰ εἰς τὴν μάνδραν, καὶ ἐσκότωσέν τους· καὶ ἐμεῖναν ζωντανοὶ κʹ καὶ ἔβαλέν τους εἰς τὴν φυλακὴν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου· καὶ ἦρτεν πολλὰ χαρούμενα εἰς τὴν Λευκωσίαν ὁ κοντοσταύλης· καὶ τὰ πράματα καὶ τὰ κτηνὰ ἐστρέψαν τα τοὺς ἀφέντες τους· καὶ ἐνέβην εἰς τὴν Λευκωσίαν τῇ Ϛʹ ὀκτωβρίου ατογʹ Χριστοῦ μὲ τὴν βουλὴν τοῦ ρηγός.
§390.-Αγροικῶντα ὁ πρίντζης τὴν ἀνδρείαν τοῦ κονοσταύλη ἐπεθύμησε νὰ ἐβγῇ νὰ πολεμίσῃ, ἀμμὲ οἱ λᾶς δὲν ἐθελήσασιν, λαλῶντα: «Ὁ ρήγας ἔπεψέν μας νὰ βλέπω- μεν τὴν Ἀμόχουστον, ὄχι νὰ παγαίννωμε εἰς τὸν πόλεμον, μηδὲν χάσωμεν τοὺς λᾶς μας, καὶ τἄπισα χάσωμεν τὴν χώραν καὶ τὰ κορμιά μας, ἀμμὲ ἂν θέλῃς νὰ παραδιαβάσῃς, [ἄμε εἰς] τὴν ὑποταγήν σου, διότι οἱ Γενουβίσοι εἶνε πολλὰ πειρασμένοι τοῦ πολέμου καὶ καλὰ ἀρματωμένοι παρὰ μᾶς· καὶ μὲν βάλωμεν τοὺς λᾶς μας εἰς τὴν δοκιμήν.» Τἄπισα ἔκραξεν ὅλους εἰς τὴν βουλὴν ὁ πρίντζης καὶ εἶπεν τους: «Ἄρχοντες, ἔκραξά σας νὰ πῆτε τὸν φανόν σας, καὶ μηδὲν ἀντραπῆτε, ὅτι ἁποῦ δὲν πῇ καλὰ δὲν ἔχει κατηγόρησιν, διότι δὲν εἶστε πειρασμένοι, καὶ ἁποῦ καλὰ πῇ θέλει-ν ἔχειν τιμήν· φαίνεταί σας νὰ ἐβγοῦμε νὰ τοὺς πολεμίσωμεν;» Καὶ εἶπαν του: «Θωρεῖ ἡ ἀφεντιά σου, ὅτι εἶνε πολλὰ ξύλα, καὶ ἂν ἐβγοῦμεν ὅλοι ζημίαν θέλομεν ἔχειν, καὶ ἂν εὕρουν μόδον θέλουν πολεμίσειν, ἄ δὲν ᾿νε, θέλουν ἐμπαίνειν εἰς τὰ ξύλα, καὶ μεῖς θέλομεν ἔχειν ζημίαν· διὰ τοῦτον φαίνεταί μας νὰ μὲν ἐβγοῦμεν ἀκ τὴν Ἀμόχουστον, ὥς που νὰ φανῇ τοῦ ρηγός.» Εἶπεν τους ὁ πρίντζης:
[212]
Ἐπειδὴν φαίνεταί σας νὰ μὲν ἐβγοῦμεν, ἀρέσκει μου· ἀμμὲ φαίνεταί μου κακόν, ἐκεῖνοι νὰ γυρίζουν καὶ νὰ κουρσεύγουν τὸ νησσίν, καὶ μεῖς νὰ καθούμεθθαν· ἀμμὲ ἂς πέψωμεν τινάν, μήπως καὶ σαστοῦ νὰ πᾶν ἀππὦδε, καὶ μεῖς ν᾿ ἀναπαυτοῦμεν.
§391.-Παραῦτα ὠρδινίασαν εʹ καβαλλάριδες καὶ ἐπέψαν τους μαντατοφόρους· ὁ πρῶτος ἦτον ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου ὁ κούντη τε Ρουχᾶς, ὁ δεύτερος ὁ σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπὴς πουντουλιέρης τῆς Κύπρου, ὁ γʹ ὁ φρὲ Τρὰν ὁ κουμεντούρης τοῦ Σπιταλλίου, ὁ δʹ ὁ ἀβικάρης τῆς Ἀμοχούστου, ὁ εʹ [ὁ (σί)ρε Τζακὲ τε Μιτζὲλ ὁ τζιβιτάνος τοῦ μαρτζασίου·] οἱ πγοὶ ἐζητῆσαν τοὺς Γενουβίσους νὰ τοὺ(ς) συντύχουν· καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐπέψαν τὸν σὶρ Ταμίαν Γατανίε καὶ εἶπεν τους: «Ἀφέντες, ἐλᾶτε εἰς τὰ κάτεργα νὰ συντύχετε, διότι οἱ ἀφέντες μας ἔχουν φόβον νἄρτουν εἰς τὴν γῆν, διότι ἔχει Λουμπάρδους καὶ θέλουν μάχην διὰ τὸ κοῦρσος, παρὰ ἀγάπην· καὶ ἂν ἔρτουν εἰς τὴν γῆν, εἶνε πολλοὶ Συργιάνοι καὶ ζαρπότιδες, καὶ δὲν μᾶς ἀφίνουν νὰ συντύχωμεν τὰ ζητήματά μας, καὶ εἶνε βαρετὰ καὶ δυνατά· καὶ μεῖς πεθυμοῦμεν νὰ ποίσωμεν ἀγάπην, νὰ στραφοῦμεν εἰς τὰ σπιτία μας.»
§392.-Οἱ καβαλλάριδες εἶπαν του: Καὶ ποῦ θέλετε ὄμορφον τόπον;» Καὶ εἶπεν τους: «Ἂν ὁρίσετε, εἰς τὸ καστέλλιν· καὶ ἂς ἐβγοῦν οἱ ἀνθρῶποι, καὶ ἂς μείνουν ιβʹ μόνον νὰ τὸ βλέπουν καὶ ἐσεῖς οἱ έ· καὶ ἀξ αὑτόν μας ιβʹ, καὶ ἐγώ, καὶ δʹ μου συντρόφοι, κ᾿ ἐκεῖ νὰ γενῇ τό μέλλει νὰ γενῇ· καὶ μεῖς θέλομεν ἐμπεῖν ἀκ τὴν πόρταν τῆς θαλάσσου, καὶ ἐσεῖς ἐμπᾶτε ἀκ τὴν πόρταν τῆς γῆς.» Καὶ οἱ μαντατοφόροι ἦρταν εἰς τὸν ρήγα καὶ· εἶπαν του το· καὶ γροικῶντα τὰ λογία τοῦτα ὁ ρήγας καὶ ὅλοι του οί ἀφέντες ἐκουντεντιάσαν, ἐβγάλλοντα δʹ καβαλλάριδες, τουτἔστιν ὁ σίρε Γγὴ τε Μὰρ ὁ ἀμιράλλης τῆς Κύπρου, καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν τε Ζιπλέτ, ὁ Περὸτ τε Μουντελὶφ βαχλιώτης, καὶ ὁ Γλιμὸτ ὁ ἀδελφός
[213]
του, δὲν ἐθελῆσαν. «Ἂς μηνύσωμεν,» εἶπεν ὁ ρήγας, [«τὰ λογία] μὴ καὶ πᾶν ἀπὦδε!» Ἀμμὲ οἱ δʹ οἱ ἄνωθεν ἐλαλοῦσαν: «Διαφεντεύγομέν σας ἀπὲ τὸν θεὸν καὶ ὁρίζομένς σας νὰ μὲν τορμήσετε νὰ ποίσετε τούτην τὴν ἀποτορμίαν, ὅτι οἱ Γενουβίσοι εἶνε πρακτικοὶ τοῦ πολέμου καὶ κομποτάδες, καὶ θέλουν μᾶς κομπῶσει νὰ ἐμποῦν, καὶ τότες τὶς θέλει-ν τοὺς ἐβγάλειν;» Καὶ διὰ τοῦτον δὲν ἦσαν οὗλοι μιᾶς βουλῆς, οὐδὲ ᾿νοῦ θελημάτου, καὶ τὸ πρᾶμαν εἶχεν φόβον.
§393.-Καὶ ὁ κοντοσταύλης ἦτον εἰς τὴν Λευκωσίαν· εἶπα: «Νὰ τὸ μηνύσωμεν καὶ τοῦ κοντοσταύλη νἄρτῃ εἰς τὴν Αμόχουστον.» Καὶ ἐγράψαν του αʹ χαρτὶν λαλῶντα ἀπὲ τὸν ρήγα: «Ἠγαπημένε μας θεῖε, διὰ τὸ ἔλεος τοῦ θεοῦ ἐσυνπάψαμεν τὴν ὑπόθεσίν μας μὲ τοὺς Γενουβίσους· καὶ γιατὶ οἱ καβαλλάριδες οὗλοι δὲν εἶνε ᾿νοῦ θελημάτου, καὶ οἱ Γενουβίσοι δὲν θέλου ν(ὰ) τζετιάσουν τὰ στοιχήματα τὰ νὰ ποίσωμεν, ἂν δὲν διαβοῦν ἀποὺ ᾿μπρός σου, καὶ νὰ τὰ σημαδέψῃς μὲ τὰ γράμματά σου καὶ τοῦ θειοῦ μας τοῦ πρίντζη, διὰ τοῦτον ἔβγα καὶ ἔλα εἰς τὴν Ἀμόχουστον διὰ νὰ ἀποβγοῦμεν ἀξ αὑτόν τους.» Καὶ τὴν γραφὴν ἔδωκάν την τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Κασή, καὶ ἐφέραν την εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ ὁ κοντοσταύλης ἦτον ἀστενής, καὶ ἅνταν ἐφέραν τὴν γραφὴν καὶ ἀναγνῶσαν την, καὶ ἔμαθεν ἀπὲ κεῖνον ὅποὔφερεν τὸ χαρτὶν πῶς τὸ θέλημάν τους ἦτο νὰ βάλουν τοὺς Γενουβίσους εἰς τὸ καστέλλιν, καὶ ἐθυμώθην δυνατά· διὰ τοῦτον ἔγραψεν χαρτὶν καὶ ἀπολογήθην τους: [«Τρισεντιμότατοί μου ἀφέντες,] ὀπίσω εἰς τὰ ρι(κουμεντιάσματα)· [τοῦ ψηλοῦ χαρτίου τῆς βασιλείας σου ἐπερίλαβα,] καὶ ἀπὲ τὸν συμπαμμὸν τὸν ἐποῖκες μὲ τοὺς Γενουβίσους, ἀρέσκει μου, καὶ ὁ θεὸς νὰ το ποίσῃ διὰ καλόν· καὶ ἀπὲ τὸ θέλεις νὰ ᾖμαι ἐκεῖ νὰ σημαδέψω τὰ στοιχήματα, ὁ θεὸς τὸ ξεύρει ὅτι εἶμαι ἄρωστος καὶ δὲν ἠμπορῶ νὰ ἔλθω· ὄχι διὰ ὁτόσο νὰ ποίσῃς μὲ τὴν βουλήν σου ἀρέσκει μου, καὶ στερεώννω το καὶ ᾿γὼ καὶ τώρα καὶ
[214]
παραμπρός.»
§394.-Θωρῶντα ὁ ρήγας τὸν ἀντίλογον τοῦ κοντοσταύλη, πολλὰ ἀνγκρίστη· ὄχι διὰ τὸ καλὸν ὅλους, ἀμμὲ διὰ ζήλαν ἐθέλα νὰ τὸν ἔχουν εἰς τὴν συντροφιάν τους τότε ἐξαναγράψαν του ἄλλον χαρτίν, λαλῶντα: «Ἠγαπημένε μας θεῖε, τὴν γραφήν σου ἐπερίλαβα καὶ ἀπὸ τὴν ἀστένειαν σου πολλὰ τὸ λυπούμεθαν. Οἱ παράβουλοι Γενουβίσοι δὲν συνπαύγουν νὰ ποίσουν τίποτες δίχως σου, καὶ τὸ κάτζιμόν σου εἰς τὴν Λευκωσίαν γυρίζει μας μεγάλη ζημία, ὅτι τριγυρίζουν τὸ νησσὶν καὶ κατακουρσεύγουν το, καὶ ᾿καταλῦσαν το καὶ καὶ καταλύουν το· διὰ τοῦτον μηνοῦμεν σου, ὅσον περιλάβῃς τὴν γραφήν μας, ἀπάνω εἰς ἐπίτιον παραβουλίας, νὰ ἐβγῇς νἄρτῃς ἤτζου, ὡς γοιὸν εὑρίσκεσαι, ἔμπροσθέν μας χωρὶς καμίαν ἀφορμήν· καὶ λυπήθου τὸ νησσίν, ὅτι δὲν εἶνε δίκαιον οὐδὲ καλὸν διὰ λλόγου σου νὰ κιντυνεύγῃ τὸ ρηγάτον μας· ὅτι οἱ ἄρχοντες τῆς βουλῆς μας ὅλοι ἀντάμα θέλου νὰ τελειώσουν τὰ στοιχήματα, καὶ δὲν τὰ τελειώννουν χωρίς σου.» Καὶ τὸ χαρτὶν ἐδῶκαν το τοῦ πριούρη τοῦ Σὰν Τομένικου, καὶ ἐφέρεν το εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐδῶκεν το τοῦ κοντοσταύλη.
§395.-Καὶ ἅνταν ὁ κοντοσταύλης ἐδιάβασεν τὸ χαρτίν, παραῦτα ἑδηγήθη νὰ καβαλλικέψῃ νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ τὸ νὰ τὸν νώσῃ ὁ λαὸς τῆς Λευκωσίας, παραῦτα ἀναμίκτησαν καὶ ἐσυνπιάστησαν περίτου παρὰ γʹ χιλιάδες ἄνδρες, καβαλλάριδες, σορδιέριδες, λίζιοι, καὶ ὅλος ὁ λαός, καὶ εἶπαν του: «Ἀφέντη, ὁ ἀφέντης μας ὁ ρήγας εὑρίσκεται εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ ὁ ἀφέντης μας ὁ πρίντ(ζ)ης καὶ οὗλοι οἱ περίτου καβαλλάριδες δὲν τοὺς ἀκανεῖ; Τίντα σὲ θέλουν καὶ σέναν; Δὲν εἶνε ἀκανετὸν ἐκεῖνοι νὰ συνπάψουν μὲ τοὺς Γενουβίσους, ἀμμὲ θέλουν καὶ σέναν δυναστικῶς; Θέλομε νὰ μὲν πάγῃς ἀππὦδε, ἀμμὲ νὰ μείνῃς διὰ νὰ μᾶς ἀγιτιάσῃς, καὶ νὰ μᾶς νοικοκυρέψῃς
[215]
ὡς καλός μας ἀφέντης.» Παραῦτα ἐπέψαν χʹ ἀνθρώπους καὶ ἐπῆγαν εἰς τὰς πόρτας νὰ τὸν βλέπου, νὰ μηδὲν τὸν ἀφήσου νὰ πάγῃ ὁ κοντοσταύλης ἀπὲ τὴν χώραν· καὶ ἦσαν βʹ πόρτες καθολικὲς ἀννοικτὲς εἰς τὴν Λευκωσίαν, τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς καὶ τοῦ Ἁγίου Ἀντρέα· καὶ ἦσαν ὡρισμένοι ν᾿ ἀποθάνουν, παρὰ νὰ τὸν ἀφήσου νὰ πάγῃ. Καὶ ἐγυρέψαν τὸν πριούρην ἁποῦ ἔφερεν (τὸ) χαρτίν νὰ τὸν σκοτώσουν· ὁ ποῖος γροικῶντα τὸ θέλημαν τοῦ λαοῦ ἔφυγεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ καστέλλιν, ὅπου ἐπλίκευσεν ἡ μάνα τοῦ αὐτοῦ κοντοσταύλη, ὀνόματι ροΐνη Ἐλίς. Και ἐτριγύριασεν ὁ σὶρ Τζουὰν Γγοράπ, καὶ ἐβάλαν α ἀνθρώπους νὰ τὸν βλέπουν, μηδὲν ἀφήσουν τὸν κοντοσταύλην νὰ πάγῃ· καὶ ἦσαν πολλά μετανωμένοι καὶ ἐξαπολύσαν τὸν ρήγα καὶ τὴν μάναν του καὶ τὸν πρίντζην καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§396.-Τἄπισα ἐσυνβουλεύτην ὁ κοντοσταύλης μὲ τοὺς καβαλλάριδες καὶ μὲ τὸν Μουντολὶφ τε Φερνέ, καὶ ἐποῖκαν βουλὴν νὰ διαλαλήσουν, κανενεὶς μηδέν ᾖνε ἀπότορμος νὰ ποίσῃ καμίαν ἀγανάκτησιν τοὺς Γενουβίσους, διότι ὁ ρήγας ἐποῖκεν ἀγάπην μετά τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ὅσους εἶχεν ἀρεστιασμένους εἰς τὰς φυλακὰς ἐξαπόλυσέν τους. Καὶ ἀπεκεῖ οἱ λᾶς [δὲν ἀφίνουν τὸν κοντοσταύλην νὰ πάῃ] ᾿ς τὴν Ἀμόχουστον· [«Ἠξεύρετε, ὅτι οὐδὲ νὰ πάγῃ·»] ἀμμὲ πασαεῖς νὰ πᾷ νὰ πολομᾷ τὴν δουλειάν του. Καὶ ὁ λαὸς ἐσύνπαψεν· καὶ μέσα εἰς τοῦτον τὲς νύκτες ἐβλέπαν τὲς πόρτες τοῦ σπιτίου τοῦ κοντοσταύλη, μηδὲν πάγῃ κρυφὰ εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ εἶπαν τοῦ κοντοσταύλη: «Ἐντιμοτάτε μας ἀφέντη, ἂν θέλῃς νὰ πᾷς εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἔπαρ᾿ μας μετά σου, νὰ μείνωμεν εἰς τὴν σκέπην σου, ὅτι καλλίο ν᾿ ἀπεθάνωμεν μὲ ἀφέντην ξευράμενον, παρὰ νὰ ζιοῦμεν ὡς γοιὸν κτηνά ὅπου νὰ μὲν ἔχουν βοσκόν.» Γροικῶντα ὁ κοντοσταύλης, δὲν τοῦ ᾿φάνη νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ νὰ πᾷ καὶ ὁ λαὸς μετά του, καὶ ἡ Λευκωσία νὰ μείνῃ εὔκαιρη, ἀμμὲ ἔγραψεν
[216]
χαρτίν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐμήνυσέν το τοῦ ρηγός, ὅτι: «Ἂν ἔρτω, ἡ Λευκουσία μεινίσκει εὔκαιρη, καὶ θέλουν τὴν πάρειν οἱ Γενουβίσοι.» Καὶ πισαυρίου πάλιν οἱ λᾶς ἀναμίγουνταν, καὶ πάλε ἐδια(λά)λησεν ὁ σὶρ Μουντολίφ, ὅτι πᾶσα ἄνθρωπος νὰ πολομᾷ τὴν δουλειάν του, «διατὶ ὁ ἀφέντης ὁ κοντοσταύλης δὲν θέλει νὰ σᾶς ἀφήσῃ, ἀμμέ ὡς γοιὸν ἀγαπᾶτε καὶ θέλετε τὴν συντροφιάν του, τὸ ὅμοιον καὶ ἡ ἀφεντία του θέλει τὴν συντροφιάν σας.»
§397.-Καὶ εἰς τοῦτον ἐβάλαν ἕναν δανεικὸν ἀπάνω εἰς πᾶσα λοὴν ἄνθρωπον μὲ τὴν βουλήν του, τοὺς ἀνθρώπους τοῦ ρηγός, ὅπου ἦτον ἡ ὁμάδα ἕναν μιλούνιν δουκάτα· τουτἔστιν, ἀπάνω τοὺς πουρζέζιδες τῆς Λευκωσίας ρ δουκάτα· ἀπάνω ᾿ς τὰ χωργιὰ τὰ ρηγάτικα τʹ χιλιάδες δουκάτα· ἀπάνω τοὺς Ἑβραίους τῆς Ἀμοχούστου λʹ χιλιάδες δουκάτα· ἀπάνω τοὺς Ἑβραίους τῆς Λευκωσίας οʹ χιλιάδες δουκάτα· ἀπάνω τοὺς καβαλλάριδες, κυράδες, λιζίους καὶ ἄλλους, τ δουκάτα. Καὶ ἐκλέξαν καὶ ὅσον ἠμπορῆσαν νὰ πλερώσουν, καὶ τἄπισα ἐπλημέλεψάν τους καὶ πολλὰ τοὺς ἐβασανίσαν. Ὅμως ἐπέψαν εἰς τὴν Λευκωσία κιλιούρη νὰ συνπιάσῃ τὰ δανεικά.
§398.-Καὶ ἦσαν κάτινες ρεβελιασμένοι καὶ δὲν ὑποτάκτησαν νὰ πλερώσουν, καὶ ἐβάλαν τους εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου. Γροικῶντα ὁ λαὸς πῶς ἐβάλαν κάτινες εἰς τὴν φυλακήν, ἐρεβελιάσαν καὶ ἐπῆγα νὰ τζακίσουν τὴν φυλακὴν νὰ ἐβγάλουν τοὺς λᾶς· καὶ ἐπῆραν μετά τους ἕναν φλάμπουρον μὲ τὰ σημαδία τοῦ ρηγός, λαλῶντα: «Οὐδὲν μᾶς φαίνεται νὰ πλερώσωμεν τὰ δανεικὰ τοὺς Γενουβίσους!» Γροικῶντα ὁ σὶρ Τζουὰν τε Ναβίλες ὁ βισκούντης τὴν τὰραχήν, ἐκαβαλλίκεψεν καὶ ἦρτεν καὶ ἀρώτησέν τους: «Τίντα θέλετε;» Εἶπαν του: «Νὰ ἐβγοῦν οἱ λᾶς μας ἀπὲ τὴν φυλακήν, [τοὺς ἐβάλαν] διὰ δανεικὰ τοὺς Γενουβίσους.» Παραῦτα
[217]
ὥρισεν ὁ βισκούντης καὶ ἀννοῖξαν τὴν φυλακήν, καὶ ἐβγάλαν ἐκείνους ὅπου ἔθελεν ὁ λαός, τοὺς δὲ ἄλλους ἀφῆκαν τους· καὶ ἐδῶκαν τ᾿ ἀνοικταρία τοῦ βισκούντη, καὶ ἦρταν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ κοντοσταύλη καὶ εἶπαν τοῦ το. Καὶ μοναῦτα ἐποῖκεν διαλαλημόν, νὰ μὲν ᾖνε τινὰς ἀπότορμος νὰ ποίσῃ ταραχήν· καὶ ὡς γοιὸν ἔβγαιννεν ὁ διαλαλητὴς νὰ ποίσῃ τὸν διαλαλημόν, ἐρίψαν τον καὶ ἐτζαλαπατῆσαν τον, καὶ δὲν τὸν ἀφῆκα νὰ διαλαλήσῃ, λαλῶντα: «Ἐμεῖς δὲν πολομοῦμεν μάλλωμαν, παρὰ τὸν ἀφέντην μας τὸν κοντοσταύλην δὲν τὸν ἀφίννομεν νὰ πάγῃ ἀποὺ ᾿ξ αὑτόν μας, μηδὲν μείνωμεν ἀνακέφαλοι.»
§399.-Θωρῶντα οἱ λᾶς ὅτι ἐσκολίζουνταν καὶ ἀξαργοῦσαν ἀπὸ τὴν δουλειάν τους, διὰ νὰ βλέπουν τὸν κοντοσταύλην, καὶ ἐγινίσκετόν τους ζημία, ἐσηκώθην [ὁ Ψιχίδης] καὶ ἐσυνπίασεν ξʹ ἀνομάτους, καὶ ἐπῆρεν ἀπάνω του νὰ βλεπίσῃ τὸν κοντοσταύλην εἰς μόδον ὅπου νὰ μὲν πάγῃ, καὶ ὁ λαὸς νὰ πολομᾷ τὴν δουλείαν τους· καὶ ὅλοι ἐκουντεντιάσαν, καὶ ἀφῆκαν τὸ βάρος εἰς τὸν Ψιχίδην. Καὶ [ὅνταν τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ ἐφῆκαν τὸν κοντοσταύλην κουβέρνον τῆς Λευκωσίας.]
§400.-Ἀμμὲ ὁ κοντοσταύλης πάντα ἐννοιάζετο νὰ τελειώσῃ τοὺς ὸρισμοὺς τοῦ ρηγός, καὶ δὲν τὸν ἀφίνναν οὐδὲ χαρτὶ νὰ τοῦ μηνύσῃ, καὶ ἐδιαφεντέψα νὰ μὲν τορμήσῃ τινὰς νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Θωρῶντα ὁ κοντοσταύλης τὸ πρᾶμαν τὸ πῶς ἐπροξέναν μέγαν κίντυνον, τὴν ἄνγκρισιν τοῦ ρηγὸς καὶ τὴν ὄρεξιν τοῦ λαοῦ, ἐσυνπίασεν τοὺς καβαλλάριδες τοὺς Κυπριῶτες, καὶ δύο φρενίμους καβαλλάριδες Φράγγους, τὸν σίρε Γγαλιὸ τι Ταμπιέρες καὶ τὸν σίρε Μπελισοὺν τε Λα Πελισουνιέρε, καὶ ἀπὲ τοὺς πουρζέζηδες, καὶ ἐζήτησέν τους βουλὴν νὰ τοῦ ποῦν τὸν φανόν τους, τίντα νὰ ποίσῃ, μηδὲν ἀφοραθῇ ὁ ρήγας κακόν: «Ἀλήθεια ἐπολογήθηκα τοῦ ρηγὸς εἰς τὸ πρῶτον χαρτὶν το πῶς
[218]
δὲν ἤμουν καλά· τὸ βʹ ἐμήνυσά τους, τὸ πῶς οἱ λᾶς δὲν μὲ ἀφίννουν νὰ ἔρτω, καὶ βλέπουν τὲς πόρτες τῆς Λευκωσίας καὶ τῆς αὐλῆς μου νὰ μηδὲν ἔρτω, ῾ἀμμὲ ἐλπίζω νὰ τοὺς καταπραΰνω καὶ νὰ ἔλθω εἰς τοὺς ὁρισμού(ς) σου·᾿ τοὺς ἀνθρώπους δὲν ἠμπορῶ νὰ τοὺς φύγω· λοιπὸν φαίνεταί μου νὰ τοῦ γράψω χαρτίν, καὶ νὰ τζακκίσετε τὸν λαὸν νὰ τὸν ἀφήσου νὰ πάγῃ.» Καὶ ἐκατηχῆσαν τὸν λαὸν πολλά, καὶ εἶπαν: «Δίκαιον εἶνε νὰ γραπτῇ ἀντίλογος καὶ χαρτὶν εἰς τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα, νὰ ξεύρῃ πῶς εἴμεστεν ὑποτακτικοί του, μηδὲν παντέχῃ ὅτι ἐρεβελιάσαμεν καὶ ἐποίκαμεν τὸν ἀφέντην τὸν κοντοσταύλην κουβερνούρην, καὶ ζηλέψη καὶ φέρῃ τοὺς Γενουβίσους καὶ ξολοθρέψῃ μας.» Τοῦ λαοῦ ἄρεσέν του νὰ γράψουν χαρτίν· καὶ νὰ τοῦ γράψουν εἰς τοιούτην τάξιν: «Ἀκριβὲ ἀφέντη καὶ γνήσιέ μου ἀδελφότεκνε, ταπεινὰ προσπίπτω εἰς τὴν ἀφεντιάνς σου· πολομῶ τὴν ἀφεντιάς σου νὰ ἠξεύρῃς, ὅτι ἐπερίλαβα τὸ χαρτίνς σου, καὶ μοναῦτα ὡς γοιὸν εὑρίσκου- μουν, ἐξέβηκα νὰ ἔλθω εἰς τὴν ἀφεντιάνς σου, ἀμμὲ τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ δὲν μὲ ἀφῆκεν, καὶ εἶνε πολλὰ μετανωμένοι καὶ ἀφῆκαν τὴν βασιλείαν σου καὶ τὸν ἀδελφόν μου τὸν πρίντζην καὶ ἐπήγετε· καὶ ἐφάνην μου νὰ τοὺς ἀποτζακκίσω, νὰ ἔλθω εἰς τὴν ὑπόταξιν τοὺς ὁρισμούς σου, ὡς γοιὸν δι᾿ ἄλλον χαρτὶς σοῦ τὸ έμήνυσα· τώρα θωρῶ, ὅτι καθημερινὸν περίτου καὶ περίτου μὲ βλέπουν καὶ διαφεντεύγουν με νὰ μὲν ἔβγω ἀππὦδε, καὶ διὰ τοῦτον δὲν θέλω νὰ μπῶ εἰς δοκιμὴν νὰ σκοτωθῶ· διὰ τοῦτον γράφω τὴν ἀφορμὴν τῆς ἀφεντιᾶς σου, καὶ νἆμαι σκουζιασμένος.» Καὶ γράφοντα τὸ χαρτίν, πρὶ νὰ ᾿δοῦν πίον, ἐθέλα νὰ τὸ πέψουν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§401.-Καὶ ὅνταν ἔπεψεν τὸ χαρτίν, ἐφέραν μίαν γραφὴν ἀπὲ τὸν καπετάνον τῆς Κερ(υν)ίας καὶ οὕλης τῆς ἀνοριᾶς του εἰς τὸν κοντοσταύλην, λαλῶντα οὕτως· «Δικέ μας καὶ τριστιμημένε ἀφέντη, πολομῶ τὴν ἀφεντίανς σου νὰ ἠξεύρῃς, ὅτι ὁ ἀφέντης μας ὁ
[219]
ρήγας ἔπεψέν μας εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν τὸν σὶρ Φρεσὲ Σατοῦρνον μὲ δικόν του αὐθεντι(κὸ) χαρτίν, λαλῶντα ὅτι νὰ κρατήσωμεν τὸν αὐτὸν σὶρ Φρασὲς εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ τζιβιτάνου μας, καὶ νὰ διαλαλήσωμεν ἀπὲ τὴν μερίαν τῆς βασιλείας του, ὅτι οὗλοι οἱ λᾶς τῆς Κερυνίας νὰ ᾖνε εἰς τὸ θέλημαν τοῦ αὐτοῦ σὶρ Φρασὲς τοῦ Κατελάνου. Γροικῶντα τοῦ ὸρισμοῦ, καὶ σκοπίζοντα τὴν ἀφεντιάνς σου, πῶς ἀφεντεύγεις τὴν Λευκωσίαν καὶ οὗλον τὸ νησσίν, δὲν ἐδέκτημαν τὸν αὐτὸν σὶρ Φρασές, ἀμμὲ ᾿δώξαμέν τον καὶ ἐστράφην εἰς τὴν Ἀμόχουστον· ὅτι φαίνεταί μας οἱ Γενουβίσοι τὸν ἐπέψαν μήπως καὶ βάλουσιν τὴν Κερυνίαν εἰς τὸ χέριν τους, καὶ ἐφάνην μας τοῦτον τὸ κατάστημαν ἐποῖκαν το οἱ Γενουβίσοι διὰ τὸν φόβον ὅπου σὲ φοβοῦνται, μηδὲν κρατήσῃς τὸ αὐτὸν κάστρον εἰς τὸ χέριν σου. Ἐμεῖς ὅλοι ἀντάμα θέλομέν σε καὶ ψηφοῦμέν σε διὰ ἀφέντην μας, ὅτι κανένας δὲν ἀγαπᾷ-ν τὸ αὐτὸν νησσὶν περίτου σοῦ· διὰ τοῦτον οὗλοι μας παραδιδούμεθαν εἰς τὴν ἀφεντίαν σου, καὶ παραδιδοῦμεν καὶ τὸ κάστρον εἰς τὴν βλέπισίν σου, ὅσ᾿ ὥς που νὰ ἔρτῃ ὁ ἀφέντης μας ό ρήγας ὁ τρισσακριβός σου ἀδελφότεκνος, ὅπου νὰ σοῦ τὸν χαρύνῃ ὁ θεός, καὶ νὰ μᾶς βλεπίσῃ ἀπὲ τοὺς ἀθέους Γενουβίσους.»
§402.-Παραῦτα ὥρισεν ὁ κοντοσταύλης εἰς τὸ σύνγκριτον καὶ ᾿πέψαν ᾿νοῦ μηνὸς πλέρωμαν εἰς τὸ κάστρον, καὶ ἐμήνυσέν τους νὰ τὰ μοιραστοῦν, καὶ ἔπεψέν τους ἀντίλογον: «Ἀκριβοί, [καλοὶ καὶ] δίκαιοι φίλοι καὶ συντρόφοι, τὴν γραφήν σας ἐπερίλαβα· ἀπὲ τὸ μ᾿ ἐψηφίσετε διὰ κουβερνούρην τοῦ κάστρου, εὐκαρίζομαί σας καὶ πέμπω σας πλέρωμαν ᾿νοῦ μηνός· καὶ ἂς ᾖστε ὄξυπνοι, καὶ πολομᾶτε καλὲς βίγλες ᾿μέρες καὶ νύκτες, ὅτι οἱ ἐχθροὶ τριγυρίζουν μας, καὶ βλεπηθῆτε, διατὶ δὲν ἠξεύρ(ει) τινὰς τὸν κλέπτην ποίαν ὥραν ἔρκεται· καὶ εἴ τι χρήζεσθε, μηνύσετέ μου νὰ σᾶς πέψω.»
[220]
§403.-Εἰς τὴν Ἀμόχουστον θωρῶντα ὅτι ὁ κοντοσταύλης οὐδὲν ἐπῆγεν, οὐδὲ τὸ κώλυμαν ἐμήνυσεν, ἔμειναν ξηστικοί, καὶ ἀναγγάσαν τὸν ρήγα νὰ πέψῃ νὰ ᾿δῇ τίντα πολομοῦν. Ὁ ρήγας ἔδωκεν ἕναν χαρτὶν τῆς ἐμπιστιοσύνης εἰς τὸ χέριν τοῦ σὶρ Τιπὰτ Μπελφὰρτζ καὶ ἐπαράγγειλέν του πολλὰ τίποτε νὰ πῇ τοῦ κοντοσταύλη ξηστοματίς. Τὸ σάμβατο, τῇ ιηʹ νοεμβρίου ατογʹ Χριστοῦ, ὥρ(α) πρώτῃ τῆς νυκτοῦ, ἦλθεν ὁ σίρε Τιπάτ, βουργέσης τοπικός, καὶ ἔφερεν τὸ χαρτὶν τοῦ ρηγός· καὶ ἦλθεν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ κοντοσταύλη καὶ ἔδωκέν του τὸ χαρτίν, τὸ ποῖον ἐλάλεν: «Τρισακριβὲ καὶ ἠγαπημένε μου θεῖε, πέμπομέν σου τὸν ἠγαπημένον μας Τιπὰτ Μπελφαράτζ, [τὸν ποῖον ἐπαραγγείλαμέν του πολλὰ λογία] κρυφὰ νὰ σοῦ συντύχῃ, καὶ εἴ τι σοῦ πῇ κράτησ᾿ το ἀληθῶς, ὡς γοιὸ νὰ σοῦ τὄπαμεν μὲ τὸ στόμαν μας.» Τότες ὁ κοντοσταύλης ἐπῆρεν τον ἀπὲ τὸ χέριν καὶ ᾿ζητῆσεν του νὰ τοῦ δώσῃ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός· ὁ ποῖος εἶπεν του: «Ὁ ρήγας χαιρετᾷ σε καὶ λαλεῖ, ἂν τὸν ἀγαπᾷς, τώρα νὰ ποίσῃς θαρούμενα, ὅτι ξεύρει καὶ ἀγαπᾷς τον, νὰ πᾷς μοναῦτα εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ νὰ τὴν βλεπίσῃς πρεπάμενα· καὶ δὲν ἠμπορεῖς νὰ τοῦ ποίσῃς μεγαλλήττερην χαράν, νὰ βλεπίσῃς ὅσον ἠμπορεῖς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἤτζου ἔχει τὸ θάρος καὶ θέλεις τὸ ποίσειν.»
§404.-Ὁ κοντοσταύλης ἔχοντα τοῦτον τὸν ὁρισμὸν καὶ τὸν λόγον τοὺς Κερυνιῶτες, ἐκουντεντίασεν· καὶ μετὰ ταῦτα ἐξέβην ὁ σὶρ Τιπὰτ νὰ πάγῃ ἔσσω του. Καὶ ἐγροίκησεν ὁ λαός, ὅτι ὁ σὶρ Τιπὰτ ἦλθεν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον· ἐννοιάστησαν ὅτι θέλει νὰ ποίσῃ τὸν κοντοσταύλην νὰ πάγη εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἀρχέψα νὰ τὸν λιθοβολήσουν· ὁ ποῖος ἔφυγεν καὶ ᾿πῆγεν καὶ ἀγιτιάστην. Καὶ πισαυρίου ταχία ἐξέβην καὶ ἦλθεν εἰς τὸν κοντοσταύλην· καὶ πάλε ἐτρέξαν τον μὲ τὲς πέτρες, λαλῶντα του: «Ἦλθες νὰ πλανέσῃς τὸν ἀφέντην μας τὸν κοντοσταύλην νὰ πάγῃ εἰς τὴν
[221]
Ἀμόχουστον, καὶ νὰ ἔλθουν οἱ Γενουβίσοι νὰ μᾶς εὕρουν ἀνακεφάλους, νὰ μᾶς κουρσέψουν, καὶ νὰ πάρουν καὶ τὴν Λευκωσίαν, ἢ νὰ δυναστέψετε νὰ ἐκλεκτοῦν τὰ δανεικά!» Τότε ὁ σὶρ Τιπὰτ ὡς γνωστικὸς εἶπεν τους εἰς λογὴν ὅπου εὐκαρίστησαν· καὶ μοναῦτα [ἐπῆρεν] ἀντίλογον καὶ τὸ χαρτὶν τὸ εἶχεν γραμμένον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον.
§405.-Τῇ δευτέρῃ, τῇ κʹ νοεμβρίου ατογʹ Χριστοῦ, καλὰ ταχία ὁ κοντοσταύλης ἔπεψεν μίαν καλὴν καὶ μεγάλην συντροφίαν λᾶς τῶν ἀρμάτων εἰς τὴν Κερυ(νί)αν καὶ πλέρωμαν ἄλλὄναν μῆναν καὶ περίτου, ἤγουν ἄσπρα τῆς Κύπρου, διὰ ν᾿ ἀγοράσουν φαγούραν, καὶ ἐμήνυσέν τους ἐγγράφως πῶς νὰ βιγλίζουν καὶ πόσες βίγλες νὰ πολομοῦν, καὶ ὥρισεν τὸν σὶρ Μουντολὶφ τε Βερνὴὺ ν᾿ ἀγοράσῃ τὴν φαγούραν, καὶ ἔδωκέν του εἰς τὴν βοήθειαν του δύο βαχλιῶτες τῆς τζάμπρας του· καὶ ἐξέβησαν τὰ ᾿σπερνὰ τὰ μικρὰ ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν.
§406.-Καὶ ἐβγάλαν καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Γκορὰπ ἀπὲ τὸν φόβον ὁ λαός, διὰ νὰ μηδὲν συνβο(υ)λεύσῃ τὸν κοντοσταύλη νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον· ἦλθαν ὡς τὸ σπίτιν τοῦ κοντοσταύλη, τὸ ποῖον εἶνε κατὰ πρόσωπα τοῦ καστιλλίου. Πάλε ὁ λαὸς εἶδαν τον καὶ ἀππηδῆσαν ἀπάνω τον κα῾εἶπαν: «Πάλε ἦρτε νὰ πλανέσῃ τὸν ἀφέντην μας νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον!» καὶ ἑλάσσαν. Γροικῶντα τὴν ἀναλοχὴν ὁ κοντοσταύλης, ἐβίγλισε νὰ τοὺς ἰδῇ, καὶ ἦτον σκοτεινά, καὶ ὥρισεν καὶ ἐρίψαν τους βʹ τορτισία καὶ ἇψαν τα, καὶ εἶπεν τους: «Φίλοι μου, εὐχαρίζομαί σας πῶς μὲ ἀγαπᾶτε ὁτόσον, καὶ θέλετέ με διὰ βοσκόν σας· ἀμμὲ σκοτώννετέ με ἀπὲ τὰς ταραχὰς καὶ δὲν μὲ ἀφίννετε ν᾿ ἀναπαυτῶ· προυμουτιάζω σας ὅτι νὰ μὲν πάγω εἰς τὴν Ἀμό- χουστον, διὰ τὴν ζωήν μου· λοιπὸν ἂμ μὲ ἀγαπᾶτε, ἀμέτε ν᾿ ἀναπαυτῆτε, ν᾿ ἀναπαυτῶ καὶ ᾿γώ.» Γροικῶντα ὁ λαὸς ἀφῆκαν τα καὶ ᾿πήγασιν, καὶ ἐκοιμήθησαν καμπόσοι διὰ νὰ βλέπουν τὲς πόρτες τῆς
[222]
αὐλῆς του μηδὲν πάγῃ κρυφά.
§407.-Καὶ τὴν δευτέρην ὥραν τῆς νυκτὸς εἶπεν τοὺς καβαλλάριδες τῆς βουλῆς του, τοῦ σὶρ Τζουὰν Γκοράπ, καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Νεβίλες τοῦ βισκούντη τῆς Λευκωσίας, καὶ τοῦ σίρε Πιὲρ τε Κασὶν καὶ τοὺς λοιπούς, πῶς τοῦ ἐμήνυσεν ὁ ρήγας νὰ πᾷ νὰ βλεπίσῃ τὴν Κερυνίαν, καὶ δὲν ἠμπορεῖ νὰ μὲν τοῦ ὑποτακτῇ· γ-οἱ ὁποῖοι εἶπαν του: «Ἄμε εἰς τὴν καλὴν ὥραν, μόνον βάλε τινὰν εἰς τὸν τόπον σου πρὶ νὰ πᾷς.» Τότες ἔβαλεν τὸν σὶρ Πιὲρ τε Κασὶν κουβερνούρην τῆς Λευκωσίας· Τότες ἐγύρευγεν καιρὸν ὁ σὶρ Τζουὰν Κουρὰπ νὰ πάγῃ ἔσσω του, ὁμοίως καὶ ὅλοι οἱ καβαλλάριδες, καὶ ὁ λαὸς ἔβλεπεν τὲς πόρτες· θωρῶντα τὸν σὶρ Τζουὰν Γκορὰπ πῶς ἐπῆγεν ἔσσω του τἄπισα, [ἦτον πλησίον τῶν ἐσπιτίων] τοῦ σινεσκάρδου εἰς τὸν Ἅγιον Ἐλευθέριον, ἐτρέξα νὰ τὸν λιθοβολήσουν· καὶ ηὗρεν τὸ παραθύριν, τὴν πόρταν τοῦ κούντη, ἀνοικτὸν καὶ ἀπέζευσεν καὶ ἐνέβην καὶ ἐρωμανίστην, καὶ λαλοῦν: «Καλ᾿ ἡμέρα ξημερώννεται!» Καὶ ἤτζου ἐγλύτωσεν.
§408.-Καὶ τὴν τρίτην, τῇ καʹ νοεμβ(ρ)ίου ατογʹ Χριστοῦ, ὅταν ἐσήμανεν τὸ μεσανυκτικόν, ὁ αὐτὸς κοντοσταύλης ἑδηγήθην μὲ τὴν κυρὰν τὴν Χελουγὴς τὴν κοντοσταύλαιναν τε Πρεζουϊή, καὶ τὴν ἀνήλικήν του θυγατέραν καὶ μὲ τὴν ὑποταγήν του καλὰ λʹ ἀνομάτους, καὶ ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν πόρταν τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς· καὶ [οἱ βλεπάτοροι ἦτον κοπιασμένοι καὶ ᾿κοιμήθησαν, καὶ δὲν ἐνῶσαν,] καὶ ἐξηπόρτισεν καὶ ᾿πῆγεν πρὸς τὴν Κερ(υν)ίαν.
§409.-Καὶ ὅνταν ἐξυπνίσαν ὅπου ἐβλέπαν καὶ ἐνῶσαν [τὸ πῶς ἐπῆγεν, ἑλάξαν καὶ ἐκλάψαν: «Μήπως .... καὶ ὁ πατήρ του ὁ ρὲ Οὗγγες νὰ ζῇ, καὶ ἀπὸ θανάτου του νὰ κατεβῇ τὸ ρηγάτον τοῦ υἱοῦ του τοῦ αὐτοῦ Γγή, χωρὶς νὰ ποῦν: ὁ πατήρ του] δὲν ἐκλερονόμισεν, πῶς νὰ κληρονομίσῃ ὁ υἱός του; Καὶ ἐκουντεντίασάν του
[223]
οἱ καβαλλάριδες, καὶ ἐγράψαν το εἰς τὴν μεγάλην αὐλήν, καὶ ἐδῶκαν τὰ προβιλίζια καὶ ἐπέψαν τα τοῦ κυροῦ τῆς κόρης τοῦ αὐτοῦ Λογὴς τε Βαλοές, ἡ πγὴὺ ἁρμάστην καὶ ἐποῖκεν υἱὸν καὶ ἔκραξέν τον Οὗγγε, τὸ ὄνομαν τοῦ παπποῦ του. Καὶ ἐπόθανεν ὁ ὑιὸς τοῦ ρὲ Οὗγγε, [καὶ ὁ υἱός του ἀναγιώθην καὶ ἐγίνετον καβαλλάρης εἰς τὴν Φραγγίαν· καὶ ἐκεῖνος καὶ οἱ γονεῖς του ἀγγαλέσαν μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Οὗγγε, καὶ ἔστρεψεν ἡ βουλὴὺτοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ μεγάλου, ὁ ποῖος ἦτον θεῖος τοῦ παιδίου, εἰς τὸν πάπαν λαλῶντα, κατὰ τὰ στοιχήματα καὶ προβιλίζια τοῦ ρηγάτου ἔππεσεν τοῦ αὐτοῦ Οὗγγε τοῦ πρίντζη τῆς Γαλιλαίας· καὶ εὑρίσκεται εἰς τὴν Λουμπαρδίαν εἰς τους πολέμους, εἰς τὴν Κινούργιαν Χώραν.»
§410.-Τοῦτα οὗλα ἠξεῦραν τα οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐψιλοκοπεύτησαν καὶ ἐκομπῶσαν τὸν τοιοῦτον καὶ τηλικοῦτον σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου, καὶ ἐπῆραν τὸ κάστρον τῆς Ἀμοχούστου.
§411.-Ὁ ρήγας πεθυμῶντα νὰ ἀποβγάλῃ τοὺς Γενουβίσους ἔπεψέν τους βʹ καβαλλάριδες· καὶ ἐπεριλάβαν τους, καὶ ἔπεψαν καὶ κεῖνοι βʹ Γενουβίσους πολλὰ σοφούς, καὶ ἐπεσώθησαν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός· καὶ ὡς ὅπου νὰ ποίσου νῶσιν τοῦ ρηγός, ἐπεριλαβέν τους ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μόρφους καὶ ἐποῖκεν τους καλὸν πρόσωπον κατὰ τὸ συνήθιν, καὶ ἐμάθαν ἀπό ᾿ξ αὑτῆς του πῶς νὰ χαιρετήσουν τὸν ρήγα· εἶπαν του: «Κρυφὰ θέλομε νὰ σοῦ συντύχωμεν διὰ τὸ μέγα σου διάφορος, ἀφ ὅ(ν) νὰ συντύχωμεν μὲ τὸν ρήγα!» Ὥρισεν καὶ ἐμπάσαν τους εἰς τὴν τζάμπραν του καὶ εἶπαν του: «Ἀφέντη, νὰ ξεύρῃ ἡ ἀφεντιά σου καὶ οἱ ἄρχοντες τῆς βουλῆς σου, ὅτι ὁ καπετάνος μας καὶ ὅλη ἡ ἀρμάδα ρ(ικουμεντιάζουνται) εἰς τὴν ἀφεντιάνς σου, καὶ μηνοῦς σας, ὡς γοιὸν καὶ ἄλλες φορὲς τὸ ἐμηνῦσαν, ὅτι οἱ λᾶς μας δὲν θέλουν, οὐδὲ ἀρέσκει τους, οὐδὲ ἀποθαροῦν τὰ κορμιά τους νὰ
[224]
πεζεύσοιν εἰς τὴν Ἀμόχουστον νὰ συντύχουν μὲ τοὺς λᾶς σας, διὰ ν᾿ ἀποφίνουν τ᾿ ἀπόβγαρμάν μας, ὅτι ὁ λαὸς τῆς Ἀμοχούστου ἔνι χοντροὶ λᾶς καὶ πλούσιοι, καὶ θέλουν μᾶς ποίσειν ἀγανάκτησιν· ἀμμέ, ἂν σᾶς φανῇ, ναὐκαιρέσετε τὴν Ἀμόχουστον, τουτἔστιν τὸ καστέλλιν, καὶ ἀφῆτε ιβʹ σεργέντες, νὰ ἔρτωμεν καὶ μεῖς ιβʹ τζακράτοροι μὲ τὴν βάρκαν τῆς θαλάσσου, καὶ νὰ νμποῦν [καὶ μαν(τα)τοφόροι ὅσους θέλετε νὰ πέψετε καὶ σεῖς,] κ᾿ ἐκεῖ νὰ ποίσωμεν ἀπόφαν τὸ μέλλει νὰ γενῇ· καὶ ἂν θέλετε νὰ τελειωθῇ ἡ δουλειά μας, ἂς γενῇ, εἰ δὲ κἂν οὔ, ἔχετε ὑγείαν, ὅτι δὲν θωροῦμεν ἀλλοίως πῶς νὰ τελειωθῇ ἡ δουλειά μας, ὅτι οἱ λᾶς μας δὲν ἀποθαροῦν τὰ κορμιά τους εἰς τὰ χέργια τοὺς Συργιάνους καὶ Ρωμαίους.» Ἐπολογήθην τους ὁ ρήγας: «Καρτερήσετε ὀλλίγον νὰ ἔχω βουλὴν [μὲ τοὺς λᾶς μου.»] Οἱ Γενουβίσοι εἶπαν του: Ἀφέντη, πᾶμεν εἰς τὸν καπετάνον μας, καὶ ἔχοντα τὴν βουλήν σου θέλεις μᾶς τὸ πεῖν καὶ θέλομεν τὸ πεῖν τοῦ καπετάνου μας.»
§412.-Ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μόρφους, ὅπου ἦτον πεθυμημένος νὰ τοῦ καθαρίσουν τὸ τοῦ εἶπαν, ἐπῆρεν τους μερία, καὶ ἐδεῖξαν φανὸν ὅτι συντυχάννουν διὰ τὴν ἀγάπην, καὶ ἐγύρεψε νὰ μάθῃ τὸ κρυφόν· οἱ μαντατοφόροι εἶπαν του φανερά: «Ἐσοὺ θέλεις καὶ [εἴμεστεν ἀκομὴ] ὧδε, ὅτι εἰς αὑτόν σου εἶνε τὸ ἀπόβγαρμάν μας· καὶ ἂν θελήσῃς νὰ βάλῃς τὴν ὄρεξίν σου, ἀποβγαίννομεν.» Τἄπισα εἶπαν του κρυφά: «Ἐξεῦρε ὅτι τούτη ἡ ἀρμάδα ἐποίκαμέν την διὰ λλόγου σου· ὅτι ὁ κύρης ὁ πρίντζης ὁ γαπρός σου ἔνι ἀπάνω εἰς τὰ κάτεργα, καὶ εἰς τὸν ὄξοδόν του ἤρταμεν νὰ πάρῃ τὸ ρηγάτον, καὶ ἤλθαμε νὰ τὸν βάλωμεν εἰς νομήν· καὶ ποῖσε νὰ βουλεύσῃς τὸν ρήγα νὰ μᾶς βάλῃ ᾿ς τὸ καστέλλιν, κ᾿ ἐκεῖ θέλομεν κατεβάσειν τὸν γαπρόν σου καὶ θέλει περιλάβειν τὸ ρηγάτον του.» Ὁ κούντης ἐθάρεν καὶ συντυχάννει μὲ λᾶς ἁποῦ ἔχουν διάκρισιν, καὶ ᾿πίστευσέν τους εἰς τὸν ἄπιστόν τους
[225]
λόγον, καὶ ἐλησμόνησεν τὸ πεῖν τοὺς φιλοσόφους ὅπου λαλοῦσιν: «Μὲν πιστεύσῃς πᾶσα λόγον τὸ νὰ γροικήσῃς, μηδὲν σὲ κρατήσουν μωρόν.» Καὶ πηγαίνοντα νὰ φάγῃ, ἐγύρεψεν πῶς νὰ παγιδέψῃ τὸν σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπήν, ὁ ποῖος ἦτον πιστὸς καὶ καλὸς συνβουλάτορος τοῦ πρίντζη, νὰ τὸν καταστήσουν νὰ ποίσῃ τὸν πρίντζην καὶ τὴν βουλὴν νὰ συνγκατεβοῦν ν᾿ ἀφήσουν τοὺς Γενουβίσους νὰ μποῦν εἰς τὸ καστέλλιν, ὅτι ἦσαν εἰς τὸν ναὶ καὶ εἰς τ᾿ ὄχι. Καὶ ἐποῖκεν εἰς αὑτῆς του ὥς γοιὸν ἐποῖκεν ὁ διάβολος μὲ τὴν Εὔαν καὶ τὸν Ἀδάμ, ἤτζου ᾿ποῖκεν ὁ κούντη τε Ρουχᾶς μὲ τὸν πουντουλλιέρην τῆς Κᾁπρου.
§413.-Ἔκατζεν ὁ ρήγας νὰ φᾷ, καὶ τὴν βουλὴν ἀφῆκεν την ὡς τὸ ἀπόγιομαν. Τότες ἐκάλεσεν ὁ κούντη τε Ρουχᾶς τὸν πουντουλλιέρην τῆς Κύπρου νὰ φάγῃ μετά του, καὶ ἅνταν ἀποφάγαν, ἐκάτζαν μὲ .... πρὶν χαρτώσῃ οὒ ὀμόσῃ.... [Ἀμμὲ ᾿κάθετον τυφλὸς διὰ τὴν ἁμαρτίαν τους,] καὶ ἐκομπώθησαν διὰ τὸ κέρδος, καὶ ὅλοι ἐτζενιάστησαν καὶ ἐκλῦσαν τὸ νησσίν· πόσες ἐμεῖναν χῆρες καὶ [ὀρφανοὶ καὶ εἰς τὸ διακόνιον ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους!] Τότες ἐπῆγεν ὁ σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπὴς εἰς τὸν πρίντζην τῆς Αντιοχείας, καὶ ἐβ(ίζ)ιαζέ τον ν᾿ ἀφήσῃ τοὺς Γενουβίσους νὰ μποῦν εἰς τὸ καστέλλιν ἀπὲ τὴν πόρταν τῆς θαλάσσου νὰ συντύχουν νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην.
§414.-Καὶ εἰς τοῦτον ἐκάτζαν εἰς τὴν βουλήν· καὶ πολλοὶ ἐκουντρεστιάζαν μεσόν τους, καὶ μερτικὸν ἐλαλοῦσα νὰ μὲν ἐμποῦν, διατὶ ἂν ἐμποῦν δύσκολα θέλουν ἐβγεῖν. Ἄλλοι (᾿λα)λοῦσαν: «Ἀνὲν καὶ κρατήσουν τὸ κάστρον, ἐμεῖς ἔχομεν τὴν χώραν καὶ θέλομεν τοὺς ἀποκλείσειν ἔσσω ἐμεῖς θωροῦμεν πῶς ἐκεῖνοι ἀναγγάζουνται νὰ πᾶν ἔσσω τους.» Καὶ εἰς τοῦτον τὸν λόγον ἐστάθησαν [ὅλοι] εἰς κακὴν ὥραν καὶ ἐποῖκαν ἀπόφα νὰ μποῦν. Ὥρισαν τὸν καστελάνον νὰ ἐβγῇ καὶ νὰ μείνουν ιβʹ τζακρατόροι μόνον, καὶ
[226]
οἱ λοιποὶ ὅλοι νὰ ἐβγοῦν· καὶ ἐβγαίννοντά τους, ἐμηνῦσαν τῶν κατέργων, καὶ ἐνέβησαν εἰς τὲς βάρκες ιβʹ συντρό-, φοι ἀντρειωμένοι, καὶ ἀπεζέψαν, καὶ ἡ βάρκα ἐστράφη νὰ φέρῃ ἄλλους· καὶ ἐφέραν τοὺς εʹ μαντατοφόρους τοὺς Γενουσους καὶ ἀννοῖξαν τὴν πόρταν τοῦ γιαλοῦ, καὶ ἐστέκαν οἱ δώδεκα συντρόφοι, καὶ ἀφῆκαν τους καὶ ἐνέβησαν. Καὶ ἦρταν καὶ ἀπὲ τὴν πόρταν τῆς γῆς πέντε καβαλλάριδες, οἱ μαντατοφόροι τοὺς ὠρδίνιασεν ὁ ρήγας, καὶ ἐκάτζαν εἰς τὸ παλάτιν. Οἱ βάρκες ἐκουβαλοῦσαν τοὺς Γενουβίσους ἔξω τοῦ κάστρου· καὶ ἅνταν ἐμπῆκαν οἱ ιβʹ Γενουβίσοι καὶ οἱ εʹ μαντατοφόροι, ἐπιάσαν οἱ ιβʹ Ἀμουχου(στι)ανοὶ τὲς πόρτες νὰ μὲν [ἐμποῦν πλεῖον.] Καὶ μοναῦτα οἱ μαντατοφόροι οἱ Γενουβίσοι ἐποτζουκίσαν τοὺς ιβʹ Ἀμοχουστιανοὺς [ν᾿ ἀφήσουν ἀννοικτά· καὶ] ἀππηδῆσαν οἱ ιβʹ Γενουβίσοι, καὶ πασαεῖς ἐπίασεν τὸν ἕναν, καὶ οἱ πόρτες ἐμεῖναν ἀνοικτές. Καὶ [μοναῦτα] ἐγέμωσεν τὸ καστέλλιν Γενουβίσους. [Τὸ νὰ γροικήσουν οἱ μαντατοφόροι οἱ καβαλλάριδες] τὴν ταραχήν, ἀφῆκαν τὸ κάστρον καὶ ἐξεβῆσαν ἔξω, καὶ ἔμεινεν τὸ κάστρον εἰς τὸ χέριν τοὺς Γενουβίσους. Καὶ τοῦτον ἦτον (τὸ) καλὸν τὸ ᾿ποῖκαν οἱ καβαλλάριδες τῆς Κᾁπρου!
§415.-[Τότε] ἐμετανῶσαν ἐκεῖνοι ὅπου ἐργάστησαν τὸ κακόν, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μόρφους καὶ ὁ σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπής. Ἀφὸν ἐμπῆκαν οἱ Γενουβίσοι εἰς τὸ καστέλλιν καὶ ἔμεινεν τέλεια δικόν τους, ἐμηνῦσαν τοῦ ρηγὸς νὰ πέψῃ τοὺς μαντατοφόρους του νὰ τελειώσουν τὴν ἀγάπην, καὶ οὐδένας καβαλλάρης δὲν ἐθέλησεν νὰ μπῇ εἰς τὰ χέργια τους, ἀμμὲ ἐμηνῦσαν: «Ἂς κατεβῇ ὁ ἀμιράλλης εἰς τὴν γῆν ἔξω τῆς Ἀμοχούστου αὔριον, καὶ νὰ βάλωμεν παπᾶν νὰ μᾶς λειτουργήσῃ καὶ νὰ μᾶς ᾿μόσουν εἰς τὸ φρικτὸν καὶ ἅγιον σῶμαν τοῦ Κυρίου νὰ μὲν μᾶς ἀδικήσουν, καὶ τότες ν᾿ ἀποθαριστοῦμε νὰ μποῦμεν εἰς τὸ καστέλλιν.
[227]
§416.-Πισαυρίου ἐκατέβην ὁ σὶρ Πιέρε ντε Καμπὲ Φρεγκοῦσε μὲ μεγάλην δόξαν καὶ φοβερὰν μὲ μίαν μεγάλην συντροφίαν τοὺς καραβοκυρούς, καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὸν Ἅγιον Νικόλαν καὶ ἐλειτουργήθησαν· καὶ ἅνταν ἐσήκωσεν ὁ παπᾶς τὸ κορμὶν τοῦ Χριστοῦ, ἀφῆκαν το εἰς τὸν ἅγιον σκούτελλον καὶ τὸ αἷμαν τοῦ Κυρίου εἰς τὸ ποτήριον, καὶ ἐβάλαν τὰ μιαρά τους χέργια οἱ Γενουβίσοι, ὁ ἀμιράλλης καὶ οἱ καραβοκυροί, καὶ ἐμόσαν τοῦ ρηγὸς καὶ τοὺς ἄρχοντες, τὸ νὰ μποῦν εἰς τὸ καστέλλι νὰ συντύχουσιν κ᾿ ἐκεῖ νὰ γενῇ τὸ νὰ δώσῃ ὁ θεός. Καὶ ὅνταν ἐτελείωσεν ἡ λειτουργία, ἐπῆραν τὸν ρήγα καὶ τὴν μητέραν του καὶ τὸν πρίντζην, καὶ ἐκάτζαν εἰς τὸ παλάτι νὰ συντύχουν· καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐβγαῖνεν ἕνας (ἕνας) ἔξω, καὶ ἐμεῖναν οἱ γʹ αὐθέντες μόνον, ὁ ρήγας καὶ ἡ μητέρα του, καὶ ὁ πρίντζης· καὶ ἐκλειδῶσαν τους μέσα ἄφαγους καὶ ἄποτους ὅλην τὴν ἡμέραν, δίχως νὰ τοὺς ἀφήσουν [δουλευτήν,] καὶ τὴν νύκταν ἐκοιμήθησαν χαμαὶ ἐντυμένοι. Θεωρῶντα ἡ ρήγαινα τὸν υἱόν της ἀγιομάτιστον, ἀδείπνητον καὶ κοιμισμένον χαμαί, ἐλυπήθην πολλά.
§417.-Καὶ πισαυρίου τὸ πρωῒ ἀφῆκαν ἀπὸ τὴν ὑποταγὴν τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς ρήγαινας καὶ τοῦ πρίντζη καὶ [ἐνέβησα νὰ τοὺς δουλεύσουν·] καὶ θωρῶν(τα) τους φυλακισμένους εἰς τὰ χέργια τοὺς ἐχθρούς τους ἐφοβήθησαν πολλά. Καὶ τἄπισα ἐνέβην ὁ ἀμιράλλης νὰ τοὺς χαιρετήσῃ, καὶ τὸ νὰ τὸν ἰδῇ ἡ ρήγαινα, ἐσύντυχέν του πολλὰ ἀτζίππωτα· εἶπεν του: «Ἆ, κύρη, τούτη εἶνε· ἡ πίστι σου καὶ ὁ ὅρκο(ς) σου; Νἆχεν ἀπαντήσειν δʹ ὧρες, ἀμμὲ μοναῦτα νὰ μᾶς φυλακίσῃς ἄφαγους, ἄποτους! Τοῦτον δὲν ἐγίνην οὐδὲ εἰς Τούρκους, οὐδὲ εἰ(ς) Σαρακηνούς, καὶ νὰ μᾶς κοιμίσῃς ὡς γοιὸν τοὺς σκύλλους!» Ὁ ἀμιράλλης ἐπολογήθην: «Κυρά μου, μέγαν σκοπὸν εἶχεν τοῦτον τὸ σᾶς ἐγίνετον, καὶ ἅνταν τὸ γροικήσῃς, ὡς φρένιμη ὅποὖσαι θέλεις μοῦ εὐχαριστεῖν· νὰ ἠξεύρῃ ἡ ἀφεντιά σου, ὅτι ἡ περίτου τζοῦρμα-ν τῶν καραβίων ἐθελῆσα νὰ σᾶς
[228]
θανατώσουν, ἀντὶ τοὺς λᾶς μας ὅπου σκοτώσετε, καὶ ἐδιάβασα πολλὰ φαστίδιο νὰ τοὺς μουλλώσω καὶ νὰ τοὺς ᾿μερώσω μετά σας· καὶ καλλίον καὶ ᾿μείνετε νηστικοί, παρὰ νὰ εἴχετε εἶσταιν σκοτωμένοι· [ὅμως ἐγίνετον.] Τώρα πέψετε φέρετε τοὺς καβαλλάριδες καὶ τὸν κοντοσταύλην ἀπὲ τὴν Λευκωσία νὰ συντύχωμεν, καὶ νὰ ᾿δοῦμεν ἴντα νὰ ποίσωμεν διὰ νὰ πᾶμεν ἔσσω μας.» Ἡ ρήγαινα εἶπεν του: «Κύρη, δὲν εἶνε καιρὸς νὰ συντυχάννωμεν εὔκαιρα λογία· ἐσοὺ ἀγνωρίζεις, ὅτι ὁ λαὸς ὅλος ἐφοβήθησαν, καὶ ἂν μηνύσωμεν α μαντάτα, τινὰς δὲν θέλει ποίσειν διὰ λλόγου μας· ἀμμὲ ἐβγάλετε τὸν ρήγα ἔξω καὶ νὰ τοὺς μηνύσῃ κατὰ τὰς ἀσίζας μας νὰ ἔρτουν, καὶ τότες θέλουν ἔρτειν.» Ὁ ἀμιράλλης εἶπεν της: «Ἀληθινὰ λαλεῖς, καὶ νὰ γενῇ· μόνο νὰ ἠξεύρῃς, ἐμεῖς ἤλθαμαν νὰ σᾶς δοκιμάσωμεν] ἀπὲ τοὺς παραβούλους σας, καὶ μείνετε εἰς τὴν βλέπισίν μας, καὶ θέλετε μᾶς εὐχαριστεῖν.»
§418.-Μοναῦτα ἐβγάλαν τὸν ρήγα καὶ τὴν μητέρα του καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ ἀπλίκιν τους· ἀμμὲ τοῦ πρίντζη ἐβάλαν του σίδερα ψιλὰ εἰς τὰ ποδία του, καὶ ἀρεστιάσα τον ὡς φονιὰν ὅπου ἐσκότωσεν τὸν ἀδελφόν του. Καὶ ἐπλημελοῦσαν νὰ πιάσουν καὶ τὸν κοντοσταύλην νὰ τὸν βάλουν εἰς τὸ χέριν τους νὰ τοὺς κακοθανατίσουν. Ὁ ρήγος ἔπεψεν καὶ ἐκράξαν τοὺς καβαλλάριδες καὶ [ἄλλους] ψουμάτους νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Αμόχουστον μὲ τ᾿ ἄλογά τους καὶ τ᾿ ἄρματά τους καὶ τὴν δούλευσιν τοῦ ψουμιοῦ το(υ)ς, οι ποῖοι κατὰ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγὸς ἐξέβησαν καὶ ἦρταν· καὶ ἐκράξαν τους εἰς τὸ καστέλλιν εἰς τὴν βουλήν, καὶ ἐπιάσαν τους καὶ φυλακίσαν τους.
§419.-Θωρῶντα τοῦτον ὁ μάγειρος τοῦ πρίντζη ὁ Γαλευτηρᾶς, πῶς ἦτον πολλὰ στενοχωρημένος (ὁ) ἀφέντης του ὁ πρίντζης καὶ κριτηρεμένος νὰ ᾿μολογήσῃ τὸ δικόν τους, καὶ ἄργεν εἰς τὸ καστέλλιν, ἐννοιάστην νὰ τὸν ἐβγάλῃ ἀπὲ τὴν φυλακήν· καὶ ἤτζου ἐγίνετον·
[229]
καὶ λαλεῖ του: «Ἀφέντη, εἶμαι πολλὰ περίλυπος, θωρῶντα τὸν ρήγα καὶ τὴν μητέραν του εἰς τ᾿ ἀπλικία τους καὶ σέναν φυλακισμένον καὶ φαίνεταί μου κακὰ ἐννοιάζουνται διὰ λλόγου σου, ὅτι πολλὰ σὲ μισοῦν· ἀμμὲ ἂν θέλῃς νὰ βάλῃς τὸ κορμίν σου εἰς περίκουλον, μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ θέλω σὲ ἐβγάλειν ἀππὦδε.» Ὁ πρίντζης εἶπεν του: «Τὸ λαλεῖς ἀρέσκει μου, καὶ εἴ τι μοῦ πῇς νὰ ποίσω, καὶ ὡς τὸ δώσῃ ὁ θεὸς ἂς γενῇ.» Καὶ πισαυρίου ἔφερεν αʹ κόπελλον τοῦ μαγειρείου μὲ μίαν ζυγὴν ποδήματα πλατεῖα, καὶ ἔμπασεν τὸν πρίντζην εἰς τὸ μαγειρεῖον καὶ ᾿νακόμπωσεν ψηλὰ τὰ σίδερα καὶ ἔβαλεν τὰ ποδήματα, καὶ ᾿κατάδησέν τα, καὶ ᾿φόρησέν του τὰ ροῦχα τοῦ κοπέλλου, καὶ ἐμουζώθην, καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν κεφαλήν του ἕναν χαρκὶν καὶ ἕναν χαρκόπουλλον εἰς τὸ χέριν του, λαλῶντα, [πᾷ νὰ τὰ γανώσῃ.] Καὶ ἔβγαλέν τον ἀπὸ τὸ καστέλλιν, καὶ ἔβγαλέν τον ἀπὸ τὴν πόρταν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἐπῆρεν τον εἰς τὸ πραστεῖον του εἰς τὸν Κολόταν, καὶ έκεῖ ἐκαβαλλικέψεν τον ἀπάνω εἰς τὴν φοράδαν τοῦ καστελλάνου καὶ ἐπῆρεν τον εἰς τὴν Καντάρανο. [Καὶ ἅνταν ἐγυρέψαν οἱ Γενουβίσοι τὸν πρίντζην,] λαλῶντα: «Εἴχα- μέν τον εἰς τὰ χέργια μας, καὶ ἐπεθυμοῦμε νὰ βάλωμεν καὶ τὸν κοντοσταύλην· τώρα ὁ κοντοσταύλης, κατὰ τὸ ᾿μάθαμεν, εἶνε εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν, καὶ ὁ πρίντζης ἐπῆγεν εἰς τὴν Καντάραν!»
§420.-Θωρῶντα ὁ ρήγας τοὺς Γενουβίσους, πῶς τὸ καστέλλιν ἐκρατοῦσαν το δυνατὰ καὶ πολλὰ τὸ ἐβλέπαν, εἶχεν κακὴν καρδίαν· εἶπαν του οἱ καβαλλάριδες ὅπου ἦσαν ἔξω τοῦ καστελλίου ὅπου ἔρχουνταν ξύστερα, καὶ μανθάνοντα οἱ ἄλλοι πῶς ἦσαν εἰς τὴν φυλακήν καὶ εἶπαν τοῦ ρηγὸς καὶ ὥρισεν καὶ ἐσγάψαν χαντάκιν ἔξω τοῦ καστελλίου καὶ ἐχωρίσαν το ἀπὲ τὴν Ἀμόχουστον· τὸ ποῖον ὀλλίγον ἐφέλεσεν, ὅτι ἔχοντα τοὺς καβαλλάριδες πολλοὺς καὶ τοὺς καλλιώτερους εἰς τὴν φυλακὴν ἐβγῆκαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ᾿πῆραν τὴν Ἀμόχουστον ὅλην.
[230]
Καὶ ὁ ἀμιράλλης τοὺς Γενουβίσους ἀπλικεμένος μὲ τὸν ρήγα εἰς τὴν αὐλὴνὺτὴν ρηγάτικην, καὶ ἔβαλεν βαχλιῶτες τοῦ ρηγὸς καὶ λουχιέριδες Γενουβίσους βλεπατόρους νὰ μὲν ἀφήσουν κανέναν Κυπριώτην νὰ συντύχῃ μὲ τὸν ρήγα κρυφά. Καὶ ἀνοῖξαν τὲς πόρτες τῆς Ἀμοχούστου τῆς θαλάσσου καὶ ἀπεζεῦψαν καὶ ἐγεμῶσαν τὴν Ἀμόχουστον.
§421.-Καὶ τοῦτον ἐγίνετον διὰ τὰ πολλά μας κακά, ὅπου τοὺς ἐτύφλωσεν ὁ διάβολος καὶ ἐκουσεντιάσαν ὅλοι οἱ καβαλλάριδες καὶ τὸ κοινὸν τοῦ λαοῦ, καὶ δὲν ἐδιαφεντέψαν οὒ μὲ ἔργον, οὒ μὲ λόγον· ὅτι δὲν δύνεται κανένας ἄνθρωπος εἰς τὴν δύναμίν του νὰ καυχιστῇ, διότι (ὁ) Κύριος ἀστενεῖ τον, διὰ νὰ δυναμώσῃ τὸν ἐχθρόν του. Καὶ ἅνταν οἱ ἄπιστοι Γενουβίσοι μὲ ἀφορμὴν καὶ τέχνην ἐσηκῶσαν τὴν Ἀμόχουστον ἀπὲ τὸν ρήγα διὰ γʹ κακὰ τὰ εἶχαν οἱ καβαλλάριδες, διὰ τὸ κέρδος τους τὸ εἶχα μὲν ξοδιάσουν, φθόνον κρυφόν, καὶ βουλὴν τοὺς παιδίους.
§422.-Καὶ ἐλαλοῦσαν τοῦ ρηγὸς καὶ τῆς μητέρας του : Ἀφήσετε νὰ βάλωμεν τοὺς καβαλλάριδες εἰς τὰς φυλακὰς ἀπάνω εἰς τὸ καστέλλιν, νὰ σφικτοῦ νὰ δώσουν καὶ νὰ πλερώσουν τὸ ἐπρουμουτιάσαν, ν᾿ ἀποβγοῦνμεν ἀξ αὑτόν σας, νὰ πᾶμεν ἀππὦδε.» Τότε ἐβάλαν τοὺς καβαλλάριδες εἰς τὸ καστέλλιν καὶ τοὺς πουρζέζιδες εἰς τὰ κριτήρια, τὰς χήρας καὶ ὀρφανοὺς ἐπαῖρναν τὸ δικόν τους, καὶ ἐκουρσέψαν [τὴν χώραν] δύο καὶ γʹ φορές, καὶ πολλὰ κακὰ τὰ ἐποίκασιν. Ἐβάλαν κοῦρσος εἰς τὴν Ἀμόχουστον δύο γʹ φορὲς καὶ ἐποῖκαν πολλὲς ἀγανάκτησες, καὶ ἐκριτηρεῦγαν τοὺς λᾶς καὶ ᾿μολογοῦσαν τὸ δικόν τους καὶ ἐπαῖρναν το· καὶ εἴ τι καὶ ἂν εἶχαν χωσμένον καὶ φανερὸν ἐπῆραν το, καὶ Ἑβραίους καὶ χριστιανούς.
§423.-Καὶ τῇ κυριακῇ τῇ κβʹ ὀκτωβρίου ατογʹ Χριστοῦ ἐκόψαν τὲς κεφαλάδες τοὺς κάτωθεν δηλούμενους,
[231]
διὰ νὰ πάρῃ βεντέτταν ἡ ρήγαινα· τουτἔστιν τὸν κύρην τοῦ Ἀρσεφίου, ὁ ποῖος ἔδωκεν μεγάλα ξενία νὰ γλυτώσῃ· καὶ ἐθέλα νὰ τὸν γλυτώσουν, ἀμμὲ ἡ γεναῖκα του ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστο νὰ δουλεύγῃ τοῦ ἀντρός της, καὶ ἐπῆγεν μὲ τὸν ἀμιράλλην, καὶ γροικῶντα πῶς ἔμελλε νὰ γλυτώσῃ, εἶπεν του: «Τούτη εἶνε ἡ ἀγάπη ὅπου μὲ ἀγάπας! Γλυτώννεις τὸν ἄντραν μου, ὁ ποῖος μεγάλον κακὸν καὶ θάνατον θέλει μοῦ δώσειν: [έμέναν·] τὸ ξένιον ἔπαρ᾿ το καὶ κεῖνον θάνατός του!» Καὶ ἤτζου ἐγίνετον. Καὶ [ἀπάνω εἰς τὴν Πιλλιρὴν ἐκόψαν τὴν κεφαλὴν τοῦ] σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ Μενικιώτη, καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Γαβριαλλή, ὅτι τοῦτοι ἐσκοτῶσαν τὸν ρὲ Πιὲρ τὸν μέγαν. Καὶ ὁ διαλαλητὴς ἐλάλεν: «Γροικᾶτε πάντες τὸν διαλαλημὸν τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ ρηγὸς τῶν Ἱεροσολύμων καὶ Κύπρου· μηδὲν ᾖνε κανένας ἀπότορμος νὰ βάλῃ το χέριν του εἰς τὸν ἀφέντην του· καὶ τούτη εἶνε ἡ κρίσις τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ρηγὸς τῶν Ἱεροσολύμων καὶ Κύπρου.» Καὶ πολλοὺς ἀντρειωμένους ἐρίψαν εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἄλλους ἐφουρκίζαν, κατὰ κεῖνον τὸ ἐπροδῶνναν οἱ κάτινες, οἱ [ἄπιστοι Γενουβίσοι,] καὶ ὁ θεὸς νὰ τοὺς μακαρίσῃ.
§424.-Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι ὅτι ἡ Λευκωσία ἔμεινεν εὔκαιρη ἀπὸ τοὺς ἀφέντες, ἐπέψαν ἀπὸ τοὺς λᾶς τους καὶ ἐκουρσέψαν την, καὶ τὰ κούρση ἐφέραν τα εἰς τὴν Αμόχουστον· καὶ ἐκρατοῦσαν τὸ τειχόκαστρον ἀπὸ τὴν πόρταν τοῦ Φόρου ὡς τὸν πύργον τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου, καὶ ἐκτίσαν ἀπάνω τοὺς τοίχους καὶ ἐκρατοῦσαν το δυνατά· καὶ τὸν πύργον ὅπου εἶνε κοντὰ τῆς πόρτας τοῦ Φόρου ἐγεμῶσαν το χῶμαν καὶ βιζάκες, καὶ ἐποῖκαν τον ὡς γοιὸν καστέλλιν.
§425.-Τότε ὁ ἀμιράλλης [μὲ τοὺς καβαλλάριδες] ἐποῖκεν βουλὴν ν᾿ ἀφεντέψῃ ὅλον τὸ νησσίν· καὶ εἶπαν του πῶς: «Ἀνισῶς καὶ πάρωμεν τὴν Κερυνίαν, ὅλη ἡ Κύπρος εἶνε ἐδική μας.» Τότε ὁ πρίντζης ἐσηκώθην
[232]
ἀπὸ τὴν Καντάραν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν Ἅγιον Λάργιον. Καὶ μανθάνοντά το ὁ ἀμιράλλης ἦλθεν καὶ εἶπεν τοῦ ρηγός: «Κύρη, ἐγροίκησες πῶς ἐδιαμοιράσαν τὸ ρηγάτον σου οἱ θγειοῦδε(ς) σου· [ὁ ν-εἷς] κρατεῖ τὸν Ἅγιον Λαρίον, καὶ εἶνε κάστρον μέγαν καὶ δυνατόν, καὶ ὁ κοντοσταύλης τὴν Κερ(υν)ίαν, καὶ φαίνεταί μου πῶς θέλουν κρατήσειν ὅλον τὸ νησσίν, καὶ σοὺ θέλεις μείνειν πτωχὸς καὶ ἄκλερος· ἀμμὲ δός μας τὸ ᾿σσώκαστρον τῆς Κερυνίας, καὶ μεῖς νὰ νοικοκυρεύσωμεν τὸν τόπον.» Ὁ ρήγας ἀπολογήθην καὶ εἶπεν τους: «Πολλἆτε, ἐγὼ δὲν θέλω νʹ ἀγκρίσω τοὺς θειοῦδες μου, ὅτι ἤτζου ἔχουν καὶ κεῖνοι πογέριν εἰς τὸ ρηγάτον ὡς γοιὸν ἐμέναν.» Ἀγκρίστην ὁ ἀμιράλλης καὶ εἶπεν του μὲ θυμόν: «Ζητῶ σου νὰ μοῦ τὸ δώσῃς νὰ σοῦ τὸ βλεπίσω, καὶ δὲν θέλεις;» Ὁ ρήγας ἀπολογήθην του: «Ἀκανεῖ ἐκεῖνον τὸ μοῦ ἐποίκετε ὡς καὶ τώρα· ὁ θεὸς νὰ σᾶς πλερώσῃ! Ἀνγκρίστην ὁ ἀμιράλλης καὶ ἔδωκεν τοῦ ρηγὸς μίαν σφοντυλίαν· ὁ ρήγας ἐδάκρυσεν καὶ εἶπεν του: «Ηὗρες με πτωχὸν καὶ δέρνεις με! Ὁ θεὸς νὰ μοῦ βουθήσῃ!» Καὶ τότε ἐπῆγεν ὁ ἀμιράλλης καὶ ἕρισεν καὶ ἐσφαλίσαν τὸν ρήγα ἔσσω νηστικὸν ὅλην τὴν ἡμέραν καὶ ὅλην τὴν νύκταν· καὶ πισαυρίου ἐμήνυσέν του ὁ ρήγας, καὶ ἦλθεν· καὶ εἶπεν του: «Καλέ, παρὰ νὰ μὲ θανατώσῄς ἀποὺ τὴν πεῖναν, ὅρισε ἴντα νὰ γενῇ!» Τότες ἐποῖκαν χαρτία τοῦ κοντοσταύλη νὰ παραδώσῃ τὸ κάστρον τῆς Κερυνίας εἰς τὴν ἀφεντίαν τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Καμπὲ Φρεγκοῦζε τοῦ ἀμιράλλη τοὺς Γενουβίσους.
§426.-Καὶ ἅνταν ἐτελείωσεν τὸ χαρτίν, εἶπαν οἱ Γενουβίσοι τοῦ ἀμιράλλη: «Ἀφέντη, ἐκεῖνον τὸ᾿ποῖκες δὲν ἠφελᾷ, ὅτι ἐμεῖς [εἰ πᾶμεν, καὶ ὅλον τὸ στάτον εἶνε εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ δὲν θέλουν μᾶς ὑποτακτεῖν, ἀμμὲ δώχνει μας·] ἴντα θέλομεν πολομᾶν; Ἀμμὲ πὲ τοῦ ρηγὸς νὰ μᾶς δώσῃ τὴν μητέραν του εἰς τὴν συντροφίαν [σου, τῆς ποίας θέλεις τῆς τὸ παραδώσειν] τὸ κάστρον καὶ κείνη θέλει μᾶς τὸ δώσειν.» Καὶ ἄρεσέν τους ὁ λόγος, καὶ ἐζήτησάν [την τοῦ ρηγός, καὶ ἔδωκέν
[233]
τους την. Τότες ἐκατήχησέν την ὅ ἀμιράλλης, λαλῶντα: «Ἐσοὺ ξεύρεις τὸ πῶς ὁ κοντοσταύλης ἦτον εἰς τὴν βουλὴν νὰ σκοτώσουν τὸν ἄντραν σου τὸν ρήγα καὶ τώρα ἐπῆγεν καὶ ἐπῆρεν τὸ κάστρον τὴν Κερυνίαν· διὰ τοῦτον φαίνεταί μου νὰ σοῦ δώσω φουσάτον καὶ νὰ πάγῃς νὰ τὴν πάρῃς, καὶ νὰ τὴν βλεπίσῃς.» Ἡ ρήγαινα ἔδειξεν φανόν, ὅτι ἀρέσκει της. Καὶ ἔπεψεν φουσάτον μετά της καὶ βʹ καπιτάνους, καὶ ἦλθαν καὶ ἐγιοματίσαν εἰς τὴν Ἄσκιαν, καὶ τοὺς καπετάνους, ἐκράζαν τους τὸν ἕναν σὶρ Κὸλ τα Κασκό καὶ ὁ ἄλλος σίρε Τίσιο Σίμπο, μὲ ψʹ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων.
§427.-Πηγαίννο(ν)τα ἡ ρήγαινα μὲ τὸ φουσάτον, ἔμεινεν ὁ γραμματικὸς ὁ μικρὸς τῆς ρήγαινας ὀνόματι Δημήτρης Δανιέλ, καὶ ἀγόρασεν ἁρμυρὰ διὰ τὸ κελλάριν καὶ ἔπεψέν τα μὲ τὴν ὑποταγὴν τῆς ρήγαινας, καὶ ἐκοντοστάθην ὥστη νὰ πλερώσῃ· καὶ ἅντα τὰ ᾿πλέρωσε, ἐκαβαλλίκευσε νὰ πάγῃ· καὶ ὁ ρήγας πικραμμένος ἔστεκεν εἰς τὰ παραθύρια τῆς λόντζας, καὶ ἐδιαλογίζετον πὰς καὶ ἡ ρήγαινα κομπωθῇ καὶ πᾶσιν καὶ πάρουν τὴν Κερυνίαν· καὶ ἔγραψεν αʹ χαρτὶν μὲ τὰ γράμματά του εἰς τὴν ρήγαιναν τὸ θέλημάν του, καὶ ἐγύ ρευγεν τινὰν ἐμπιστὸν ἄνθρωπον νὰ τοῦ τὸ δώσῃ νὰ τῆς τὸ πάρῃ· θωρῶντα τὸν Δημήτρην ἐμήνυσέν του μὲ τὸν φαρράσην του νὰ πάγῃ εἰς τὸ Σὰν Τομένικον, καὶ ἡ ἀναπὰ γ-ἡ ρηγάτικη τοῦ Σὰν Τεμένικου κρούει πρὸς ἐκεῖ, καὶ νὰ πάγῃ, εἰς τὴν ἀναπάν· καὶ ἅνταν ἦλθεν ὁ Δημήτρης εἰς τὸν τοῖχον τῆς ἀναπᾶς, καὶ εἶπεν του ὁ ρήγας: «Δημήτρη, ἔξω ᾿σαι;» Εἶπε: «Ναί, ἀφέντη!» «Μοναχὸς εἶσαι;» Εἶπεν του: «Ναί, ἀφέντη.» Καὶ εἶχεν μίαν τρύπαν καὶ ἔριψεν τὸ χαρτὶν καὶ εἶπεν του: «Τοῦτον τὸ χαρτὶν διδῶ σου το εἰς τὸ χέριν σου, καὶ ἀπὸ τὸ χέριν σου [δός το εἰς τὸ χέριν] τῆς μητέρας μου.» Καὶ εἶπεν του: [«Μὲν ἀναγγαστῇς νὰ ἐβγῇς ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν ὥς που νὰ διαβοῦν πέντ᾿ ἕξι ᾿μέρες, καὶ] μοναῦτα νὰ γράψῃ χαρτία εἰς τὴν Πενταγίαν, εἰς τὴν Πάφον νὰ ἔρτουν τὰ φουσάτα τοῦ Κορομίλου,
[234]
ὁμοίως καὶ οὕλους τοὺς Βουργάρους ἁποιῦ ἐφύγασιν ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους, καὶ ἐπρουμουτίασέν τους ὁ κοντοσταύλης νὰ τοὺς ἐλ(ευ)θερώσῃ, καὶ ἀφῆκεν τους νὰ βλέπουν τὰ παραγιάλια, καὶ νὰ τοὺς στερεώσῃ εἴ τι τοὺς ἐτάκτηκεν ὁ θεῖος μου, καὶ εἶνε μὲ τὴν ρήγαιναν καὶ μὲ τὸν καλόγηρον. Καὶ [ἂς κάτζουσιν] εἰς τὸ Πὰς καὶ ἂς βλεπίσουν τὲς στράτες, καὶ ἂς ἔνε ὅτοιμοι ὅσο νὰ τὴν ἰδοῦ νὰ τὴν δράξουν, καὶ τοὺς Γενουβίσους [ἂς τοὺς δώξουν μὲ μεγάλην πομπήν,] καὶ μοναῦτα ἂς ἐμπῇ εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἂς τὴν φυλάγουσιν ὡς γοιὸν τὰ ᾿μμάτιά τους.»
§428.-Ὁ αὐτὸς Δημήτρης παίρνοντα τὸ αὐτὸν χαρτίν, ἐννοιάστην πὰς καὶ ψηλαφήσουν τον εἰς τὴν πόρταν καὶ ποντιστῇ ἡ δουλεία· ἐπῆγεν εἰς τὸν τόπον ὅπου ἔδησεν τὸ ἄλογον καὶ ἔβγαλεν τὴνς σέλλαν, καὶ ἄννοιξεν τὸ πανέλλιν τῆς μίας μερίας καὶ ἔβαλεν τὸ χαρτὶν μέσα καὶ τὸ ᾿σέλλωσεν, καὶ ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἐπῆγεν ε(ἰ)ς τὴν πόρτα νὰ βγῇ. Οἱ Γενουβίσοι ὡς γοιὸν φρόνιμοι ἐπιάσαν τὴν πόρταν καὶ ᾿βλέπαν την, ἀφ᾿ ὃν ἐπῆγεν ἡ ρήγαινα καὶ ἡ ὑποταγὴ της καὶ ὅλον τὸ φουσάτον, νὰ μὲν ἐβγῇ πλεῖον τινάς, μηδὲν γενῇ τίποτες παραβουλία· παγαίννοντα [νὰ βγῇ] ἐστρέψαν τον εἰς τὸν ᾿μιράλλην μὲ τὸν σιργέντην, ἂν ὁρίσῃ νὰ τὸν ἀφήσουν· καὶ ἅνταν ἐνέβην ὀμπρὸς τοῦ ἀμιράλλη, εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἐγὼ εἶμαι κελλάρης τῆς κυρᾶς μου τῆς ρήγαινας, καὶ ἀγόρασα ἁρμυρὰ διὰ τὰ φουσάτα καὶ ἔπεψά τα μὲ τοὺς στρατοκόπους, ὥς που νὰ πλερώσω· ἐγὼ τὸν ἄνθρωπον ἔμεινα, καὶ δὲν μὲ ἀφίνουσιν νὰ ἐβγῶ.» Τότες ὥρισεν καὶ ἐβάλασιν κερὶν εἰς τὸ νύχιν τοῦ μεγαλλιόνος του καὶ ἐβουλλῶσαν το, καὶ εἶπαν του: «Ἄμε νὰ πᾶς.»
§429.-Θωρῶντα ὁ ρήγας τὸν Δημήτρην πῶς τὸν ἐφέραν εἰς τὸν ἀμιράλλην, ἐννοιάστην πὰς καὶ ηὕρασιν τὸ χαρτὶν τὸ τοῦ ἔδωκεν, καὶ ἐφοβήθην, καὶ ἐκδέχετον νὰ ᾿δῇ τὸ τέλος· καὶ ἅνταν τὸν εἶδεν πῶς ἐστρέφετον,
[235]
ἐχάρην. [Ἐρώτησεν τὸν Δημήτρην] ὁ ρήγας: «Ποῦ ἤσουν;» Εἶπεν του: «Ἀφέντη, δὲν μὲ ἀφήκασι νὰ πάγω, ὡς ὁποῦ καὶ ἔδωκέν μου ὁ ἀμιράλλης βούλλα νὰ πάγω.» Ὁ ρήγας ἐχάρην καὶ εἶπεν του: «Χαιρέτα μου τὴν μητέραν μου.» Ἐβγαίννοντα ὁ Δημήτρης, εἰς τὸ κατήφορον τοῦ Ἁγίου Μάμα ἀπέζευσεν καὶ ἔβγαλεν τὸ χαρτὶν καὶ ἔβαλέν το εἰς τὸ κόρφον του, καὶ ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Ἄσκιαν, καὶ ηὗρεν τὸ φουσάτον καὶ ἀπόφαγεν καὶ ἐκάτζα ν᾿ ἀναπαυτοῦν· καὶ ἐνέβην εἰς τὸ ἀπλίκιν ὁπου ἦτον ἡ ρήγαινα, καὶ ἔκραξεν τὴν Προφέτταν τὴν κιλιτρίαν τῆς ρήγαινας καὶ εἶπεν της: «Ποῖσε νῶσιν τῆς κυρᾶς μου, ὅτι θέλω νὰ τῆ(ς) συντύχω ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ ἀφέ(ν)τη μου τοῦ ρηγός.» Καὶ ἡ ρήγαινα ἔκραξέν τον ὀμπρός της καὶ ἀρώτησέν τον διὰ τὸν ρήγα· καὶ εἶπεν της: «Κυρά μου, ἔνι καλὰ καὶ χαιρετᾷ σε α χαιρετίσματα, καὶ ἕρισέν με νὰ σοῦ συντύχω.» Καὶ παραῦτα ἕρισεν ἡ ρήγαινα τὴν Προφέττην καὶ ἐβγῆκεν ἔξω, καὶ ὁ Δημήτρης ἐγονάτισεν καὶ ἔδωκέν της τὸ χαρτὶν καὶ εἶπεν της ξηστοματίς του τὰ λόγια τὰ τοῦ εἶπεν ὁ ρήγας· καὶ ἅνταν ἐγροίκησεν ἡ ρήγαινα τὰ λογία τοῦ παιδίου, ὡς φρόνιμη ἐφοβήθην μηδὲν τ᾿ ἀποσκεπάσῃ τὰ λογία, ὅτι ὁ Δημήτρης ἦτον Γενουβίσος ὠνοματισμένος. Τἄπισα ἔκραξεν ἡ ρήγαινα τὴν Προφέτταν καὶ ὥρισέν τη νὰ βάλῃ ὀμπρός της τάβλαν μικρὴν νὰ δώσῃ τοῦ Δημήτρη νὰ φᾷ, καὶ ὥρισεν τὸν σκουτιέρην νὰ δώσῃ τοῦ ἀλόγου του ταγίν.
§430.-Καὶ ὥς που νὰ φάγῃ ὁ Δημήτρης, ἔγραψεν ἡ ρήγαινα χαρτὶν μὲ τὰ γράμματά της τοῦ κοντοσταύλη, νὰ πέψῃ νὰ συνπιαστῇ τὸ φουσάτον [γλήγορα] νὰ τὸ βάλῃ εἰς τὸ στενὸν διάβαν [τῆς Κερυνίας,] καὶ ἂς μᾶς ἐκδεκτουν που νἄρτωμεν, καὶ τὸ νὰ φτάσωμεν ἂς ἔνε ὅτοιμοι νὰ μὲ πιάσουν, καὶ τοὺς Γενουβίσους ἂς τοὺς δώξουν μὲ ἀντροπήν· καὶ τὸν Δημήτρην τὸν ἀποκομισθὴν τὸν δουλευφτήν μας ποίσετε τὸ καλλίττερον τὸ νὰ μπορήσητε, ὡς γοιὸ νὰ ᾔμεστεν
[236]
ἐμεῖς, καὶ πᾶσα χρῆσιν τὴν ἔχει μὲ(ν) τοῦ τὸ κρατήσῃς, καὶ μὲν τὸν ἀφήσῃς νὰ βγῇ ἀποὺ τὴν Κερυνίαν ὥς που νὰ ἔρτωμεν.» Τἄπισα ἔκραξεν ἡ ρήγαινα τὸν Δημήτρην καὶ εἶπεν του: «Ἐσοὺ μοῦ ἔφερες τὸ χαρτὶν καὶ τὰ μαντάτα, ἐσοὺ νὰ πάγῃς εἰς τὴν Κερυνίαν νὰ τὸ πῇς τοῦ κοντοσταύλη, νὰ πέψῃ νὰ φέρῃ τὰ φουσάτα ὡς γοιὸν μοῦ τὰ ἐξηγήθης, καὶ ποῖσε ν᾿ ἀναγγαστῇς νὰ πάγῃς γλήγορα διὰ νὰ στραφῇς ἀπόψε εἰς τὴν χώραν, καὶ γδέχομαί σε.» Ὁ Δημήτρης ηὗρεν ἀφορμήν: «Τὴν στράταν, κυρά μου, δὲν τὴν ἠξεύρω, καὶ τὸ ἄλογόν μου εἶνε ἀποσταμένον.» Καὶ εἶπεν του: «Ἔγραψα τοῦ κοντοσταύλη νὰ σοῦ δώσῃ ἄλογον· ἀπὲ τὴν στράταν, τώρα νὰ κράξω τὸν μάστρον τοὺς ἀγελάρχιδες καὶ θέλει σοῦ τὴν παραγγείλει, καὶ σοὺ βάρ᾿ την εἰς τὸν νοῦς σου.» Καὶ ἐκράξαν τὸν Τρικωμίτην, τὸν μάστρον τοὺς ἀγελάρχιδες, καὶ ἦλθεν ὀμπρός· καὶ εἶπεν του: «Ἀππόθε νὰ πάγω ἀππὦδε εἰς τὴν Κερυνίαν;» Καὶ ἔδειξέν του τοὺς τόπους καὶ ἐπαράγγειλέν του. Τότες εἶπεν του: «Ἐγροίκησες τὴν στράταν; ἄμε τώρα ᾿ς τὸ καλόν.» Τότες ἐπῆρε τὸ χαρτὶν καὶ ἔβαλέν το ᾿ς τὸ πανέλλιν, ὡς γοιὸν ἐποῖκεν εἰς τὸ ἄλλον, καὶ ἐπῆρεν τὸ ἄλογόν του νὰ τὸ ποτίσῃ, καὶ ἀφὸν ἤπγεν, ἐχαλίνωσέν το καὶ ἔβαλεν τὴν στράταν ὀμπρὸς καὶ ἐπῆγεν· στέκοντα ἡλίου ἐπέσωσεν εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν καὶ ἐννοιάζετον πότε νὰ στραφῇ εἰς τὴν χώραν.
§431.-Ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινα, πηγαίννοντα ὁ Δημήτρης, ὥρισεν καὶ ἑδηγῆσαν καὶ ἐκαβαλλικέψαν καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ηὗρεν ἀφορμὴν καὶ εἶνε συτζακισμένη, καὶ ἀποὺ ᾿μέραν ὡς ἡμέραν μὲ ἀφορμὲς ἔσυρέν τους ἡμέρες ςʹ εἰς τὴν Λευκωσίαν, διὰ νὰ δηγήσῃ ὁ κοντοσταύλης. Καὶ ἅνταν ἐδιάβασεν τὴν γραφὴν τῆς ρήγαινας ὁ κοντοσταύλης, ἔκραξεν τὸν Δημήτρην νὰ μπῇ νὰ δειπνίσῃ μετά του· καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἡ κυρά μου ἡ ρήγαινα ἕρισέν με νὰ πάγω γλήγορα, καὶ ἐκδέχεταί με.» Καὶ ὁ κοντοσταύλης εἶπεν του: «Ἀπόψε δὲν σὲ ἀφίννω νὰ πάγῃς, καὶ ἐγὼ
[237]
θέλω τῆς μηνύσειν πῶ(ς) σ᾿ ἐκράτησα ἐγώ, γιατὶ ἤτζου γράφει.» Λαλεῖ του: «Ἀλήθειαν λαλεῖς, καὶ γράφει σου, ἀμμὲ ὕστερα εἶπεν μου ξηστοματίς, ὅτι νὰ πάγω γλήγορα καὶ θέλει με.» Εἶπεν του: «Ἀπόμεινε ν᾿ ἀναπαυτῇ τὸ ἄλογόν σου καὶ σού.» Τόσον τὸν ἔσφιξεν καὶ στανιό του ἐκράτησέν τον, κ᾿ ἔμεινεν μίαν ἡμέραν καὶ νύκταν· καὶ τὸ πωρνὸ ἐκολάκευγέν τον νὰ τὸν ἀφήσῃ νὰ στραφῇ εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἔδειξέν του τὸ χαρτίν, καὶ στανίο του ἐστάθην ὥς που καὶ ἦλθεν ἡ ρήγαινα καὶ τὰ φουσάτα.
§432.-Καὶ τὴν κυριακὴν εἰς τὰς δʹ δικεβρίου ατογʹ ἦτον ὅπου ᾿μπῆκεν ἡ ρήγαινα εἰς τὴν Λευκωσίαν μὲ τʹ ἀνθρώπους καβαλλάριδες ἀρματωμένους καὶ υ ἀπεζοὺς μὲ τὸν καπιτάνον τους, καὶ οἱ ἀπεζοὶ ἄλλον καπετάνον. Καὶ ἐβγῆκεν ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν ὁ σὶρ Πιὲρ τε Κασὶν ὁ κουβερνούρης [τοῦ (ρη)γ(ός),] καὶ μερτικὸν ἀνθρώπους τῆς Λευκωσίας, καὶ ἐσυνεπαντῆσαν τῆς ρήγαινας καὶ ἐπροσδέκτησάν την ὡς ἔπρεπεν· καὶ ἐσάστησαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐνέβησαν δύο, δύο, καὶ ὕστερα ὁ καπετάνος· καὶ ὀπίσω τοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων ἦτον ἡ ρήγαινα συντροφιασμένη μὲ τοὺς τζακρατό- ρους τοὺς Κυπριῶτες, καὶ οἱ καβαλλάριδες τριγύρου της· Καὶ οἱ καπετάνοι ἐμπαῖνναν καὶ κατεβαῖνναν καὶ ἐπαῖρναν σκοπὸν μὲν τοὺς ἀναφάνῃ φουσάτον· καὶ μὲ τοιούτην ὀπλὴν ἐνέβησαν εἰς τὴν χώραν· καὶ εἰς τὸ ἀπέζεμάν της ἦτον ἀργά, καὶ οἱ καπετάνοι ἦσαν ὀμπρὸς τῆς ρήγαινας, καὶ ἐσφαλίσαν οἱ πόρτες, καὶ ἐφέραν οἱ καβαλλάροι τῶν πόρτων τ᾿ ἀνοικτάρια νὰ τὰ δώσουν τῆς ρήγαινας· καὶ παραῦτα ἐτανύσαν οἱ καπετάνοι καὶ [ἐπῆραν τα. Τότε ἐπέψαν τοὺς Γενουβίσους ν᾿ ἀπλικέψουν] εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ μισὲρ Τζουὰν τε Μουρέ, ὅπου εἶνε κατὰ πρόσωπα τοῦ Ἁμαξαρείου, οἱ καπετάνοι καὶ τὰ φουσάτα ὧδε κ᾿ ἐκεῖ τοῦ ποταμοῦ, καὶ ἐκρατοῦσαν ἀπὸ τὸ γιοφύριν τῆς Πιλλιρῆς ὡς τῂν πόρταν τοῦ Φῲρου.
[238]
§433.-Καὶ τὴν τρίτην ςʹ δικεβρίου τογʹ Χρτστοῦ ἐθελῆσαν οἱ Γενουβίσοι δυναστικῶς νὰ σηκώσουν τὰ ἄρματα τοὺς Λευκωσιάτες, καὶ ἀρχέψαν ἀπὸ τὴν Ἀρμενίαν, καὶ ἀρχέψαν ταραχὰς μεγάλες· καὶ οἱ Λευκωσίτες ἐπῆραν δυναστικῶς τὰ ἀνοικτάρια τῆς πόρτας τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου καὶ ἐκλεῖσαν τὰ διάβατα μὲ σανιδία, καὶ ἐστάθησαν ἕτοιμοι εἰς τὸν πόλεμον, καὶ ἐθανατῶσαν [τοὺς] Γενουβίσους, ὅτι ἀποθαροῦσαν τὰ κορμιά τους καὶ ἐτριγυρίζαν τὴν χώραν σκορπισμένοι ὡς πρόβατα· καὶ τοὺς μὲν ἐρίβγαν εἰς τοὺς λάκκους, τοὺς δὲ ἐρίβγαν ᾿ς τὰ χαντακία, καὶ τὴν νύκταν ἐτριγυρίζαν τους· καὶ ἐπολομοῦσαν πόλεμον οἱ Γενουβίσοι ἀπὸ τὴν πόρταν τοῦ Φόρου καὶ οἱ Λευκωσιάτες ἀπὸ τὴν πόρταν τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου· καὶ ἀντρειώθησαν οἱ Λευκωχιάτες καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐδράξαν καὶ τ᾿ ἀννοικταρία τῆς πόρτας τοῦ φόρου ἀπὸ τὰ χέργια τοὺς Γενουβίσους. Τότες ὁ σὶρ Τίζος Σίνπο ὁ καπετάνος καὶ ὁ ἄλλος ὁ σὶρ Νικὸλ ντα Γκάρος ἦρταν εἰς τὴν ρήγαιναν καὶ εἶπαν της: «Κυρά μου, ἡ ἐλπίδα μας ἦτον εἰς τὸν θεὸν καὶ εἰς ἐσέναν νὰ ἔχωμεν βοήθειαν νὰ σὲ ἐκδικήσωμεν ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς σου, καὶ ἐμεῖς ηὕραμεν τὸ κατάδικον, καὶ ἀπέσωσές μας ὧδε νὰ μᾶς σκοτώσουν.» [Καὶ μοναῦτα] ὥρισεν κατὰ τῆς εἶπαν οἱ καπετάνοι, καὶ ἐδιαλαλῆσαν, ὅτι πᾶσα ἄνθρωπος ἀπλικεμένος εἰς τὴνὺΛευκωσίαν νὰ πᾷ νὰ πολομᾷ τὴν δουλειάν του, καὶ μὲν γυρεύγουν τὲς δουλεῖες τὲς ρηγάτικες, ὅτι τοῦτον ἐγκίζει ἄλλους καὶ θέλουν τὸ γυρέψει· καὶ εἴ τις δὲν ὀπιδιάσῃ τὸν αὐτὸν ὁρισμὸν νὰ κόβγουν τὴν κεφαλήν του ὡς ἀνυπότακτον.» Καὶ παραῦτα οἱ Ἀρμένιδες καὶ οἱ Λευκωχιάτες ἐστρέψαν τ᾿ ἀνοικταρία τῶν πόρτων καὶ πασα-γ-εῖς ἐπῆγεν εἰς τὴν δουλειάν του. Καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐμπῆκαν παραμπρὸς εἰς τὴν Λευκωσίαν.
§434.-Καὶ τὴν τετράδην τῇ ζʹ δικεβρίου ατογʹ Χριστοῦ ἐφέραν μαντάτον, ὅτι ὁ κοντοσταύλης ἐξέβην ἀπὸ τὴν Κερυνίαν μὲ φουσάτον πολλύν Βουργάρους
[239]
διὰ νὰ ἐμποῦν εἰς τὴν Λευκωσία, καὶ οἱ Γενουβίσοι [ἐτρομάξαν·] καὶ γροικῶντα τὰ αὐτὰ μαντάτα τὸ πλῆθος τοὺς λᾶς τῆς χώρας ἐπῆγαν μὲ μεγάλην καρδία νὰ τζακκίσουν τὲς πόρτες τῆς χώρας τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, καὶ ἐτζακίσαν τες καὶ ἐπῆραν τὸν κουφανόν καὶ ἐπῆγα νὰ προσδεκτοῦν τὸν κοντοσταύλην· καὶ ἐπῆγαν μερτικὸν Γενουβίσοι νὰ τοὺς κωλύσουν, καὶ έσκοτῶσαν τους. Καὶ ἐβάλαν τὸ φουσάτον ὅπου ἐβγήκεν συνεπαντὶς τοῦ κοντοσταύλη, τὸν σὶρ Ματέον τε Βιλιὲρ ἔχοντα εἰς τὴν συντροφίαν του λʹ καβαλλάριδες καὶ πολλύν πλῆθος ἀπεζικόν· καὶ περίτου ἐβγαῖνναν ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐσμίγουνταν ἀντάμα. Καὶ τὸ νὰ εὕρουν τὸν κοντοσταύλην, ἐπροσδέκτην τους μὲ μεγάλην χαράν, καὶ ἕρισεν τὸν σὶρ Ματέον τε Βιλιερὸ νὰ πάρῃ τὸ φουσάτον του καὶ νὰ παγαίννῃ ἐμπρός. Ἄλλοι Γενουβίσοι ἦρτα νὰ κρατήσουν τές πόρτες νὰ μὲν ἐβγοῦν ἐκεῖνοι, ουδὲ ν᾿ ἀφήσου ν᾿ ἐμπῇ ὁ κοντοσταύλης· τοὺς ποίους ἐτρέξαν, καὶ [ἄλλους ἐσκοτῶσαν, καὶ ἐπῆραν τους εἰς] τὸ γιοφύριν τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους· καὶ γροικῶντα οἱ λᾶς, ἐλάχαν ἄφνου καὶ ἦσαν ἀρματωμένοι, καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐστάθησαν ἀπάνω ᾿ς τὸ γιοφύριν, καὶ μὲ τὲς τζάκρες ἐλαβῶνναν [τους·] καὶ δὲν ἐδυνήθησα νὰ τοὺς βουθήσῃ καὶ νὰ δώξῃ τοὺς Γενουβίσους ἀπὸ τὸ γιφύριν;» Καὶ ἐστέκαν εἰς τὴν πόρταν· παραῦτα ἐσηκώθην ἕνας καβαλλάρης ὀνόματι σὶρ Νικὸλ Λαζέ, ὁ ποῖος εἶπεν τοῦ κοντοσταύλη: «Ἀφέντη, βαστᾷ με ἡ ψυχή μου, ἂν ἔνε ὁρισμούς σου, νὰ πάγω καὶ νὰ ποίσω ὅσον δώσῃ ὁ θεός!» Καὶ ἔπεψέν τον.
§435.-Τότες ἐκαβαλλίκευσεν ὁ σὶρ Νικὸλ Λαζὲ καὶ ἐπῆρεν ἀπὸ τὸ φουσάτον τοῦ κοντοσταύλη ρνʹ ἀνομάτους τζακρατόρους, καὶ ἦρταν τρεχάτοι ἀπάνω τοὺς Γενουβίσους· καὶ τὸ ν᾿ ἀναφανοῦν, ἐννοιάστησαν πῶς ὁ κοντοσταύλης, καὶ ἐφύγαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ εἶπαν το τῆς ρήγαινας καὶ μοναῦτα ἔπεψεν ἡ ρήγαινα τὸν
[240]
σὶρ Τζουὰν τε Νεβίλες τὸν βισκούντην νὰ τάξῃ τὸν κοντοσταύλην νὰ πάρῃ τὰ φουσάτα καὶ νὰ πάγῃ ἀπὸ τὴν Λευκωσία· ὁ ποῖος ἦρτεν τραχάτος ὡς τὸ γιοφύριν τῆς Πιλλιρῆς, καὶ ἐκεῖ ἔμπλασεν τοῦ σὶρ Νικὸλ Λαζιέ, καὶ ἦρτεν ἀπο τὴν μερίαν τῆς ρήγαινας νὰ πάγῃ ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν. Καὶ παραῦτα ἔστρεψεν τοὺς λᾶς μὲ τὸ φουσάτον τὸ ἔφερεν, καὶ πολλοὺς τοπικούς, καὶ ἐπῆγαν ὡς τοῦ κοντοσταύλη καὶ εἶπαν του, πῶς ἔπεψεν ἡ ρήγαινα καὶ ἐμήνυσέν του νὰ πάρῃ τὰ φουσάτα καὶ νὰ πάγῃ ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν. Παραῦτα ἐστράφην μὲ τὸ φουσάτον εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ ἐπίασεν τὸ διάβαν, ὡς γοιὸν ὡρισμένος.
§436.-Καὶ τὴν πέφτη τῇ ηʹ δικεβρίου ατογʹ Χριστοῦ, ἐπαντέχαν οἱ Γενουβίσοι, ὅτι ὁ κοντοσταύλης ἀπέζευσεν [καὶ ἐπαρακάθετον τῆς Λευκωσίας,] καὶ ἀρματώθησαν καὶ ἦρτα νὰ τὸν πολεμίσουν καὶ νὰ τὸν δώξουν· καὶ ὅνταν ἦλθαν εἰς τὴν πόρταν ηὗραν την ἀννοικτὴν καὶ εὔκαιρην, καὶ ἐστρέφουνταν. Καὶ κάτινες Λευκωχιάτες ὅπου ἐνοιάστησαν ὅτι τοῦτα τὰ καμώματα εἶνε μὲ τὴν βουλὴν τῆς ρήγαινας, ἐπροδῶκαν τους ἄλλοι ὅπου ἐπήγασιν μὲ τὸν κοντοσταύλην, καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐκουρσέψαν τὰ σπιτία τους ὡς ἄπιστοι· θωρῶντα ἄλλοι τοπικοὶ τὸ πῶς ἐκουρσεῦγαν τοὺς λᾶς, παραῦτα ἐπιάσαν δυνατὰ τὸν τόπον ἀποὺ κοντὰ τῆς πόρτας τοῦ Φόρου ὡς τὴν πόρταν τοῦ Ἁγίου Ἀντρέου, καὶ ἐκαταδῶξαν τοὺς Γενουβίσους εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ πολλοὺς ἐσκοτῶσαν. Καὶ ἄλλοι λᾶς ἐσηκώθησαν ἀπὸ τὸν Τράχοναν καὶ ἀπὸ τὸ σιμιντήριν καὶ οἱ Βονιάτες καὶ ἐκαταδίωξάν τους καὶ ἀρχέψα νὰ κουρσεύσου ὡς τὸ γιοφύριν τῆς Πιλλιρῆς· καὶ ἐκεῖ ἐσμίξαν πόλεμον, πολλὺς καὶ δυνατὸς ἀπὸ τὸ γιοφύριν τῆς Πιλλιρῆς ὡς τὸ γιοφύριν [τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου] καὶ ἀπάντησεν ὡς τὴν καʹ ὥρ(αν) τῆς ἡμέρας. Καὶ ὅνταν ἐπῆγαν οἱ Γενουβίσοι εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγός, ἐπῆγαν οἱ τοπικοὶ καὶ ἐκουρσεῦσαν τὰ σπιτία τοὺς Γενουβίσους τοὺς
[241]
ἄσπρους καὶ τοὺς Λευκωσιάτες ὅπου εἶχαν ἀγάπην μὲ τοὺς Γενουβίσους· καὶ οἱ πτωχοὶ χεροτεχνίτες οἱ ἀνήμποροι ἐμπῆκαν καὶ ἀποκλείστηκαν εἰς τὰ σπιτία τους καὶ ἐπόμεινεν ἡ χώρα ὡς ἔρημη. Ὁμοίως ἐβάλαν λαμπρὸν εἰς τὰ σπιτία τοὺς Γενουβίσους, καὶ [ὀλλίγον ἐδιαφορέψαν, ὅτι παραῦτα οἱ Γενουβίσοι ἐσβῆσαν τα ὅλα.]
§437.-Ἐγράψαν χαρτὶν οἱ καπετάνοι καὶ ἐπέψαν το [τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Καμπὲ Φρεγκοῦζε] εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ τὴν παρασκευγὴν τῇ θʹ δικεβρίου ὁ αὐτὸς ἀμιράλλης ἔπεψεν δύναμιν εἰς τὴν Λευκωσίαν, μὲ τὴν βουλὴν τοῦ ρηγός, ὅτι (ὁ) αὐτὸς ἀμιράλλης εἶπεν του: [Ἀγρωνίζει,] «ὁ θεῖος σου ὁ κοντοσταύλης θέλει νὰ κρατήσῃ τὴν Λευκωσίαν διὰ λλόγου του, καὶ ὀλλίγον ὀλλίγον θέλει νὰ σὲ ξηκληρώσῃ ἀπὸ τὸ ρηγάτονς σου, καὶ νὰ στείλωμε νὰ τὴν βλεπίσωμεν.» Καὶ ὅνταν ἤρτασιν, ηὕρασιν [τὰ σπιτία εὔκαιρα,] ὅτι τοῖοι ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερυνίαν μὲ τὸν κοντοσταύλην, [ἄλλοι ἐγυρίζαν ἀπὸ τὴν μίαν μερίαν καὶ ἀπὲ τὴν ἄλλην καὶ] ἐπολε- μίζαν. Καὶ πάλε ἐκουρσεῦσαν τὴν Λευκωσίαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν πόρταν τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, καὶ ἐσφαλίσαν καὶ ἐκλειδῶσαν την, καὶ ἦρταν εἰς τὴν πόρταν τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου, καὶ ηὕρασιν τὸν πύργον γεμάτον Ἀρμένιδες καὶ Συρ(γι)άνους ὅπου ἐβλέπασιν τὴν πόρταν, καὶ δὲν ἐδυνηθῆσα νὰ τὴν σηκώσουν ἀποὺ τὸ χέριν τους.
§438.-Ἐστάθησαν καὶ ἐσυμβουλεύτησαν οἱ Γενουβίσοι τίντα νὰ ποίσουν, ὅτι πᾶσα πόλεμον χάννουνται πολλοὶ καὶ καθημερινὸν ὀλλιγανίσκουν, καὶ δὲν ἐθελῆσα νὰ ποίσουν πόλεμον, καὶ εἶπαν το τοῦ ἀμιράλλη, καὶ κεῖνος εἶπεν τοὺς καπιτάνους, καὶ κεῖνοι εἶπαν το τῆς ρήγαινας· καὶ εἴπασιν νὰ γενῇ διαλαλημός, ὁ ποῖος ἐλάλεν: «Πᾶσα ἄνθρωπος ὅπου εἶνε εἰς τὸν πύργον τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου καὶ νὰ κατεβῇ μὲ ἀγάπην, νὰ ᾖνε συγχωρημένος, καὶ νὰ πᾷ νὰ τοὺς δώσῃ ὁ ἀμιράλλης ἕναν χαρτὶν ἀπὲ τὴν μερίαν τῆς ρήγαινας νἄρτῃ εἰς τὴν
[242]
συντροφιάν της· καὶ εἴ τις δὲν ποίσῃ διὰ τὸν αὐτὸν ὁρισμὸν καὶ πιάσουν τον ἀπάνω εἰς τὸν αὐτὸν πύργον, νὰ ᾖνε τὸ κορμίν του καὶ τὸ δικόν του εἰς τὸν ὁρισμὸν τῆς ρήγαινας.» Γροικῶντα τὸν αὐτὸν διαλαλημόν, ἀφῆκαν τὸν πύργον καὶ πῆγαν καὶ ἐδῶκαν τὰ χαρτία τῆς ρήγαινας σημαδεμένα μὲ τὰ γράμματα τοὺς καπετάνους, διὰ νὰ μὲν κουρσέψουν τὰ σπιτία τους.
§439.-Καὶ πάλε οἱ Συριάνοι ἐμετανῶσαν, καὶ ἐστράφησαν καὶ ἐπιάσαν τὸν πύργον· καὶ ἦλθαν οἱ Γενουβίσοι καὶ εἶπαν τους: «Δὲν ἐγροικήσετε τὸν ὁρισμὸ νὰ πᾶτε ἀπὸ τὸν πύργον;» Καὶ εἶπαν του: «Δὲν πολομοῦμεν διὰ λλόγου σας, οὐδὲ γιὰ τὸν διαλαλημόν!» Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι τὸ πῶς [ὅλοι οἱ Λευκωσιάτες ἐπιάσαν τοὺς πύργους,] τότες ἐβάλασιν δύο περδέσκιες ἀπὸ τὴν μίαν μερίαν καὶ ἀποὺ τὴν ἄλλην τοῦ πύργου, καὶ ἐβάλαν μίαν καλὴν συντροφίαν ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων, καὶ ἐστάθησαν καὶ ἒσφικτοπολεμίσαν τὸν αὐτὸν πύργον· καὶ ἐπεθάναν ιζʹ Γενο(υ)βίσοι πρὶν πάρουν τὸν πύργον· καὶ κβʹ Συριάνοι ἐκρατοῦσαν τὸν πύργον. Θεωρῶντα πῶς ἐπάνταν ὁ πόλεμος, καὶ οἱ Γενουβίσοι ἀλλάσσουνταν, μαχανιασμένοι, ἀποσταμένοι, καὶ οἱ Συριάνοι ἀποστάθησαν καὶ δὲν εἶχαν ἀποὺ τινὰν βοήθειαν, καὶ ἐκρεμμίσαν δέκα εἰς τὸ χαντάκιν καὶ ἐτζακκίσαν τὰ ποδία τους καὶ ἐμεῖναν ἐκεῖ χαμαί· τότες ἐπῆραν καρδίαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐνέβησαν εἰς τὸν πύργον καὶ ἐκατακόψαν τοὺ(ς) Συριάνους ἁποῦ ᾿μεῖναν. Θωρῶντα ἕνας, ὄνομα Νάσαρις, ἐστάθην δυνατὸς εἰς τὸ σπαθίν του καὶ ἐδιαφεντεύγετον ὥς που ἀπάντα· θωρεῖ βʹ Γενουβίσους ὅπου ἐστέκετον εἰς ἕναν προμοχιόνιν· χάννεται καὶ ἀγγαλίζει τους, καὶ ἐκρεμμίσαν εἰς τὸ ἔσσω τῆς χώρας, καὶ παραῦτα ἐπεθάνασιν καὶ οἱ γʹ, διότι ὅλους του τοὺς συντρόφους ἐκατακόψαν τους· Καὶ τότες ἐπῆραν τὸν πύργον οἱ Γενουβίσοι, καὶ ἐξέβησαν καὶ ἐκατακόψαν τοὺς ιʹ ὅπου ἐκρεμμίσαν.
[243]
§440.-Τἄπισα ἐνέβησαν εἰς τὴν χώραν καὶ ἐξανακουρσέψαν την ὅλην, τόσον ἐκείνους ὅπου εἶχαν τὰ χαρτία, ὡς γοιὸν ἐκείνους ὅπου δὲν εἶχαν· καὶ ἅνταν ἀποκουρσεῦσαν, ἐδιαλαλῆσαν ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ ἀμιράλλη, ὅτι κανένας Γενουβίσος νὰ μὲν ᾖνε ἀπότορμος νὰ ποίσῃ κανέναν Κυπριώτην ν᾿ ἀγανακτῇ· τοῦτον ἐποῖκαν το τοὺς λᾶς διὰ νὰ κάτζουσι ἀμέριμνα εἰς τὰς δουλειάς τους· καὶ πολλοὶ ἁποῦ ἔξω ᾿δῶκαν ἐμπῆκαν εἰς τὴν χώραν. Καὶ διαβαίννοντα καμπόσες ἡμέρες, ηὗραν ἀφορμὴν οἱ Γενουβίσοι λαλῶντα ὅτι: «Τοῦτοι ὅπου ἐλεῖπα καὶ ἦρταν εἶνε καταπατητάδες, καὶ τοῦτοι ἀρχέψαν τὴν ταραχήν· δώξετέ μας τους!» Καὶ κάτινες ἄπιστοι Κυπριῶτες ἀπὸ τὴν ζήλαν τους ἐδῶχναν τους ἀποὺ ζήλαν παλαιὰν ἐκείνους ἁποῦ ἐθέλασιν· καὶ οἱ Γενουβίσοι ὡς ἐχθροὶ καὶ ὡς ἐκεῖνοι ὅπου ἐθέλα ν᾿ ἀφεντέψουν τὸν τόπον, καὶ ἐπλημελοῦσαν νὰ ὀλλιγάνουν τὸν τόπον, καὶ ὅσους ἐδεῖχναν, χωρὶς νὰ τοὺς ἐξετάσουν, ἐκωλοσύρναν τους καὶ ἐφουρκίζαν τους· μέσα εἰς τοὺς δελοιποὺς καὶ ἐπιάσαν τὸν Ψιχίδην καὶ τοὺς νʹ του συντρόφους, οἱ ποῖγοι κατὰ τὸν παράβουλόν τους διαλαλημὸν ἐποῖκαν τὸ νὰ πολομοῦν τὲς δουλειές τους, καὶ ἐβάλαν τους στεκάμενους εἰς τ᾿ ἁμάξια δημμένους, καὶ ἐβράζαν τὲς δοντάκρες καὶ ἐκατζουρίζαν τὰ κριάτα τους, καὶ ἐφουρκίζαν τους.
§441.-Καὶ εἰς τὰς ιηʹ δικεβρίου τῆς αὐτῆς ἐχρονίας ατογʹ Χριστοῦ, ὁμοίως ἕναν Γλίακαν ἱερέαν τοῦ Χριστοῦ, διατὶ ἦτον μετά τους, ἐπῆραν τον καὶ ἐφουρκίσαν τον τὸ μεσανυκτικόν· οἱ ἄπιστοι κοπέλλοι ὅπου τοὺς ἐδεῖχναν! καὶ πῶς τὰ ἐβάσταξεν ὁ δίκαιος κριτής; Ἀμμὲ διὰ τὰς πολλὰς καὶ ἀμέτρητες ἁμαρτίες ἐπαραχώρησεν ὁ θεός.
§442.-Φοβούμενοι οἱ Γενουβίσοι [διὰ τὲς πολλὲς ἀδικίες,] φόνους, κούρση καὶ ἄλλα κακά, μηδὲν φουσατέψουν οἱ Κυπριῶτες καὶ ἀδικήσουν τους,
[244]
ἐδιαλαλῆσαν ἀπὸ τὴν μείραν τοῦ ρηγὸς καὶ τοῦ ἀμιράλλη, νὰ μὲν τορμήσῃ τινὰς νὰ ἔχῃ ἄρματα ἔσσω του, οὐδὲ καλά οὐδὲ κακά, οὔ κῃνούργια, οὔ παλιά, οὒ κανέναν πρᾶμαν ἁποῦ νὰ μπορῇ νὰ κακοδικήσῃ τινάν· καὶ εἴ τις εὑρεθῇ ὅτι ἔχει ἄρματα καὶ δὲν τὰ παραδώσῃ εἰς τὴν τζαρδαχάναν τοῦ ρηγός, νὰ κόβγουν τὴν κεφαλήν του, καὶ εἴ τις τὸν προδώσῃ νὰ ἔχῃ ἀπὸ τὸ δικόν του ὀνομίσματα πεντήκοντα. Θωρῶ(ν)τα οἱ πτωχοὶ οἱ λᾶς τοὺς τυρανισμοὺς καὶ τὲς ἀδικὲς ἀπειλὲς τοὺς Γενουβίσους, παραῦτα ἐφέραν [πᾶσα λογὴν ἄρματον τὸ εἴχασιν] καὶ ἐρίψαν τα εἰς τὴν τζαρδαχάναν.
§443.-Καὶ νὰ σᾶς ἐξηγηθῶ τὴν ἀπιστίαν τοὺς Γενουβίσους μέσα εἰς τοὺς λᾶς ὁποὖσαν ἔξω τῆς χώρας, καὶ ἅνταν ἐμπῆκαν ἐπιάσαν τους καὶ ἐκαταμακελλέψαν τους. Ν-εἷς πτωχὸς θωρῶντα τὸ πῶς ἐδιάβην καιρὸς καὶ πλεῖον δὲν ἐγυρεύγασιν τινάν, ἐφάνην του νὰ ἐμπῇ κρυφὰ ἔσσω του, καὶ ν᾿ ἀποσκεπάσουν οἱ λᾶς του, καὶ ἂν τὸν γυρεύγουσιν νὰ φύγῃ εἰ δὲ κἂν οὒ νὰ μείνῃ νὰ πολομᾷ τὴν δουλειάν του· καὶ ἦτον ἡμέρα σάββατον, καὶ ἅνταν ἐμπῆκεν δὲν ηὗρεν τὴν γυναῖκαν του ἔσσω του, ὅτι ἐπῆγεν εἰς τὸ λουτρόν· καὶ κάτινες ἄπιστοι εἶδαν τον πῶς ἔμπαινεν ἔσσω του, καὶ ἐπῆγαν καὶ ἐπροδῶκαν τον· καὶ ἅνταν ἦρτα νὰ τὸν πιάσουν, ἀνάφανεν ἡ γυναῖκα του ἀπὸ τὸ λουτρόν, καὶ θωρεῖ τους πῶς ἐμπῆκαν καὶ ἐγυρεῦγαν τον, καὶ εἶπεν τους: «Ἀφέντες, τίντα γυρεύγετε;» Καὶ εἶπαν της: «Τὸν ἄνδραν σου.» Καὶ εἶπεν τους: «Δὲν εἶνε ὧδε.» Καὶ εἶπαν της: «Ὧδ᾿ ἔνε, ἀμμὲ κρύβγεις τον.» Ἐκείνη ἡ κακότυχη ἦτον κα(θα)ρὴ ἀπὸ τὴν ἀφορμήν, καὶ δὲν ἔξευρεν τὸ ἔλα τοῦ ἀντρός της, καὶ εἶπεν τους: «Ἄρχοντες, ἂν εὑρεθῇ ὁ ἄντρας μου ἔσσω μου, νὰ μὲ [κάβγου.] Ὁ πτωχὸς ὁ ἄντρας της γροικῶντα τὴν ταραχὴν ἄνοιξεν ἕναν σεντούκιν καὶ ἔδωκεν μέσα. Τοῦτοι ἐνέβησα καὶ ἐγυρεῦσαν ἀπόθεν καὶ ἀποκεῖθθεν ὁτόσον, ὅτι ἐγανακτῆσαν πῶς οὐδὲν
[245]
εὑρίσκετον, καὶ ἐπῆγαν καὶ ἀννοῖξαν τὸ σεντούκιν καὶ ηὗραν τον. Καὶ μοναῦτα οἱ ἐχθροὶ τοῦ θεοῦ οἱ Γενουβίσοι ἐπῆραν τὴν πτωχὴν τὴν γυναῖκαν του, τὴν ἐλέγαν ἡ Βεργιλίνα, καὶ ἐκάψαν την εἰς τὸ Ἁμαξαρεῖον, καὶ ἐκεῖνον ἐφο(υ)ρκίσαν τον εἰς τὴν φούρκαν.
§444.-Ἀπεκεῖ ἐφέραν μαντάτα τὸ πῶς ὁ κοντοσταύλης ἐπῆγεν κρυφά εἰς τὴν Πενταγίαν καὶ εἰς τοῦ Μῲρφου καὶ εἰς ὅλην τὴν Σολίαν, διότι ἐθάρησεν ὁ σὶρ Μουντολὶφ νὰ κουβερνιάσῃ, καὶ νὰ δηγήσῃ τὴν Κερυνίαν βιτουαλίαν, καὶ ἐκράτησεν τὰ καρτζὰ καὶ τίποτες δὲν ἀγόρασεν, καὶ ὡς δὲν ἀγόρασεν οὐδὲ τὸ σιτάριν τό ᾿χεν μὲν εἶχεν τὸ πουλήσειν διὰ τὴν σουπερπίαν καὶ νὰ κερδέσῃ; καὶ ἔμεινεν τὸ κάστρον εὔκαιρον, καὶ ἂν εἶχεν ἔρτειν τὸ στόλος ἀπάνω του ἐπαραδώννουνταν ἀπὸ τὴν πεῖναν. Καὶ διὰ τοῦτον ὡς καλὸς νοικοκύρης καὶ φρόνιμος ἀφέντης ὁ κοντοσταύλης ἐπῆγεν μὲ τὸ κορμίν του καὶ ἐκουβάλιεν τους ψουμὶν καὶ ἑδῆγαν τους, καὶ ὁδήγησεν καὶ τὸ κάστρον.
§445.-Θωρῶντα οἱ χωργιάτες τὸν κοντοσταύλην ἐπροσκυνῆσαν τον [καὶ] ἐρεβελιάσασιν, καὶ δὲν ὑποτάσσουνταν οὐδὲ τοῦ καστελλάνου, οὐδὲ τοῦ ἀφέντη τους, οὐδὲ, ἀγγάριον ἐδιαβάζαν, οὐδὲ τὰ τέλη τους ἐπλερῶνναν. Καὶ πᾶσα ἀφιτζιάλλης εἶπεν το τοῦ πραχτόρου, ὅσ᾿ ὥς πο(υ) καὶ ἀγγαλέσαν εἰς τὴν ρήγαινα· διατὶ ὁ ρήγας ἦτον εἰς τὴν Ἀμόχουστον, εἶπαν το τῆς ρήγαινας· καὶ εἶπεν τους: «Οἱ ρέντε(ς) σας ἔρκουνται παρκάτω, καὶ ἀππόθε νὰ πλερώσῃ ὁ ρήγας τὰ χρέ του;» Καὶ ἐπαρακαλέσα νὰ βάλῃ κανέναν καβαλλάρην νὰ βλεπίσῃ τὴν ἀνορίαν καὶ νὰ ποίσῃ τοὺς χωργιάτες νὰ ὑποτάσσουνται τοὺς προεστούς.
§446.-Ἡ ρήγαινα ὥρισεν παραῦτα τὸν Τζόρτζε Μονομάχον, καβαλλάρην πολίτην, γιὰ κεφάλιν καὶ ἔδωκέν του ξʹ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων καβαλλάριδες καὶ πεντῆντα ἀπεζοὺς καὶ ὅλους τοὺς πουρζέζιδες
[246]
ὅπου ἦσαν μὲ [τοὺς Βουργάρους μὲ τὸν κοντοσταύλην· γροικοῦν πῶς] οἱ Γενουβίσοι ἐπέψαν κεφάλιν καὶ λαὸν νὰ βλέπουν, ἐτρέξαν τους καὶ ἐδῶξαν τους· καὶ εἶχαν μετά τους τζακρατόρους καὶ δοξιῶτες καὶ ἐσύραν ἀπάνω τους σαΐττες καὶ βερετουνία, [ὅτι μὲ μεγάλες ἀνάγγες ἐστράφησαν εἰς τὴν Κερυνίαν·] καὶ ἐτρέξαν τους καὶ ἐσκοτώσασιν πολλούς, καὶ ἐπιάσασιν λʹ Γενουβίσους καὶ ἐπῆραν τους εἰς τὲς φυλακὲς τῆς Κερυνίας· καὶ ἦλθεν ὁ Μονομάχος, εἶπεν το τῆς ρήγαινας καὶ τοὺς καπετάνους, καὶ πολλὰ ἐθυμώθησαν.
§447.Παραῦτα ἕρισεν καὶ ἐδῶκαν τους ἄλλους σʹ νὰ πᾶσι νὰ πολεμίσουν τοὺς πουρζέζιδες, καὶ ἐπῆγαν εἰς τοῦ Μόρφου γυρεύγοντά τους· καὶ δὲν τοὺς ηὕρασιν, ὅτι ἐπήρασιν ψουμὶν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἐπέψαν καὶ τοῦ πρίντζη εἰς τὸν Ἅγιον Λάριον, καὶ ἐστράφησαν οἱ δυακόσιοι εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ ὁ κοντοσταύλης δὲν ἔπαψεν καὶ νὰ πέψῃ νὰ κουβαλῇ ψουμὶν τῆς ρηγάδας ἀπὸ τὸ Μόρφου καὶ ἀπό τὴν Πενταγίαν νὰ γεμώσῃ τὴν Κερυνίαν καὶ τὸν Ἅγιον Λαρίον. Ἀλήθεια οἱ Γενουβίσοι δὲν ἐπάψα νὰ διαφεντεύγουν τοὺς πουρζέζιδες καὶ τοὺς προδέλοιπους τοῦ κοντοσταύλη, καὶ δὲν ἐπλάζουνταν, ὅτι εἴχασιν πιγές, καὶ τὸ νὰ ᾿στρέφουνταν εἰς τὴν Λευκωσίαν, ἔρχουνταν καὶ ἐφορτώννασιν· καὶ ὅσες φορὲς ἐσμίκτησαν, εἶχαν τὸ χειρόττερον οἱ Γενουβίσοι.
§448.-Καὶ εἰς τοῦτον ἕνας καβαλλάρης, ὀνόματι σὶρ Πιὲρ τε Κασίν, θωρῶντα τὴν ἀνδρείαν τοῦ κοντοσταύλη [ἑδήγησεν καὶ] τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, [ἐζήλευσεν καὶ ἐσυ- πίασεν] πολλὺν φουσάτον χωρὶς νὰ τοῦ πῇ τινάς· θεωρῶντα τοὺς Γενουβίσους πῶς ἐξηλοθρεῦγαν τὴν Ἀκροτικήν, ἐπῆρεν τοὺς λᾶς τοὺς ἐσυμπίασεν καὶ ἔβλεπεν τὲς πόρτες τῆς Ἀμοχούστου εἰς τιτοίαν λογὴν ὅπου δὲν εἶχαν καμίαν ζωήν. Ἐπαρακαλῆσαν τοὺς τοπικοὺς νὰ βάλουν νὰ σηκωθῇ
[247]
ὁ καλὸς καβαλλάρης ἀπ᾿ ἐκεῖ, διὰ νὰ μποῦν οἱ λᾶς νὰ τοὺς φέρουν νὰ τρῶσιν, καὶ νὰ βγοῦν καὶ κεῖνοι νὰ κουρσεύβγουν· ότόσον ἐγίνετον ὅτι ἐγανακτῆσαν καὶ ἐπῆγαν ὅλοι εἰς τὸν Ἅγιον Σέργιον, καὶ ἀπὸ᾿κεῖ, ἦτον τὸ διάβαν τοὺς Ἀμοχουστιανούς, καὶ ἐκάθουνταν εἰς τὸν πύργον. Καὶ ἕνας κλέπτης χωργιάτης ὅπου ἔκλεφτεν καὶ ἔπαιρνέ τα κρυφὰ ᾿ς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐνῶσαν τον, καὶ διὰ τὸν φόβον τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Κασὶ δὲν ἐπῆγεν καπόσες ἡμέρες νὰ πᾷ ᾿ς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐστάθην ἔξω μετά τους, καὶ εἶδεν τους πῶς ἀποριμνῆσαν καὶ πολλὲς βίγλες δὲν ἐπολομοῦσαν· διατὶ οἱ Γενουβίσοι ἐφοβήθησαν φόβον πολλὺν καὶ δὲν ἐτόρμα νὰ ἐβγῇ τινάς, καὶ τὸ νὰ ᾿πιάσαν ἐφουρκίζαν τον, οὐδὲ ἀππέξω νὰ ἐμπῇ ἔσσω ἀποὺ ᾿ξ αὑτόν τους καὶ ἐφουρκίζαν τους, καὶ οἱ λᾶς ὅπου ἦσαν μετά του ἐγυρίζαν καὶ ἐπήγαιναν ἔσσω τους· καὶ ὅνταν τοὺς ἀποσκάπασεν ὁ χωργιάτης καλά, ἔφυγεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ εἶπεν τους: «Τίντα μοῦ διδεῖτε νὰ σᾶς πάρω ἐκεῖ ἁποῦ κοιμᾶται ὁ σὶρ Πιὲρ τε Κασίν, καὶ νὰ τὸν πιάσετε;» Καὶ ἐκεῖνοι ἐφοβήθησαν μήπως καὶ παραβγάλλῃ τους νὰ τοὺς βάλῃ ᾿ς τὸ χέριν του· τότες εἶπεν τους : «Δήσετέ με καὶ πάρτε με μετά σας, καὶ ἅντα νὰ πιάσετε τὸ νίκος, ποίσετέ μου ζωήν, εἰ δὲ ἂν σᾶς τζενιάσω, δότε μου θάνατον.» Παραῦτα ἐβγῆκεν μία μεγάλη καὶ καλὴ συντροφία Γενουβίσοι ἀπὸ ἀπὸ ᾿σπέρας καὶ ἐφτάσαν ἀπανωθίον τους τὸ πρωτόπνιν, καὶ ηὗραν τους ἀπὲ τὸν κόπον κοιμισμένους, θαρουμένου(ς), σφαλισμένους, κλειδωμένους· καὶ παραῦτα ἐτριγυρίσαν τοῦ πύργου μὲ τὸ λαμπ(ρ)όν. Καὶ τὸ νὰ ξυπνήσουν, ἐπαραδοθῆκαν τοὺς Γενουβίσους· καὶ ἐσβῆσαν τὸ λαμπρόν, καὶ ἐπίασαν τὸν σὶρ Πιὲρ τε Κασὶν καὶ καλὰ ξʹ ἀνομάτους, καλὰ παλληκάρια· καὶ οἱ ἄλλοι ἐλεῖπαν εἰς τὰ σπιτία τους καὶ ἐγλυτῶσαν. Καὶ τὸν καβαλλάρην ἐδῆσαν τον μὲ τοὺς δελοιπούς, καὶ ἐπῆραν τον μὲ τοὺς δελοιποὺς εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ τὸν χωργιάτην ἐποῖκαν του μηνίον, καὶ εἶχαν τον εἰς μεγάλην τιμήν. Καὶ τούτη ἦτον ἡ πρώτη ἀντραγαθία τὴν ἐποῖκαν οἱ Γενουβίσοι, διότι
[248]
πάντα τὸ νὰ ᾿βρέθηκαν εἰς τὸν πόλεμον ἐνικοῦσαν οἱ Κυπριῶτες.
§449.-Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι ὅπου ἤλθασιν, πῶς δὲν ἠμπορῆσα νὰ ἔχουν νίκην, ὅτι κατὰ τὸ ἐννοιάζουντα νὰ πάρουν τὴν Κερυνίαν ἐμποδίζουνταν καθημέρι, πότε ἀππη- δοῦσαν τους καὶ ᾿πολεμίζαν τους καὶ ἐθανατῶνναν τους, ἐκάτζαν εἰς τὴν βουλὴν καὶ εἶπαν : «Ἄρχοντες, ἤρταμεν [νὰ κάμωμεν,] καὶ ὁ θεὸς ἔδωκέν μας τὴν Αμόχουστον· τώρα ἤλθαμε νὰ πάρωμεν τὴν Κερυνίαν, φοβούμεσταν μὲν χάσωμεν τὰ ἥμερα διὰ τὰ ἄγρια· μὲ τοῦ θεοῦ ἔχομεν τὴν Ἀμόχουστον, καὶ μὲν χάσωμεν διὰ τὴν Κερυνίαν τὴν Ἀμόχουστον· ὅτι ἐμάθετε πῶς ἐκαταστῆσαν τὸν σὶρ Πιὲρ τε Κασὶν καὶ μὲ ὀλλίγον φουσάτον ἐστενοχωρῆσαν τοὺς συντρόφους μας τῆς Αμοχούστου, καὶ ἂν δὲν εἶχαν τὸν πιάσειν ἐψοφοῦσαν τῆς πείνας. Τώρα ὁ πρίντζης εἶνε εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον καὶ ὁ κοντοσταύλης εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ δὲν κοιμοῦνται, ἀμμὲ ἐννοιάζουνται πῶς νὰ μᾶ(ς) σκοτώσουν καὶ νὰ πάρουν καὶ τὴν Ἀμόχουστον ἀπὲ τὰ χέργια μας· καὶ οἱ τοῖχοι τῆς Ἀμοχούστου εἶνε χαμηλοί, μὲν πᾶν καὶ σκαλώσουν καὶ πάρουν την, ἀμμὲ νὰ μηνύσωμεν τοῦ ἀμιράλλη νὰ τοὺς ψηλώσῃ, καὶ νὰ τὸν φοβερίσωμεν νὰ ᾿ρίσῃ νὰ πολομοῦν καλὲς βίγλες ᾿μέραν καὶ νύκταν.»
§450.-Καὶ ἤτζου ἐγίνετον· καὶ τὸ νὰ περιλάβῃ ὁ ἀμιράλλης τὰ χαρτία ἕρισεν καὶ ἐψηλῶσαν τὰ τειχία ὅπου ἦσαν χαμηλά, καὶ ἐγύρεψε νὰ τὴν τριγυρίσῃ μὲ τὴν θάλασσαν, νὰ τὴν ποίσῃ νησσίν.
§451.-Τότες ἐπέψαν [τὴν πατρίτζαιναν] εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐπέψαν καὶ ἐκουρτζέψαν τὸ σπίτιν τοῦ πρίντζη, καὶ ηὗραν ὁτόσον λογάριν, ἀσήμιν καὶ χρουσάφιν, πέτρες καὶ μαργ(α)ρ(ιτάριν) καὶ πλῆθος δουκάτα, καὶ γρισία καὶ καρτζά, ὅτι ἦσαν ἀκανητὸν νἆχαν κουντεντιαστεῖν οἱ Γενουβίσοι καὶ νἆχαν πάγειν·
[249]
ἀμμὲ ἦτον τόσα ἀκριβός, ὅτι ἐπῆραν τὴν γεναῖκαν του καὶ τὸ δικόν τους, καὶ ἐκιντύνευγεν καὶ κεῖνος· καὶ εἰς τὸ ὕστερον ἐσκοτώθην. Τοῦτα παθάννουν οἱ ἀκριβοί, καὶ χειρόττερα τοὺς πρέπει! κρίσις θεϊκὴὺ ἦτον εἰς τὸ δικόν του.
§452.Ὅτι ἅνταν ἐκάτζαν εἰς τὴν βουλὴν καὶ [ἐσύντυχε] διὰ τὸν ρήγα διὰ τὸ πλέρωμαν τοὺς ἐξόδους τοὺς Γενουβίσους νὰ πᾶν εἰς τὸ καλόν, εἶπεν: «Ἄρχοντες, θωρεῖτε ὅτι οἱ Γενουβίσοι ἐππέσαν ἀπάνω μας, καὶ τὸ ρηγάτον καταλυέται καθημερινόν, καὶ σεῖς εἶστε μέρος τοῦ ρηγάτου· ὁ ἀφέντης ὁ ρήγας ζητᾷ ἀξ αὑτόν σας νὰ δώσετε ἀπὲ τὸ ἐδικόν σας καὶ ἐκεῖνος ἀπὲ τὸ ἐδικόν του, νὰ ᾿λευθερωθοῦμεν ἐξ αὑτόν τους νὰ πᾶ νὰ μᾶς ἀφήσουν. [Οἱ ἄρχοντες:] «Τάξετε πασἄναν μὲ φόβον θεοῦ κατὰ τὸ ἔχει, καὶ νὰ τὸ δώσωμεν ὅλοι καλὰ μετὰ χαρᾶς, ὡς χρέος ἀγρωνιζάμενον εἰς τὴν αὐλήν. Καὶ εἶπαν: «Ἂς ἔνι τὸ νὰ δώσῃ πασαεῖς ὀμπρός μας· μηδὲν ποίσουν παιδία καὶ προγονία.» Καὶ [εἶπαν τοῦ πρίντζη] ὡς πρῶτον· καὶ εἶπεν νὰ δώσῃ τʹ μόδ(ια) κριθ(ά)ρ(ιν) ἀπὲ τὴν Κολόταν, τὸ ἐπουλιέτον ιβʹ καφιζία εἰς τὸ λοκοτίνιν, ὅπου ἔξαζεν βυ(ζάντια) σʹ, καὶ ἂς εἶχεν τακτεῖν νʹ δουκάτα. Θωρεῖτε οἱ ἀκριβοὶ πῶς ξοδιάζουν περίτου παρὰ τοὺς φτηνούς! ὅτι ἂν εἶχεν δώσειν ν δουκάτα, ἐδιδοῦσαν καὶ οἱ ἄλλοι καβαλλάριδες καὶ οἱ πουρζέζιδες καὶ ὁ ρήγας ἕναν μιλούνιν, καὶ ἐθέλαν πᾶν εἰς τὸ καλόν. Καὶ ἤτζου ἐπῆραν τοῦ πρίντζη περίτου παρὰ᾿ναν μιλούνιν δουκάτα καὶ τὴν γεναῖκαν του, καὶ [κεῖνον εἶχαν τον εἰς τὴν φυλακήν,] καὶ ἐπῆραν τὴν Ἀμόχουστον [καὶ ἐκδῦσαν τοὺς πτωχούς, καὶ αἰχμαλωτεῦσαν τοὺς καβαλλάριδες καὶ τοὺς πουρζέζιδες.]
§453.-Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι τὸν βίον τὸν ἀμέτρητον τὸν ἐσυνπίασαν ἀπὲ τὸν πρίντζην, πάλε ἐξανακουρσέψαν τὴν χώραν τὴν πικραμμένην, καὶ καβαλλάριδες καὶ πουρζέζιδες καὶ τὸν παχὺν λαόν, καὶ
[250]
τὰς δύο εὐγενικὲς τῆς Ἀμοχούστου καὶ τῆς Λευκωσίας· ὁμοίως καὶ τὸ δανεικὸν τὸ εἶχαν βάλειν καὶ δὲν ἐπλερῶσαν, τώρα ἐπλερώθησάν το, καὶ ἐπῆραν πολλὺν λογάριν· καὶ τούτη ἦτον ἡ γʹ φορὰ ὅπου ἐκουρσέψαν τὴν Κύπρον, καὶ πολλοὶ ἐπεθάναν εἰς τὸ μαρτύριον.
§454.-Ω τῆς θεϊκῆς σοφίας! Ἅνταν ἐκουρσεῦσαν τὴν Λευκωσίαν ἐκουβαλοῦσαν τα εἰς τὸ σύνκριτον, καὶ τότες ἐφορτῶσαν τα εἰς τὰ καμηλία καὶ εἰς τ᾿ ἁμάξια, τζαμιλοττία, ᾿σήμιν καὶ χρυσάφιν, νὰ πάρουν εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ἔφυγεν ἕναν μικρὸν κοπέλλιν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ εἶπεν τοῦ κοντοσταύλη, τὸ πῶς [μέλλει νὰ φορτώσουν τὸν βίον νὰ πάρουν] εἰς τὴν Ἀμόχουστον, «καὶ ἐγὼ εἶμαι ἕναν παιδίν ἀπὲ κείνους ὅπου βαστοῦν τὸ λογάριν νὰ τὸ πάρουν, καὶ εἶνε φʹ ἀνομάτοι· καὶ διατὶ εἶμαι Κυπριώτης, ἦλθα νὰ σοῦ τὸ ποίσω νῶσιν.» Ὁ κοντοσταύλης εὐχαρίστην του καὶ ἔδωκέν του πολλὰ τίποτες, καὶ ἔβαλέν τον εἰς τὴν τζάμπραν του· καὶ μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐκαβαλλικέψαν φʹ ἀνομάτους λᾶς τῶν ἀρμάτων καὶ ἐτρέξαν ὀπίσω τους, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Σίβουρην εἰς τὸ ἀπλίκιν τὸ δεσποτικόν· καὶ ἀρώτησεν ἂν ἠξεύρουν ποῦ εὑρίσκου(ν)ται [μὲ τὸ λογάριν·] καὶ εἶπαν του, καὶ εἶνε εἰς τὴν Ἄσκιαν, καὶ [κοιμοῦνται.] Παραῦτα εἶχεν βουλὴν ὁ κοντοσταύλης μὲ τὸ φουσάτον, ἀν τοὺς φανῇ νὰ πᾶν εἰς τὴν Ἄσκιαν, [οὔ νὰ τοὺς ἐγδεκτοῦν ὧδε·] καὶ εἶπαν του: «Ἂν πᾶμεν καὶ πάρωμεν τὸ πρᾶμαν ἀπὲ τὴν Ἄσκιαν, ὥς που νὰ περιποιθοῦμεν, φεύγουν καὶ πολομοῦ νῶσιν, καὶ τὸ διάστημαν τῆς Ἀμοχούστου εἶνε κοντὰ καὶ τρέχουν καὶ ἐφτάνου μας, καὶ θέλομεν κιντυνέψειν· ἀμμὲ ἄφησε νἄρτουν ὡς τὴν Σίνταν, ν᾿ ἀπομακρίζουν, κ᾿ ἐκεῖ μὲ τὸ θέλημαν τοῦ θεοῦ θέλομεν τὸ πάρειν.» Καὶ ἄρεσεν τοῦ κοντοσταύλη.
§455.-Τότες ἦρταν εἰς τὴν Σίνταν καὶ ἕρισεν καὶ ἀπεζέψαν, καὶ ἐβγάλαν τὰ χαλινάρια, καὶ ἀνοῖξαν
[251]
τὸ ὁργιὸν καὶ ἐπῆραν κριθ(ά)ρ(ιν) καὶ ἐταγίσαν τ᾿ ἄλογα, πασανοῦ πινάκιν, καὶ κεῖνοι ἀναπαύγουντα, καὶ ἀκρώννουνταν. Καὶ ἀναφάναν δʹ Ἀλαμάνοι ὅπου εἶχαν μηνίον τοὺς Γενουβίσους καὶ ἔρκουνταν ὀμπρὸς καὶ ᾿παῖρναν σκοπόν· καὶ παραῦτα ὥρισεν ὁ κο(ν)τοσταύλης καὶ ἐχαλινῶσαν τ᾿ ἄλογα καὶ ἐκαβαλλικεῦσαν, καὶ ἐδωκαν ὄνομαν Σὰν Τζουλία, ὅτι ἦτον ἀργά· καὶ ηὗραν τοὺς δʹ Ἀλαμάνους, καὶ ἐππέσαν ἀπάνω τους, καὶ μοναῦτα ἐπροσκυνῆσαν τον, καὶ ἐπαρα(δό)θησαν τοῦ κοντοσταύλη· καὶ ἀρωτῆσαν τους ἂν θέλουσι νὰ σταθοῦν εἰς τὴν ρόγαν του, οἱ ποῖοι ἐστάθησαν καὶ ἐποῖκαν του ὅρκον· καὶ ἀπὸ ᾿ξ αὑτῆς τους ἐμάθαν πῶς ἔρκουνται τ᾿ ἁμαξία καὶ τὰ καμηλία. Καὶ [τότες ἐπῆγεν] ὁ κοντοσταύλης καὶ τὸ φουσάτον ἀπάνω τοὺς Γενουβίσους· καὶ μοναῦτα ἐβάλαν φωνὴν οἱ Βουργάροι καὶ ἀρχέψαν εἰς τὰ δοξαρία, καὶ ἐφωνάξαν: «Βίβα ρὲ Πιέρ!» τὸ ἑρμηνεύεται, «Ζῇ ὁ ρὲ Πιέρ.» Καὶ ἐπεθάναν οἱ Γενουβίσοι, καὶ οὕλους ἐκατακόψαν τους. Καὶ ἀπ᾿ ἐκείνους [μερτικὸν] ἐχώστησαν ἀποὺ κάτω ᾿ς τ᾿ ἁμαξία, καὶ διατὶ ἦτον σκοτεινὰ δὲν τοὺς εἴδασιν· καὶ ἅνταν ἐβγῆκεν ὁ ἥλιος, οἱ Βουργάροι ὅπου ᾿μεῖναν ὀπίσω, εἶδαν τους καὶ ἐπῆγα νὰ τοὺ(ς) σκοτώσουν μὲ τὰ κονταρία καὶ σπαθία.
§456.-Καὶ ἕνας δοῦλος λεγόμενος Μπαξὴς ᾿νοῦ σακκουμάνου τὸν ἐκράζαν Κοσμᾶ Μαχαιρᾶ, καὶ ὁ σακκουμάνος ἄλλαξεν τὸ ὄνομάν του καὶ ἔκραζέν τον Ἀντώνιον· ὁ ποῖος ἐκαβαλλίκευγεν, καὶ ἦτον εἰς τὸν τόπον τοῦ μαστόρου του, διατὶ ἐπῆγεν ὁ μάστρος του μὲ τοὺς λοιποὺς συντρόφους καὶ ἀφῆκαν τοὺς Βουργάρους νὰ τοὺς βλέπουν καὶ τὸ παιδὶν τοῦτον· καὶ ἅνταν εἶδαν τὸ θέλημάν τους καὶ ᾿θέλα νὰ σκοτώσουν, ἔβαλεν φωνὴν ὅσην ἐδύνετον ἀπὲ τὴν μερίαν τοῦ ἀφέντη τοῦ κοντοσταύλη: «Μηδὲν τορμήσετε νὰ τοὺς ἐγκίσετε, ὅτι ἐπαρεδόθησαν εἰς τὸν μάστρον μου, καὶ ἀφῆκεν με καὶ βλέπω τους ὥς που νὰ στραφῇ μὲ τὸν
[252]
ἀφέντην τὸν κοντοσταύλην!» Καὶ ἅνταν ἐξημέρωσεν, (ὁ) ἀφέντης ὁ κοντοσταύλης ἐστράφην, ὅτι εἶχεν πάγειν ὀμπρὸς μὲ τὸ φουσάτον, του διὰ ν᾿ ἀποσκεπάσῃ μηδὲν ἀππηδήσουν καὶ ποίσουν δισπλαζίριν, καὶ ηὗρεν τους παραδομένους εἰς τὸ παιδὶν τὸν Ἀντώνην Μαχαιρᾶν· διότι ἔξευρεν φράγγικα, καὶ τὸ νὰ ξηφωτίσῃ καὶ νὰ ᾿δοῦν τοὺς Βουργάρους πῶς ἔμελλε νὰ τοὺ(ς) σκοτώσουν, ἐβάλαν του φωνὴν φράγγικα: «Διὰ τὸν θεὸν παραδιδούμεθά σου καὶ γλύτωσ᾿ μας!» Τότες ὥρισεν ὁ κοντοσταύλης καὶ ᾿δῆσαν τους καὶ ἐφέραν τους ζωντανοὺς εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ τὸ πρᾶμαν ἐφέραν το εἰς τὴν Τρυπημένην, κ᾿ ἐκεῖ ἀπεζέψαν τὸ πρᾶμαν ἀπὲ τ ἁμαξία καὶ ἐφορτῶσαν τα εἰς τὰ καμήλια, ὅτι οἱ Γενουβίσοι νὰ πᾶσιν γλήγορα· καὶ ἀποφορτῶσαν τ᾿ ἁμάξια, καὶ ἐβάλαν τα ὅλα ἀπάνω ᾿ς τὰ καμήλια, καὶ ἐξέβησαν ἀπὲ τὴν Τρυπημένην καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερυνίαν.
§457.-[Καὶ τ᾿ ἁμαξία τοὺς περβολάριδες ἀποφορτῶσαν τα καὶ ᾿στράφησαν· θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι ἀρωτῆσαν τους: «Ποῦ ᾿νε τὸ πρᾶμαν τὸ ἐβαστούσετε;» Καὶ εἶπαν τους, πῶς ὁ κοντοσταύλης τὸ πρᾶμαν ἐπῆραν το. καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἄλλους ἐσκοτῶσαν, καὶ ἄλλους ἐπῆραν αἰχμαλώτους καὶ ἐπῆρεν τους εἰς τὴν Κερυνίαν.]
§458.-Παραῦτα οἱ Γενουβίσοι ἑδηγήθησαν καὶ ἐκαβαλικεῦσαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν στράταν τῆς Κερυνίας τὸν γεννουάριον ατογʹ Χριστοῦ, καὶ πολλὰ ἐπαραδάρτησαν, καὶ ψέματα ἐκοπιάσαν, καὶ ᾿μάθαν πῶς τὰ ᾿πῆραν καὶ ᾿βάλαν τα εἰς τὴν Κερυνίαν κατευοδωμένα, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν Λευκωσίαν θλιμμένοι μὲ ἀναστεναγμοὺς καὶ πόνους.
§459.-Θωρῶντα [τούτην τὴν ζημίαν, καὶ φόβον καὶ σκοτωμοὺς καθημερινὸν ἀπὲ τὸν κοντοσταύλην,] ἐπῆραν βουλὴν εἰς τίντα λογὴν νὰ βάλουν τὸν
[253]
κοντοσταύλην εἰς τὰ χέργια τους, καὶ εἶπαν μεσόν τους: «Ἐμεῖς ἤλθαμεν μὲ τὴν ρήγαιναν μὲ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγὸς νὰ μᾶς παραδώσουν τὴν Κερυνίαν, καὶ ἂς πᾶμε νὰ τὴν [ἀναγκάσωμεν·] νὰ πᾶμεν καὶ παίρνοντα τὴν Κερυνίαν, ἐκεῖ νὰ κυνηγήσωμεν καὶ τὸν κοντοσταύλην, καὶ εἰς τοῦτον τὸν μόδον θέλομεν βάλειν εἰς τὴν ἐξουσίαν μας ὅλον τὸ ρηγάτον τῆς Κύπρου.» Τοῦτος ὁ λόγος ἄρεσεν ὅλους· καὶ ἅνταν ἐποῖκαν τὴν βουλήν, ἐπῆγαν εἰς τὴν ρήγαιναν, καὶ εἶπαν της ταπεινὰ καὶ κουρτέσικα: «Κυρά μου, ἐμεῖς ἀφήκαμεν τοὺς τόπους μας καὶ τὸ δικόν μας καὶ ἤλθαμεν νὰ σοῦ ποίσωμεν ἐκδίκησιν ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς σας τὸν κοντοσταύλην καὶ τὸν πρίντζην, καὶ νὰ [τὴν βλέπωμεν] διὰ τὸν ἠγα(πη)μένον σου υἱόν. καὶ διὰ λλόγου σας ἐμείναμεν ὡς καὶ τώρα, ἔχομεν ιεʹ ᾿μέρες· διὰ τοῦτον, ἂν ὁρίζῃς, νὰ πᾶμεν [νὰ πάρωμεν καὶ νὰ αἰχμαλωτίσωμεν τὴν Κερυνίαν.» Ἡ ποία τοὺς εἶπεν:] «Καλοί μου φίλοι, ἂς πᾶμεν! ἀποὺ μέν᾿ μὲν ἔχῃ κώλυμαν.»
§460.-Καὶ ἐκαβαλλίκεψεν ἡ ρήγαινα ἀπάνω τῆς θαυμαστῆς μούλας τοῦ ἀνδρός της τοῦ ρὲ Πιέρ, ὀνόματι Μαργαρίτα, καὶ ἔκατζεν ἀπάνω τῆς θαυμαστῆς μούλας γυναικεῖα, καὶ ἐπαράγκειλεν τοῦ σκουτιέρη της, ὀνόματι Πουτζουρέλλο, νὰ κρατῇ μετά του τὰ φτερνιστηρία της, [καὶ ἅντα τοῦ νέψῃ, νὰ γυρίσῃ τὸ πόδιν της νὰ κάτζῃ ἀνθρωπινά·] ἡ ποία ἦτον κουντέντε, ὅτι τὰ φουσάτα ἐγδέχουντάν την. Καὶ ἅνταν ἦλθεν κοντὰ εἰς τὴν Ἀνύχιαν, οἱ Γενουβίσοι ἔρχουνταν πόδιν, πόδιν, καὶ ἐννοιάζουνταν παίρνοντα τὸ κάστρον πῶς νὰ τὸ βλεπίσουν, καὶ ποίους νὰ βάλουν νὰ τὸ βλέπουν· καὶ ἅνταν ἐνέβην ἡ ρήγαινα εἰς τὸ ἀνήφορον, ἔνεψεν τοῦ Πουτζουρέλλου καὶ ἐγύρισεν τὸ πόδιν καὶ ἐφόρησέν της τὰ πτερνιστηρία, καὶ ἔσφιξεν τὴν μούλαν καὶ ἐπήγαιννεν· τότες ἐβάλαν φωνήν: «Ὅ,τις θέλει νὰ ἔρτῃ, ἂς ἔρτῃ, καὶ ἁποῦ δὲν θέλει νἄρτῃ, ἂς πάγῃ εἰς τὴν φούρκαν!» Καὶ μοναῦτα ἔμπλασεν ἡ ρήγαινα [τοῦ (φου)σάτου,] καὶ ἐπροσδέκτησάν την πολλὰ τιμημένα.
[254]
Καὶ ἅνταν ἐποσώθησαν οἱ Γενουβίσοι, ἀππήδησαν οἱ Βουργάροι μὲ τὰ δοξάρια καὶ ᾿δῶξαν τους, ὁμοίως οἱ τζακρατόροι ἀποὺ τὰ ἐγγρύμματα, καὶ ἐκαταπληγῶσαν τους, καὶ πολλῆς ἀντροπῆς ἐστράφησαν κακόκαρδοι εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ τὴν ρήγαινα ἐπῆραν την εἰς τὴν Κερυνίαν μὲ τὴν ὑποταγήν της καὶ μὲ τὸ δικόν της.
§461.-Τότες ἦρτεν ὀμπρός της ὁ Δημήτρης Τανίους ὁ γραμματικός της, καὶ ἐπροσκύνησέν την καὶ εὐχαρίστην της, καὶ εἶπεν της: «Ἄ, κυρά μου, τίντα κακὸν ἐποῖκα τῆς αὐθεντία(ς) σου καὶ ἐφυλακίσες με, σάντες τῆς χάριτας ἁποὔθελες νὰ μοῦ ποίσῃς; Ὅτι ἐπειδὴὺἀξιώθηκα καὶ ἐφέρα σου τὸ χαρτίν, νὰ μείνω ἀρεστιασμένος, ὥς που νἄρτη ἡ ἀφεντιά σου! Ὅμως ὁ θεὸς νὰ σὲ πολλυχρονῇ.» Καὶ ἀπολογήθην του ἡ ρήγαινα καὶ εῖπεν του: «Υἱέ μου Δημήτρη, ὁ θεὸς τὸ ξεύρει, ὅτι ἐπῆρα τόσον φόβον, ὅνταν μοῦ εἶπες τὰ μαντάτα, κακὰ ᾿μπόρε νὰ φυλαχθῇ εἰς τοὺς παιδίους, ὅτ᾿ εἰ εἶχαν ἐβγεῖν ἀπὲ τὰ χείλη σου, ἤμουν σκοτωμένη, ὁμοίως καὶ ὁ τρισάκριβός μου υἱὸς ὁ ρήγας, καὶ τὸ νησσὶν ἤθελεν αἰχμαλωτευθεῖν· ὄχι διὰ τόσον ἔλθοντό(ς) σου εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν ἔλειψέν σου τίποτες;» Ναί,» εἶπεν της, «κυρά μου, τὸ πρόσωπον τῆς ἀφεντιᾶ(ς) σου! Ἀμμὲ ὁ καλοπίχερος ὁ καβαλλάρης ὁ καπετάνος ἐποῖκεν μου περίτου παρὰ ποῦ πρέπει, καὶ εἰς τὴν μακάριάν σου ζωὴν ἁποῦ τὸν ὥρισες καὶ εἰς τὴν ζωήν του.» Καὶ μοναῦτα ὥρισεν καὶ ἐπιντῶσαν τὸ μηνιόν του ἀπάνω εἰς τὸ εἶχεν ὀνομίσματα ρʹ τὸν χρόνον, καὶ ἐμήνυσεν χαρτὶν τοῦ σὶρ Πὸλ Μαριτζᾶ τοῦ ἐμπαλὴὺτῆς αὐλῆς της νὰ τὸ [πιντώσῃ.]
§462.-Μοναῦτα ἔδωκεν ἡ ρήγαινα τοῦ μαγείρου της καρτζὰ νὰ πᾷ ν᾿ ἀγοράσῃ ὄρνιθες διὰ τὸ φᾶν της διὰ τὸν δεῖπνον· τότες ἀρχέψαν οἱ λᾶς καὶ ᾿μουρμουρίζαν: «Ποῦ ναὔρωμεν κριάτα καὶ ὀρνιθία διὰ τὸν κοντοσταύλην καὶ διὰ τὴν ρήγαινα, καὶ σιτάριν καὶ [ἄλλο] φαγούραν; καὶ κεῖνον τὸ ἔχομεν εἶνε πολλὰ
[255]
ὀλλίγον· τίντα νὰ γενοῦμεν ἂν μᾶς παρακάτζουν οἱ Γενουβίσοι;» Ὁ κοντοσταύλης ἦτον ἀπλικεμένος εἰς τὸ ἀπάνω κάστρον, καὶ ἡ ρήγαινα εἰς τὸ ξώκαστρον· καὶ μοναῦτα ὁ κοντοσταύλης ἐκατέβην,-ἐμπροσδέκτην τους, -καὶ ἐπαρακάλεσέν τη νὰ πάγῃ [ἀπάνω,] καὶ δὲν ἄκουσεν λαλῶντα: «Ἔχω ἀποταγὴν πολλὴν καὶ, δὲν ἠμπορῶ νὰ φυλακιστῶ.» Καὶ ἐπαράδωκέν της τ᾿ ἀνοικταρία, καὶ δὲν ἄκουσε νὰ πάρῃ· εἶπεν του: «Ὁ θεὸς ἕρισέν με εἰς τὴν βλέπισίν σου, καὶ σοὺ μοῦ διδεῖς τ᾿ ἀνοικτάρια; Κράτε τα καὶ [βλέπε τα] διὰ τὸν ἀδελφότεκνόν σου.» Τότες ἡ ρήγαινα ἐγροίκησεν τὸν γογκυσμὸν τοῦ λαοῦ διατὶ δὲν εἶχαν νὰ ζήσουν· ἕρισεν καὶ ἐκράξαν τὸν καπετάνον καὶ τοὺς μαστόρους καὶ ὅλον τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ, καὶ εἶπεν τους: «Ἄρχοντες, ἐγὼ ἦλθα ὧδε νὰ φύγω ἀπὲ τοὺς ἐχθρούς μου, ἀμμὲ δὲν ἦρτα νὰ μὲ μαντενιάζετε· μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ διὰ λλόγου μου καὶ διὰ λλόγου σας.» Τότες ἕρισεν καὶ ἔκραξαν τὸν Δημήτρην τὸν γραμματικόν της, καὶ εἶπεν του: «Φέρ᾿ μου τὰ καρτζὰ τὰ βαστᾷς ὧδε!» Καὶ ἐβαστάξαν καὶ ᾿φέραν τα ὀμπρός της νʹ χιλιάδες γʹ γρόσια, χωρὶς τὰ δουκάτα καὶ τὰ καρτζὰ τὰ μικρά. Τότες εἶπεν τοῦ καπετάνου: «Πέψε μου ἀπὸ τοὺς λᾶς τῆς Κιρυνίας νὰ πᾶν εἰς τὴν ἀνορίαν ν᾿ ἀγοράσουν πᾶσα πρᾶμαν τοῦ φαγίου.» Καὶ ἤτζου ἐγίνετον· καὶ ἐπῆγαν, καὶ ἐφέραν καὶ ᾿γεμῶσαν τὸ κάστρον, σιτάριν καὶ κριθάριν, σφακτά, χοιριδία, ὀρνιθία, τυρία, καὶ πᾶσα καλόν. Μεσὸν τοῦ κοντοσταύλη καὶ τῆς ρήγαινας ἐγέμωσεν τὸ κάστρον πᾶσα πρᾶμαν τὸ ἐχρήζετον, καὶ ἐβλεπήθην καλὰ καὶ δυνατά, ὡς γοιὸ νὰ τὸ γροικήσετε παραμπρός.
§463.-Μέσα εἰς τοῦτες τὲς ταραχὲς καὶ τὰ ἀργίσματα τοὺς Γενουβίσους, κανεὶς δὲν ἐστράφη νὰ πᾷ πρὸς τὴν Ρόδον· εἶχεν πέντε μῆνες, καὶ οἱ Ροδῖτες ἐπεθυμοῦσα νὰ μάθουν μαντάτον· ἐθαυμάστην ὁ μέγας μάστρος καὶ ἀρμάτωσεν μίαν γαλιότταν καὶ ἐμπῆκεν μέσα καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον. Τὸν γεννάρην ατογʹ Χριστοῦ
[256]
ἦλθεν εἰς τὴν Ἀμόχωστον, καὶ ἐγύρεψε νὰ μπῇ μεσόν τους νὰ τοὺς σάσῃ. Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι ὅτι ἐκατακουρσέψαν τὸ ρηγάτον, [καὶ τίποτες δὲν εἶχαν οἱ λᾶς, καὶ ἦσαν ἐννοιασμένοι,] καὶ ὁ μέγας μάστρος ἐπλημέλαν πολλὰ καὶ τίποτες δὲν ἠμπόρησε νὰ ποίσῃ, ἀπὲ τὴν πλῆξιν ἀστένησεν καὶ ἐπέθανεν τὸν Φεβρουάρην ατογʹ Χριστοῦ, καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸν Ἅγιον Ἰωάννην εἰς τὸ Σπιτάλλιν τῆς Λευκωσίας τῇ ιςʹ φεβρουα- ρίου, καὶ ἐστράφην τὸ ξύλον εἰς τὴν Ρῲδον.
§464.-Τώρα νὰ ξηγηθοῦμεν τοὺς πολέμους ἁποῦ ἐπολεμίζαν [ἁποῦ ἦτον ἀπὲ τὸν θεὸν φυλαμένη τὴν Κερυνίαν οἱ Γενουβίσοι.]
§465.-Καὶ τῇ ιδʹ ἰαννουαρίου ατογʹ Χριστοῦ ἐφουσκῶσαν τὸν ρὲ Πιέρ, λαλῶντα του: «Ἐδιαμερίστησαν οἱ θειοί σου τὴν Κύπρον, ὁ ν-εἷς ἐπῆρεν τὸ Ἅγιον Ἱλαρίον καὶ ὁ ἄλλος τὴν Κερυνίαν· ἐσέναν ἴντα σοὔμεινεν;» Εἶπεν τους: «Καὶ τίντα ἐμπορῶ νὰ ποίσω ἐγώ, πτωχὸν ὀρφανόν ἀποκλεισμένον εἰς τὰ χέργια σας; ἴντα νὰ ποίσω;» Εἶπαν του: «Ἔβγα ἔλα μετά μας [νὰ τὴν πολεμίσωμεν.»] Εἶπεν τους: «Εἰς τὸν ὁρισμόν σας.» «Νὰ τὴν πολεμίσωμεν, καὶ νὰ πάρωμεν καὶ νὰ σοῦ τὴν δώσωμεν.»
§466.-Καὶ ἀρματώθην ὁ ἀμιράλλης τοὺς Γενουβίσους ὁ σὶρ Πιὲρ τε Κάμπε Φρεγγοῦγγε μὲ τὸν ρήγα μὲ β ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων, καὶ ἦρταν εἰς τὸ Δίκωμον· καὶ ἐκεῖ ἐποῖκαν τὴν κατούναν τους, διατὶ ἐφοβοῦνταν νὰ διαβοῦν τὸ Διάβαν, ὅτι ἐβλέπαν οἱ Βουργάροι καὶ ἄλλοι πολλοὶ λᾶς τῶν ἀρμάτων. Τότες ἐπέψαν μίαν καλὴν συντροφίαν λᾶς τῶν ἀρμάτων νὰ πᾶ νὰ διαβοῦν. Τὸ Διάβαν εἶνε στενόν, καὶ λᾶς [πολλὰ] ἐβλέπαν καὶ ἀπὦδε καὶ ἀπὸ κεῖθεν· καὶ πολλὰ ἐσφίκτησα νὰ διαβοῦν οἱ Γενουβίσοι καὶ δὲν ἠμπορῆσαν, καὶ λαβωμένοι καὶ ἀντροπιασμένοι ἐστράφησαν εἰς τὴν κατούναν. Θωρῶντα ὁ ἀμιράλλης ἔπεψεν πολλοὺς
[257]
καὶ πολλὲς φορές, καὶ ἐστρέφουντα ὡς τὸ πρῶτον· καὶ ἀφῆνναν καὶ ἐδιαβαῖνναν μερτικόν, καὶ ἐπιάνναν τους καὶ ἐπέμπαν τους εἰς τὲς φυλακὲς εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ πολλοὶ ἐσκοτώθησαν. Καὶ ἐποῖκαν εἰς τοῦτον τὸν πειρασμὸν ηʹ ἡμέρες εἰς τὸ Δίκωμον, καὶ ᾿πλημελοῦσαν ᾿μέρα νύκταν, καὶ ἐστρέφουνταν μὲ πᾶσαν ἀντροπὴν καὶ ζημίαν.
§467.-Θωρῶντα τὲς ἀγανάκτησες τὲς ἐδιαβάζαν τὰ φουσάτα τοὺς Γενουβίσους, εἶπαν τοῦ ἀμιράλλη: «Φαίνεταί μας [ὧδε θέλετε] ν᾿ ἀποθάνωμεν· θωροῦμεν πῶς καθημερι- νὸν πᾶμεν καὶ κατακόβγουν μας· ἄ(ς) στραφοῦμε νὰ πᾶμεν ἔσσω μας!»
§468.-Καὶ τῇ κβʹ ἰουννουαρίου ἐκαβαλλικέψα νὰ στραφοῦν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ θεωρῶντα τους μὲ τὸν ρήγα ἕνας παπᾶς Ρωμαῖος ἐρώτησέν τους: «Τίντα ἔχετε καὶ πλημελᾶτε;» Οἱ Γενουβίσοι ὡς γνωστικοὶ ἐκονμπῶσαν τὸν παπᾶν· εἶπαν του: «Πατέρα μου, οἱ θειοῦδες τοῦ ρηγὸς ηὗραν τον ὀρφανὸν καὶ πτωχόν, καὶ ἐμοιράστησαν τὸ νησσίν του· ὁ πρίντζης ἐπῆρεν τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, καὶ ἡ ρήγαινα καὶ ὁ κοντοσταύλης ἐπῆραν τὴν Κερυνίαν, καὶ ἐφέραμέν τον νὰ τοῦ τὰ δώσωμεν· καὶ κάθουνται εἰς τὸ Διάβαν καὶ δὲν ἠμποροῦμε νὰ πᾶμε νὰ τοῦ τὰ δώσωμεν τὸ ἐδικόν του, νὰ πᾶμεν καὶ ἐμεῖς ἔσσω μας.» Ἐννοιάστην ὁ παπᾶς ὅτι οἱ Γενουβίσοι λαλοῦν του ἀλήθειαν, καὶ θωρῶντα τὸν ρήγα πικραμμένον εἶπεν τους: «Διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ καλοῦ μου ἀφέντη νὰ σᾶς πάρω ἀπ᾿ ἄλλην στράταν καὶ νὰ τζακκίσετε τὸ φουσάτον ὅπου εἶνε εἰς τὸ Διάβαν, καὶ ἀπεκεῖ ἂν ἠμπορήσετε νὰ πάρετε τὰ κάστρη, καὶ σεῖς οἱ καβαλλικεμένοι νὰ πᾶτε εἰς τὴν Λευκωσίαν.» Ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην καὶ ἀκλουθῆσαν τοῦ παπᾶ, καὶ ἔμπασέν τους ἀπὲ τὸ μονοπάτιν, καὶ ηὗραν τους ἀμέριμνους· ὅτι οἱ λᾶς τῶν ἀρμάτων καὶ οἱ Βουργάροι θωρῶντα τὰ μακελλεῖα τὰ ἐποῖκαν τοὺς Γενουβίσους, καὶ θωρῶντα τους πῶς δὲν ἐτορμοῦσα νὰ ἔλθουν
[258]
πλεῖον, ἀμεριμνῆσαν καὶ ἐκάθουνταν κάτω χαμηλά· καὶ τότες ἐπῆραν ἀποὺ πάνω κάτω.
§469.-Οἱ Βουργάροι καὶ οί λοιποὶ εἶδαν ὀλλίγους Γενουβίσους καὶ ἔρχουνταν ἀπὲ τὴν στράταν, ἐτρέξαν, καὶ εὑρέθησαν πιασμένοι ἀποὺ πάνω καὶ ἀποὺ κάτω· καὶ ἐγυρέψα νὰ φύγου· καὶ ἐβάλαν φωνές οἱ ἀπουπάνου τοὺς κάτω, καὶ ὅσους ἐμπορῆσαν ἐκατακόψαν οἱ Γενουβίσοι· οἱ δελοιποὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν Ἅγιον (Ἱλαρίον) καὶ ἐγλυτῶσαν. Καὶ ὁ ἀμιράλλης ἑδηγήθη νὰ πάγῃ εἰς τὴν χώραν, καὶ ἀφῆκεν καπετάνον μὲ τὸν ρήγα, καὶ ἐπῆγε νὰ βλεπίσῃ τὴν Λευκωσίαν. Ἐμπαίννοντα [οἱ Βουρκάροι] εἰς τὸν Ἁγίον Ἱλαρίον, ἐμέτρησέν τους ὁ σὶρ Τζουὰν Περότ, ὁ ποῖος ἦτον μὲ τὸν πρίντζην, καὶ ηὗρεν τους παρκάτω ρʹ ἀνομάτους, οἱ ποῖγοι ἐσκοτώθησαν εἰς τὸ Διάβαν τὸ στενόν. Καὶ ὁ σὶρ Πιὲρ τε Κασὶν ἦτον μὲ τὸν πρίντζην, καὶ ἐπῆγεν ἀπὦδε καὶ ἐπιάστην.
§470.-Τότες ἐπῆραν τὸν ρὲ Πιὲρ μετά τους, ὡς γοιὸ νὰ εἶχεν εἶσταιν σφακτὸ, -νἆχα θέλει νἆχαν τὸ σφάξειν, -τὸ ὀρφανόν, τὸ ἀνακέφαλον· καὶ ἐποῖκαν τὲς κατοῦνες εἰς τὸν Ἅγιον Ἀντώνιον. Τὰ κτηνὰ τὰ εἶχαν διὰ τὴν ζωήν τους τῆς Κερυνίας ἐβόσκουνταν ἔξω, καὶ καθημερινὸν ἐσκοτῶναν καὶ ᾿τρῶγαν τα, καὶ ἐκαταλύσαν τα. Ὁ κοντοσταύλης καὶ ἡ ρήγαινα ὡρίσαν καὶ ἐσηκῶσαν τοὺς πούντους καὶ ἐκαρφῶ- σαν τὰς πόρτας. Τότες ἦρταν οἱ Γενουβίσοι κορτέσικα καὶ εἶπαν τους: «Καλέ, δότε τὸ κάστρον τοῦ αὐθέντη του!» Οἱ λᾶς τοῦ κάστρου εἶπαν του: «Τὸ κάστρον ἔνι τοῦ αὐθέντη μας τοῦ ρηγὸς καὶ ἐμεῖς ἀνθρῶποι του! Χωριστῆτε ἀπὲ τὸν αὐθέντην μας, καὶ ἂς ἔρτῃ καὶ ἂς περιλάβῃ τὸ κάστρον του!» Τότες ἐξητιμάσαν τὴν ρήγαιναν, λαλῶντα: «Ἔφερές μας νὰ μᾶς δώσουν τὸ κάστρον καὶ μὲ τὲς τέχνες σου ἐξαπό- λυσές μας, καὶ ἔφυγες καὶ ᾿πῆγες εἰς τὸ καστέλλιν!» Ἐσύραν βερουτουνία καὶ ἀπουπάνω ἐρίψαν πέτρες καὶ ἄλλα ἀργαλεῖα, καὶ ἐπηγαῖνναν
[259]
οἱ πέτρες ὡς τὲς κατοῦνες, καὶ λαμπρὸν ἑλληνικόν· πολλοὺς ἐπληγώσασιν. Τότες ἐσηκῶσαν τὴν κατούναν καὶ ἐπῆραν την ἐξωμέρου [νὰ μὲν ἐφτάννῃ πέτρα,] καὶ ἀρχέψαν εἰς τοὺς πολέμους· καὶ ἐπελεκοῦσαν σκάλες καὶ πέτρες καὶ τζενία καὶ μάνγκανα πολλά, καὶ ὡς τὴν γʹ ἡμέραν φεβρουαρίου ἐτελειῶσαν τ(α).
§471.-Καὶ τὸ σαββάτον τῇ δʹ φεβρουαρίου ατογʹ Χριστοῦ ἀρματώθησαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐπῆραν κʹ σκάλες μετά τους· ὅτι εἶχαν πολ(λ)ὲς σκάλες εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ἒπεψέν τους ὁ ἀμιράλλης εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ οἱ Βουργάροι ἀππηδῆσαν καὶ ἐπῆραν τες, καὶ ἐσκοτῶσαν ἁποῦ τὲς ἐπῆραν· καὶ κεῖνες ἐπῆραν τες εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, καὶ ὅσους ἐπιάσαν ζωντανοὺς ἐβάλαν τους εἰς τὰ σίδερα εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον· καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐγδέχουντάν τους. Καὶ ἐμάθαν ἀπὸ κείνους ἁποῦ ἐφύγαν] πῶς τὲς ἐπῆραν οἱ Βουργάροι.
§472.-Τότες [ἐπῆραν τους] καὶ ἐπῆαν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ μοναῦτα ἐκόψαν κλαδία τῶν δένδρων, καὶ ἐρίψαν τα ᾿ς τὸ χαντάκιν τῆς Κερυνίας, καὶ ἐπῆραν τὲς σκάλες καὶ ἐκουμπίσαν τες εἰς τοὺς τοίχους, καὶ ὅσα ξύλα ἠμπορῆσα νὰ εὕρουν ξερὰ ἐρίψαν τα εἰς τὸ χαντάκιν. Ὁ κοντοσταύλης ὥρισεν, κανενεὶς Κερυνιώτης μηδὲν δείξῃ πρόσωπον. Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι πῶς τινὰς δὲν δείχνει φανὸν ἀπὲ τὸ κάστρον, ἀμεριμνῆσαν καὶ ἐννοιάστησαν ὅτι [διὰ πρώτης] νὰ τοὺς παραδοθοῦν· τότες εἶπαν τοῦ ρηγός: «Ἔννοιαν μὲν ἔχῃς, καὶ εἰς βʹ ὧρ(ες) νὰ μποῦμεν εἰς τὴν Κερυνίαν.» Παραῦτα ἐδιαλαλῆσαν τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός: «Ἄρχοντες, μικροί, μεγάλοι, ὅπου εἶστε εἰς τὴν συντροφίαν τῆς ἀφεντίας τοῦ ρηγός, μηδέν τορμήσετε νὰ σύρετε βερετούνιν εἰς τὴν Κερυνίαν, [ἂν θέλου] νὰ δοθοῦν εἰς τὸν ἀφέντην τους· ἀκομὴὺ ἐσεῖς ἄρχοντες, ὅπου εἶ(στε) ᾿ς τὸ κάστρον, ἂν θέλετε μὲ τὸ καλὸ νὰ στρέψετε τὸ κάστρον τοῦ ἀφέντη του, θέλετε μείνειν ἀναπαμένοι,
[260]
καὶ ὁ ρήγας θέλει σᾶς περιλάβειν μὲ μεγάλην χαράν, καὶ θέλει σᾶς μερετιάσειν πασανοῦ κατὰ τὸ πρέπει. Καὶ μηδὲν εἶστε ἀπότορμοι νὰ σύρετε [βερετούνιν] εἰς τὴν κατούναν τοῦ ἀφέντη τοῦ ρηγός, καὶ εἴ τις θελήσῃ νὰ σύρῃ θέλομεν τὸ κρατήσειν διὰ παράβουλον· καὶ [ἂν δὲν τὸ δώσετε μὲ τὸ καλόν,] θέλομεν ἐμπεῖν μὲ δυναστείαν καὶ θέλομεν σας κατακόψειν, ὡς παρα- βοῦλοι τοῦ ρηγός.»
§473.-Απολογήθην ὁ λαὸς ἀπουπάνω τοῦ κάστρου καὶ εἶπαν τοῦ διαλαλητή: «Ἄμε πὲ τοῦ ἀφέντη μας ἀπὲ τὴν μερίαν τῆς κυρᾶς μας τῆς μητέρας του καὶ ἀπὲ τὴν μερίαν τοῦ ἀφέντη τοῦ κοντοσταύλη τοῦ θείου του καὶ ἀποὺ ὅλους μικροὺς καὶ μεγάλους, ὅτι ὅλοι μας κρατοῦμεν τὸ αὐτὸν κάστρον διὰ τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα· ἂς ἔρτῃ μόνος του καὶ νὰ τὸν προσδεκτοῦμεν, ὡς γοιὸν τὸ προείπαμεν· ἀμμὲ ὄχι νὰ μπῇ κανένας ἀπὲ τοὺς ἄπιστους Γενουβίσους τοὺς παράβουλους, ὅπου παρακαλοῦμεν τὸν θεὸν νὰ ᾿δῇ τὴν ταπείνωσίν μας καὶ νὰ σηκώσῃ τὴν σουπερπίαν τους. Ἡ γραφὴ λαλεῖ, μὲν φοβηθῇς ἀποὺ ἄνθρωπον σουπέρπιον, ὅτι ἂν ᾖνε σήμμερον αὔριον δὲν εἶνε. Μηδὲν τὸ θελήσῃ ὁ θεὸς νὰ σταθοῦμε νὰ πιαστοῦμεν ἀπὸ τοὺς Γενουβίσους, οἱ ποῖοι ἔνι ἐφίορκοι, καὶ ἐμόσαν τοῦ ἀφέντη μας τοῦ ρηγός, καὶ ἐπῆραν τὴν θαυμαστὴν καὶ πλουσίαν πόλιν τὴν Ἀμόχουστον, ὁμοίως καὶ τὴν μεγάλην χώραν τὴν Λευκωσία, καὶ μὲ μαρτυρίες καὶ πολλὰ βασανίσματα καὶ ρʹ χιλιάδες τέχνες ἐσηκῶσαν τὸ βίον τοὺς καβαλλάριδες καὶ τοὺς προδέλοιπους· διὰ τοῦτον προτήττερα ν᾿ ἀποθάνωμεν ὅλοι μας καὶ πασαεῖς, παρὰ ν᾿ ἀφήσωμεν τοὺς Γενουβίσους νὰ μποῦν ὧδε.» Καὶ παραῦτα οὗλοι ἀντάμα ἕναν στόμαν ἐβάλαν φωνὴν: «Ζῇ ὁ ρὲ Πιέρ!» γʹ. Θωρῶντα ὅτι ὁ διαλαλητὴς δὲν ἔθελε νὰ στραφῇ, ἀμμὲ ᾿πρός του ἐδιαλάλεν, τότες ἐκαταλαβῶσαν τον μὲ τὰ βερετουνία, καὶ ἔφυγεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τοὺς καπετάνους, καὶ ἐξηγήθην τὸ ἐγροίκησεν ἀπὸ τὴν Κερ(υν)ίαν.
[261]
§474.-Τότες ἐποῖκαν ἀποὺ σανιδία παφέζια καὶ σκάλες, καὶ ἐφέραν τα πάλε καὶ ἦρταν, καὶ ἦτον καὶ οἱ ἄλλες ἐκεῖ ἠκουμπισμένες. Καὶ πάλε ἐξαναδιαλαλῆσαν: «Εἴ τις νὰ μπῇ ἀπὸ τὲς σκάλες εἰς τὸ κάστρον νὰ βάλῃ φλάμπουρον, ὁ πρῶτος νὰ ἔχῃ ὀνομίσματα α.» Γροικῶντα οἱ ἀπέσσω, τοῦ ρηγός. Πάλε ὁ διαλαλητὴς ἐδι(αλ)άλησεν: «Ὅπου νὰ βάλῃ τὸ βʹ, νὰ ἔχῃ ὀνομίσματα φʹ.» Καὶ πάλε ἐδιαλάλησεν: «Ἁποῦ νὰ βάλῃ [τὸ γʹ,] νὰ ἔχῃ ὀνομίσματα τʹ.» Καὶ ἀππέσσω ἔβαλαν [ἄλλον] φλάμπο(υ)ρον. [«Καὶ ὁ δʹ] νὰ ἔχῃ ὀνομίσματα ρʹ.» Καὶ ἀππέσσω ἐβάλαν [ἄλλον,] καὶ εἶπαν τους: «Τα φλάμπουρα τὰ θέλετε νὰ βάλετε, εἶνε σημαδία τοῦ ρηγός; Ἄπιστοι Γενουβίσοι, παράβουλοι, ἐμεῖς βάλλομεν τὰ φλάμπουρα τοῦ ἀφέντη μας, καὶ βάλλομεν καὶ τὴν ψυχήν μας καὶ τὸ κορμίν μας νὰ τὸ βλεπίσωμεν· ὅντα θελήσῃ ὁ θεὸς νὰ μᾶς λυτρώσῃ, νὰ φύγετε νὰ πᾶτε εἰς κακὴν ὥραν!» Καὶ μοναῦτα ἐσύραν βερετουνία καὶ ἐδῶξαν τους· καὶ ἐστράφησαν καὶ ἐπολεμίζαν β Ϝ ὧρες, καὶ ἐθυμώθησαν πολλὰ [οἱ ἀπουπάνω.]
§475.-Καὶ ἀπάνω μέσα εἰς ὅλους ἦτον ἕνας παιδίος καλὸς τζακράτορος καὶ ᾿κόρδαινεν ὄμορφα, καὶ ἐκόρδωνεν τοῦ κοντοσταύλη, καὶ ἔσυρνεν πολλὰ καλὰ καὶ δὲν ἔχαννεν βερετούνιν. Καὶ ἐσκοτῶσαν υʹ ἀνομάτους ἐκείνην τὴν ἡμέραν ἀπὲ τοὺς Γενουβίσους. Καὶ κεῖνος ὅπου ἐκόρδωννεν δυνατὰ ὀνόματι ΝικολὴὺΜαχαιρᾶ, καὶ εἶπεν τοῦ συντρόφου του: «Σύρε εἰς ἐκεῖνον τὸν Γενουβίσον καὶ δός του εἰς τὴν κεφαλήν!» Καὶ τοῦτος ἔστεκεν ὅτοιμος καὶ ἔσυρεν κ᾿ ἔδωκεν τοῦ Γενουβίσου· ὁ Γενουβίσος ἐπόνησεν, παντέχοντα ἐτρύπησέν τον, ἔβαλεν τὴν παλάμην του νὰ ᾿δῇ τὸ πασινέττιν του, καὶ παραῦτα ὁ Νικολὴς ἔσκασεν τὴν τζάκραν καὶ ᾿τρύπησεν τὴν παλάμην του καὶ ἐδιάβην τὸ πασανέττιν, καὶ ἀπόθανεν.
§476.-Καὶ θωρῶντα πῶς δὲν ἠμποροῦ νὰ ποίσουν
[262]
τίποτες, ἐστράφησαν εἰς τὴν κατούναν τους. Καὶ ἐποῖκαν ἕναν ροπάρουν τριγύρου τῆς μία(ς) σκάλας τῆς κουμπισμένης εἰς τὸ κάστρον, καὶ ἀπουπάνω ἐδεῖχνα φανὸν ὅτι δὲν τοὺς θωροῦν· τἄπισα ἀφῆκαν την καὶ ᾿στράφησα ν᾿ ἀναπαυτοῦν. Καὶ τὸ ἀπόγιομαν ἔθελα νὰ ἔρτουν νὰ μποῦν· καὶ πρὶ νὰ φᾶν ἐποῖκαν ἀναθεώρησιν εἰς τοὺς λᾶς, καὶ ηὗραν καὶ ᾿λεῖπαν υʹ ἀνομάτοι· καὶ ἀπὸ τέτες ἀρχέψαν καὶ ἐδειλιοῦσαν. Θωρῶντα ὁ πτωχὸς ὁ παπᾶς, ὅτι τὸ κάστρον ἐκρατοῦσαν το διὰ τὸν ρήγα, καὶ δὲν ἦτον ὡς γοιὸν τὸν ἐκομπῶσαν οἱ Γενουβίσοι, ἐμετάνωσεν καὶ ἐστράφην· τὸ νὰ τὸν ᾿δοῦν οἱ Βουργάροι, ἐκατακόψαν τον.
§477.-Καὶ μετὰ τὴν αὔριον ὅπου εἶνε εʹ φεβρουάρη, ατογʹ Χριστοῦ, τῇ κυριακῇ καλὰ πωρνόν, ἐξέβησαν ἀπὲ τὴν κρυφὴν πόρταν τῆς Κερυνίας ιεʹ συντρόφοι στρατιῶτες ἀντρειωμένοι, καὶ ἐβαστοῦσαν λαμπρὸν καὶ ἐβάλαν εἰς τὸ χαντάκιν, καὶ ἐκάψαν τὴν παβιέραν καὶ ᾿κάψαν τὰ ξύλα, καὶ μέρος ἐμπάσαν ἔσσω εἰς τὸ κάστρον· καὶ ἐγλυτῶσαν βʹ σκάλες μακρεῖες καὶ ιʹ σανίδια ἀπὲ τὴν παβιέραν. Τότες ἀρχέψαν τοῦτ᾿ οἱ ιεʹ ἀνομάτοι καὶ ὑβρίζαν τοὺς Γενουβίσους πολλὰ ἄσκημα, καὶ ἐβάλαν τους φωνήν: «Ἂν ᾖστε ἀντρειωμένοι, ἐλᾶτε νὰ παραδιαβάσωμεν!» Καὶ τότες ἐχώστησαν οἵ ιεʹ ἀνομάτοι, καὶ ἀπουπάνω ἐκράξαν τους· τότες ἐβγῆκαν καὶ ἔρχουνταν πρὸς τὸ κάστρον· τότες ἐναφάναν (οἱ) ιεʹ, καὶ οἱ Γενουβίσοι [ἐδιαλαλῆσα] νὰ ἔρτουν ἀπάνω τους. Καὶ μοναῦτα ἀννοῖξαν τὴν πόρταν καὶ ἐρίψαν τὸν ποῦντον τοῦ κάστρου.
§478.-Καὶ τούτην τὴν ἀποτορμίαν ἐποῖκαν την, διότι εἶχαν τὸν ποῦντον διπλόν· ὅτι ὀμπρὸς εἶχαν ἕναν μικρόν, ὁ ποῖος εἶχεν κοντὰ εἰς τὸν ποῦντον τὸν μέγαν ἕναν σεντούκιν γεμάτον πέτρες καὶ ἐσοζύγαζεν· καὶ τὸ νἆρταν Γενουβίσοι ν᾿ ἀνέβησαν, [ἔπαιρνέν τον καὶ ἔπεφτεν] κάτω εἰς τὸ χαντάκιν, καὶ πάλε ἐστρέφετον ὁ ποῦντος, καὶ διὰ τοῦτον τὸν ἀφῆκαν ἀννοικτόν·
[263]
καὶ ὀμπρὸς σιμὰ εἰς τὸν ἄλλον ποῦντον εἰς τὴν ἄκραν τοῦ τούτου, εἶχεν ἕναν διαζύγιν ἀπουκάτω του καὶ ἐβάσταν το· καὶ οἱ λᾶς ἐμπαῖναν θαρούμενα. Καὶ πολλοὶ Γενουβίσοι ἐκομπώθησαν καὶ γλήγορα ἐτρέξαν καὶ ἦλθα νὰ ἐμποῦν· καὶ τὸ διαζύγιν εἶχαν το σύρειν, καὶ οὗλοι ἐκρεμμίσαν [κάτω·] καὶ ἐκεῖνοι ὅπου ἐμεῖναν ἐφύγαν· καὶ ἀπουπάνω ἐπαῖζαν τζάκρες καὶ ἐκαταλαβῶσαν τους. Τότες ἐξέβησαν οἱ Κερυνιῶτες καὶ ἐκράξαν τους νὰ κοντέψουν, μὲ πολλὲς ᾿τιμασίες καὶ ἀντροπές.
§479.-Τότες ἐθυμώθησαν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐδιαλέξαν φʹ ἀνομάτους ἀντρειωμένους καὶ ἦλθα νὰ πολεμίσουν· τότες ἀρκέψαν ἀπουπάνω καὶ ἀπὲ τὴν παρπακάναν εἰς τιτοίαν λογήν, ὅτι ἐφύγαν μὲ μεγάλην ἀντροπὴν ὡς οὐκ ἐμπλέπαν· καὶ ἐλαβώθην ὁ σὶρ Λογὴς Τόριας ὁ ἀμιράλλης τῆς Νέας Πόλις, ὁποῖος ἦτον καπετάνος τοὺς Γενουβίσους· [καὶ οἱ Κερυνιῶτες ἦτον καλὰ καὶ γεροί, καὶ μὲ καλὴν καρδίαν καὶ νίκος.]
§480.-Θεωρῶντα οἱ Γενουβίσοι, ὅτι δὲν ἠμποροῦ νὰ πᾶν παραμπρός, ἐμηνῦσαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἦλθαν τῆς θαλάσσου βοήθεια, καὶ ἔφεραν μάγγανα καὶ ἀργαλεῖα, ὅτι ἐπετάσσαν πέτρες τόσον μακρὰ ὡς γοιὸν καλὸν δοξάριν, καὶ μὲ τὸν πάφυλον, ὅπου ἦλθεν τῇ ιʹ φεβρουαρίου ατογʹ Χριστοῦ, καὶ μέσα εἶχεν ἕναν μάγγανον ὡς γοιὸν τραπουτζέττιν καὶ ἔσυρνεν ἴχια ὡς γοιὸν τζάκρα, ἀμμὲ ἔσυρνεν κοντά, καὶ μίαν μεγάλην πέτραν ὅπου ἐβάρεν δʹ λίτρες Κυπριώτικες, καὶ μὲ κεῖνον τὸ μάγγανον ἐπολεμίζαν ἀπέξω ἀπὲ τὴν θάλασσαν. Τότες ὁ κοντοσταύλης ὡς φρένιμος ἐβίγλισεν τὸν τοῖχον τοῦ κάστρου ὅπου [ἐκτύπαν ἡ πέτρα,] καὶ μοναῦτα ἐποῖκεν καὶ ἐκεντῶσαν τον ἀππέσσω καὶ ἐφούργιασέν τον μὲ ἄλλον τοῖχον εἰς τιτοίαν λογήν, ὅτι ἡ πέτρα δὲν ἔβλαπτεν τὸ τοῖχον. Τότες ἐβράσαν καὶ ἐκοντέψαν, καὶ ἀππηδῆσαν εἰς τοὺς τοίχους· καὶ ἀπουπάνω ἐρίψαν τόσες πέτρες καὶ
[264]
βουτζία γεμάτα πέτρες καὶ ἄμμον, καὶ ἐμακελλέψαν τους. Γροικῶντα οἱ Γενουβίσοι ὅπου ἦσαν τῆς γῆς τὸν πόλεμον τῆς θαλάσ(σ)ου, ἀποτορμῆσαν καὶ ἦρταν τῆς γῆς, καὶ ἐνέβησαν εἰς τὸ χαντάκιν καὶ (ἀρχέ)ψα νὰ μποῦν εἰς τὲ(ς) σκάλες· καὶ ἅνταν ἐγεμῶσαν ἀνθρώπους, ἐρίψαν ἀπουπάνω μίαν μεγάλη νευρίαν, ὅπου ᾿κάθετον ἀπάνω τὸ πριμοχιόνιον, καὶ ἐσκοτῶσαν τους, καὶ ἐτζακκίσαν τὴν σκάλαν, καὶ οὗλοι ἐππέσαν εἰς τὸ χαντάκιν, καὶ ἀπουπάνω ἐρίψαν τόσες πέτρες, καὶ ἂν εἶχεν τινὰν ὁποῦ γνἄζεν ἐσκοτῶσαν τον· καὶ εἰς τὴν ἄλλην σκάλαν ἐρίψαν ἄγκουρες μὲ τὰ σχοινία καὶ δυναστικῶς ἐσύραν την ἀπουπάνω· καὶ ἐστέκαν δʹ Γενουβίσοι ἀπάνω καὶ δὲν ἐπῆραν σκοπὸν πῶς τὲς ἐκορακίσαν οἱ ἄγγουρες, καὶ θωρῶντα τὴν σκάλαν πῶς ἐμπαῖνναν, ἐκρεμμίσαν καὶ ἐδῶκαν εἰς τὸ χαντάκιν, καὶ μὲ τὲς πέτρες ἐσκοτῶσαν τους· καὶ ν-εἷς ἀπότορμος παιδίος Γενουβίσος ὁποῦ ἐκράτεν πέρνουν νὰ τὸ βάλῃ ἀπάνω εἰς τὸ κάστρον, καὶ ἐσύραν τον μὲ τὴν σκάλαν καὶ ἐσκοτῶσαν τον.
§481.-Βιγλίζοντα οἱ Γενουβίσοι πῶς ἦσαν σφηνοκοπημένοι ἀπὲ τὴν Κερυνίαν, καὶ δὲν ἠμποροῦσα νὰ ποίσουν τὸ ᾿θέλαν, ἡ φαγούρα ἔλειψέν τους· ἐπέψα νὰ φέρουν, καὶ εἰς τὸ ἔλα ἐδράσσαν το οἱ Βουργάροι καὶ ἐβάλαν το εἰς τὸν Ἄγιον Λαρίον, καὶ ἄλλους ἐσφάζαν καὶ ἄλλους ἐλαβῶνναν. Ἐβάλαν βουλὴὺνὰ πάρουν τὸν ρήγαν εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ τῇ ιγʹ φε(β)ρ(ουαρίου) τογʹ Χριστοῦ ἐπῆραν τὸν ρήγαν εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ οἱ Κυπριῶτες πάντα εἶχαν τὴ νίκην.
§482.-Καὶ ἂν θέλῃς νὰ σοῦ πῶ πῶς ἡ Ἀμόχουστο ἐπάρτην, ἦτον παραχώρησις θεοῦ διὰ τὰς ἁμαρτίας μας· ὄχι τὴν Ἀμόχουστον μοναχά, ἀμμὲ ἦτον δίκαιον νἆχαν πάρειν καὶ ὅλην τὴν Κύπρον διὰ τὲς πολλές μας ἁμαρτίες· καὶ διὰ νὰ σᾶς τὸ πῶ φανερά, πρῶτον πάντων ἡ ἁμαρτία τοὺ(ς) σκλάβους· ἐχάννετον
[265]
ἡ Ρωμανία, καὶ ἐκουβαλοῦσαν τοὺ(ς) σκλάβους καὶ ἀμάλωτα ᾿ς τὰ νησία, καὶ ἐγίνουνταν ὁτόσον σκληρόκαρδοι ἀπάνω τους, ὅτι ἐκρεμμοῦσαν τους ἀπὲ τὰ δώματα καὶ ἐσκοτώννουνταν, καὶ ἐπέφταν εἰς τοὺς λάκκους, ἐφουρκίζουνταν, ἀπὲ τὰ μεγάλα βάσανα ἁποῦ τοὺς ἐπολομοῦσα νὰ πολομοῦν καὶ ἀπὲ τὴν πεῖναν. Ἐπαραδῶκαν τὸν ἀφέντην τους τὸν ρήγα εἰς τὸν θάνατον· ἀκομὴ ἐπαραδῶκαν τὸν ὅμοιόν τους τὸν σὶρ Τζουὰν Βισκούντην τοῦ ρηγὸς καὶ ἐσκότωσέν τον. Ὁμοίως καὶ διὰ τὴν ἀρσενοκοιτίαν, ὅτι πολλὰ τὴν ἐγουζιάζαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ἐπῆγαν κατὰ πρόσωπα τοῦ θεοῦ, ὅπου λαλεῖ: ςʹ χρόνους νὰ σοῦ δουλεύσῃ ὁ δοῦλος σου, καὶ εἰς τοὺς ζʹ νὰ τὸν λευτορώσῃς, καὶ μὲν κοιμηθῇς εἰς κρῖμαν μὲ ἄρσεν. Καὶ ἄλλον, θεὸν ᾿βλασφημοῦσαν· καὶ διὰ τινὰν μὲν πῇς κακόν, καὶ τοῦτοι εἰς τοῦτον. Καὶ τοῦτοι τὸν ρήγαν ὁποῦ ἐτίμησεν τὴν Κύπρον ἐσκοτῶσαν τον ὡς γοιὸν ἕναν χοιρίδιν. Καὶ τὸ ὕστερον, ἡ ἁμαρτία τῆς σουπερπίας· ἀπὲ τὸν μέγαν πλοῦτον τὸν εἶχαν, ἐκαταφρονοῦσαν τοὺς λᾶς. Ηὗραν ἀρματωμένους τοὺς Γενουβίσους, νἆχαν ἔχειν ἀπομονήν, ἀμμὲ ὄχι νὰ τοὺς κρεμμίσουν ἀπουπάνω κάτω· διὰ τοῦτον ἐκαβαλλικέψαν οἱ Βουργάροι καὶ οἱ σκλάβοι καὶ οἱ Γενουβίσοι, καὶ ἐκουρσεῦσαν τους καὶ αἰχμαλωτεῦσαν τους, καὶ [ἐταπεινῶσαν τὲς γυναῖκες τους καὶ τὸν βίον τους.]
§483.-Τῆ κζʹ φεβρουαρίου ατογʹ Χριστοῦ ὁ σὶρ Τζουὰν Περότ, ὠρδινίασέν τον ὁ κοντοσταύλης καὶ ὁ πρίντζης, καὶ ἐπῆρεν Βουργάρους καὶ ἐβλέπαν ἀπέξω [τὴν χώραν,] νὰ στενοχωρηθοῦν οἱ Γενουβίσοι. Καὶ μανθάνοντα τὸ μήνυμαν ὅπου τοὺς ἐμηνῦσαν ἀπὲ τὸ σέντζιν τῆς Κερυνίας, ἢ νὰ τοὺς πέψουν βιτουαλίες, εἰ δὲ κἂν οὔ, νὰ εὐκαιρέσουν τὸν τόπον, τότες ἐπέψαν υʹ καμήλες φορτωμένες βιτουαλίαν καὶ ἀρματωσίαν· καὶ τῇ κηʹ φεβρουαρίου ἐλθόντος τους εἰς τὸ Πάς, ἐππηδῆσαν καὶ ᾿πῆραν τα οἱ Βουργάροι, καὶ ἐπῆραν
[266]
τα ᾿ς τὸν Ἅγιον Λαρίον, καὶ δὲν ἐγλυτῶσαν παρὰ εʹ τὰ εἶχαν λάχειν ὀπίσω. Τοὺς Γενουβίσους ἐδῶξαν τους καὶ ᾿σκοτῶσαν τους. Καὶ κατὰ τὸ συνήθιν τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐδῶκαν μέγαν πόλεμον εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ μὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ [δὲν τοὺς ἐβλάψαν,] καὶ ἐστράφησαν πολλὰ πληξισμένοι οἱ Γενουβίσοι. Καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐστρέψαν τὸν ρήγαν διὰ νυκτοῦ εἰς τὴν Ἀμόχουστον μὲ τὸν ἀμιράλλην.
§484.-Εἴ τις ἔχει ἀπλαζίρι ν᾿ ἀγροικήσῃ τὸν πόσον τῶν Γενουβίσων ὁποῦ ἐπεθάναν εἰς τὸ ρηγάτον τῆς Κύπρου ἀπὲ τὴν ἀρμάδαν τους, καὶ μηδὲν σᾶς φανῇ καὶ πολομῶ το διὰ νὰ φουμίσω τὰ φουσάτα μας τῆς Κύπρου κατὰ πρόσωπα τῶν φουσάτων τοὺς Γενουβίσους· διότι πολλὲς φορὲς [λαλῶ σας τοὺς μακελλεμοὺς ὅπου ἐμακελλεύγουνταν οἱ Γενουβίσοι.] Τώρα θέλω νὰ σᾶς πῶ ν᾿ ἀγροικήσετε τὸν ἀριθμὸν ἀπὲ τὴν ἀρμάδαν τὴν ἐφέραν ὡς ἐκείνην ὅπου ᾿πῆγεν εἰς τὴν Γένουβαν. Πρῶτον ἦρταν ςʹ κάτεργα καλὰ ἀρματωμένα, καὶ τἄπισα εʹ κατεργα, καὶ ἀπεκεῖ βʹ κάτεργα, καὶ λςʹ κάτεργα· ὁμάδα μθʹ κάτεργα, καὶ ἕναν καράβιν. Καὶ ἐπῆγαν ιβʹ κάτεργα μοναχὰ εἰς τὴν Γένουβαν καὶ κακὰ ἀρματωμένα, καὶ κεῖνοι ὅπου ᾿μεῖναν εἰς τὴν βλέπισιν τῆς Ἀμοχούστου, μακάρι ἐμεῖναν οἱ λᾶς τῶν δύο κατέργων καὶ τοῦ καραβίου. Λοιπὸν ἐλείφτησαν τῶν λεʹ κατέργων. Καὶ μέσα εἰς τὰ ιβʹ ἁποῦ ᾿πῆγαν ἦσαν καὶ οἱ καβαλλάριδες ἁποῦ ᾿πῆραν ἀπὲ τὴν Κύπρον. Καὶ ἐννοιαστῆτε πόσοι ᾿σκοτωθῆκα!
§485.-Θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι τὸ πῶς δὲν ἀξιώθησαν νὰ ἔχουν κανέναν νίκος εἰς τὴν εὐλογημένην Κερυνίαν, ἐμηνῦσαν τοῦ κοντοσταύλη παρακαλήματα, νὰ πέψῃ μαντα- τοφόρον εἰς τοὺς Γενουβίσους, μὴὺ καὶ συνπάψουν, νὰ πᾶν τὴν δουλειάν τους. Γροικῶντα ὁ κοντοσταύλης,-ἦτον πολλὰ στενοχωρημένος διὰ ζωήν, καὶ ᾿παρακάλεν τὸν θεὸν νὰ πᾶσιν, --ἐμήνυσεν εἰς τὸ σιέντζιν νὰ πέψουν [ἀμάχιν τινάν, διὰ νὰ πέψουν]
[267]
μαντατοφόρους εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐπέψαν ιʹ Γενουβίσους εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἐκράτησέν τους ὁ κοντοσταύλης· καὶ ἔπεψεν ἕναν καβαλλάρην φραντζόζην εἰς τὸν ρήγα καὶ εἰς τὸν ἀμιράλλην τοὺς Γενουβίσους, καὶ ἐδῶκαν του καὶ χαρτίν, τὸ ποῖον ἐφόρτωσέν τον (ὁ) κοντοσταύλης πολλὰ λογία νὰ συντύχῃ τοῦ ἀμιράλλη τοὺς Γενουβίσους. Ὁ ποῖος καβαλλάρης ἐξέβην καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ δὲν ηὗρεν οὐδὲ τὸν ἀμιράλλην οὐδὲ τὸν ρήγα· ἀμμὲ ὁ καπετάνος [τῆς γέρρας] ἔδωκέν του ἀπλίκιν ν᾿ ἀπλικέψῃ, ὥς που νὰ προβιδιάσῃ νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ ἐδιαφέντεψεν νὰ μὲν πάγῃ τινὰς νὰ συντύχῃ μὲ τὸν μαντατοφόρον, διὰ νὰ μὲν ἀποσκεπαστῇ ἡ μαντατοφορία, ἀμμ᾿ ἔβαλεν τινὰ νὰ τὸν κουβερνιάσῃ. Τἄ- πισα ἦρτεν ἔμπροσθεν τοῦ καπετάνου καὶ ἔδειξεν τὰ χαρτία τὰ ἐβάσταν καὶ εἶπεν τους τὴν μαντατοφορίαν, καὶ ἐστρέψαν τον εἰς τὸ ἀπλίκιν του.
§486.-Καὶ ἕνας Γενουβίσος, ὁποῖος ἦτον Φραντζόζης, δὲν ἐγροίκησεν τὸν διαφεντεμὸν διὰ τῆς ἀτυχιᾶς του· θωρῶντα τὸν Φραντζόζην ἐπῆγε νὰ τὸν ἰδῇ καὶ [ἐρωτῆσαν τον ἀπὲ τοὺς δικούς του·] καὶ [τὸ νὰ βγῇ] ἔπεψεν ὁ καπετάνος καὶ ἐπῆρεν τον ὀμπρός του, καὶ ἐπαραβίασέν τον διὰ νὰ τοῦ πῇ τὴν συντυχίαν τοῦ μαντατοφόρου ὅπου ᾿σύντυχεν· ἐκεῖνος ὁ πτωχὸς εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἔνι φίλος μας, καὶ ἀπὲ τὸν τόπον μου, καὶ ἐρώτησέν με [διὰ τὰ ἰδία μας,] καὶ εἴπουν του τὸ ἤξευρα, καὶ ὄχι ἄλλον.» Καὶ ὁ καπετάνος νὰ στερεώσῃ τὸν ὁρισμόν του καὶ τὸν διαφεντεμόν του τὸν ἐποῖκεν, διατὶ ἦτον ὁ ἄνθρωπος ξένος, ὥρισεν καὶ ᾿πῆραν τον βʹ σεργέντες καλὰ βλεπημένον ὡς ἔξω τῆς χώρας, καὶ ἑρίσαν τον μηδὲν στραφῇ εἰς τὴν [χώραν] ὥς που νὰ πάγῃ ὁ μαντατοφόρος, ἀπάνω εἰς κόμμαν τῆς κεφαλῆς του. Τοῦτον ἐγίνην, μηδὲν πέψουν καὶ κολακέψουν τονς λᾶς τῶν ἀρμάτων τοὺς Γενουβίσους καὶ σταθοῦν εἰς τὸ μηνίον τοῦ ρηγός, καὶ νὰ πᾶν εἰς
[268]
τὴν Κερυνίαν· καὶ εἶπαν τους: «Τάσσομένς σου, ὅτι ἂν δὲν εἶχες εἶσταιν περατικός, ἐφουρκίζαμέν σε!»]
§487.-Ὁ καπετάνος ὥρισεν [καὶ ἐγράψαν ἀντιλόγους εἰς τὴν Ἀμόχουστον εἰς τὸν ἀμιράλλην] καὶ εἰς τὸν ρήγαν, καὶ ὥρισεν αʹ ἄνθρωπο νὰ πάγῃ εἰς τὴν συντροφίαν [του,] καὶ ἔπεψέν τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ὅνταν ἐνέβην εἰς τὴν Ἀμόχουστον ὁ μαντατοφόρος ὀμπρὸς τοῦ ρηγός, ἐπροσκὺνησεν τὸν ρήγα ὡς ἔπρεπεν, καὶ ἐρικουμαντίασεν τὸν κοντοσταύλην εἰς αὑτῆς του καὶ ὅλην του τὴν συντροφίαν, καὶ ἄρχεψεν τὴν μαντατοφορίαν τοῦ ρηγός· καὶ γροικῶντα ὁ ἀμιράλλης, ἦλθεν κοντὰ νὰ γροικήσῃ τὰ λογία τοῦ μαντατοφόρου, καὶ ἄρχεψεν τὴν μαντατοφορίαν εἰς τιτοίαν λογήν: «Ἀφέντη ἀμιράλλη, ἔμπροσθεν τοῦ θεοστέπτου ἀφέντη μας τοῦ ρηγός, ὅπου εὑρίσκομαι ἔμπροσθέν του, ὅτι εἰς τὴν ἐζήτησιν τοῦ καπιτάνου τοῦ σιεζίου ὁποῦ παρακάθουνται τῆς Κερυνίας, καὶ ἔπεψεν [εἰς ἀμάχιν] διὰ λλόγου μου, καὶ ἐκουσεντίασεν ὁ ἀφέντης μου ὁ κοντοσταύλης καὶ ἐπέψεν με μαντατοφόρον εἰς τὴν αὐθεντιά σας, νὰ σᾶς δώσω νὰ γρωνίσετε τὸ θέλημαν τὸ ἐδικόν του καὶ τῆς βουλῆς του· διὰ τοῦτον παρακολῶ σε, μηδὲν μὲ κατηγορήσετε ἀπ᾿ ἐκεῖνον ἁποῦ νὰ σᾶς συντύχω· καὶ ἀνὲν καὶ ἡ χοντροσύνη μου δὲν μοῦ δώσῃ νὰ συντύχω ὡς γοιὸν πρέπει, ἐσοὺ ὅπου εἶσαι σοφὸς γεμάτος σοφίαν, ἔπαρ᾿ τα ὡς γοιὸ νἆχε σοῦ πεῖν ὁ Ἀριστοτέλης.»
§488.-Ὁ ἀμιράλλης ἐπολογήθην του εἰς τοιούτην λογήν: «Ἀφέντη, ἐγροίκησά σου, καὶ ἐπειδὴὺεἶσαι Φράγγος θέλεις εἶσταιν κουρτέσης, καὶ ὅπου εὑρίσκεται κουρτεχία, οὗλα τὰ λογία εἶνε παιδεμένα· καὶ ἀποὺ τὸ εἶπες, ὅτι ὁ κοντοσταύλης [μὲ ἀμάχιν σὲ ἔπεψεν] νὰ ἔλθῃς εἰς ἐμᾶς, καλῶς ἦλθες· ἀπὲ τὴν παρακάλεσιν μηδὲν ᾖσαι κατηγορη- μένος, ὅ,τι τὸ νὰ συντύχῃς· ἐγρώνισα ὅτι σοφὸς εἶσαι καὶ διὰ σοφὸν σὲ ἐδιαλέξασιν καὶ ἐπέψαν σε εἰς αὑτόν
[269]
μας· διὰ τοῦτον φαίνεταί μου ὅ,τι θέλεις εἰπεῖν πρὸς τὸ τέλος τῆς μαντατοφοριᾶ(ς) σου, θέλεις τὸ πεῖν καλὰ καὶ πρεπάμενα καὶ μαλακτόττερα παρὰ ποῦ σοῦ ᾿παράγγειλαν πολλά· ὅτι, πολλὲς φορὲς οἱ σοφοὶ μαντατοφόροι καταπαύγουν τὸν θυμὸν τοῦ ἀφέντη τους, ὅτι οἱ ἀφέντες ἀποὺ τὸν θυμόν τους λαλοῦν πολλά, ὅμως πολομοῦν ὀλλίγα, καὶ οἱ μαντατοφόροι ἀλλάσσουν καὶ πολομοῦν τὰ σκληρὰ εἰς μαλακτοσύνην, καὶ οὕτως γίνεται ἡ ἀγάπη εἰς τὸν κόσμον· καὶ διὰ ἄλλες τὲς ἄνωθεν ἀφορμὲς φαίνεταί μου καὶ θέλεις ξηγηθεῖν τὴν μαντατοφοριάν σου τιμημένα καὶ πρεπάμενα, καὶ εἰς τοῦτον ποττὲ μαντατοφόρος δὲν κατηγορᾶται· ἀπὲ τὸ χαρτίν, ὡς γοιὸ νὰ τὸ δώσῃ θέλει-ν πάρειν!»
§489.-Τότε λαλεῖ ὁ ἀποκλισιάρης πρὸς τὸν ἀμιράλλην τῆς Γένουβας: «Ἀφέντη ἀμιράλλη, ὁ ἀφέντης μου ὁ κοντοσταύλης χαιρετᾷ σε, καὶ πολλὰ θαυμάζεται, ὅτι ἤλθετε ὧδε ἀντρειωμένοι, σοφοὶ καὶ τιμημένοι ἀπὸ τὴν δύσιν εἰς ἕναν πτωχὸ νησσὶν καὶ ὀρφανὸν ρηγάτον, τὸ ποῖο νησσὶν εἶνε θεμελιωμένον ἀπάνω εἰς μίαν πέτραν μέσα εἰς τὴν θάλασσαν καὶ τριγυρισμένον ἀπὸ τοὺς ἀπίστους Τούρκους καὶ Σαρακηνούς· καὶ ἐποίκετε εἰς αὑτόν μας κρίσες καὶ πολλὰ ἄδικα τοὺς λᾶς τοὺς κατοικισμένους ἁποῦ εἶνε ἀπουκάτω εἰς τὴν βασιλείαν εἰς τὸ σκέπος τοῦ ρηγός· καὶ ἀπάνω εἰς ὅλα θέλετε νὰ γυρέψετε τὸν πτωχὸν τὸν ρήγα ἀπὸ τὸ ρηγάτον του νὰ τὸν ἀδικήσετε. Καὶ εἰς τοῦτον φοβηθῆτε τὸν θεόν καὶ ἀγρωνίσετε πῶς μέλλει ν᾿ ἀπεθάνετε καὶ σεῖς καὶ μεῖς καὶ ἀκανεῖ σας ὅτι ἐπλερωθήκετε ὅσα ἐζητήσετε. Πρῶτον ἐζητήσετε, καὶ ἐσκοτώσετε γʹ, δʹ καβαλλάριδες, ἂς ἔνι διὰ τοὺς δʹ Γενουβίσους ὅπου ᾿σκοτῶσαν εἰς τὸ κουρουνίασμα, χωρὶς ἐκείνους ὅπου ἐμακελλέψετε εἰς τὸν πόλεμον· δεύτερον ἐκουρσέψετε τὴν θαυμαστὴν Ἀμόχουστον καὶ τὴν εὐγενικὴνὺ Λευκωσίαν, καὶ μὲ τρόπους ἐβάλαν δανεικά, καὶ ἐσηκώσετε πᾶσα πρᾶμαν τὸ εἶχαν ὅλοι,
[270]
καὶ ἄρχοντες καὶ πτωχοί. Διὰ τοῦτον εἶστε πλερωμένοι τοὺς ἐξόδου(ς) σας καὶ ἐκεῖνον τὸ ἐπῆραν ἀπὸ τοὺς λᾶς σας· διὰ τοῦτον φαίνεται ὅτι ναὐκαιρέ σετε τὸν τόπον, καὶ νὰ πᾶτε εἰς τὸ καλόν· καὶ συμβο(υ)λεύγω σας νὰ πᾶτε εἰς τὸ καλόν, καὶ ν᾿ ἀφήσετε τὸν ρήγα ν᾿ ἀναπαυτῇ ἀπὲ τὰ κακὰ ὅπου τοῦ ἐποίκετε. Καὶ ἂν δὲν θελήσετε νὰ γροικήσετε τῆς βουλῆς μας, ἀκριβὰ θέλετε τὰ ξαναγοράσειν· καὶ ἀνισῶς καὶ ἔχετε τὸ θέλημα νὰ καθαρίσετε τὸν ρήγα ἀπὸ τὴν κληρονομίαν του, ὁ θεὸς τοῦ οὐρανοῦ δὲν θέλει τὸ βαστάξειν. Καὶ ἀκανεῖ τὸ ἐποίκετε, καὶ ἄμετε εἰς τὸν, τόπον σας· καὶ τοῦτον ἂν τὸ ποίσετε, ὁ θεὸς θέλει σᾶς ἔχειν, χάριταν καὶ θέλει ἀρέσειν τῆς βασιλείας του καὶ τοὺς ἀνθρώπους.»
§490.-Καὶ ἀπολογήθην του ὁ Πιὲρ Καμπὲ Φρατζόζε καὶ ἀμιράλης τῆς Γένουβας, ἀπολογήθην ταπεινὰ καὶ ὄμορφην τάξιν καὶ μὲ γλυκεῖα λογία: «Ἀφέντη καβαλλάρη, ἐγροίκησα ἐγὼ καὶ οἱ ἄρχοντες ὅπου εἶναι μετά μου τὸ χαρτὶν τὸ ἔφερες ἔμπροσθεν τοῦ ρηγὸς καὶ ἐμέναν καὶ το(ὺς) συντρό φους μου τοὺς καπιτάνιδες, ἀπὲ τὸ ποῖον ἀπολογοῦμαί σου. Πρῶτον, ἀπὲ τοὺς λᾶς ὁποῦ ἐσφάγησαν, εἴμεστεν πλερωμένοι τὸ αἷμαν τοὺς Γενουβίσους μᾶς· δὲν εἶνε ἤτζου! ὅτι περίτου μᾶς [ἔβλαψεν, παρὰ ποῦ μᾶς ἐφέλεσεν,] ὅτι ἐμεῖς ἐκαταλύθημαν πολλά. Καὶ [ἀπὸ τὸ λαλεῖ,] ὅτι ἐπεριλάβαμεν τὸν τόπον καὶ ἀποκληρώσαμεν τὸν ρήγα καὶ ἐκουρσέψαμεν, τοῦτον γέγονεν διὰ τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ ὅπου σᾶς δείχνει φανερὰ πῶς εἶνε ἀγκρισμένος μετά σας, ὅπου ἐσφάξατε τὸν ἀφέντην σας τὸν ρήγα κειταμένον εἰς τὴν κλίνην του, ὁ ποῖος ἦτον χρισμένος καὶ ἦστε κρατούμενοι τοῦ ὅρκου του, καὶ ἐθανατώσετέ τον (εἰς) τὴν ὀμορφίαν τῆς σαρκός του καὶ εἰς τὴν παραδιάβασιν τῆς παιδιοσύνης του· τὸ λοιπὸν ξεύρετέ το πῶς εἶστε ὅλοι ἀφωρισμένοι καὶ ἔξω τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ καὶ καταραμένοι ἀποὺ τὸν θεόν! Καὶ ἀποὺ τὸ λαλεῖτε πῶς ἐπήραμεν
[271]
πολλὰ πράματα ἀπὸ τοὺς λᾶς καὶ νὰ κρατηθοῦμεν πλερωμένοι, τοῦτα ὅσα λαλεῖτε ἐπῆραν τα οἱ λᾶς τῶν ἀρμάτων καὶ ὄχι ἐμεῖς· δὲν μᾶς τὰ ᾿δώκετε ἐσεῖς εἰς ὄνομαν πλερωμάτου, οἱ λᾶς τὰ ἐκουρσε(ῦ)σαν καὶ ἐμοιράσαν τα εἰς τὴν μέσην τους· ἀπὸ τὸ λαλεῖτε, ὅτι θέλομε νὰ ξηκληρώσωμεν τὸν ρήγα ἀπὸ τὸ ρηγάτον του, μηδὲν τὸ θελήσῃ ὁ θεός! Ἀμμ᾿ ἐμεῖς βιαζούμεθαν καὶ ἤλθαμεν ὧδε νὰ τὸν βάλωμεν εἰς νομὴν τοῦ ρηγάτου του καὶ νὰ τὸν ἐκδικήσωμεν ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς του, καὶ τὸ τέλος θέλει δείξειν τὸ θέλημάν μας. Λοιπὸν εἰπὲν τοῦ κοντοσταύλη, ἂν θέλετε νὰ πᾶμεν ἀππὦδε, νὰ μᾶς πέψῃ ἕναν μιλούνιν δουκάτα, διατὶ ἔχομε νὰ ζητήσωμεν καὶ νὰ πάρωμεν· καὶ ἀνισῶς καὶ τώρα δὲν τὸ ἔχει, ἂς ποίσῃ μὲ τὸν καντζιλιέρην ἕναν προβιλίζιν καὶ σημαδεμένον μὲ τὸν ρήγα, καὶ ἂς μᾶς πέψῃ ἀμάχια, καὶ νὰ τ᾿ ἀφήσωμεν νὰ πᾶμεν· καὶ ἀλλοίως ἀππὦδε δὲν πᾶμεν ὥς που ν᾿ ἀποθάνωμεν. Καὶ τοῦτον εἶνε τὸ πλέρωμαν τῆς δουλείας!»
§491.-Καὶ ὁ καβαλλάρης ἐπολογήθην εἰς τοιούτην λογήν: «Ἀφέντη, ἐκατάλαβα τὸ ἐσύντυχες μὲ τὸ στόμαν σου· νὰ ἐθέλησεν ὁ θεὸς νὰ ἦτον καὶ μέσα εἰς τὴν καρδιάν σου ἤτζου ὡς γοιὸν τὸ εἶπαν τὰ χείλη σου! καὶ μακάρι νἆχεν ποίσειν τοῦ πα(σα)νοῦ παραθύριν, νὰ τ᾿ ἀνοῖγαν νὰ ᾿θωροῦσαν τὲς καρδιές τους, ἂν ἔνι ὡς γοιὸν λαλοῦν τὰ χείλη, μας! ὅτι μεγάλη διαφορὰ εἶνε [ἀπὸ τὸ πεῖν ὡς τὸ νὰ ποίσῃ.] Ἀπὸ τὸ λαλεῖς, πῶς εἶσαι νὰ βάλῃς εἰς νομὴν τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα εἰς τὸ ρηγάτον του, δὲν εἶνε κανενεὶς ἁποῦ δὲν τὸ θέλει, χωρὶς ἐσᾶς ὅπου ἐσηκώσετε τὸ κάστρον του καὶ (᾿κω)λοσύρετέ τον ἀππὦδε καὶ ἀπεκεῖ, [ὡς γοιὸν φυλακισμέν(ον),] καὶ κοπιάζετε ᾿μέραν καὶ νύκταν μὲ πολλὲς παραβουλίες καὶ μὲ τίντα σκοπὸ νὰ πάρετε [τὸ κάστρον καὶ τὸ δελοιπὸν] ρηγάτον, ὅπου νὰ μὲν σᾶς ἀξιώσῃ ὁ θεός! Ἀπὸ τὸ θέλετε νὰ ἐκδικήσετε τὸν ρήγα ἀπὸ τοὺς παράβουλούς του καὶ ἄλλα πολλὰ εὔκαιρα λογία, δὲν σᾶς ἐγκίζει, ἀμμὲ λαλεῖτε το νὰ πιστέψῃ ὁ
[272]
ρήγας πῶς τὸ λαλεῖτε μὲ ἀλήθειαν, καὶ ᾿ννοιάζεστε, ὅτι ἀνισῶς καὶ δὲν ξορτώσετε νὰ πάρετε τὸ αὐτὸ νησσὶν παντελῶς, νὰ σηκώσετε ὅσον εἶνε δύναμις, καὶ τὸ ρέστο νὰ γυρέψετε χρέος πολλύν, εἰς τιτοίαν λογὴν ὅπου νὰ τὸ ἔχετε δουλωμένον πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μας, καὶ ἕως τῆ(ς) συντελείας τοῦ αἰῶνος!» Τότε εἶπεν του ὁ ἀμιράλλης: Ἀκανητὸν εἶνε· ἐμεῖς εἴπαμέν σου τὸ ἔμμελεν, καὶ ὡδὰ ὁ καντζιλιέρης μας νὰ σοῦ ποίσῃ τὸν ἀντίλογον νὰ πᾷς.»
§492.-Ὁ καβαλλάρης ἐγύρισεν πρὸς τὸν ρήγα καὶ εἶπεν του: «Τρισφοβερώτατε κραταιὲ ἀφέντη, μηδὲν ἔχῃς ἔννοιαν καμίαν διὰ τὰ λόγιά μας, ὅτι συνήθιν εἶνε εἰς τοὺς μαν(τα)τοφόρους ὅτι πολλὲς φορὲς λαλοῦν λογία, ὅπου φαίνεται τοὺς λᾶς καὶ εἶνε ἀλήθεια, κ᾿ ἐκεῖ ὅπου νὰ ᾿δῇς μεγάλες ταραχές, ἐκεῖ θέλεις ἰδεῖν καὶ ἀγάπην καὶ φιλίαν, ὅτι μετὰ τὴν σκλερίαν ἔρχεται γαλήνη. Καὶ ὅσοι εὑρισκούμεθαν εἰς τὴν Κερυνίαν παρακαλοῦμεν τὸν θεὸν νὰ σοῦ δώσῃ [μακαρίαν] ζωήν, ὅλοι νὰ διαβοῦν, καὶ σοὺ νὰ μείνῃς ὡς καθολικὸς ἀφέντης· ὅτι τὸ νερὸν πάγει, καὶ ὁ ἄμμος μεινίσκει, τουτἔστιν οἱ ξένοι θέλουν πάγειν, καὶ οἱ τοπικοὶ θέλουν, μείνειν. Καὶ λαλῶ σου φανερά, ἄλλον ἔν᾿ τὸ ἐννοιάζουνται τοῦτοι οἱ καλοπίχεροι, καὶ ἄλλον τὸ λαλοῦν· ἀμμὲ ἂν θέλῃς νὰ περιλάβῃς τὸ κάστρον σου τὴν Κερυνίαν, καὶ ἔχῃς τὸ κορμίν σου εἰς τὴν ἐξουσίαν σου, ἔλα μὲ τοὺς καβαλλάριδές σου καὶ θέλεις ἰδεῖν μοναῦτα πῶς νὰ σοῦ τὸ δώσουν· καὶ εἶμαι ὅτοιμος νὰ σὲ πάρω καὶ νὰ σὲ βάλω μέσα.» Ὁ καβαλλάρης ὡς γνωστικὸς ὅπου ἦτον καὶ σοφικὰ ἐδοκίμασεν τὸν ρήγα νὰ ᾖνε εἰς τὴν ἐξουσίαν του, καὶ γονατίζει καὶ λαλεῖ του: «Ἀφέντη, ἔχω ὁρισμὸ νὰ σοῦ πῶ κάτι λόγια κρυφά, καὶ ὅρισε τοὺς Γενουβίσους νὰ πᾶν ἐξωμέρου νὰ σοῦ συντύχω.» Ὅτι οὗλοι οἱ δουλευτάδες τοῦ ρηγὸς ἦτον Γενουβίσοι καὶ δὲν ἀφίναν τὸν ρήγα νὰ συντύχῃ μὲ τινὰν κρυφά. [Τότε ἐβάλαν του φωνήν]: «Ἄμε ᾿ξωμέρου, ὅτι ὧδε δὲν ἔχει ἄπιστους, οὐδὲ παραβουλίες! τὸ θέλεις νὰ
[273]
τοῦ πῇς, πέ το φανερά.» Τῷτε λαλεῖ του: «Ἀφέντη, ἐγροίκησα τοῦ ἀμιράλλη λαλῶντα πῶς ἦλθα νὰ σὲ βάλουν [εἰς νομήν,] κ᾿ ἐγὼ θωρῶ τὸ κατάδικον· ὅτι κουρτέσικα εἶσαι τριγυρισμένος, καὶ τινὰς δὲν ἠμπορεῖ νὰ σοῦ συντύχῃ κρυφά· τώρα ἀγρωνίζω φανερὰ τὸ πεῖν τοῦ ἀμιράλλη ὡς τὰ ἔργατά του.» Εἶπεν του ὁ ἀμιράλης: «Ἀφέντη, φαίνεταί μου ὅτι εἶνε ἀπὸ ἐλλίγην πίστιν.» Καὶ πολλὰ μωροὶ εἶνε ὅπου (πι)στεύγουν εἰς τὰ λογία σας, καὶ ἁποῦ ν᾿ ἀποθαρήσῃ εἰς τὰ ταξίματά σας! Κακὰ καὶ ἄπιστα κρατεῖτε τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα εἰς τὸ χέριν σας φυλακισμένον, καὶ ὁ θεὸς ὁ ἐπουράνιος θέλει ποίσειν κρίσιν ἀπάνω σας!» Ἐγύρισεν ὁ ἀμιράλλης καὶ εἶπεν του:» «Φαίνεται καλὰ πῶς εἶσαι ἕνας οὐδετιποτένος, καὶ ἂν δὲν ἦτον ὅτι εἶσαι ὀμπρὸς τοῦ ρηγός, [ἐκόβγαν] τὴν κεφαλήν σου!» Καὶ ὁ καβαλλάρης εἶπεν του: «Δὲν εἶνε θαυμαστὸν [ἂν κόψουν] τὴν κεφαλήν μου· χειρόττερα ἐμπορεῖς νὰ ποίσῃς· ἀμμὲ ἀθυμίζω σε πόσον κακὸν θέλει-ν γινεῖν εἰς τοὺς Γενουβίσους ὅπου εἶνε εἰς τὴν Κερυνίαν, ἐκείνους ὅπου κρατοῦν ἀμάχιν διὰ λλόγου μου.» [Τότε εἶπεν του ὁ ρήγας:] «Ἀκανετόν, κὺρ ἀμιράλλη· ξεύρεις πολλὰ καὶ οἱ μαντατοφόροι λαλοῦν πολλά, καὶ περίτου [παρὰ τοῦτα.»]
§493.-Τότε ἕρισεν τὸν καντζιλιέρην καὶ ἔγραψεν τοὺς ἀντιλόγους καὶ ἐδῶκαν τους τοῦ καβαλλάρη νὰ τοὺς δώσουν τοῦ κοντοσταύλη· καὶ λαλεῖ του: «Πὲ τοῦ κοντοσταύλη ναὐκαιρέσῃ τὸ κάστρον τοῦ ρηγός, καὶ θέλει ποίσειν φρόνιμα, διὰ νὰ ἔλθῃ ὁ ρήγας μὲ τοὺς φίλους του νὰ ἐμπῇ μέσα· εἰ δὲ κἂν οὔ, ὁ ρήγας μὲ τὴν βουλήν του θέλει ἀρματώσειν καὶ θέλει-ν τὴν πολεμίσειν εἰς τιτοίαν λογὴν ὅπου θέλει-ν τὴν πάρειν χωρὶς κώλυσιν, καὶ τότες θέλει δώσειν πασανοῦ τὸ πλέρωμαν, ὅπου εἶνε μέσα, ὡς γοιὸν τοὺς πρέπει.» Ὁ καβαλλάρης εἶπεν του: «Ἀφέντη, οἱ λᾶς φοβοῦνται ἀποὺ ἀνθρώπους ὅπου δὲν εἴδασιν, εἰ δὲ λᾶς ὅπου εἶδαν καὶ ᾿δοκιμάσαμεν μηδὲν τοὺς φοβερίζουν, καὶ
[274]
δὲ᾿ ᾿νε χρῆσι· διὰ τοῦτον ἐννοιάστου νὰ εὐκαιρέσετε τὸν τόπον καὶ νὰ πᾶτε τὴν δουλειάν σας, εἰ δὲ κἂν οὔ, θέλετε τὸ μετανώσειν!»
§494.-Τότε ἐδῶκαν ὁρισμόν τοῦ μαντατοφόρου καὶ ἐξέβην, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κερυνίαν καὶ ἐνέβην ἔσσω τῇ βʹ μαρτίου ατοδʹ Χριστοῦ, καὶ ἐξηγήθην καταληπτῶς πᾶσα πρᾶμαν τοῦ κοντοσταύλη.
§495.-Καὶ τὴν πέφτην τῇ γʹ μαρτίου ατοδʹ Χριστοῦ ἐπεσώθησαν τὰ κάτεργα τοὺς Γενουβίσους εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἀρμάδα τῆς γῆς εἰς τὴν συντροφίαν τῶν κατέργων· καὶ ἐποῖκαν πόλεμον μέγαν καὶ φοβερόν, καὶ ἀποὺ τὴν γῆν ἐβάλαν σκάλες, καὶ ἀπὸ τὸ κάστρον οἱ λᾶς ἐτζακκίζαν τες μὲ τὲς πέτρες, καὶ ἐλαβῶσαν καὶ πολλούς. Καὶ ἐξέβην καὶ ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν μὲ φουσάτον ὁ σὶρ Τουμᾶς Ταγκὰν ὁ Γενουβίσος, καὶ ἐνέβην εἰς τοὺς τοίχους τῆς Κερυνίας, καὶ ἀπουπάνω ἐλαβῶσαν τον μίαν βερετουνίαν εἰς τὸ πρόσωπον ἀπὲ τὸ χέριν τοῦ Νικόλ(α) Μαχαιρᾶ, καὶ ἄλλην εἰς τὸ στῆθος ὑπὸ χειρὸς τοῦ κοντοσταύλη· καὶ μοναῦτα ἐστράφην εἰς τὴν κατούναν του, καὶ ἐγιατρεῦσαν τον καὶ ᾿γίανεν. Καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἐλαβώθησαν, καὶ ἐποθάναν πολλοί. Καὶ ἀπὸ τῆς θαλάσσου ἦρτεν κοντὰ ἕναν κάτεργον καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἄλυσον τοῦ λιμιόνος καὶ ἐσήκωσέν την καὶ ἐκόψεν την μὲ τὸ κοπίδιν καὶ ἀπουπάνω ἐσύραν βερετουνία καὶ πέτρες, καὶ ἦτον σκεπασμένον καὶ οὐδὲν τοὺς ἐβλάψαν· καὶ ἔρχουντα ν᾿ ἀπεζεύσουν καὶ δὲν τοὺς ἀφίνναν νὰ μποῦν ἀπάνω. Καὶ τὸ ἕναν κάτεργον ἐπῆγεν πρὸς τὴν Κάβαν, καὶ ἀπεζεῦσαν τοὺς λαβωμένους καὶ ἐφέραν τους εἰς τὴν κατούναν τους, καὶ ἐγιατρεῦσαν τους, τουτἔστιν εἰς τὸ σιρέντζιν· καὶ ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ καπετάνου. Καὶ ἀπουπάνω εἶπαν τοῦ κατέργου ὁποὔκοβγεν τὴν ἄλυσον: «Μηδὲν τὴν κόψετε, καὶ μεῖς νὰ τὴν χαλάσωμεν!» Καὶ εἶπαν τους: «Θέλετε τὴν χαλάσειν νὰ ἐμποῦμεν, εἰς τὸ ἔβγα θέλετε τὴν κορδώσειν! καὶ διὰ τοῦτο νὰ τὴν
[275]
κόψωμεν.» Καὶ κόβγοντά την ἐπῆγεν ἐξωμέρου, καὶ ὥρισεν ὁ κοντοσταύλης καὶ ἔσασάν την ὡς γοιὸν ἦτον.
§496.-Καὶ μοναῦτα ἀρχέψαν εἰς τὸν πόλεμον. Καὶ ἀπὲ τὴν γῆν ἐφέραν ἕναν μάγγανον ὀνόματι Τριόα, ἤγουν σκρόφα, καὶ ἦτον τρίπατον, καὶ ἄλλα γʹ μάγκανα, καὶ ἐπολεμίσαν πολλὰ δυνατά. Τὸ πρῶτον μάνγκανον ἦτον ἕναν ξυλόκαστρον καὶ ἦτον τρίπατον μὲ γʹ περδεσκίες, ἡ μία ἀπάνω τῆς ἄλλης, καὶ μέσα εἶχεν ἕναν πετροκόπον καὶ μὲ τὰ ἀργαλεῖα του, διὰ νὰ τρυπήσουν τὸν τοῖχον τοῦ κάστρου, καὶ εἰς τὴν ἄλλην εἶχεν πολλοὺς τζακρατόρους καὶ ἐσύραν βερετουνία ἀποὺ τὴν μίαν μερίαν νὰ σκολίζουν τοὺς λᾶς· ἦτον τόσα ψηλὰ καὶ ἦτον ὡς τὰ κρινέλλια τοῦ ξωκάστρου, καὶ [ἀπὲ τὸ ψῆλος τὸ εἶχεν] ἀποσκεπάζαν τοὺς λᾶς τοῦ κάστρου, τὸ τίντα ᾿πολομοῦσαν· καὶ ἐκράζαν τὸ κάστρον τοῦτον Κάττα· καὶ τὸ ἄλλον Φαλκόνιν, καὶ ἦτον ἕναν καστέλλιν ξυλένον γεμάτον ἀνθρώπους καὶ σκάλες νὰ ἐμποῦν ἀπάνω εἰς τοὺς τοίχους τῆς χώρας. Καὶ τὸ τρίτον ἦτον ἕναν κλουβὶν καθημένον ἀπάνω είς μίαν κορφὴν μίας νευρίας, καὶ ἦτον γεμάτον ἀνθρώπους τζακρατόρους, καὶ ἐπολεμίζαν πολλὰ δυνατὰ τὸ αὐτὸν κάστρον τῆς Κερυνίας. Τότε ὁ κοντοσταύλης ὡς ξευράμενος τοῦ πολέμου ἔβαλεν ἀππέσσω Ϛʹ ἀνθρώπους Βουργάρους καὶ ἐπῆραν λαμπρὸν μετά τους καὶ ἐκάψαν τὰ βʹ μάγγανα, τὸ Φαλκόνιν καὶ τὸ κλουβίν, καὶ τὴν Σκρόφαν ἐρίψαν την εἰς τὴν γῆν, καὶ ἀπουπάνω μὲ (πέ)τρες ἐτζακκίσαν την τελεῖα.
§497.-Καὶ ἐνύκτωσεν, καὶ ἐξέβησαν ἀπὸ τὸ κάστρον, καὶ ἐκλέξαν τὰ καρφία καὶ ἐβάλαν τα εἰς τὴν Κερυνίαν. Τότε ἕρισεν ὁ κοντοσταύλης καὶ ἐπῆραν σανιδία καὶ ἐκαρφῶσαν τα μὲ τὰ καρφία καὶ ἐχῶσαν τα εἰς τὸν ἄμμον, τὲς κεφαλάδες κάτω καὶ τὲς μοῦττες ἀπάνω· καὶ τοῦτον ἐποῖκαν το, ὅτι οἱ Γενουβίσοι ἐπῆγα ν᾿ ἀναπαυτοῦν ὀλίγην ὥρ(αν). Καὶ πισαυρίου ἦλθαν πολλοὶ Γενουβίσοι τρεχάτοι καὶ ἐνέβησαν εἰς τὸ
[276]
χαντάκιν καὶ ἐπολεμίζαν διὰ νὰ συνπιάσουν τὰ καρφία τῶν μαγγάνων, καὶ ᾿θαροῦσα νὰ τὰ εὕρουν· καὶ ἅνταν ἐκοντεῦσαν ἐκεῖ, ἀπουπάνω δὲν τοὺς ἐδεῖξαν φανόν, διὰ νὰ τοὺς ἀφήσου ν᾿ ἀποτορμήσουν· καὶ ἅνταν ἀπεσῶσαν ἐκεῖ, ἐκαρφώθησαν ὅλοι τὰ ποδία τους, καὶ ἀπὸ τὸν πόνον οὐδὲν ἠμποροῦσα νὰ σταθοῦν, ἀμμὲ ᾿ππέσαν ἀπούκουππα, καὶ ἀπάνω ἐσύραν πέτρες καὶ βερετουνία καὶ ᾿σκοτῶσαν τους.
§498.-Ἀμμὲ ἀπὸ τῆς θαλάσσου ἐκαταστῆσαν ἕναν μάγγανον ἀπάνω τῶν δύο κατέργων εἰς τούτην τὴν λογήν· ἐβάλαν τὴν πλώρην τοῦ ᾿νοῦ κατέργου μὲ τὴν πλώρην τοῦ ἄλλου καὶ ἐδῆσαν τα ἀντάμα, καὶ ἀπάνω εἰς τὰ δύο καταρίτια τῶν δύο κατέργων ἐβάλαν ἕναν κάτεργον σταυροειδές, καὶ μέσα εἰς τὸ αὐτὸν κάτεργον ἐβάλαν μίαν νευρίαν ὄρτου, καὶ ἀπάνω εἰς τὴν κορυφὴν τῆς νευρίας ἐβάλαν μίαν περδέσκα γεμάτην τζακρατόρους, καὶ ἐπολεμίζαν πολλὰ δυνατά· καὶ ἦτον ψηλόττερη παρὰ τοὺς τοίχους τῆς Κερυνίας τρεῖς κάννες· καὶ τόσον ἐπολεμίζαν τοὺς Κερυνιῶτες, ὅτι κανένας δὲν ἐτόρμα νὰ ἐβγῇ ἀππέσσω του ἁποῦ δὲν τὸν ἐλαβῶνναν. Καὶ ὁ κοντοσταύλης ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν ἕναν τοῖχον ξυλένον, ψηλὸς κάννες Ϛʹ, καὶ ἐβάλαν τον κατὰ πρόσωπα τῆς περδέσκας ὡς γοιὸν μίαν παρπακάναν, καὶ ἐκλείστην τὸ δεῖν τους, καὶ δὲν ἐθωροῦσαν ποῦ νὰ ρίψουν τὰ βερετουνία· καὶ μὲ τοῦτον τὸν μόδον δὲν ἠμπορῆσα νὰ ποίσουν κακὸν τοὺς Κερυνιῶτες. Ὁμοίως ὁ κοντοσταύλης ἐποῖκεν γʹ καπουτζεττία, καὶ τὸ ἕναν ἔσυρνεν ἀπάνω τῆ(ς) Σκρόφας, καὶ ἐκράξαν το Χοιρίδιν· καὶ [τὸν κόρπον ὅπου ἔδωκεν] ἐτζάκκισεν τὴν Τρόαν, καὶ πλέον δὲν ἠμπορῆσα νὰ τὴν κορδώσουν, ὅτι ἐτζακκίστην ὁ τροχός της. Τὸ δεύτερον ἐριβγεν εἰς τὴν θάλασσαν ἀπάνω τοῦ κατέργου κοντὰ εἰς τὴν ἄλυσον, καὶ τὸ γʹ ἔριβγεν εἰς τὴν γῆν ἀπάνω τοὺς πολεμάρχους. Καὶ θέλετε νὰ ᾿δῆτε τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ! κατε- βαίννει ἕνας κόρπος ἀπὸ τὸ τριπουτζέττιν καὶ ἐμπαίνει τῆς
[277]
περδέσκας τῶν κατέργων καὶ παίρνει την καὶ ρίβγει την εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἐφύγαν ἀπὸ τὸν λιμιόναν μακελλεμένοι καὶ ἀντροπιασμένοι οἱ Γενουβίσοι.
§499.-Ἀπὸ τὴν κατούναν ἐμηνῦσαν εἰς τὴν Κερυνίαν νὰ ἐβγοῦ νὰ πολεμίσουν χέριν καὶ χέριν, ἢ ἂν ἔχουν κανέναν γενήσιμον νὰ βγῇ νὰ πολεμίσῃ μετά τους, καὶ ἐλαλοῦσαν: «Ἄλλον εὐγενικὸν δὲν ἔχει παρὰ τὸν κοντοσταύλην!» Τότε τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ ἐξητίμασέν τους πολλά, λαλῶντα: «Ψέμα λαλεῖτε, λᾶς τῆς μέσης, λύκοι ψαροπούλιδες! ἀμμ᾿ ἔχομεν καβαλλάριδες εὐγενικούς, λιζίους καὶ πουρζέζιδες, πολλὰ καλὰ ἀναγιωμένους. Ἐσεῖς ναῦτες κατεργάριδες, πῶς τορμᾶτε νὰ κακολογᾶτε τοὺς καλὰ ἀναγιωμένους τῆς Κύπρου; Ἀμμέ, ἂν ἔχετε ὄρεξι νὰ παρδιαβάσετε, ἐμπήξετε χαμαὶ εἰς τὴν γῆν αʹ κοντάριν, καὶ νὰ ᾖνε σημάδιν τῆς δικαιοσύνης, καὶ ἀπάνω τοῦ κονταρίου ἂς ἔχῃ φλάμπουρον, καὶ τότε νὰ ἐβγοῦμε νὰ παρδιαβάσωμεν.» Ὁ κοντοσταύλης ἔβγαλεν αʹ παιδὶν ὅπου ἦτον βαχλιώτης του, ὀνόματι Πολὴὺ Μαχαιρᾶ, καὶ ἀρμάτωσέν τον τ᾿ ἄρματά του, καὶ ἔβγαλέν τον ἔξω μὲ τὸ ἄλογόν του νὰ στέκῃ εἰς τὸν κάμπον διὰ θαρούμενος καὶ μὲ καλὴν συντροφίαν, καὶ ἐπέψαν καπετάνον τὸν σὶρ Τζάρλο Χαρμπουτζιὲρ καβαλλάρην κυπριώτην νὰ πολεμίσουν μὲ τοὺς Γενουβίσους. Οἱ Γενουβίσοι ἐβάλαν τὸ κοντάριν καὶ τὸ φλάμπουρον διὰ νὰ πολεμίσουν, ἀμμὲ δὲν ἐθελῆσα νὰ πολεμίσουν.
§500.-[Ἀμμὲ ᾿μήνυσεν] τοῦ κοντοσταύλη νὰ πέψῃ εἰς ἀμάχιν τουτἔστιν σιγουρτάν, γιὰ νὰ πέψουν μαν(τα)τοφόρους. Τότες ἐπέψαν τοὺς λᾶς εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἔπεψεν τὸν σὶρ Νικὸλ τε Μπελὴν καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν τε Πλεσίε καὶ τὸν σὶρ Ἀρνὰτ τε Μιμὰρς τὸ νέον, καβαλλάρην Κύπρου, καὶ μὲ φʹ ἀνθρώπους ἀπάνω εἰς τ᾿ ἄλογα ἀρματω- μένοι καὶ ἀπεζούς, εἰς τὸ θάρος τῆς παντιέρας. Καὶ ὅταν ἦλθαν εἰς τὴν κατούναν, τὸ λεγόμενον σιέζιν, οἱ καπετάνοι τοὺς Γενουβίσους
[278]
ἐπεριλάβαν τους πολλὰ τιμημένα· ἐκρατῆσαν τους, καὶ ἐπέψαν μαντατοφόρους τὸν σὶρ Δανιὲλ Γατανίαν Γενουβίσον, καὶ τὸν σὶρ Τζὰκ τε Σὰν Μικέλ, καὶ τὸν σὶρ Ἀρφοὺς Φαράτ, ἀνθρῶποι τοῦ ρηγός, καὶ ἕτεροι εἰς τὴν συντροφίαν τους. Καὶ ἐμπάσαν τους ἔμπροσθεν τοῦ κοντοσταύλη, καὶ ἐδέκτην τους πολλὰ τιμημένα, καὶ ἐδῶκεν τους πλατεῖα νὰ φᾶν καὶ νὰ πίουν, νὰ μὲν παντέχουν ὅτι εἶνε στενοκοπημένοι, καὶ ὁ θεὸς οἶδεν ἴντα στενοχωρίαν τὴν εἶχαν!
§501.Καὶ ὅταν ἐθέλα νὰ ποῦν τὴν μαντατοφορίαν τους, εἶπαν την εἰς τιτοίαν λογήν: «Ἀφέντη, ἐσοὺ εἶσαι δυνατὸς παρὰ τὸν ρήγα καὶ περίτου ξεύρεις τὸ καλὸν τοῦ τόπου· ἔθελεν εἶσταιν καλὰ φτιασμένον νὰ δώσῃς τὸ κάστρον τοῦ ἀφέντη του, καὶ τότε νὰ μᾶς συβουλέψῃς τὸν ρήγαν νὰ μᾶς ἀποβγάλῃ· καὶ πολομῶντα τοῦτον, ὁ ἀμιράλλης θέλει σοῦ ἔχειν μεγάλην χάριτα.» Τότε εἶπεν ὁ κοντοσταύλης τοὺς μαντατοφόρους: «Ἄρχοντες, πολλὰ θαυμάζομαι εἰς αὑτόν σας, ὅταν ἐννοιάζεστε ὅτι ἐγὼ κρατῶ τὴνὺΚερυνίαν διὰ λλόγου μου· δὲ θέλ᾿ εἶσταιν τινὰς ἀπότορμος τοῦτον νὰ τολμήσῃ νὰ τὸ πῇ, ὅτι ἔχει ἄλλον ἀφέντην παρὰ τὸν ἀφέντην μου τὸν ρὲ Πιέρ, ὅπου ὁ θεὸς νὰ τοῦ δώσῃ ζωήν.» Τότε ὅλοι ἀντάμα ἐβάλαν φωνήν: «Ζῇ ὁ ρὲ Πιέρ!» γʹ φορές· «Ἀμμ᾿ ἐγώ θωρῶ πῶς ἐκονπώσετε τὸν ρήγα καὶ ἔχετέ τον φυλακισμένον, καὶ τὸν ἀδελφόν μου τὸν πρίντζην ἐβάλετέ του σίδερα καὶ ἔχετέ τον φυλακισμένον, ὁμοίως καὶ οὕλους τοὺς λοιποὺς καβαλλάριδες· δὲν σᾶς ἀποθαρῆσαν; Ἀπὸ τὸ μὲ συμβουλεύγετε νὰ δώσω τὴν βουλήν μου τοῦ ρηγὸς καὶ νὰ σᾶς πλερώσῃ· τίς μὲ κατέστησεν ἄρχονταν καὶ δικαστὴν ἀπάνω τοῦ ἀφέντη μου; Ἀκομὴ γροικῶ ὅτι ἡ Ἀμόχουστος καὶ ἡ Λευκωσία εἶνε εἰς τὰς χεῖρας σας, καὶ ὁ ρήγας δὲν μετέχει τίποτες· πῶς νὰ τοῦ μηνύσω νὰ σᾶς πλερώσῃ;»
§502.-Οἱ μαντατοφόροι διὰ νὰ ξετάσουν καλὰ
[279]
τὸν [τόπον,] ἐποῖκαν Ϛʹ ἡμέρες νὰ σάζουνται καὶ νὰ ξηλώννουνται, καὶ πάντα ἐπλημελοῦσαν νὰ σηκώσουν ἀκ τὸ χέριν του τὴν Κερυνίαν· καὶ θωρῶντα πῶς δὲν ἐμποροῦσα νὰ ποίσουν τὸ θέλημάν τους, ἐποχαιρετῆσαν καὶ ἐστράφησαν εἰς τὴν κατούναν τους· καὶ οἱ καβαλλάριδες ἦλθαν εἰς τὴν Κερυνίαν, τοὺς ἐκρατοῦσαν οἱ Γενουβίσοι διὰ τοὺς μαντατοφόρους τους. Καὶ ὅτοιμα ἐπέψαν τοὺς μαντατοφόρους εἰς τὸν ἀμιράλλην, ὅνταν εἶδεν καὶ δὲν ἠμπορεῖ νὰ ποίσῃ τὸ θέλημάν του· οἱ ποῖοι ἐξηγήθησάν του ὅ,τι ἐγροίκησαν· καὶ ἀνγκρίστην ὁ ἀμιράλλης πάλιν εἰς τὴν κατούναν, ἐκεῖ ὅπου ἦσαν οἱ καθεζόμενοι.
§503.-Θεωρῶντα οἱ Γενουβίσοι ὅτι δὲν ἐβγατίζουν οὐδὲ μὲ τὰ μάνγκανά τους, οὐδὲ μὲ τοὺς πολέμους τους, οὐδὲ μὲ τὰ λόγ(ι)α τους, ἀφῆκαν τὸν τόπον καὶ μὲ μεγάλην ἀνάγγην ἐπῆγαν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ μὲ τοὺς Βουργάρους ἐμήνυσάν το τοῦ ρηγὸς καὶ τοῦ ἀμιράλλη εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Ὁ ρήγας ἦτον πολλὰ πικραμμένος· τότε εἶπεν του ὁ ἀμιράλλης: «Πέψε νὰ ἔλθῃ ἡ μητέρα σου καὶ οἱ καβαλλάριδές σου νὰ ᾿δοῦμεν ἀππόθε νἄχωμεν τὸ πλέρωμάν μας, καὶ θέλομε νὰ πᾶμεν ἔσσω μας.»
§504.-Γροικῶντα οἱ Βουργάροι ὅπου ἦτον ἔξω τῆς Λευκωσίας τὸ πῶς ἐπῆγαν ὅλοι οἱ περίτου Γενουβίσοι εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἁποῦ᾿μεῖναν ἦτον ὀλίγοι-ν, ἐννοιάστησα νὰ τὴν δράξουν· καὶ μανθάνοντα πῶς εἰς ἐκείνους ὅπου ᾿μείνασιν εἶχαν οί Γενουβίσοι δύο ἀδελφοὺς εἰς τὸ μηνιόν τους ἀντρειωμένους, ὁ ἕνας ἦτον ὁ κούντη τ᾿ Ὀρπήν, καὶ ὁ Φραντ(ζ)έσκος ὁ ἀδελφός του, ἐμήνυσαν τῆς ρήγαινας νὰ πέψῃ νὰ τοὺς παραβγάλῃ νὰ ἔλθουν, καὶ ἀποκεῖ νὰ δράξουν τὴν χώραν. Ἡ ρήγαινα εἶπεν: «Τίς ἔνι ἀπότορμος ἀπὸ τοὺς δουλευτάδες μου νὰ πάρῃ χαρτὶν εἰς τὸν πνευματικόν μου εἰς τὴν Λευκωσίαν;» Μοναῦτα εἶπεν της ὁ Δημήτρης Τανιὲλ ὁ μικρὸς γραμματικός: «Κυρά
[280]
μου, ἐγὼ νὰ τὸ πᾴρω.»
§505.-Καὶ ἐννοιάστησαν πῶς νὰ τὸ πάρη, καὶ εἶπεν του, ὡς γοιὸν τὸ θέλομεν ξηγηθεῖν ὧδε, καὶ ἄρεσέν τους· καὶ ᾿γράψαν του τὰ χαρτία καὶ ἔδωκέν του τα, καὶ ἔφερέν τα. Καὶ ἦρτεν εἰς τὸν Ἀράν· κ᾿ ἐκεῖ ἦτον ἕνας του τατᾶς ὁποῦ τὸν ἐβάπτισεν, ὁ ποῖος εἶχεν ἕναν σκλάβον βοσκὸν εἰς τιτοίαν ἑλικίαν ὡς γοιὸν τὸν Δημήτρην, καὶ ἔπαιρνεν κάθα πωρνὸν ἕναν λαγήνιν γάλαν εἰς τὸν νῶμον του εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ ποῦλεν το. Τότε εἶπεν τοῦ τατᾶ: «Ἀφέντη, ἐγὼ θέλω νὰ πάγω νὰ ᾿δῶ τοὺς λᾶς μου καὶ φοβοῦμαι μηδὲν ἀγνωριστῶ· τὸ λοιπονὶν δός μου τὰ ροῦχα τοῦ κοπέλλου σου καὶ τὸ γάλαν νὰ πάγω, νὰ τοὺς ἰδῶ καὶ νὰ στραφῶ.» Ὁ ποῖος εἶπεν του: «Ἔπαρε τὸ θέλεις καὶ ἄγωμε εἰς τὸ καλόν, ἀμμὲ βλέπε διὰ τὸν θεὸν μηδὲν σὲ ἀποσκεπάσουν.» Τότε ὁ Δημήτρης ἐγδύθην καὶ ᾿φόρησεν τὰ ροῦχα τοῦ βοσκοῦ, καὶ γεμώννει καὶ τὸ λαγηνόπουλλον γάλαν, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν χώραν καὶ ᾿πῆγεν εἰς τὸν Σὰντ Ἀγουστὴν καὶ ἔδωκεν τὸ χαρτὶν τοῦ πνευματικοῦ της. Τὸ νὰ τὸν ἰδῇ ὁ πνευματικὸς ἐτρόμαξεν· ἀλήθεια ὅτι ὁ Δημήτρης ἦτον ἀσχημόττερος τοῦ βοσκαριδίου. [Τότε ἐσύντυχεν, καὶ ᾿κατάστησεν τὸν κούντη τ᾿ Οὐρπὶ καὶ τὸν ἀδελφόν του,] καὶ ἐξέβησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερυνίαν μὲ τὸν κὺρ Δημήτρην, καὶ παλαιὸν σκιάδιν εἰς τὴν κεφαλήν του. Καὶ ἅνταν ἐπεσῶσαν εἰς τὸν Ἀράν, καὶ ἔβγαλεν τὰ παλιόρουχα καὶ τὸ λαγήνιν εὔκαιρον, ὅτι τὸ γάλαν ἔδωκέν το τοὺς καλογήρους· τότε ᾿φόρησεν τὰ ροῦχα του καὶ ἔφαγεν, καὶ ᾿καβαλλίκεψεν τὸ ἄλογόν του καὶ ᾿πῆγεν εἰς τὴν Κερυνίαν.
§506.-Θεωρῶντα τους ἡ ρήγαινα πολλὰ ἐχάρην, καὶ καὶ ἐπιντῶσαν του τὸ μηνίον του ἄλλα ὀνομίσματα ρʹ τὸν χρόνον, καὶ ἐπεριλάβαν τὸν κούντην καὶ τὸν ἀδελφόν του μὲ μεγάλην τιμήν. Τότε εἶπεν τους [ν᾿ ἀππηδήσουν τῆς Λευκωσίας, καὶ εἶπαν της: «Εἰς τοὺς ὁρισμού(ς) σου,] μόνον ἔχε ὀλλίγην ἀπομονήν.» Καὶ
[281]
ἅνταν ἐγυρέψαν οἱ Γενουβίσοι τὸν κούντην καὶ δὲν τὸν ηὗραν, ἐθαυμάστησαν πῶς ἐξέβησαν ἀποὺ τὴν χώραν, καὶ τίς τοὺς ἔφερεν μαντάτον, καὶ τίς τοὺς ἐπῆρεν εἰς τὴν Κερυνίαν. Τότε εἶπαν τῆς ρήγαινας: «Κυρά μου, χρηζούμεθαν ἄλογα διὰ νὰ πᾶμε ν᾿ αππηδήσωμεν τῆς Λευκωσίας.»
§507.-Θεωρῶντα ὁ ἀμιράλλης ὅτι ἔγραφεν χαρτία ἀπὸ τὴν μεριὰν τοῦ ρηγὸς νὰ ἔλθου νὰ βάλουν βουλὴ [νὰ τοὺς ἀποβγάλουν,] καὶ δὲν τοὺς ἀποθαροῦσα νὰ πᾶν εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἔφερεν τὸν ρήγα καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Γροικῶντα ἡ ρήγαινα πῶς ὁ υἱός της ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ὁ κούντης ἐζήταν ἄλογα, ἔκραξεν τὸν Δημήτρην καὶ εἶπεν του: «Υἱέ μου, χρῆσι εἶνε νὰ πάρῃς χαρτὶν καὶ νὰ πάγῃς νὰ φέρῃς ἄλογα.» Ἐκεῖνος εἶπεν της: «Εἰς τὸ ὁρισμόν σου.» [Καὶ κατὰ τὸ πρῶτον, πάλε μὲ τὸ γάλαν εἰς τοὺς καλογήρους καὶ τὸ χαρτίν, ἐνέβην καὶ ἔδωκεν τὸ γάλαν καὶ τὸ χαρτὶν τοῦ ξηγορευτῆ της· ἐκεῖνος ἐπῆγεν καὶ εἶπεν το τοῦ ρηγός.
§508.-Καὶ μοναῦτα] ἔκραξεν ἕναν Καταλάνον ὀνόματι Πρεμερά, ὁ ποῖος ἦτον ᾿κουβερνίαζεν τ᾿ ἄλογα τοῦ ρηγός, καὶ εἶπεν του: «Ὡς γοιὸν [πᾷς τὸ πωρνόν εἰς τὲς πηγές,] θέλει ἔρτειν ἕναν κοπέλλιν βοσκαρίδιν νὰ σοῦ ζητήσῃ ἄλογα, καὶ δός του ὅσα θέλει.» Καὶ πισαυρίου ἐβγάλαν τ᾿ ἄλογα ἔξω, καὶ ἐμετρῆσαν τα οἱ Γενουβίσοι ὅπου ᾿βλέπαν τὴν πόρταν· καὶ πηγαίνοντα τὸ κοπέλλιν καὶ ἔδειξέν του (τὸ) σημάδιν του Πρεμερά, ἀφῆκεν τον καὶ ᾿πῆρεν ἄλογα ιγʹ· καὶ ἔδωκάν τα τοὺς ἀνθρώπους ὁποῦ ἔφερεν ὁ Δημήτρης μετά του, καὶ ἐπῆραν τα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν· ὁ δὲ Δημήτρης ἐστράφην εἰς τὴν Λευκωσίαν διὰ νὰ πάρῃ τὸν ἀντίλογον τῶν χαρτίων ἀπέ τὸν ξηγορευτήν. Καὶ ἐμπαίννοντα τ᾿ ἄλογα εἰς τὴν πόρταν, μετροῦν τα οἱ Γενουβίσοι καὶ εὑρίσκουν τα παρκάτω ιγʹ· πολομοῦν το νῶσιν τοῦ ἀμιράλλη, καὶ ὁ ἀμιράλλης ἐρώτησεν τὸν Πρεμιράν, καὶ εἶπεν: [«Ἑρίσαν με καὶ ἦλθεν ἕναν
[282]
χωργιατοπούλλιν καὶ ᾿πήρεν ἄλογα ιγʹ.»] Μοναῦτα ἕρισεν ὁ ἀμιράλλης καὶ ἐφουρκίσαν τὸν Πριμεράν. Καὶ ἐγυρέψαν τὸ χωργιατόπουλλον. Μανθάννοντα ὁ ξηγορευτὴς τὰ μαντάτα, εἶπεν τοῦ Δημήτρη: «Διὰ τὸν θεὸν διασώθου, μηδέν μᾶς χάσουν οὕλους, καὶ βλέπε, ὅτι ε(ἰ)ς τὴν πόρταν ἔχει μεγάλην βλέπισην διὰ λλόγου σου.» [Τὸ παιδὶν] ἐσηκώθην τὴν αὐγὴν καὶ ἦλθεν εἰς τοῦ Πιαλέκι, κ᾿ ἐκεῖ εἶχεν τρύπαν [μὲ μίαν χολέτραν ξυλένην καὶ ᾿πήγαιννεν τὸ νερὸν ᾿ς τὸν Τράχανον, καὶ ᾿διάβην ἀπουμέσα καὶ ᾿ποντίστην μὲ τὰ βόρβορα,] καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν Ἀρὰν καὶ ἐγδύθην καὶ [ἐπλύνναν τον,] καὶ ἐκαβαλλίκεψεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κερυνίαν. Καὶ ἦλθαν οἱ Γενουβίσοι, καὶ ἐγυρέψαν, καὶ [ηὗραν τὸν τόπον καὶ τὴν συρματίαν εἰς τὴν χολέτραν] καὶ ἐνῶσαν πῶς ἐξέβην ἀπ᾿ ἐκεῖ τὸ χωργιατόπουλλον· καὶ ἔβαλεν βʹ βέργιες σίδερον εἰς τὲς τρύπες εἰς τὸν τοῖχον. Θωρῶντα τὸν Δημήτρην, ἐχάρην πολλὰ ἡ ρήγαινα καὶ πάλιν ἐπίντωσεν τὸ μηνιόν του ἕτερα ὀνομίσματα ρʹ τὸν χρόνον· καὶ πλεῖον δὲν ἐτόρμησε νὰ πάρῃ χαρτία.
§509.-Ὁ πρίντζης εὑρίσκετον εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον καλὰ συντροφιασμένος μὲ τοὺς σκλάβους, τοὺς Βουργάρους, Ρωμανίτες, καὶ Τατάρους, καὶ πουρζέζιδες· ἔπεμπεν καὶ ἀνάγκαζεν τὴν ρήγαιναν ν᾿ ἀναγγάσῃ τὸν κούντη τ᾿ Οὐρπὴὺ νὰ πάγῃ νὰ πάρῃ τὴν Λευκωσίαν. Ὁ κούντης ἐλάλεν το τοῦ ἀδελφοῦ του, καὶ οἱ ἀνθρῶποι ἦτον ἀπεζοὶ καὶ ἐλαλοῦσαν: «Πῶς νὰ πᾶμεν μὲ τόσα ἄλογα εἰς τόσους μεγάλους φόβους, [νὰ δώσουν καὶ νὰ φύγουν, ἂν ἔνι χρεία; ἀμμὲ νὰ μποῦν καὶ νὰ τοὺς] κατακόψουν, εἶνε ζημία καὶ κρῖμαν!» Ἐμήνυσέν το ἡ ρήγαινα τοῦ πρίντζη, καὶ ὁ πρίντζης ἐμήνυσέν της: «Ὁ κούντης οὐδὲν θέλει, ἀμμὲ καλὰ ἐμπορεῖ νὰ τὸ ποίση.» «Ἂν θενὰ μποῦν ἀποὺ τὴν τρύπαν, τ᾿ ἄλογα ἀπόθε νὰ τὰ μπάσωμεν;» Ἡ ρήγαινα [ἀνάγγασεν] τὸν κούντην καὶ τὸν ἀδελφόν του οἱ ποῖγοι εἶπαν [τους :] «Διὰ παραβουλίαν μᾶς ἐφέρετε νὰ χάσωμεν τὰ κορμιά μας!» Ὅμως ὁ
[283]
Φραντζέσκος εἶπεν: «Εἰς τὸ ὄνομαν τοῦ θεοῦ, ἐπειδή [καὶ δὲν μᾶς γροικοῦσιν, ἂς πᾶμεν.»] Καὶ πάντα ὁ πρίντζης ἐζήλευγεν καὶ ἐφοβᾶτον τὴν ρήγαινα καὶ τὸν κοντοσταύλην, ὅτι ἐθῶρεν τὰς πρᾶξες τους πῶς πηγαίννουν παραμπρός, καὶ ἔπλησσεν καὶ ἔθελε νὰ ποίσῃ τρόπον νὰ παρκατεβῇ ἡ συντροφιά τους.
§510.-Τότες ἐξέβην ὁ κούντη τ᾿ Οὐρπὴς μὲ τὸν ἀδελφόν του καὶ πολλοὺς ἄλλους ἀπεζούς, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν τρύπαν ὅποὖτον ὁ Τράχονας, καὶ διὰ νὰ μηδὲν ποίσουν ταραχὴν δὲν ἐτζακκίσαν τὲς πόρτες νὰ μποῦν καὶ τ᾿ ἄλογα. Γροικῶντα οἱ Γενουβίσοι ἐφύγαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν πὸρταν τοῦ Φόρου καὶ [ἐνέβησαν τοῦ τειχίου. Καὶ ἦλθεν ὁ κούντης τ᾿ Οὐρπὴς ὡς τὸ γιοφύριν τῆς Πιλλιρῆς ἀπεζοί· γροικῶντα οἱ Γενουβίσοι πῶς ἦτον ἀπεζοὶ μὲ ὀλλίγους λᾶς, ἐκλωθογυρίσαν τους· καὶ ᾿στάθησαν εἰς τὸν πόλεμον· καὶ ἅνταν ἐποστάθησαν, ἐσύρτησαν μικρὸν διὰ ν᾿ ἀναπαυτοῦν, καὶ βρίσκουν ὀπίσω τους ἄλλους Γενουβίσους. Καὶ θεωρῶντα τους, ἔφυγεν ἀπὦδε καὶ ἀπεκεῖ· καὶ ἐκρεμμοῦσαν ἀπὸ τὸ τειχόκαστρον κάτω· καὶ ὁ κούντης ἐνέβην εἰς τὸν πύργον τοῦ Τραχόνου· [καὶ τοσαῦτα ἐπολεμίσαν, καὶ ὅσοι ἐκρεμμίσαν ἐσώθησαν·] καὶ ὁ κούντης καὶ πολλοὶ ξενικοί,-ἐπιάσαν τους· καὶ ἐφουρκίσαν τὸν κούντην καὶ τὸν ἀδελφόν του εἰς τὸ γιοφύριν τῆς Πιλλιρῆς, καὶ τοὺς ἄλλους ἐκωλοσύραν καὶ ἐφουρκίσαν τους εἰς τὴν φούρκαν.
§511.-Τότε ὁ ἀμιράλλης εἶπεν τοῦ ρηγός: [«Φαίνεταί μου] μὲ τοὺς ὁρισμούς σου κρατοῦν τὴν Κερυνίαν, ὅτι πῶς τορμᾷ ὁ θειός σου νὰ κρατῇ τὸ κάστρον διὰ λλόγου σου 5; Ἐμηνύσαν σου δύο, τρεῖς φορές, ὅτι κρατεῖ το διὰ λλόγου σου, καὶ οὐδὲν δείχνεις φανὸν [ὅτι ἀνγκρίστης· ἀμμὲ παραγγελλιά σου εἶνε!» Ὁ ρήγας εἶπεν του: «Ἀφότις μ᾿ ἔχεις εἰς τὰ χέργια σου καὶ τινὰς δὲν τολμᾷ νὰ μοῦ συντύχῃ χωρίς σου, πῶς ἐμπορεῖ νὰ γενῇ τοῦτον τὸ λαλεῖς; Ἀμμὲ ἐσεῖς γινώσκω πῶς εἶστε
[284]
πολλὰ φρόνιμοι, πέψετε τινὰν τὸν ἀποβγάλω ἀπὸ ᾿κεῖ, καὶ πολομῶντα το, ἐγὼ φαίνεταί μου διὰ καλόν.» Καὶ μοναῦτα ἔταξαν τὸν σὶρ Ἀλαφρὰν Τόργιαν καὶ τὸν σὶρ Τουμὲς Γατανία καὶ [ἦλθεν] εἰς τὴν Κερυνίαν εἰς τὸν κοντοσταύλην νὰ τοῦ δώσουν τὰς γραφὰς ἁποῦ τοῦ ἔπεψεν ὁ ρήγας· ὁ ποῖος ρήγας ἔγραψέν του μίαν γραφὴν διὰ τῆς παραγγελλίας τοῦ ἀμιράλλη, ἡ ποία ἔλεγεν οὕτως:-
§512.-«Πέτρος διὰ τῆς χάριτος τοῦ παναγίου πνεύματος ρήγας Ἱεροσολύμου καὶ Κύπρου πρὸς τὸν τρισάκριβόν μου θεῖον τὸν κοντοσταύλην. Ὡς γοιὸν [δι᾿ ἄλλης] σοῦ ἔγραψα νὰ μᾶς στρέψῃς τὸ κάστρον μας εἰς τὴν ἐξουσίαν μας, καὶ σοὺ ἀφορμολογᾷς λαλῶντα δὲν τὸ πολομᾷς, παροὺ μηδὲν σηκωθῇ ἀπὲ τὸ χέριν σου καὶ δοθῇ εἰς τὰς χεῖρας τῶν ἐχθρῶν μας, εὐκαρίζομαί σου, καὶ ἀγρωνίζομέν το, πῶς ὅσους ἔχει μέσα, ἄλλος δὲν θέλει τὸ διάφορός μας παρὰ σού· τώρα διατὶ εἴμεστεν πολλὰ πεθυμημένοι ν᾿ ἀποβγοῦμεν [τοὺς λᾶς τούτους] ἁποῦ μᾶς [ἐκολλήθησαν,] καὶ πολλὰ στοιχήματα μετά τους πολομῶ, καὶ πότε τοὺς ἀρέσκει καὶ πότε ξηλώννουνται, καὶ εἰς τοῦτον εὑρίσκουν ἀφορμὴν πῶς νὰ μηδὲν πᾶσιν ἀππὦδε [χωρὶς ν᾿ ἀποβγοῦν ἀπὸ] τὴν Κὲρυνίαν, διὰ τοῦτον μηνοῦμεν σου καὶ ἐξορκίζομέν σε εἰς τὴν ἀγάπην την μᾶς κρατεῖς, ναὐκαιρέσῃς τὸ κάστρον μας, καὶ παράδοσ᾿ το τοῦ ἠγαπημένου μας Λουκὲτ τʹ Ἀτιαμὲ καὶ δήγα το νὰ τὸ βλέπῃ πρεπάμενα. Καὶ σοὺ νὰ ἐμπῇς εἰς τὸ κάτεργόν μας, καὶ ἔπαρ᾿ καὶ μετά σου τὰς δύο μας γαλιάτζας καὶ ἄγωμε ὅπου θέλεις, καὶ ἔπαρε εἰς τὴν συντροφιάν σου ἀπὸ τοὺς λᾶς τῆς Κερυνίας. Καὶ τοῦτον ἂς γενῆ, πρὶ νὰ ἐβγοῦν οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐμπλάσουν σου καὶ ἐμποδίσουν σε, ὅτι ὅλοι ἀντάμα λαλοῦσιν πῶς τὸ κάστρον κρατεῖς το διὰ λλόγου σου, καὶ ποῖσε τους νὰ ἐβγοῦν ἀπὸ τὴν ἔννοιαν τούτην· ὁμοίως τάσσουνταί σου καὶ πολομοῦν σου σάλβο κουντοῦτον, καὶ νὰ σοῦ μόσου νὰ μὲν ἐβγοῦν ἀπὸ τὸ νησσὶν ἀπὸ τὴν ἡμέραν ὅπου νὰ ἐβγῇ
[285]
ἕως ἡμέρες ιεʹ. Καὶ πέμπομέν σου [ιʹ χιλιάδες δουκάτα διὰ τὴν ἔξοδόν σου, τὰ ποῖα θέλεις τὰ πάρειν ἀπὸ τὴν Βενετίαν,] καὶ πέμπει σου καὶ ὁ ἀμιράλλης τὸ σάλβο κουντοῦτον σημαδεμένον μὲ γράμματά του, ἀνισῶς καὶ ἐμπλάσῃ σου ἡ ἀρμάδα τοὺς Γενουβίσους νὰ μὲν σοῦ ποίσουν καμίαν ἀγανάκτησιν, οὐδὲ εἰς λιμιόναν, οὐδὲ εἰς τὸ κάστρον, οὐδὲ εἰς τὴν στερεάν· καὶ διὰ περίτου στερέωμαν στέλλω σου ὀκτὼ καραβοκυροὺς εἰς τὴν συντροφιάν σου νὰ τοὺς κρατῇς διὰ σιγουρτὰν εἰς τὸ κάτεργόν σου, καὶ ἀνισῶς τινὰς ἀποὺ τὰ κάτεργα θελήσου νὰ σὲ ἀδικήσουν νὰ ᾿ρίσῃς νὰ κόψουν τὰς κεφαλάς τους. Καὶ μηνοῦμεν σου καὶ ὁρίζομέν σε εἰς τὸν ὅρκον ὅπου μᾶς χρεωστεῖς νὰ πάγῃς εἰς τὴν Ρώμην εἰς τὸν ἁγιώτατον πατέρα τὸν πάπαν ν᾿ ἀγγαλέσῃς ἀπὸ τὴν μεριάν μας ἀπὲ τὸν ἄδικον ξηλοθρεμμὸν ὅπου ᾿ποῖκαν οἱ Γενουβίσοι· καὶ τοῦτον γινίσκεται, ἀνὲν καὶ οὗλοι μουλλώσουν καὶ οἱ Γενουβίσοι θέλουν πάγειν ἀππὦδε. Καὶ θέλεις ποίσειν ὡς γοιὸν ἀκριβός μας θεῖος ὅπου εἶσαι, καὶ ὡς γοιὸν πιστεύομεν εἰς τὴν ἀγάπην σου. [Καὶ ἤτζου ὀρπίζομεν νὰ γενῇ.»
§513.-Ἀκομὴὺ ἕρισεν ὁ ρήγας καὶ ἐποῖκαν ἕναν χαρτὶν ἀπὲ τὸν κατζιλ(ι)έρην, τὸ ποῖον λέγει οὕτως: «Τῇ δευτέραν τῇ ιδʹ μαρτίου ατοδʹ Χριστοῦ, [ὁ ρήγας] μὲ ἔμπροσθεν μερτικὸν ἀποὺ τοὺς ἀνθρώπους του διὰ λλόγου του καὶ διὰ τοὺς κλερονόμους του, ἐδῶκαν ἐξουσίαν τοῦ θείου του τοῦ μισὲρ Τζάκου τε Λουζουνία τοῦ κοντοσταύλη τῶν Ἱεροσολύμων νὰ ποίσῃ εἴ τι θέλῃ ἀποὺ τὰ χωργιά του, τουτἔστιν νὰ τὰ πουλήσῃ, νὰ τ᾿ ἀμαχεύσῃ ὅλα ε(ἰ)ς τὸ θέλημάν του [μὲ χαρτὶ νοταρικόν·] καὶ εἴ τι ποὶσῃ, νὰ ᾖνε ἀξαζόμενον, ὡς γοιὸ νὰ ἦτον γράψιμον τῆς μεγάλης αὐλῆς.» Καὶ ἔβαλάν το εἰς τοιούτην τάξιν καὶ ἔπεψέν του το.
§514.-Ἀκομὴὺ ἔγραψεν καὶ ἄλλὄναν χαρτὶν εἰς τοὺς λᾶς τῆς Κερυνίας λαλῶντα ἀπὸ τὸν ρήγα, καὶ λαλεῖ οὕτως: «Γινώσκετε ὅτι ἀπὸ τὸν τρισάκριβόν μας θεῖον
[286]
ἐμάθαμεν τὸν κόπον ὅπου ἐπῆρεν διὰ τὴν βλέπισιν τοῦ κάστρου μας, καὶ παρακαλοῦμεν κύριον τὸν θεὸν νὰ μᾶς ἀξιώσῃ νὰ σᾶς τὸ μερετιάσωμεν [πρεπάμενα οὗλα ἀντάμα καὶ πασανοῦ σας·] καὶ μηνοῦμεν τοῦ θειοῦ μας νὰ παραδώσῃ τὸ κάστρον μας τοῦ ἠγαπημένου καὶ ἐμπιστοῦ μας καβαλλάρη Λουκὲτ τ᾿ Ἀτιάμε, καὶ μηνοῦμεν σας νὰ ᾖστε εἰς τὴν ὑπόταξίν του, ὡς γοιὸν νὰ ἦτον τὸ κορμίν μας, καὶ φυλάγετέ το καλὰ [διὰ τοὺς κλέπτες,] ὅτι τὸν θεῖον μου στέλλω τον εἰς χρῆσες ἐδικές μας.»
§515.-Ἀκομὴ οἱ Γενουβίσοι ἐποῖκαν ἕναν χαρτὶν νοταρικόν: «Τῇ δευτέρα τῇ ιδʹ μαρτίου ατοδʹ Χριστοῦ, ἔμπροσθεν ἐμοῦ το(ῦ) δημοσίου νοταρίου καὶ μαρτύρων τῶν κάτωθεν ὠνοματισμένων, ἐπὶ τοῦτον κληθέντων καὶ παρακληθέντων, οἱ ἐντιμότατοι καὶ φρονιμώτατοι ἀνθρῶποι, τουτἔστιν ὁ μισὲρ Πιὲρ τε Κάμπε Φρανγκοῦζε καὶ ἀμιράλλης τῆς Γένουβας, ὁ σὶ(ρ) Ρουμπὰρ Σπινούλα, ὁ σὶρ Τιζία Σιππό, ὁ σὶρ Γριγγὸν τε Νεγρού, καὶ ὁ σὶρ Φρὰν Τόρια, καὶ οἱ λοιποὶ καραβοκυροὶ τῶν κατέργων τῶν Γενουβίσων, ἦλθαν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγὸς τῶν Ἱεροσολύμων καὶ Κύπρου, καὶ ἐπῆραν ἀπάνω τους ἔμπροσθεν τῆς μαρτυρίας τοῦ θεοῦ καὶ εἶνε εἰς τὴν βοήθειαν καὶ εἰς τὴν βλέπισιν τοῦ κατέργου τοῦ ρηγός, εἰς τὸ ποῖον μέλλει νὰ μπῇ ὁ κοντοσταύλης νὰ πάγῃ εἰς τὰ δύσικα μέρη, νὰ μὲν τοῦ δώσωμεν ἐμπόδισμαν κανέναν, οὐδὲ καμίαν ἀγανάκτησιν· καὶ ἂν γινῆ ἀλλοίως, καὶ γυρίσῃ καμία-ν ζημία τοῦ ρηγὸς ἢ τοῦ θειοῦ του, ἢ τινὸς ἄλλου Κυπριώτη ἀποὺ τὴν τζούρμαν τοῦ κατέργου τοῦ ρηγάτικου, νὰ ππέσουν εἰς χρέος χʹ χιλιάδες δουκάτα εἰς τὴν τζάμπραν τοῦ ρηγὸς τῆς Φραγγίας. Καὶ διὰ μεγαλλήττερην στερέωσιν καὶ βεβαίωσιν ἐγράπτη διὰ χειρὸς τοῦ νοταρίου τὸ αὐτὸν ἔγραφος τὴν ἡμέραν καὶ ἐχρονίαν τὴν ἄνωθεν, ἔμπροσθεν τοὺς κάτωθεν μάρτυρ(ας), τουτἔστιν μισὲρ Τζουὰν τε Λαπήν, σὶρ Τζουὰν τε Φινίουν, σὶρ Τζάκε τε Σάντα Μικέλ, σὶρ
[287]
Τζάκε τε Σκαντελίου, Λουρέντζο Μαλαπιέρον τε Λαβιέρε, Τζουὰν Τόργια, Μαρτὶ τα Φέσκο, καὶ ἕτεροι ἄλλοι πολλοί.» Τὸ αὐτὸν προβιλίζιν ἐπέψαν το τοῦ κοντοσταύλη εἰς τὴν Κερυνίαν.
§516.-Ἀκομὴ ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν ἄλλον χαρτὶν ἀνοικτόν, τὸ ποῖον ἔφαιν(εν) οὕτως: «Πέτρος τε Λουζουνίας διὰ τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ ρήγας Ἱεροσολύμων καὶ Κύπρου. Διὰ τὸ αὐτόν μας χαρτὶ πολομοῦμε νὰ ξεύρουν ὅλοι ἀντάμα, καὶ πασα-γ-εῖς, ὅτι ὅλες τὲς ἐλευθερίες τοὺ(ς) σκλάβους τοὺς ἐποῖκεν ὁ τρισάκριβός μας θεῖος ὁ κοντοσταύλης εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ὅσες κουντουνάντζες τὲς ἐποῖκεν τοὺς κακο- ποιούς, κλέπτες, φονιάδες καὶ ἕτερους, γραμμένα καὶ σημαδεμένα μὲ τὰ γράμματά του, θέλομεν νὰ ᾖνε στερεωμένα καὶ βεβαιωμένα διὰ πάντοτε, ὡς γοιὸ νἆχεν εἶσταιν ὑπὸ χειρός μας· ὁμοίως καὶ τὰ πιντώματα τῶν μηνίων καὶ τὰ κοψίματα, καὶ τοὺς κρατημένους καὶ τοὺς ἐπίντωσεν τὸ μηνίον στερεώννομέν το, καὶ θέλομε νὰ ᾖνε ἀξαζόμενα καὶ καλά, ὡς γοιὸ νὰ τὰ ᾿ποίκαμεν ἐμεῖς μὲ τὸ χέριν μας· ὁμοίως καὶ οὗλα τὰ χαρίσματα τοὺς καβαλλάριδές μας ὅπου ἦσαν μετά του καὶ πουρζέζιδες, [στερεώννομέν τα, εὑρισκόμενον χαρτὶν στερεωμένον ἐξ αὑτόν του.] Ἀκομὴ πολομοῦμεν κινούργιαν χάριταν ὅλους τοὺς πταισμένους, κακοποιούς, καὶ σκλάβους φευγούς, ὅλοι νὰ ᾖνε συμπαθημένοι, καὶ νὰ στραφῇ πασαεῖς εἰς τὸ σπίτιν του, καὶ εἰς τὴν τέχνην του· ὁμοίως καὶ τοὺς δελοιποὺ(ς) σκλάβους τοὺς ἐλευθέρωσεν ὁ θειός μου ὁ πρίντζης, τὸ ἐποῖκεν εἰς τὴν Καντάραν καὶ εἰς τὸν Λέονταν, καὶ εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον. Καὶ διὰ πίστωσιν καὶ βεβαίωσιν τῆς ἀληθείας ἐποίκαμεν καὶ [ἐγράψαμεν] τὸ αὐτὸν προβιλίζιν καὶ ἐσημαδέψαμέν το μὲ τὰ γράμματά μας καὶ ἐβουλλώσαμέν το μὲ τὴν βοῦλλαν μας τὴν συνειθισμένη.»
§517.-Καὶ ἐποῖκεν καὶ ἄλλον χαρτὶν [τοῦ Λουκὲτ ἀπὲ
[288]
τὸν ρήγα:] «Γινώσκετε, λοσμένοι δοῦλοι τοῦ ρηγάτου μας· στέλλομεν τὸν θεῖον μας τὸν κοντοσταύλην πέρα, του ποίου ἐμηνύσαμέν του νὰ σοῦ παραδώσῃ τὸ κάστρον μας εἰς τὸ θέλημάν σου, καὶ ἐμηνύσαμεν τοὺς λᾶς μ(α)ς τοῦ αὐτοῦ μας κάστρου νὰ σοῦ ὑποτάσσουνται ὡς ὅπου νὰ μᾶς φανῇ· διὰ τοῦτον μηνοῦμεν σου νὰ ὁρίσῃς τοὺς λᾶς νὰ πολομοῦν καλὴν βλέπισιν ᾿μέραν καὶ νύκταν, ὥς που ὁ λύκος κρατεῖ εἰς τὴν Κύπρον, μηδὲν εὑρῃ τοὺς λᾶς κοιμισμένους καὶ δράξῃ τὸ ἀρνίον· καὶ ποῖσε καὶ βίγλισε ὅλον τὸ κάστρον καταληπτῶς πᾶσα χρῆσιν τὴν εὑρίσκεται μέσα, διὰ νὰ πέψωμε νὰ τὸ δηγήσωμεν ὡς γοιὸν πρέπει. Ἀκομὴὺὁρίσετε τὸν γραμματικὸν νὰ πέψῃ τὸν λογαριασμὸν αὐτοῦ κάστρου νὰ ᾿δῶ τὸ χρωστοῦν τοὺς λᾶς ὅλον φεβρουάρην, νὰ πέψω νὰ τοὺς πλερώσω. Ἐγράπτη ιδʹ μαρτίου τοδʹ Χριστοῦ.»
§518.-Ἀκομὴ ἐποῖκεν ἕναν χαρτὶν εἰς τὸν θεῖον του τὸν πρίντζην λαλῶντα οὕτως: «Διὰ πολλὲς ἀφορμὲς τοῦ ρηγάτου πέμπομεν τὸν κοντοσταύλην εἰς τὴν δύσιν, καὶ διὰ τὴν ὄρεξιν τοὺς Γενουβίσους ἐσυνεβάστησαν μετά του, καὶ ἐμηνῦσα νὰ βλέπεται τὸ κάστρον, εἰς τὸ καλλήττερον [τὸ νὰ μπορῇ,] ὡς ὅπου νὰ πᾶν οἱ Γενουβίσοι· καὶ σοὺ βλέπε τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον εἰς τὸ καλλιώτερον ὅπου νὰ μπορήσῃς.»
§519.-Ἀκομὴ ἔγραψεν τῆς μητέρας του εἰς τιτοίαν λογήν: «Τρισακριβὴὺκαὶ πολλά μου σπλαγχνικὴ μητέρα, γίνωσκε, διὰ τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ ἐσυνπάψαν οἱ Γενουβίσοι μετά μας, διὰ πολλὲς ἀφορμὲς τὲς σοῦ μηνοῦμεν· τὸ πρῶτον ἦτον, Γγεφρὰν Γγιπλὴν τῶν ἐννοικατόρων ὅποὖτον μεσό, τους καὶ ἐμαλλῶσαν δύο τρεῖς φορὲς ὡς τὸν θάνατον, καὶ διὰ τούτην τὴν ἀφορμὴν ἐσηκῶσαν τὴν κατούναν τους ἀποὺ τὴν Κερυνίαν· τὸ βʹ, ὅτι ἐχάσαν ἀπὸ τὰ χέργια τους τὸν θειόν μας· τὸ ἄλλον, ὅτι ἐκομπήθησαν ἀξ αὑτόν σου καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ πάρουν τὴν Κερυνίαν, διότι ὁ
[289]
κοντοσταύλης ἐποῖκεν τους πολλοὺς σκοτωμοὺς καὶ πολλὰ κακά. Διὰ τοῦτον ἐφάνην τους καὶ ἐποίκαμεν ἀστοιχήματα μεσόν μας, τὰ ποῖα θέλομεν σοῦ ξηγηθεῖν ὅντα νὰ ἔλθῃς εἰς τὴν Λευκωσίαν. Ἐγράπτη τῇ ιδʹ μαρτίου, ατοδʹ Χριστοῦ.»
§520.-Ἡ κατούνα ἐσηκώθην ἀπὲ τὴν Κερυνίαν μὲ ἀγάπην τῇ ιεʹ μαρτίου τοδʹ Χριστοῦ· καὶ ἐστεντιάσαν δʹ μῆνες καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ κερδέσουν ἄλλον, παροὺ ἐθανα- τῶσαν ὅλους τοὺς Γενουβίσους, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ δὲν ἐποῖκαν ἄλλον. Ὁ ἀμιράλλης δὲν ἦτον πολλὰ ἀποὺ μεγάλην γενιάν, [καὶ ἐφθονῆσαν τους, καὶ ἀπὸ τὴν σουπερπίαν τους καὶ ἀπὸ τὴν πλῆξιν τους ἐγλυτώσαμέν τους· καὶ πολλὲς φορὲς ἐγυρέψα νὰ τὸν σκοτώσουν. Τὸ ποῖον] δὲν ἔχει καμίαν γενιὰ νὰ ζηλεύγουν παρὰ οἱ Γενουβίσοι καὶ οἱ Ἀρμένιδες, οἱ δύο καταραμένοι, ὅτι εἶχαν σʹ κάστρη καὶ χῶρες οἱ Ἀρμένιδες καὶ ἀπὸ τὴν ζήλαν τους ἐχάσαν τα, τὸ ποῖον ἤτζου θέλει γινεῖν καὶ τοῦτον τὸ κουμούνιν, θαροῦμεν εἰς τὸν θεόν.
§521.-Γροικῶντα ὁ πρίντζης καὶ ὁ καπετάνος τοῦ Λιόντα καὶ τῆς Καντάρας πῶς ἐμερῶσαν οἱ Γενουβίσοι, ἔγραψεν πασαεῖς χαρτὶν καὶ ἔπεψεν τοῦ ρηγός, ὅτι: «Ἐμάθαμεν διὰ τὸ ἔλεος τοῦ θεοῦ πῶς ἐσύμπαψες μὲ τοὺς Γενουβίσους καὶ μέλλει νὰ πᾶσιν· διὰ τοῦτον μηνοῦμεν σου καὶ παρακαλοῦμέν σε τὴν ἀφεντιάν σου νὰ ὁρίσῃς νὰ ἔλθου νὰ μᾶς ἀλλάξουν, καὶ ἂν ἔχετε τὰ σημαδία ἂς τὰ φέρουν, ἢ χαρτὶν τῆς ἐμπιστιοσύνης, καὶ ἂς ἔλθου νὰ τὰ περιλάβουν.»
§522.-Καὶ ὁ κοντοσταύλης, ὅσον ἐπεριλάβαμεν τὰ χαρτία ὁποῦ τοῦ ἔπεψεν καὶ προβιλίζια νοταρικὰ καὶ ἕτερα, μοναῦτα ἔγραψεν ἀντίλογον τοῦ ρηγός· λέγει οὕτως: Τρισακριβὲ καὶ τρισηγαπημένε ἀδελφότεκνε καὶ καλέ μου ἀφέντη, τὲς γραφέ(ς) σου ἐπερίλαβα, καὶ τὸ μοῦ γράφεις ἐγροίκησα· ἀπὲ τὸ μὲ ὁρίζεις νὰ
[290]
παραδώσω τὸ κάστρον σου τοῦ σὶρ Λίουνκεν τ᾿ Ἀνιαμὲ καὶ τὰ ἑξῆς, κατὰ τὸν ὁρισμόν σου ἔκραξα ὅλον τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ καὶ [ἔδωκα] τὸ χαρτὶν τὸ μοῦ ἔπεψες, καὶ ὑποτάκτησαν τοῦ ὑψηλοτάτου σου ὁρισμοῦ καὶ παραδιδοῦνται εἰς τὴν ἀφεντίαν σου· καὶ ἔδωκα ὄρδινον τοῦ σὶρ Λίουν τ᾿ Ἀτιαμὲ εἰς τίντα λογὴν καὶ τίντα τάξιν νὰ κρατῇ τὸ κάστρον· ἀκομὴ ἔγραψέν σου χαρτὶν ὁ λαὸς καὶ πέμπουν το τῆς ἀφεντιᾶς σου, καὶ ἄλλον ὁ σὶρ Λιοὺν τ᾿ Ἀτιαμὲ καὶ πᾶσα χρῆσιν τὴν ἔχει.»
§523.-Καὶ πάλιν ὁ κοντοσταύλης μηνᾷ ἄλλον χαρτὶν τοῦ ρηγός:«Ἀφέντη, ἀπὲ τὸ μοῦ μηνᾷς, ὅτι οἱ Γενουβίσοι ἐποίκασιν χαρτὶν σάλβο κουντοῦτον καὶ ἔπεψές μου το· δὲν το πιστεύγω, ὅτι διὰ πολλὲς φορὲς μὲ ὅρκους ἐκονπῶσαν μας· ἀπὲ τὸ μὲ ὁρίζεις νὰ κρατῶ ὀκτὼ καπετάνους τῶν κατέργων εἰς τὸ κάτεργόν μου, θαυμάζομαι πολλὰ εἰς τὴν ἀφεντιάν σου καὶ κείνους πῶς μὲ κρατοῦν ἀνήξευρον· ὁ θεὸς νὰ βλέπῃ τὸ ἀρμάτωμαν τοὺς Γενουβίσους νὰ μοῦ ᾿κοντέψαν· ποῖος ἐτόλμα νὰ ᾿γκίσῃ τινὸς ἀπὸ τοὺς καραβοκυρούς; Γιὰ τοῦτον δὲν μοῦ φαίνεται νὰ μπῶ εἰς τὴν θάλασσαν, ἂν δὲν πᾶσιν· ἀμμὲ διὰ τὸ ἀπλαζίριν σου καὶ τὴν θαράπαυσίν μου, πὲ τοῦ ἀμιράλλη νὰ πέψῃ᾿ς τὴν Κερυνίαν [κανέναν Γενουβίσο] νὰ μοῦ μόσῃ εἰς τὸ κορμὶν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἅντα νὰ ὑψώσῃ τὸ σῶμαν τοῦ Κυρίου καὶ τὸ αἷμαν, νὰ μὲν μοῦ ποίσουν καμίαν ζημίαν, οὐδὲ νὰ μὲ ξηλώσουν ἀπὲ τὴν στράταν μου.»
§524.-Καὶ ἐπῆγεν τὸ χαρτὶν εἰς τὸν ρήγα, καὶ ἀνάγνωσέν το τοῦ ἀμιράλλη· καὶ μοναῦτα ὁ ἀμιράλλης ὠρδινίασεν τὸν σὶρ Τάμε Γατανία, ὁ ποῖος εἶχεν ἐξουσίαν ἀπὲ τὸν δούκαν τῆς Γένουβας καὶ ἀπὲ τὸ κουμούνιν νὰ ποίσῃ εἰς τὴν Κύπρον εἴ τι θέλῃ, εἰς τὴν συντροφιὰν τοῦ ἀμιράλλη, καὶ τοῦ σὶρ Τζὰκ τε Σάντα Μικὲλ εἰς τὸν τόπον τοῦ ρηγός· ἦλθαν εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ὁ κοντοσταύλης ἐπερίλαβέν τους πρεπάμενα, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Εὐνομένος, καὶ ἄλλαξεν
[291]
παπᾶς, καὶ ἄρχεψεν ἡ λουτουργία εἰς τὸ ὄνομαν τῆς ἁγίας Τριάδος, καὶ εἰς τὸ τέλος τῆς λουτουργίας, ὅνταν ὁ ἱερεὺς ὕψωσεν τὴν ὅσταν καὶ τὸ αἷμαν καὶ τότε ἔβαλέν τα εἰς τὴν ἁγίαν τράπεζαν, τότε ὁ σὶρ Τατιαμὲ Γατανία τὸ χαρτὶν τὸ ἐποῖκεν ὁ ἀμιράλλης, καὶ οἱ λοιποὶ καβαλλάριδες τὸ ἐγράψαν καὶ ἐμηνῦσαν τοῦ κοντοσταύλη γράψιμον ἐμπιστιοσύνης καὶ πολλὰ ἕτερα στοιχήματα καὶ προυμουτιάσματα, καὶ ἐβάλαν το εἰς τὸ βῆμαν καὶ τὸ σάλβο κουντοῦτον ὅπου τοῦ ἐπέψαν τὲς διαβοῦσες ἡμέρες, καὶ ἐβάλαν τὰ χέργια τους ὁ σὶρ Τάτε Γατανία καὶ ὁ σὶρ Τζάκε τε Σάντα Μικὲλ καὶ εἶπαν: «Ἐγὼν Τάμε Γατανίε ὀμνύω εἰς τὸ κορμὶν τοῦ Χριστοῦ διὰ οὕλο(υ)ς τοὺς καραβοκυρούς, νὰ κρατήσωμεν στερεωμένα καὶ ὑποτακτοῦμεν τὸ σάλβο κουντοῦτον τὸ σοῦ ἐπέψαμεν μὲ ὅσα προυμουτιάζουν μέσα, τὰ εἶνε γεγραμμένα, χωρὶς καμίαν κακουργίαν κακῆς ἀφορμῆς.» ῾ Ο ἱερεὺς εἶπεν του: «Ἤτζου νὰ σοῦ βοηθήσῃ ὁ θεός!» Ὁ σὶρ Τζάκες τε Σάντα Μικὲλ εἶπεν του: «Ἀφέντη, μόννω σου ἀπάνω εἰς τὸ τίμιον σῶμα καὶ αἷμαν τοῦ Κυρίου, διὰ τὸν ἀφέντην μου τὸν ρήγα, ὡς χριστιανὸς ὅπου εἶμαι, ὅτι ἀποὺ οὗλες τὲς γραφές, ταξίματα καὶ ἄλλα ὅπου σοῦ ἐμήνυσεν ὁ ρήγας, νὰ τὰ κρατήσῃ καλὰ καὶ στερεωμένα μὲ τὸ δίκαιόν του πογέριν.» Καὶ πάλε ὁ σὶρ Τατιαμὲ εἶπεν του: «Μόννω σου ἀπὸ τὴν ἡμέραν ὅπου νὰ μισεύσῃς νὰ μὲν ἐβγοῦμεν ἐμεῖς ὡς ἡμέρες ιεʹ ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον, διὰ νὰ πάγῃς εἰς τὸ ταξείδιν σου.» Καὶ τελειώννοντα ἡ λειτουργία, καὶ πάλε μέσα εἰς τὴν ἐκκλησία ἐξαναπαράδωκεν ὁ κοντοσταύλης τὸ κάστρον εἰς τὸ χέριν τοῦ καπετάνου. Καὶ οὗλοι τοῦ μηνίου ἐμόσα νὰ βλέπουν τὸ κάστρον καλὰ καὶ ἐμπιστὰ διὰ τὸν ρήγα κατὰ πρόσωπα πᾶσα λογῆς ἀνθρώπου. Ὁ δὲ ἱερεύς, κάθα νὰ ᾿μόσαν ἢ νὰ ᾿προυμουτιάσαν τίποτες, ἐλάλεν τους: «Ἤτζου νὰ σᾶς βουθήσῃ ὁ θεός!»
§525.-Καὶ μοναῦτα ἐδιαλαλῆσαν εἰς τὴν Κερυνίαν: «Ἄρχοντες, μικροὶ μεγάλοι, ἠξεύρετε, ὅ,τι λογῆς
[292]
εὑρίσκεσθε, πλούσιοι καὶ πένητες, κλησιαστικοὶ καὶ λαγικοί, ὅπου εὑρίσκεσθε ὧδε, ἠξεύρετε ὅτι οἱ Γενουβίσοι ἐποῖκαν καλὴν ἀγάπην μὲ τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα τῆς Κύπρου· διὰ τοῦτον πασαεῖς ἐμπορεῖ νὰ μπῇ καὶ νὰ βγῇ, νὰ πραματευτῇ, νὰ πάγῃ πέρα ἢ τῆς γῆς ὅπου νὰ θελήσῃ εἰς τὴν ὄρεξίν τους, ὡς γοιὸν ἦτον συνειθισμένοι, καὶ κανέναν δισπλαζίρι νὰ μὲν ἔχουν οὐδὲ ἀπὲ τὸ κορμίν τους οὐδὲ ἀπὲ τὸ δικόν τους, καὶ εἴ τι ἐγίνετον, καὶ θανάτοι, κούρση, καὶ ἀδικὲς ἀπὲ τὴν μίαν μερίαν καὶ ἀπὲ τὴν ἄλλην νὰ ᾖνε συμπαθημένον, καὶ μηδὲν ἦνε τινὰς ἀπότορμος νὰ γυρέψῃ τίποτες ἀπὲ τὸ ἐδιάβην, εἰς πέναν τῆς ζωῆς του. Καὶ τοῦτος εἶνε ὀρισμὸς τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἀφέντη μας τοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ ρηγὸς τῶν Ἱεροσολύμων καὶ Κᾁπρου.»
§526.-Τότε ἐβγῆκεν ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινα ἀπὸ τὴν Κερυνίαν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν μὲ τὴν ὑποταγήν της καὶ τὸ ἐδικόν της. Καὶ ὁ σὶρ Πιὲρ τε Καμπὲ Φρεγκοῦζε ἐπῆρεν τοὺς Γενουβίσους καὶ ἐπῆγὲν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ ὁ κοντοσταύλης ἔπεψεν μαντατοφόρον τὸν Μουντολὶφ τε Βερνή, καὶ ἦλθεν εἰς τὸν ἀμιράλλην, πρὶ νὰ βγῇ ἀπὲ τὴν Λευκωσίαν, διὰ νὰ στερεώσουν τὰ μαντάτα καὶ τὴν ἀγάπην· καὶ τῇ ηʹ ἀπριλλίου ατοδʹ Χριστοῦ ἐξέβην ὁ Μουντολὶφ καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγός, καὶ εἶπεν του: «Ὁ ἀφέντης ὁ θειός σου ρικουμεντιάζεται εἰς τὴν ἀφεντιάν σου καὶ παρακαλίσκει νὰ τοῦ μηνύσῃς ἀνισῶς καὶ ὁ ὅρκος ἐγίνην ἔπροσθέν σου.» Καὶ ὁ ρήγας εἶπεν του: «Οὗλα ἐγίνησαν ὀμπρός μου καὶ μὲ τὴν βουλήν μου.» Τότες ἦλθεν καὶ ὁ ἀμιράλλης ἐκεῖ ὅπου ἦτον ὁ ρήγας· καὶ οὗλοι τοῦ φουσάτου ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον χωρὶς τὸν ἀμιράλλην καὶ τοὺς δικούς του. Καὶ πάλε [ἀποσκεπάστην ὁ Μουντολὶφ ὀμπρός του,] λαλῶντα: «Ἀφέντη, ὁ κοντοσταύλης ἔπεψέν με ὀμπρός σας διὰ νὰ σᾶς ἐρωτήσω τίποτες· πρῶτον τὸν ἀφέντην τὸν ἀμιράλλην, τὸν σασμόν, τὴν ἀγάπην καὶ τοὺς ὁρισμοὺς ὅπου ἐγίνουνταν ἀναμεσόν σας, κρατεῖ τα ἡ ἀφεντιά
[293]
σου ἐξαζόμενα;» Ὁ ἀμιράλλης εἶπεν του: «Εἰς τὴν πίστιν μου κρατῶ τα ἐξαζόμενα καὶ στερεωμένα!» Τότε ἔδωκέν του τὰ στοιχήματα γραμμένα, καὶ ἐζήτησεν τὲς δέκα χιλιάδες τὰ δουκάτα τοὺς ἐξόδους του. Ὁ ρήγας ὥρισεν καὶ ἐποῖκαν του χαρτὶν εἰς τὸν μισέρὺ Τζουὰν Κορνὰρ νὰ τοῦ δώσῃ δέκα χιλιάδες δουκάτα, διὰ μʹ χιλιάδες ἄσπρα τῆς Κύπρου. Τότε ὁ ἀμιράλλης εἶπεν του: «Ἐλησμόνησες νὰ μοῦ πῇς νὰ στερεώσω καὶ νὰ κρατήσω τὰ στοιχήματα τὰ ἐποῖκεν ὁ σὶρ Τάμε, καὶ νὰ σοῦ δείξω πῶς εἶμαι ὅ(τοι)μος νὰ σοῦ μόσω!» Μοναῦτα ὁ ἀμιράλλης καὶ οἱ καραβοκυροὶ ὅπου εὑρέθησαν εἰς τὴν Λευκωσίαν ὠμόσαν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγὸς ἀπάνω εἰς τὰ ἅγια τοῦ θεοῦ εὐαγγέλια, ὅτι ὅλα τὰ στοιχήματα τὰ ἐποῖκεν ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Γατανίε μὲ τὸν κοντοσταύλην, τὰ ποῖα ἤθελεν τὰ δώσειν ὁ Μουντολὶφ τοῦ ρηγός, νὰ τὰ κρατήσουν καλὰ καὶ στερεωμένα διὰ πάντοτε. Τότε ὁ ρήγας ἐποῖκεν ψουμὶν τοῦ Μουντολὶφ αφʹ ἄσπρα τῆς Κύπρου νὰ τὰ παίρνῃ ἀπὲ τὰ καθαρώττερα καρτζὰ τὰ ἔχει ἡ ρηγάδα. Ἀκομὴὺκαὶ ὁ ἀμιράλλης καὶ οἱ καραβοκυροὶ ἐμόσαν τοῦ ρηγός, καὶ ὁ ρήγας ἐκείνους, νὰ κρατήσουν στε(ρε)ωμένα τὰ στοιχήματα τὰ ἐποῖκαν μεσόν τους. Καὶ τότε ἀφῆκεν ὁ ἀμιράλλης τὴν Λευκωσίαν τοῦ ρηγός, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον μὲ ὅλην τὴν συντροφίαν.
§527.-[Τότε] εἶπαν οἱ Γενουβίσοι τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη, ὁ κοντοσταύλης πάγει καθὼς ἔμοσεν ὁ Μουντολίφης· ὁ πρίντζης μεινίσκει εἰς τὰ καλά του. Διὰ τοῦτον θέλομε νὰ μᾶς δώσῃς ἐγκυμασίαν διὰϠʹ χιλιάδες δουκάτα, (τὰ) εἴμεστεν σασμένοι νὰ μᾶς δώσετε, καὶ [νὰ πλερωθοῦμεν, νὰ στρέψωμεν τὸ ἀμάχιν· καὶ ἂν δὲν θέλῃ ὁ κοντοσταύλης,] νὰ τὸν ξηκληρίσῃς ἢ καὶ νὰ μᾶς δώσῃς ἐγκυτὴν εἰς τὴν Ἀμόχουστο, νὰ τὸν κρατοῦμεν ἐγκυτήν, τουτἔστιν ἀμάχιν, ὥς που νὰ μᾶς πλερώσης.» [Τότες ὁ ρήγας εἶπεν του:] «Δὲν σᾶς ἀκανεῖ τὸ ἀμάχιν τὸ ἔχετε, [τουτἔστιν ἡ Ἀμόχουστο, ἀμμὲ ζητᾷ καὶ ἄλλα] διὰ τὲς Ϡʹ χιλιάδες τὰ δουκάτα;» Τότε ὁ ἀμιράλλης εἶπεν
[294]
του: «Ἀφέντη, οἱ Τενμπλιῶτες ἐπουλῆσαν τὸ νησσὶν ὅλον διὰ ρʹ, χιλιάδες δουκάτα, καὶ μεῖς νὰ κρατήσωμεν τὴν Ἀμόχουστον διὰ Ϡʹ χιλιάδες δουκάτα; οὐδὲν εἶνε αὐταρκετόν! [Ἐμεῖς ἔχομεν τὴν Ἀμόχουστον καὶ τοὺς καβαλλάριδες ὅπου κρατοῦμεν, καὶ δὲν εἴμεστεν κουντέντε, παρὰ θέλομεν καὶ ἄλλην σιγουριτάν.» Ὁ ρήγας εἶπεν τους: Οἱ Τεμπλιῶτες ἐπουλῆσαν τὸν τόπον διατὶ ὁ τόπος ἀφέντην δὲν εἶχεν διατὶ ἐπέθανεν ὁ δούκας καὶ ὁ βασιλεὺς ἦτον μακρά· κ᾿ ἐκεῖνοι ἐχάσαν τὴν δύναμίν τους, κ᾿ ἐκεῖνοι εὑρέθησαν καὶ ἐπουλῆσαν πρᾶμαν ξένον, καὶ ὁ βασιλεὺς ἦτον εἰς μεγάλες γέρρες καὶ ἦτον σκολισμένος. Ἀμμὲ ἐμεῖς δὲν ἐθέλαμεν τὸν κρατήσειν, μὰ ἐσήκωνέ μας τον ὡς πρᾶμαν δικόν του. Μάθετε πόσα στοιχήματα καὶ προυμουτιάσματα ἐποῖκαν οἱ γονεῖς μου νὰ μπορήσου νὰ φέρου ἀφέντες καὶ ἀνθρώπους διὰ νὰ μπορήσου νὰ κρατήσουν τὸ νησσίν, καὶ τότε πέτε ἀνὲν καὶ ἦτον νὰ τὸ ἀγοράσουν διὰ ρʹ χιλιάδες δουκάτα.»
§528.-Πάλε ὁ ἀμιραλλὴς ἐγύρισεν καὶ εἶπεν τοῦ ρηγός: «Ἀνὲν καὶ θέλῃ νὰ πάγῃ ὁ θεῖος σου ὁ κοντοσταύλης εἰς τὲς δουλλειές σου ἁποῦ τὸν πέμπεις μὲ τὸ κάτεργον τὸ δικόν σου, ποῖσε ὁρισμὸν νὰ τὸ πάρη·» Καὶ μοναῦτα ἐποῖκεν ὁρισμὸν τοῦ κοντοσταύλη νὰ τὸ πάρῃ.] Τότε ἔπεψεν ὁ ἀμιράλλης τὸ κάτεργον τὸ ρηγάτικον νὰ πᾶσι νὰ σηκώσουν τὸν κοντοσταύλην ἀπὲ τὴν Κερυνίαν, καὶ ἔδωκεν τοὺς ὀκτὼ καραβοκυροὺς τοῦ σὶρ Μουντολὶφ καὶ ἐπῆρεν τους εἰς τὴν Κερυνίαν νὰ τοὺς βάλῃ εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ κοντοσταύλη, καὶ ἔπεψεν καὶ ἄλλα δύο κάτεργα νὰ πᾶσιν εἰς τὴν συντροφίαν τοῦ κατέργου τοῦ [ρηγός.]
§529.-Ὁ ρήγας ἔγραψεν χαρτὶν τοῦ πρίντζη εἰς τοιούτην λογήν:«Τρισάκριβέ μας θεῖε, ἐξεῦρε ὅτι πέμπω τὸν θεῖον μου, τὸν κοντοσταύλην εἰς τὸν πάπαν, καὶ ἐσυνε- βάστηκα μὲ τοὺς Γενουβίσους καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον· διὰ τοῦτον ἔβγα καὶ
[295]
ἔλα εἰς τὴν Λευκωσίαν νὰ ᾿δῇς τὰ στοιχήματα.» [Καὶ ἔπεψεν καὶ ἕναν καβαλλάρην ἄρχον εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, καὶ ἄλλους εἰς ὅλα τὰ κάστρη.] Θωρῶντα τὸ χαρτὶν ὁ πρίντζης, μοναῦτα ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν· ὁ ρήγας ἔδειξέν του τὰ στοιχήματα καὶ εἶπεν του: «᾿Ποζητοῦν καὶ ἀποὺ ᾿ξ αὑτόν σου ἐγκυμαχίαν διὰ Ϡʹὺ χιλιάδες δουκάτα, καὶ κρατοῦν καὶ τὴν Ἀμόχουστον ὥς που νὰ πλερώ(σω)μεν· εἰ δὲ ἂν γενῇ ἀλλοίως νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον.» Θεωρῶντα ὅτι ἀργοῦσαν καὶ δὲν ἀκοῦαν νὰ μισεύσουν ὥς που νὰ πάρουν ἀμάχιν, μὲ τὸ ἴδιον του θέλημαν ἔπεψεν τοὺς δύο του υἱούς, τὸν Τζάκες τε Λουζουνίαν τὸν κούντην τῆς Τρίπολις, γνήσιος υἱός, καὶ τὸν μισὲρ Τζουὰν τε Λουζουνίαν τὸν πορνικόν του, ὁποῦ ἦτον υἱὸς τῆς ταμὲ Ἀλὴς τε Ζιπλέτ, συμβία τοῦ μισὲρ Φιλίππε τε Κός· καὶ διὰ νὰ μηδὲ νώσῃ ὁ αὐτὸς σὶρ Φιλίππε Κός, ὅτι τὸ παιδὶν ἦτον πορνικὸν τοῦ πρίντζη, ἐπονόμασέν τον τὸ ὄνομάν του Τζανότ, τὸ ὄνομαν τοῦ πρίντζη· ἀμμὲ ἀπὸ θανάτου τοῦ ἄνωθεν μισὲρ Φιλίππε ἀποσκεπάστην πῶς ἦτον υἱὸς τοῦ πρίντζη. Καὶ εἶχεν τον εἰς τὸ σπίτιν του καὶ ἐκράζετον υἱὸς τοῦ πρίντζη. Καὶ ἐζήτησεν [τὴν πρίντζαιναν] καὶ ἐφέραν την ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον.
§530.-Καὶ ἅνταν ἐστράφην ὁ σὶρ Μουντολὴφ τε Βερνὴς εἰς τὴν Κερυνίαν εἰς τὸν κοντοσταύλην καὶ ἔδωκέν του τὸ σάλβο κουντοῦτον, ὡς γοιὸν τοῦ ᾿παράγγειλεν ὁ κοντοσταύλης, καὶ τὸ χαρτὶν τοῦ ρηγὸς τοῦ ἀλλαμάτου, καὶ εἶπεν του πῶς ἐμόσαν ὀμπρὸς τοῦ ρηγός, καὶ εἶπεν του πῶς μέλλει νὰ δηγήσουν τὸ κάτεργον νὰ πάγῃ εἰς τοὺς ὁρισμοὺς τοῦ ρηγὸς μὲ τὸν κοντοσταύλην. Καὶ ἅνταν οἱ Κερυνιῶτες ἐμάθαν πῶς ξορίζουν τὸν κοντοσταύλην ἀπὲ τὴν Κύπρον, ὤ, τίντα κλάμαν, καὶ ποτάπη λύπη ἐγίνετον! ἀμμὲ ὀλλίγον ἐφελέσαν, ἐπειδὴὺ ἦτον τὰ πράματα ε(ἰ)ς τὸ τέλος. Ἀμμὲ πολὰ ἐμετανῶσαν καὶ ἐτελειῶσαν τὴν ἀγάπην.
§531.-Ὅμως εἶχαν ἀληθινὰς ἀφορμὰς νὰ γενῇ·
[296]
πρῶτον, ὅτι ἅνταν ἦλθαν οἱ μαντατοφόροι εἰς τὴν Κερυνίαν μεγάλοι ἀνθρῶποι, ἐποῖκεν μέγαν ὄξοδον ὁ κοντοσταύλης καὶ ἐκράτεν τους ιεʹ ᾿μέρες ἔσσω, καὶ τὸ σιτάριν τὸ εἶχεν τὸ κάστρον ἄλεσέν το καὶ ἔδωκέν το τοὺς μανγκίπους καὶ ᾿ποίκασιν ψουμὶν καὶ ᾿πουλοῦσαν το φτηνὸν εἰς τὴν μέσην, διὰ νὰ ᾿δοῦν οἱ μαντατοφόροι πῶς ἔ(χει) σιτάριν πολλύν, διὰ νὰ σηκώσουν τὴν κατούναν τους νὰ φύγουν· καὶ ἅνταν ἐθέλα νὰ πᾶν οἱ μαντατοφόροι ἀποὺ τὸ κάστρον, ἔδωκέν τους δύο γομάργια ψουμὶν καὶ ἐπῆραν μετά τους. Καὶ ἐβούθησεν ἐκεῖνον τὸ ἄττον τοῦ κοντοσταύλη καὶ ᾿κόμπωσέν τους καὶ εἶπαν: «Ἂν ποίσωμεν θʹ χρόνους ὧδε, δὲν κάμνομεν τίποτες!» Καὶ μοναῦτα ἐσηκῶσαν τὴν κατούναν ἀππέξω.
§532.-Ἀληθινὰ εἶνε ὅτι ἐκομπώθην ὁ κοντοσταύλης ἀπὲ τὸν Μουντολὶφ τε Βερνή· ὅτι ἐπέψεν τους νὰ πᾶ ν᾿ ἀγοράσουν σιτάριν διὰ τὸ κάστρον, καὶ διὰ τὴν ἀκριβείαν τους ἐκρατῆσαν τὰ καρτζά, καὶ τὸ κάστρον ἔμεινεν εὔκαιρον, καθὼς ἄνωθεν τὸ ἐξηγήθηκα· ὅτι μακάρι οἱ ἀκριβοὶ νὰ μὲν ἐγεννοῦνταν, ὅτι ἡ λύσσα τῆς φιλαργυρίας πολομᾷ τοὺς ἀνθρώπους δαιμόνους· ὅτι ὁ κοντοσταύλης ἐθάρεν τὸ κάστρον πῶς ἔχει σιτάριν διὰ αʹ χρόνον, καὶ κεῖνον δὲν εἶχεν διὰ μῆνες Ϛʹ. Καὶ ἂν εἶχεν λείψειν τὸ ἐκουβαλοῦσαν οἱ πουρζέζιδες, οἱ Βουργάροι ἐφεῦγαν, καὶ ὅσον ἐγόρασεν ἡ ρήγαινα, τὸ κάστρον ἔθελεν παραδοθεῖν, διὰ ν᾿ ἀβαντζιάσῃ ὁ ἄτυχος καβαλλάρης ὀνομίσματα φʹ· ἀλήθεια πρὶν νὰ κουβαληθοῦν ἔξω οἱ Γενουβίσοι, καθημερινὸν ἐκουβαλοῦσαν, ἀμμὲ ἀφ᾿ ὃν ἐβάλαν τὴν κατούναν ἔξω οἱ Γενουβίσοι, κανένας δὲν ἐτόλμησεν ἔξω νὰ βγῇ, μᾶλλον τὸ κτηνοβόλιν τὸ εἶχαν ἔξω, ἐπῆραν τα· διὰ τοῦτον ἐστενοχωρήθησαν, καὶ ὁ θεὸς ἐβούθησέν τους.
§533.-Καὶ μετὰ ταῦτα ἐφάνην τὸ κάτεργον εἰς τὴν Κερυνίαν τὸ ἔμελλε νὰ μπῇ ὁ κοντοσταύλης
[297]
μέσα· καὶ ἑδηγήθην καὶ ἡ κυρὰ ἡ κοντοσταύλαινα καὶ ἡ κόρη του, καὶ ὅλη του ἡ ᾿ποταγή· καὶ [ἅνταν ἐσηκώθην] ὁ κοντοσταύλης, πάλε ἔπεψεν πανταχοῦ καὶ ἐκουβάλησεν εἰς τὸ κάστρον σιτάριν, ἀπὸ τὴν ἀγάπην τὴν εἶχεν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἀπὸ τὸν φόβον μηδὲν στραφοῦν οἱ Γενουβίσοι καὶ πάρουν την. Καὶ πάλε ὁ κοντοσταύλης ἔβαλεν τὸν σὶρ Λίουν τ᾿ Ἀτιάμε καὶ ἔμοσεν, καὶ οὗλοι οἱ λᾶς τοῦ κάστρου, νὰ μὲν παραδώσουν τὸ καστέλλιν ἄλλου τινὸς παρὰ τοῦ ρηγὸς καὶ τοὺς ὁρισμούς του, ἐβ(γά)λλοντα τοὺς Γενουβίσους, καὶ ἀνὲν καὶ μηνύσῃ τους καὶ ὁ ρήγας νὰ μὲν ποίσουν διὰ λλόγου του, ὅτι, ἂν μηνύσῃ, διὰ τὸν φόβον [τους] θέλει-ν μηνύσει.
§534.-Ὁ κοντοσταύλης ἐνέβην εἰς τὸ κάτεργον, καὶ τὸ νὰ ποίσουν ἄρμενα, ἐφάνησαν δύο κάτεργα γενουβίσικα καὶ ἦλθαν [εἰς τὴν συντροφίαν του.] Ὁ κοντοσταύλης θωρῶντα πῶς ἔππεσεν εἰς τὸ χέριν τους, κράζει τοὺς ηʹ καραβοκυροὺς καὶ λαλεῖ τους: «Ἄρχοντες, τοῦτα εἶνε τὰ προυμουτιάσματά σας καὶ οἱ ὅρκοι σας; Δόξα σοι ὁ θεός, ἀκομὴὺδὲν ἐβγήκαμεν ἀπὸ τὴν Κύπρον καὶ τὰ κάτεργά σας βλέπουν με!» Οἱ καραβοκυροί, ὡς φρένιμοι καὶ κονμποτάδες, εἶπαν του: «Ἀφέντη, ἐφάνην τοὺς καραβοκυροὺς καὶ τοὺς δελοιποὺς ἀφέντες, ὅτι εἶνε ἀντροπὴὺν᾿ ἀφήσουν τίτοιον ἀφέντην νὰ πάγῃ μ᾿ ἕναν κάτεργον, ὅπου εἶσαι αἷμαν ρηγάτικον, καὶ ᾿πέψαν τα εἰς τὴν συντροφιάν σου.» Τότε ἐκοντέψαν τὰ βʹ κάτεργα κοντὰ εἰς τὸ κάτεργον τὸ ρηγάτικον καὶ ἐχαιρετῆσαν τὸν κοντοσταύλην· καὶ τοὺς βʹ καραβοκυροὺς ἐκράζαν τὸν ἕναν Ἀντώνιο τελ Ἀτοῦρνο, καὶ τὸν ἄλλον Ἀντώνιον Σκαρτζεφοῦνγκον· καὶ λαλοῦν τοῦ κοντοσταύλη: «Μηδὲν ἔχῃς ἔννοιαν καὶ μεῖς πολομοῦμεν σου συντροφίαν ὡς ἐκεῖ ὅπου μέλλει νὰ πεζεύσῃς, καὶ τότε πᾶμεν τὴν δουλειάν μας.» Ὁ κοντοσταύλης ὅπου τοὺς ἀγρώνιζεν, δὲν ἐτόλμα νὰ τοὺς ξητζιππώσῃ, παρὰ εὐκαρίστην τους, ὅτι ὁ λόγος λαλεῖ: Κρατεῖ με ὁ δυνατός, καὶ δέρνει με ὁ ἀδύνατος.
[298]
Καὶ ἅνταν ἀπεσῶσαν εἰς τὴν Ρόδον, τὸ κάτεργον τοῦ ρηγὸς ἐνέβην εἰς τὸ Μαντράκιν.
§535.-Καὶ ἐκατέβησαν οἱ φρέριδες καὶ ἐπροσδέκτησάν [τον] πολλὰ τιμημένα· καὶ [μετὰ δʹ ἡμέρες] ἦλθαν οἱ φρέριδες καὶ ἐπαρακαλέσαν το νὰ πάγῃ εἰς τὸ κάστρον, ὅτι ἦτον ἀπλικε(μέ)νος ἔξω τοῦ κάστρου, καὶ εἶπαν του: «Ἀφέντη κοντοσταύλη, ἔνι μεγάλη μας ἀντροπὴ νἆσαι πλικεμένος ἔξω τοῦ κάστρου, [ἀμμὲ ἔμπα] εἰς τὸ κάστρον καὶ ψήφα πῶς ἔνι δικόν σου, ὡς γοιὸν τὴν Κερυνίαν· καὶ ἀπάνω εἰς ὅλα φοβούμεθα μηδὲν ἔλθουν οἱ ἐχθροί σου καὶ πάρουν σε, καὶ δὲν μᾶς φαίνεται δίκαιο νὰ σὲ πάρουν ἀπὲ τὰ χέργια μας· διὰ τοῦτον παρακαλοῦμέν σε νὰ ἐμπῇς εἰς τὸ κάστρον, ὅτι ἐκεῖ θέλεις εἶσταιν πολλὰ θαρούμενα παρ᾿ ἀλλοῦ, καὶ μεῖς νὰ σοῦ δουλεύγωμεν εἰς ὅλες σου τὲς χρῆσες.» Ὁ κοντοσταύλης εὐχαρίστην τους καὶ ἐκουβαλήθην εἰς τὸ κάστρον. Καὶ εἰς τὸ ἔμπα τοῦ Μαντρακίου ἐκακοψύχησεν ἡ κόρη τοῦ κοντοσταύλη.
§536.-Τότε ἦλθαν οἱ καραβοκυροὶ τῶν βʹ κατέργων καὶ εἶπαν τοῦ κοντοσταύλη: «Ἀφέντη, καιρὸς εἶνε νὰ μπῇς εἰς τὸ κάτεργόνς σου, νὰ ποίσῃς ταξείδιν σου.» Ὁ κοντοσταύ λης θωρῶντα διὰ πάντα πῶς ἦτον εἰς τὰς χεῖρας τους ἀπολογήθην πολλὰ ταπεινὰ καὶ κουρτέσικα, καὶ εἶπεν τους: «Ὁ θεὸς τὸ γινώσκει, εὑρίσκομαι εἰς μεγάλην πεθυμία νὰ τὸ τελειώσω, ἀμμὲ ἡ μονογενή μου κόρη ἀστένησεν πολλὰ καὶ δὲν τολμῶ νὰ τὴν σκαλέψω, μηδὲν πεθάνῃ, καὶ στέκομαι ὅσο νὰ καλλιττερίσῃ νὰ μισεύσωμεν· ὅμως ἂν θέλετε νὰ πᾶτε, ἀμέτε εἰς τὸ καλόν, καὶ εὐχαρίζομαί σας ἀπὸ τὴν συντροφίαν ὅπου μοῦ ἐποίκετε ὡς ὧδε.» Οἱ ποῖγοι εἶπαν, του: «Ἐπρουμουτιάσαμε νὰ σὲ συντροφιάσωμεν ὡς ἐκεῖ ὅπου νὰ πᾷς.» Καὶ πάλε εὐχαρίστην τους πολλὰ καὶ ἀποχαιρέτησέν τους. [Καὶ ἐστράφησαν καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸν τοποκράτωρ τῆς Ρόδου] ὅπου ἦτον εἰς τὸν τόπον τοῦ μεγάλου μαστόρου.
[299]
§537.-[Καὶ εἶπαν του] νὰ τὸν ἐβγάλῃ τὸν κοντοσταύλην ἀπὲ τὴν Ρόδον· ὅτι ἀκομὴὺ δὲν εἶχεν ἔρτειν (ὁ) μέγας μάστρος ἀπὲ τὸν πάπαν· ὁ ποῖος τοποκράτωρ ἦτον ὁ μαριτζᾶς τῆς Ρόδου, ὅπου εἶχεν ἕρτειν εἰς τὴν Κύπρον τὸν ποῖον ἐφοβερίσαν τον καὶ ἐπροτεστιάσαν τον, λαλῶντα του: «Προτεστιάζομέν σε νὰ μᾶς πλερώσῃς ὅλες τὲς ζημίες ὅπου νὰ μᾶς γενοῦν διὰ τὲς ἡμέρες ὅπου νὰ σταθοῦμεν ὧδε διὰ τὸν κοντοσταύλην· διὰ τοῦτον λαλοῦμεν σου, ἂν θέλῃς νὰ ᾖσαι φίλος μας, νὰ ᾿ρίσῃς τὸν κοντοσταύλην ναὐκαιρέσῃ τὸν τόπον, διὰ νὰ πᾶμεν τὴν δουλειάν μας· διατὶ προυμουτιάζομέν σου καὶ θέλομεν ἀπεζεύσειν, καὶ θέλομεν πλερωθεῖν ἀπὸ ᾿ξ αὑτῶν σας.» Ἀνάμεσα τῆς ταραχῆς τούτης ἐπέθανεν καὶ ἡ κόρη τοῦ κοντοσταύλη, ἡ ποία ἦτον χρόνων δύο· καὶ ἐπῆρεν καὶ κεῖνος καὶ ἡ κοντοσταύλαινα μεγάλην λύπην. Εἰ δὲ οἱ ἀδελφοὶ τῆς Ρόδου, τουτἔστιν οἱ φρέριδες, ἦτον εἰς μέγαν φόβον διὰ τοὺς Γενουβίσους· γροικῶντα τὴν σουπερπίαν τους καὶ τὸ κακὸν τὸ ᾿ποῖκαν εἰς τὴν Κύπρον, ἐμηνῦσαν τοῦ κονσταύλη νὰ βγῇ νὰ πᾷ τὴν στράταν του, διατὶ δὲν δύνουνται νὰ ἀντισταθοῦν τοὺς Γενουβίσους, τοὺς κακοὺς χριστιανούς, τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου, [καὶ δὲν θέλου νὰ κιντυνεύσουν διὰ λλόγου του.]
§538.-Ὁ κοντοσταύλης ἀπολογήθην τους: «Ἄρχοντες, παρακαλῶ σας νὰ μὲ ρικουμεντιάσετε εἰς τὸν τοποκράτωρ καὶ εἰς ὅλους τοὺς ἄρχοντες, καὶ νὰ τοὺς πῆτε ἀπὲ τὴν μεριάν μου πῶς, τοῦτα εἶνε τὰ προυμουτιάσματα τὰ μοῦ ἐπρουμουτιάσαν, ὅντα μὲ ᾿μπάσαν ἔσσω; Δὲν εἶνε κρατούμενοι νὰ διαφεντεύσουν τοὺς πτωχοὺς ἀπὲ τοὺς κλέπτες, καὶ ἀδύνατους ἀπέ τὰ χέργια τοὺς δυνατούς; Καὶ ἐγὼ ὅπου εἶμαι υἱὸς τοῦ καλοῦ ρὲ Οὗνγγε, ὅπου πολλὰ σᾶς ἀγάπαν, [ὡς καὶ τὰ καλά σας εὑρίσκουνται] εἰς τὴν Κύπρον, καὶ εἶστε ὡρκισμένοι μας· θέλετε νὰ μὲ δώσετε εἰς τὰ χέργια τοὺς ἐχθρούς μου; Καὶ πολλὴν χαρὰν ἐπῆρα ὅνταν ἐπέσωσα εἰς τὸν τόπον σας, καὶ
[300]
ἐθάρουν πῶς δὲν εἶμαι παρκάτω παρὰ τὸν δικόν μου, καὶ ἤτζου εὐχαρί(στη)κα τοῦ θεοῦ ὁποῦ μ᾿ ἔβαλεν εἰς [καλὰ] χέργια, καὶ σεῖς νὰ μὲν θελήσετε νὰ μοῦ σπλαγχνιστῆτε καὶ μὲ σκεπάσετε ἀπουκάτω τὸ σκέπο(ς) σας, ἀμμὲ νὰ φοβηθῆτε τοὺς ἀπίστους Γενουβίσους, καὶ νὰ μὲν βουθήσετε ὡς γοιὸν ὁρίζ᾿ ἡ τάξι τῆς ἀδελφοσύνης σας; Ἀκριβὰ παρακαλῶ τὸν θεὸν καὶ σᾶς νὰ μὲ βάλετε εἰς ἕναν πύργον καὶ νὰ μὲ ἀφήσετε ὥς που νὰ πάγῃ [ἡ ἄπιστος γενεὰ] τῶν Γενουβίσων ἀππὦδε, καὶ τότε θέλετε μὲ ἀφήσειν, καὶ θέλω πάγειν εἰς τὴν Ρώμην νὰ τελειώσω τὸν ὅρισμόν τοῦ ρηγός· καὶ ἂν δὲν θέλετε νὰ τὸ ποίσετε τοῦτον, παρακαλῶ σας νὰ μοῦ ἀρματώσετε ἕναν κάτεργον ἀπὲ τὰ κάτεργά σας νὰ μὲ συντροφιάσῃ εἰς τὸ ταξείδιν μου διὰ νὰ πάγω εἰς τὴν Ρώμην· καὶ πολομῶντα τοῦτον, θέλει φανεῖν ἡ καλὴ κουρτεσία τοὺς φίλους, καὶ τὸ καλὸν θέλημαν τὸ ἔχετε μὲ τὴν Κύπρον.» Οἱ ἀδελφοὶ οἱ φρέριδες ἐστράφησαν εἰς τὸν τοποκράτωρ τὸν μαριτζᾶν καὶ εἰς τὴν βουλὴν τοὺς πρώτους, καὶ εἶπαν τὴν συντυχίαν τοῦ κοντοσταύλη· καὶ ἐποῖκαν βουλὴν ὅτι νὰ τοῦ βουθήσουν καὶ νὰ τὸν συντριφιάσουν ὡς τὴν Βενετίαν.
§539.-Καὶ ἤτζου ἀποδιαβάζαν ἡμέραν πρὸς ἡμέραν· καὶ διαβαίννοντα ιγʹ ἡμέρες ἀφ᾿ ὃν ἔραξεν τὸ κάτεργον τοῦ κοντοσταύλη εἰς τὸ Μαντράκιν, ἀναφάναν ιʹ κάτεργα γενου- βίσικα, εἰς τὰ ποῖα ἦσαν οἱ καβαλλάριδες οἱ Κυπριῶτες ὅπου θέλομεν τοὺς ἀνοματίσειν κάτωθεν, καὶ τὸ λογάριν [τῆς Κύπρου ἐκεῖνον τὸ ἔμεινεν·] καὶ ηὗραν τὰ δύο κάτεργα ἐκεῖ, καὶ τὸ κάτεργον τοῦ ρηγός. Καὶ ἀνγκρίστην ὁ ἀμιράλλης [καὶ οἱ λοιποὶ καβαλλάριδες, καὶ] διατὶ ἐμεῖναν ὡς καὶ τώρα εἰς τὴν Ρόδον· καὶ εἶπαν του οἱ δύο καραβοκυροὶ τῶν κατέργων: «Ἀφέντη, μηδὲν ἀγγρίζεσαι, ὅτι οἱ Ροδῖτες κρατοῦν τὸν κοντοσταύλην, καὶ δὲν μᾶς τὸν διδοῦν νὰ πᾶμεν!» Τότε ᾿μηνῦσαν ὅλους τοὺς φρέριδες νὰ πέψουν τὸν κοντοσταύλην, μηδὲν κιντυνέψουν. Τότε
[301]
ὁ τοποκράτωρ τοῦ μεγάλου μαστόρου καὶ οὗλοι οἱ πρῶτοι γέροντες καὶ ὅλη ἡ χώρα ἀναμίκτηκεν, καὶ ἐμηνῦσαν τοῦ κοντοσταύλη διὰ τὸν θεὸν νὰ ἐβγῇ νὰ πάγῃ εἰς τὴν συντροφιάν τους, «καὶ ἂν θέλῃς νὰ σοῦ δώσωμεν τὸ κάτεργόν μας συντροφίαν τοῦ ἐδικοῦ σου, εἰς τοὺς ὁρισμούς σου· ἀμμὲ ἴντα ἐμπόρου νὰ ποίσουν βʹ κάτεργα μέσα εἰς τὰ ιβʹ κάτεργα; Ἀμμὲ ἤξευρε ὡς φρόνιμος πῶ(ς) σ᾿ ἔχουν εἰς τὸ χέριν τους.» Ὁ κοντοσταύλης πολλὰ ταπεινὰ ἀπολογήθην καὶ σπλαγχνικά: «Ἀκριβοὶ ἀδελφοὶ χριστιανοί, ὅπου εἶστε σκέπος τοὺς ἀδύνατους, τώρα εἶνε καιρὸς νὰ μοῦ βουθήσετε καὶ νὰ μὲ ἀποβγάλετε [ἀπὲ τὸ πρόσωπον] τοὺς Γενουβίσους· ὅτι ἐγὼ ἦρτα εἰς τὰ χέργια σας ὡς γοιὸν ἀπελπισμένος εἰς τὸ σπίτιν σας, καὶ ἐμόσετέ μου νὰ μὲ συντροφιάσετε ὡς τὴν Βενετίαν εἰς τὸν ἔξοδόν μου.»
§540.-Καὶ ἐστράφησαν οἱ φρέριδες εἰς τὸν τοποκράτωρ ὅποὖτον εἰς τὸν τόπον τοῦ μεγάλου μαστόρου, [καὶ εἶπαν του τὰ λογία τοῦ κοντοσταύλη· οἱ ποῖοι] πολλὰ τὸ ἐλυπήθησαν, ὅμως δὲν ἐδυνήθησα νὰ ποίσουν τίποτες. Τότες ἐποῖκαν διαλαλημὸν ἔσσω εἰς τὴν Ρόδον, κανενεὶς νὰ μὲν τορμήσῃ νὰ πουλήσῃ τ᾿ ἄρματά του, καὶ ὅσοι Κυπριῶτες εὑρίσκουνται εἰς τὴν Ρόδον μοναῦτα ναὐκαιρέσουν τὸν τόπον, ἀπάνω εἰς κόμμαν τῆς κεφαλῆς του. Καὶ μοναῦτα ἐβάλαν καὶ ᾿βλέπαν τὴν πόρταν τοῦ κοντοσταύλη ἐκεῖ ὅπου ἦτον ἀπλικεμένος· καὶ τὸ σπερνὸν ἐξέβην ὁ τοποκράτωρ τοῦ μεγάλου μαστόρου καὶ [οὗλοι οἱ πρῶτοι] εἰς τὸν κοντοσταύλην, καὶ εἶπαν του: «Καλὲ ἀφέντη, ἄμε ἀπὦδε, παρακαλοῦμέν σε, ὅτι ἐμποροῦμεν νὰ κιντυνεύσωμεν εἰς τιτοίαν λογὴν ὅπου νὰ μὲν ἠμπορήσωμε νὰ διορθωθοῦμεν· διὰ τοῦτον φαίνεταί μας νὰ ἐβγῇς νὰ πάγῃς τὴν δουλειάν σου· καὶ ἂν ἠμπορήσῃς νὰ ποίσῃς τὸν ἀμιράλλην μὲ τὰ καλά σου λογία νὰ πάγῃ μὲ τὰ κάτεργα καὶ νὰ σὲ ἀφήσῃ, τότε νὰ ποίσωμεν μετά σου ὅσο νὰ ᾿μπορήσωμεν, καὶ μὲ
[302]
τὰ κορμιά μας καὶ μὲ τὸ δικόν μας.» Τότες εὐχαρίστην τους καὶ εἶπεν τους: «Παρακαλῶ σας μηνύσετε τοῦ ἀμιράλλη νὰ πέψῃ τινὰ νὰ τοῦ συντύχω.» Μοναῦτα ἐπέψαν εἰς τὸν ἀμιράλλην.
§541.-Γροικῶντα το ό ἀμιράλλης, ἔπεψεν δʹ καβαλλάριδες νὰ τοῦ συντύχουν· καὶ εἶπαν του τὰ περὶ τῆς Κύπρου, καὶ εἶπαν του πῶς ὀλλίγον ἔλειψε νὰ σκοτώσουν τὴν ρήγαινα διὰ τὴν ἀπιστίαν ἁποῦ τοὺς ἐποῖκεν. Τότες εἶπεν τους: «Ἀφέντες, διατὶ δὲν μὲ ἀφίννετε νὰ πάγω τὴν δουλειάν μου, καὶ ξηλώννετέ με ἀπὸ τὴν στράταν μου; Ἐσεῖς ἐπρουμουτιάσετέ μου μὲ τὲς γραφές σας, καὶ ἐδώκετέ μου καὶ τὸ σάλβο κουντοῦτον, καὶ οὗλα ἐποίκετέ τα ψέματα· τίντα πίστιν ἔχετε, καὶ πῶς νὰ σᾶς κρατοῦμεν καὶ νὰ σᾶς πιστεύσωμεν εἰς τὸν λόγον σας ἢ εἰς τὸν ὅρκον σας;» Τότε λαλοῦν του: «Νὰ ᾿δῇς τὸν λόγον μας καὶ τοὺς ὅρκους μας πόταποι νἆνε βεβαιωμένοι καὶ στερεωμένοι; Ἔξευρε, ἐμόσαμεν τοῦ ἀδελφοῦ σου τοῦ πρί(ν)τζη καὶ ἦλθεν ἀπὸ τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, καὶ τῆς ρήγαινας καὶ ἦλθεν ἀπὸ τὴν Κερυνίαν, καὶ ἀγανάκτησιν δὲν τοὺς ἐποίκαμεν, ἀμμὲ ᾿ποίκαμέν τους καὶ ἀγάπην· διὰ τοῦτον ἐμπορεῖ πᾶσα ἄνθρωπος νὰ μᾶς κρατήσῃ ὀρθοὺς καὶ ἐμπιστοὺς χριστιανούς· καὶ προυμουτιάζομέν σου, μὰ τὰ ζʹ μυστήρια τῆς ἐκκλησίας καὶ εἰς τὰ θεῖα τοῦ θεοῦ εὐαγκέλια ὅτι νὰ σὲ συντροφιάσωμεν, καὶ μηδὲν κιντυνέψῃ ἡ ζωή σου, οὐδὲ τὸ κορμίν σου, οὐδὲ ἡ γυνή σου, οὐδὲ ὑποταγή σου, οὐδὲ τὸ δικόν σου, ἀμμὲ νὰ σὲ πάρωμεν καλὰ καὶ ἀναπαμένον καὶ εἰς τὸ ἀπλαζίριν σου.» Γροικῶντα ὁ κοντοσταύλης τὰ καλὰ λογία καὶ τὰ προυμουτιάσματα, καὶ θωρῶντα τὸ κορμίν του δομένον εἰς τὰ χέργια τους, καὶ δὲν ἐμπόρεν οὐδὲ διαφεντεμούς, οὐδὲ μὲ κακόν, οὐδέ μὲ καλόν, καὶ δὲν ἠμπόρησε νὰ γλυτώσῃ ἀπὸ τὰ χέργια τους, εἶπεν: «Ἀποὺ τὰ δύο κακά, τὸ παρκάτω εἶνε καλλήτερον·» ἐκουντέντιασε νὰ πάγῃ μετά τους. Καὶ οἱ φρέριδες ἐπαραδῶκαν τον τοὺς Γενουβίσους,
[303]
καὶ ἐπῆγαν τὴν δουλειάν τους.
§542.-Τώρα θέλομε ν᾿ ἀφήσωμεν τοῦτον, καὶ θέλομεν νὰ ποῦμεν τὸ ἔβγα τοῦ ἀμιράλλη [καὶ οἱ καραβοκυροί.] Ὅσον ἐξέβην ὁ κοντοσταύλης ἀπὸ τὴν Κύπρον, ἀφ᾿ ὃν ἐδιάβησαν ιεʹ ᾿μέρες κατὰ τὸν ὅρκον τους, τῇ ἐσχάτῃ ἀπριλλίου ατοδʹ Χριστοῦ ἀρματῶσαν ιʹ κάτεργα μὲ τοὺς λᾶς τους καὶ μὲ τοὺς καβαλλάριδες ἁποῦ᾿πῆραν ἀπὸ τὴν Κύπρον δι᾿ ἀμάχιν διὰ (τὲς)Ϡʹὺχιλιάδες δουκάτα χρυσᾶ· πρῶτον ἐπῆραν τὸν Τζάκσον τε Λουζουνίαν τὸν υἱὸν τοῦ πρίντζη τὸν κούντην τῆς Τρίπολις, καὶ τὸν Τζάνον τε Λουζουνίαν τὸν αδελφόν του τὸν πορνικόν, καὶ τὸν σὶρ Ἀρνὰτ τὸν Σασούν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Ζίπλ, τὸν σὶ(ρ) Ραμοὺν Βισκούντην, τὸν σὶρ Ὀτὲτ Μιμὰρς καὶ μαριτζᾶς Κύπρου, τὸν σὶρ Πιὲρ Λαζέ, σὶρ Πατὴ τε Νόρες, τὸν [σὶρ Λα Μπάμ,] τὸν σὶρ Σιμοὺ Μουντολίφ, τὸν σὶρ Πιὲρ τε Φλουρήν, τὸν σὶρ Τζάκε Πενεφίν, τὸν σὶρ Φιλίππε Κόσταν, τὸν σὶρ Μάρρην τε Πλεσίε, τὸν σὶρ Πιὲρ Μουντολίφ, τὸν σὶρ Νικὸλ τε Μουζελλά, τον σὶρ Τουμᾶς τε Πούν, τὸν σὶρ Γατιὲρ τε Νόρες, τὸν σὶρ Τζάκε τε Νεβέρε, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Λιμνάτ, τὸν σὶρ Τζάκ Λε Πιουφλὲ τὸν Τζασουλάν, τὸν σὶρ Μαρρὴν Λε Μόνε, τὸν σὶρ Μαρρὴν Μουντολίφ, τὸν σὶρ Μαρρὴν τε Ὀλίβα, τὸν σὶρ Γὴ Προτότ, τὸν σὶρ Γὴν τε Λα Κολέ, σὶρ Τζουὰν τε Σαλαζής, σὶρ [Τὰτ] τε Λα Κολλεέ, σίρε Χαμαρὴν [Τζὰκ Τζακὲς] Μουζεζάρτ, σὶρ Γιαλίαν τε Γαπριέλ, σὶρ Πιὲρ τε Καφρά, σὶρ Τζουὰν τε Μιμάρς, σὶρ Ναρνάτος δε Λισενιέ, σὶρ Πιὲρ τε Λιμνάτ, σὶρ Λίαμ Φόρτ, σίρε Γρίμε Βισκούντης, σὶρ Χαρρὴν τε Λιμνάτ, σὶρ Ἀντρὲ τε Λα Κολλίε, σὶρ Πριάμουν Μουντολίφ, σὶρ Γγὲ τὲ Μουντολίφ· καὶ ἄλλους ὅ(που) ᾿πέψαν εἰς τὴν Χίον εἰς τὰς φυλα(κά)ς, τουτἔστιν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Μόρφου τὸν κούντη τε Ρουχᾶς, τὸν σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπή, τὸν σὶρ Τζουὰν Παπὴὺτὸν υἱὸν τοῦ σὶρ Γή, τὸν σὶρ Πιέρο Ρουσίαν, σὶρ Τζουὰν Παπὴ ὁ υἱὸς Ρεσία, τὸν υἱὸν σὶρ Φιλίππε Προβόστου, τὸν σὶρ Πιὲρ τε Κοῦντζες, σὶρ Τζουὰν Παπὴ ὁ υἱὸς (τοῦ) σὶ(ρ)
[304]
Ραμούντ, σὶρ Νικὸλ Τζιμπελήν. Ὁμοίως ἐπῆραν καὶ τοὺς κάτωθεν δηλουμένους παῖδας νὰ τοὺς ἁρμάσουν μὲ τὲς κόρες τους· τὸν Τζάνον τε Νόρες νὰ τὸν πάρῃ γαμπρὸν ὁ ἀμιράλλης τῆς Γένουβας ὁ σὶρ Πιὲρ τε Καμπὲ Φρεγκοῦζε, τὸν Λογὴς Βισκούντην νὰ τὸν πάρῃ ὁ σὶρ Τίζο Σιππός. [Καὶ ἕτεροι καβαλλάριοι οἱ κάτωθεν δηλουμένοι, ὅπου ἐπῆγαν ἀπὸ τὴν παραπόνησίν τους μοναχοί τους εἰς τὴν Γένουβαν, τὸ νὰ πάγῃ ἡ ἀρμάδα ἀποὺ τὴν Κύπρον· ἐσήκωσεν ὁ ρήγας τὸ ψουμίν τους διὰ παραβούλους ὅπου ᾿σκοτῶσαν τὸν κύρην του, καὶ ἂν ἦλθεν κανένας καβαλλάρης, ἐξώριζέν τον καὶ ἔδωχέν τον·] τουτἔστιν τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μόρφου, τὸν υἱὸν τοῦ κούντη τε Ρουχᾶς, τὸν σὶρ Ἀρνὰτ τε Μιμάρς, σὶρ Γιλίαμ τε Μουντολίφ ὁ παιδίος, σὶρ Φιλίππε τε Μουφλέ, σὶρ Φιλίππες τε Σασούς, σὶρ Στάσε Λι Πετίτ, σὶ(ρ) Ραμοὺν Καντουφλέ, σὶρ Μαλεπεή, σὶρ Τουμᾶς Μάρ, σὶρ Φρασὲς Καμάδρας.
§543.-Οἱ Γενουβίσοι ἦλθαν τὰ ζʹ κάτεργα εἰς τὴν Κύπρον τὸ σαββάτον τῇ ἐσχάτῃ ἀπριλλίου ατογʹ Χριστοῦ, καὶ τῇ ἐσχάτῃ πάλε τοῦ αὐτοῦ ἐπῆγαν, ὅπου ᾿καν αʹ χρόνον εἰς τὴν Κύπρον πολλὺν κακὸν καὶ ζημίαν.
§544.-Καὶ πάλε εἰς τὸ ἐξηγούμεθαν ἂς ἔλθωμεν. Θεωρῶντα ὁ κοντοσταύλης τὸ σκάνταλον τοὺς Γενουβίσους εἰς τὴν Ρόδον, ἐκατέβην τὸ σαββάτον τῇ γʹ ἰουνίου ατοδʹ Χριστοῦ, ἐκεῖνος καὶ ἡ κοντοσταύλαινα ἡ γυναῖκα του καὶ ἡ ἀποταγή του καὶ οὗλον του τὸ δικόν, καὶ ἐνέβην μέσα εἰς τὸ κάτεργον καλὰ πωρνόν· καὶ ἐστάθησαν εἰς τὴν σκάλαν τοὺς ἀδελφοὺς τοὺς φρέριδες γʹ ἡμέρες διὰ τὴν μεγάλην σκλερίαν ὅπου ᾿σηκώθην. Τότε εἶπαν του: «Χρῆσι εἶνε νὰ ἔλθῃς μετά μας ὡς τὴν Γένουβαν διὰ νὰ μαρτυρίσῃς τὴν ἀγάπην, καὶ προυμουτιάζομέν σου νὰ ποίσῃς τὸ καλοκαίριν μετά μας, καὶ τἄπισα θέλεις πάγειν εἰς τὸν ρήγαν τῆς Φρανγκίας.» Καὶ ἐπρουμουτιάσαν του καὶ ἐποίκασιν χαρτία νοταρικά, ὅμως ὀλίγον τὸν ἐφελέσαν, λαλῶντα,
[305]
διαβαίνοντα καιρός, νὰ τὸν ἀφήσου νὰ πάγῃ, καὶ οὐδὲ ὁ κοντοσταύλης τοὺς ἐπίστευ- γεν, ἀμμὲ οὐδὲν ἔσωννεν πλέον.
§545.-Οἱ φρέριδες τῆς Ρόδου μὲ ὅλους τοὺς πρωτογέρους ἐμετανῶσαν πολλὰ διατὶ ἀφῆκαν τὸν κοντοσταύλην καὶ ἐπῆραν τον οἱ ἄπιστοι Γενουβίσοι, καὶ ἐφοβήθησαν μήπως καὶ κρατήσῃ ὁ ρήγας τὰ χωργιά τους τὰ ἔχουν εἰς τὴν Κύπρον· ἀμμὲ οἱ πτωχοὶ οἱ Κυπριῶτες ὅπου βαστάννουν πολλά, καὶ ὁ θεὸς ἐκδικᾷ τους μὲ τὴν ἐλεμοσύνην του, καὶ δὲν ἀφεντεύγουν παρὰ τοὺς πτωχοὺς τοὺς παροίκους καὶ τ᾿ ἀμαχία, οὐδὲν ἐδεῖξαν κανέναν φανόν. Καὶ μὲ τούτην τὴν στράταν οἱ ἄπιστοι Γενουβίσοι ἐπῆραν τὸν κοντοσταύλην εἰς τὴν Γένουβαν οἱ ποῖγοι ἐμόσαν δεύτερον ἀπάνω εἰς τὸ σῶμαν καὶ αἷμαν τοῦ κυρίου καὶ γʹ φορὲς εἰς τὸ ἅγιον εὐανγγέλιον. νὰ μὲν ποίσουν κακὸν τοῦ κοντοσταύλη, οὐδὲ νὰ τὸν κωλύσουν ἀποὺ τὴν στράταν του ὅπου μέλλει νὰ πᾷ, καὶ ἐποῖκαν τὰ δύο σάλβο κουντοῦτα καὶ τρία νοταρικὰ καὶ στοιχήματα τῆς ἀγάπης, καὶ οὗλα ἐτζακκίσαν τα. Καὶ ἐπῆραν καὶ ἐβάλαν τους εἰς τὲς φυλακές, τὸν κοντοσταύλην καὶ ζʹ παρακαβαλλάρους του εἰς τὴν Μαλαπάγα, καὶ τοὺς δελοιποὺς ἐβάλαν τους εἰς τὸν πύργον τὸν λεγόμενον Κοντεφά· τὴν δὲ κυρὰν τὴν κοντοσταύλαιναν, ὀνόματι Χελουγὴς Πρεζουηή, μὲ τὴν ὑποταγήν της, ἀφῆκαν τους εἰς τὸ θέλημάν τους. Καὶ ἡ κυρὰ ἡ Χελουγὴς ἡ κοντοσταύλαινα ἐπῆγεν καὶ ἐπλίκευσεν εἰς μίας ἀρχόντισσας χήρας εἰς τὸ σπίτιν της, κ᾿ ἐκεῖ ἔραβγεν ἀποκάμισα καὶ εἴ τι ἄλλον εὕρισκεν, καὶ μὲ τὰ καρτζὰ τοῦ ραψιμάτου της ἑδήγαν τὸν ἄντραν της καὶ τὴν ζωήν της.
§546.-Θωρῶντα ὁ κοντοσταύλης τὸ κορμίν του εἰς τὴν φυλακὴν καὶ τοὺς ψεματινοὺς ὅρκους τῶν Γενουβίσων, δὲν ἀποθάρησε νὰ πέψῃ νὰ πάρῃ τὰ δουκάτα ἀπὲ τὴν Βενετίαν· ἐπάντεχεν ὅτι γλήγορα νὰ
[306]
λευθερωθῇ ἀπὲ τὰ χέργια τους, καὶ ἅντα νὰ βγῇ νὰ πᾷ μὲ τὸ κορμίν του εἰς τὴν Βενετίαν. Καὶ μανθάνοντα ὁ ρὲ Πιὲρ τὸ πῶς οἱ Γενουβίσοι ἐπῆραν τὸν θεῖον του εἰς τὴν φυλακήν, καὶ δὲν ἐπέψα νὰ πάρουν τὲς ιʹ χι(λι)άδες τὰ δουκάτα ἀπὲ τὴν Βενετίαν, ἐμήνυσεν χαρτία εἰς τὴν Βενετίαν, ὅτι ἀνὲν καὶ πέψῃ ὁ κοντοσταύλης νὰ ζητήσῃ τὰ καρτζὰ νὰ μὲν τοῦ δώσουν τίποτες, ὅτι ὁ ρήγας ἔπεψέν τον εἰς τὸν πάπαν καὶ εἰς τὴν Φραγγίαν διὰ τὲς δουλειές του, καὶ ἐπειδὴ τὸν ἐμποδίσαν οἱ Γενουβίσοι καὶ δὲν ἐπῆγεν εἰς τοὺς ὁρισμούς του, δὲν εἶνε κρατούμενος νὰ τοῦ δώσῃ τίποτες, μήπως καὶ πάρουν τα οἱ Γενουβίσοι.
§547.-Ἁντὰν ἐποῖκεν ὁ κοντοσταύλης καιρὸν εἰς τὸν πύργον, ἐβαρύθην καὶ ἐκράτησεν στράταν μὲ καλοὺς φίλους Γενουβίσους καὶ ἐκαταστῆσα νὰ τὸν ἐβγάλουν· καὶ φοβῶντα μὲν φύγῃ καὶ πιάσουν τὴν κοντοσταύλαιναν, ἐπέψαν την εἰς τὴν Λουμπαρδίαν, καὶ τότε ἐβγάλαν τον ἀπὲ τὴν φυλακὴν καὶ ἀφῆκαν τον νὰ γυρίζῃ. Καὶ ἐπῆγαν οἱ Γενουβίσοι καὶ εἶπαν ψέματα πῶς θέλει νὰ φύγῃ, καὶ ᾿ποῖκαν του πολλὰ κακά· ὕστερα ἐποῖκαν του ἕναν κλουβὶν σιδερένον ὅσον τὸν ἐχῶρε νὰ γυρίσῃ, καὶ ἐκρεμμάσαν τον μὲ τὴν ἄλυσον εἰς τὸν πύργον τῆς Μαλαπάγας, καὶ ἐποῖκαν ὅρκον νὰ μὲν τοῦ δώσουν πα(ρὰ) ψουμὶν καὶ νερόν· καὶ ἐκαρφῶσαν ἕναν τραβαρσάνιν εἰς τὰ δύο του ποδία, καὶ ἐβάλαν τον μέσα καὶ ἐκλειδῶσαν τον· καὶ ἔμεινεν ὡς τὲς ἀποκριές. Καὶ ἐσυνβουλεύτησαν μεσόν τους καὶ εἶπαν (οἱ) κα(βα)λλάριδες: «Τοῦτος εἶνε καλὰ ἀναγιωμένος, καὶ μὲ τούτην τὴν ζωὴν ἐμπορεῖ ν᾿ ἀποθάνῃ, καὶ θέλομεν χάσειν τὸ ἐγδεχούμεθαν ἀποὺ ᾿ξ αὑτῆς του.» Ἐμετανῶσαν, καὶ μηδὲν τζακκίσουν τὸ κλουβίν, ἐποῖκαν ἕναν Γενουβίσον ὀνόματι τε Μπαγὲ νὰ πάγῃ νὰ ζητήσῃ γράσαν τοῦ κουμουνίου, νὰ τοῦ διδῇ ἐκεῖνος ψουμὶν καὶ τὸ νερον· καὶ ἐπρουμουτιάσαν του το, καὶ ὡρισαν τοὺς φυλακάτορας νὰ μὲν δώσῃ τοῦ κοντοσταύλη ἄλλος νὰ φᾷ τὸ ψουμὶν καὶ τὸ νερόν,
[307]
[παροὺ ἐκεῖνος ὁ Γενουβίσος·] ὁ ποῖος ἔπαιρνεν καθημερινὸν μίαν ὄρνιθαν καὶ ἐπολόμαν την ὀπτὴν οὒ ζευστήν, καὶ [ἔπαιρνεν τὴν ἡμίσην] καὶ ἔσκιζεν τὸ ψουμὶν καὶ ἔβαλλέν [την] μέσα, οὔ ᾿ριφιακὸν ἢ ἄλλον τὸ νὰ ᾿μπόρησεν, καὶ ἐσυνγκέρναν κρασὶν μὲ τὸ νερὸν εἰς ἕναν κουζίν, καὶ τὴ νηστικὴν ψάριν καὶ ἄλλον ὅπου νὰ ᾿μπόρησεν. Καὶ γροικῶντα ἡ κοντοσταύλαινα [πῶς ὁ ἄντρας τη(ς) ἔφυγεν καὶ πάλε ἐπιάστην,] ἐστράφην εἰς τὴν Γένουβαν· καὶ θωρῶντα οἱ Γενουβίσοι πῶς ἡ ἀρχόντισσα ἐστράφην εἰς τὴν Γένουβαν, μοναῦτα ἐβγάλαν τον ἀπὸ τὸ κλουβὶν καὶ ἀπὸ τὰ σίδερα, καὶ ἐβάλαν τον μέσα εἰς τὸν πύργον μὲ τὴν γεναῖκαν του.
§548.-Ἀκομὴ γινώσκετε ὅτι οἱ καβαλλάριδες οἱ κάτωθεν ηὗραν ὀπλὴ νὰ φύγουν· τουτἔστιν ὁ σὶρ Ὀγκὲτ τε Μιμὰρς ὁ ἀμιράλλης τῆς Κύπρου, ὁ σὶρ Πατὴὺτε Νόρες, καὶ ὁ σὶρ Ὀτὲτ Σασούς, καὶ ὁ σὶρ Φιλιππούς τε Σασούς, ὁ σὶρ Πιὲρ Λαζές, Τζανὸς Παπής, καὶ ὁ σὶρ Τουμᾶς τε Πούντ, σὶρ Πιὲρ τε Καφρά, σὶρ Γὴς Βισκούντης, σὶρ Ἀρνὰτ Βισκούντης ὁ ἀδελφός του, σὶρ Τζουὰν τε Μιμάρς, καὶ οἱ δύο του υἱοὶ ὁ σὶρ Πιὲρ καὶ σὶρ Χαρρήν, καὶ ὁ σὶρ Γὴς τε Λε Παμέ, σὶρ Φιλιππὲ Κόστα, καὶ σὶρ Μαρρὴν τε Πλεσίε, καὶ [σὶ(ρ) Ροὺν Καντουφλέ.] Τοῦτοι πάντες ἦσαν εἰς τὴν βουλὴν νὰ πάρουν τοὺς καβαλλάριδες νὰ φύγουν, καὶ ἅνταν ἐτελειῶσαν τὴν βουλήν, ἀναυλῶσαν κάτεργα νὰ μποῦν νὰ ἔρτουν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ τοῦτον ξηγᾶται το τὸ βιβλίον τὸ ἔγραψεν ὁ σὶρ Τζουὰν τε Μιμάρς· ὅτι ὁ σὶρ Μαρρὴν τε Μὸν ἐπρόδωκέν τους εἰς τοὺς Γενουβίσους, καὶ μοναῦτα ἐπιάσαν τους καὶ ἐφυλακίσαν τους, ἐβλεπίσαν τους πολλὰ δυνατά, ἕως ὥς που τοὺς ἐλευθέρωσεν ὁ θεὸς διὰ τοῦ ἐλέου του.
§549.-Νὰ σᾶς εἰπῶ τὴν ἐκδίκησιν ὅπου ἐκδικᾷ ὁ θεὸς τοὺς ἀδυνάτους· πρὶ νὰ βγοῦν οἱ Γενουβίσοι ἀπὸ τὴν Κύπρον ἐπέψαν τὰ πράματα τὰ ἐκουρσεῦσαν πτωχοὺς καὶ πλουσίους τὰ χωρία, τὴν Λευκωσίαν, τὴν
[308]
Ἀμόχουστον, [ἐπέψαν τα] εἰς τὰ κάτεργα οἱ Γενουβίσοι καὶ ἐπέμπαν τα εἰς τὴν Γένουβαν. Καὶ τῇ π(έμπ)τῃ δικεβρίου ατογʹ Χριστοῦ τὴν παραμονὴν τοῦ ἁγίου Νικολάου [ἐγένετον σκὶρση μεγάλη εἰς τὴν θάλασσαν]καὶ ἐτζακκίστησαν τὰ Ϛʹ κάτεργα εἰς τὴν Ἁγίαν Νάπαν, καὶ ὅλοι οἱ ἀθρῶποι ἐπνίγησαν, καὶ τὰ πράματα ὅλα ἐπῆγαν εἰς τὸ φοῦντος, καὶ δὲν ἐγλύτωσεν τινάς, ὅτι ὁ τόπος ἦτον πετρώδης, καὶ οὗλοι ἐπνίγησαν· τὰ ἄδικα καμουμένα!
§550.-Καὶ πρὶν ἐβγοῦν οἱ Γενουβίσοι ἀπὲ τὴν Κύπρον ἀφῆκαν καπετάνον νὰ βλέπῃ τὴν Ἀμόχουστον καὶ πολλοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων, καὶ ὡρίσαν τους [νὰ ζητήσουν ἀπὲ τὸν ρήγαν κάθα καιρὸν ὁτόσα] κατὰ τὰ στοιχήματα τῆς ἀγάπης· καὶ ἔμεινεν καιρόν, καὶ ἀκομὴ δὲν ἀρχέψαν νὰ τίσουν τίποτες.
§551.-Θωρῶντα ἡ ρήγαινα ὅτι (ὁ) ἀντράδελφός της ὁ πρίντζης εἶχεν εἰς τὴν συντροφιάν του πολλοὺς Βουλγάρους εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, [καὶ ἔρευγε νὰ τὸν κυνηγήσῃ,] καὶ πρὶν ἐβγῇ ἀπὲ τὴν Κερυνίαν ἐμήνυσέν του καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κερυνίαν μὲ πολὺν φουσάτον· καὶ φοβῶντα εἰς τὸ Διάβαν μηδὲν τὴν πιάσῃ, ἐποῖκεν καὶ ἐλειτουργῆσαν, καὶ ἀπάνω εἰς τὸ κορμὶν τοῦ Χριστοῦ ἔμοσεν ὁ γ-εἷς τοῦ ἄλλου νὰ ἔχουν καλὴν ἀγάπην· καὶ τότες ἐστράφην εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον, καὶ ἐκλούθησέν του ἡ ρήγαινα ὡς τὸ Πάς, καὶ ἀποχαιρετῆσαν, καὶ ἦρτεν ἡ ρήγαινα εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ὁ πρίντζης ἐνέβην μὲ τὸ φουσάτον του εἰς τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον.
§552.-Καὶ ἅνταν ἐπέσωσεν ἡ ρήγαινα εἰς τὴν Λευκωσίαν, ἡ ρήγαινα ἐμήνυσεν χαρτὶν τοῦ πρίντζη:«Ἠγαπημένε μας ἀδελφέ, ἔπαρε σκοπὸν ἀπὲ τοὺς Βουργάρους, ὅτι συμβουλεύγουνται νὰ σὲ σκοτώσουν καὶ νὰ πάρουν τὸ κάστρον τοῦ Ἁγίου Ἱλαρίου, καὶ βλέπε τὸ κορμίν σου· καὶ διατὶ σὲ ἀγαπῶ, σοῦ τὸ μηνῶ.» Ὁ καλὸς ἀφέντης ἔδωκεν πίστιν εἰς
[309]
τὸ χαρτὶν τῆς ἐχθρῆς του, ἡ φαρμακοῦσα παρὰ τὸ φαρμάκιν, καὶ ἔππεσεν εἰς ἁμαρτίαν μεγάλην, ὅτι ἄδικα ἐφόνευσεν τὲς ψυχές· [καὶ] ἔμπασέν τους ἀπάνω καὶ ἐκεῖνος ἔκατζεν εἰς τὸν γούλαν ἔσσω, καὶ ἔκραζεν ἕναν πρὸς ἕναν καὶ ἕριζεν καὶ ἐρίβγαν τον ἀκ τὸ παραθύριν κάτω, καὶ ἐσκοτώννουνταν εἰς τόσον κρεμμόν· καὶ ὁ ὕστερος διὰ θελήματος κυρίου ἐγλύτωσεν, ὅτι ἐκρεμμίσαν τον καὶ δὲν ἐσκοτώθην, νὰ φανερωθῇ τὸ πῶς ἄδικα τοὺς ἐσκοτῶσαν, καὶ ἔζησεν πολλὺν καιρὸν μετὰ ταῦτα.
§553.-Παντέχοντα ὁ πρίντζης ὅτι ἦτον λυμένη ἡ καρδία τῆς ρήγαινας διὰ τὸν ὅρκον, καὶ διὰ τοῦτον ὅσον τοῦ ἔγραψεν, ἀφῆκεν τὸν Ἅγιον Ἱλαρίον καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Ἡ ρήγαινα ἦτον πολλὰ φουσκωμένη καὶ ἐγύρευγεν πῶς νὰ τὸν βάλῃ εἰς τὸ χέριν της διὰ νὰ τὸν σκοτώσῃ· τότες ἐφούσκωσεν τὸν υἱόν της τὸν ρήγα νὰ τὸν σκοτώσῃ, ὡς ἐκεῖνος ὅπου ἦτον ἀφορμὴ τοῦ σκοτωμοῦ τοῦ κυροῦ του. Τὸ ἀπόγιομαν ἐμήνυσέν του νὰ ἔλθῃ εἰς τὸν ρήγα, καὶ ἔχωσεν ὀπίσω εἰς τὲς ἄρτζες τὸν σὶρ Φρασέσκην τα Μαρρήν, Γενουβίσος ὅπου ἔμεινεν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὸ μηνίον τοῦ ρηγὸς διὰ βαχλιώτης του, καὶ τὸν σὶρ Φρασὲς Σατοῦρνον Κατελάνον βαχλιώτην τους, καὶ ἄλλους Ἀναπολιτάνους, καὶ Λουμπάρδους, καὶ τὸν Λογὴς Ποὺς βαχλιώτην τοῦ ρηγός, καὶ καβαλλάριδες Κυπριῶτες.
§554.-Καὶ ὅνταν ἐγροίκησεν τὸν ὁρισμὸν τοῦ ρηγός, ἐκατέβην ὁ αὐτὸς πρίντζης νὰ καβαλλικεύσῃ· εἶπαν του οἱ λᾶς ἁποῦ τὸν ἀγαποῦσαν: «Μηδὲν πᾷς· εἰ δὲ κἂν οὔ, σκοτώννου σε.» Καὶ δὲν ἐπίστευσεν καὶ ἐκατέβην ὡς τὸ περρούνιν· καὶ πάλε εἶπαν του, καὶ δὲν ἐπίστευσεν· λοιπὸν εἶπεν: «Οἱ ὅρκοι παιγνιδία εἶνε!» Καὶ τὸ νὰ κάτζῃ εἰς τὸ ἄλογον, ἔχασεν τὰ ποδία του καὶ ἔφτασεν τὸ ἄλογον νὰ ππέσῃ, καὶ [εἰς τοῦτον] ἐπῆγεν ἕως τὴν αὐλήν· καὶ πρὶ νὰ πεζεύσῃ, οἱ καβαλλάριδες
[310]
ἐνέψαν του: «Στράφου!» Καὶ δὲν τοὺς ἐπίστευσεν, διὰ νὰ τελειωθῇ τὸ ἔμελλε νὰ γενῇ. Εἰς τὴν καλὴν ὥραν ἐπέζευσεν, καὶ ἐνέβην εἰς τὴν τζάμπραν τὴν στρωμένην, τὸ λεγόμενον τζάμπρε τε παρίς· ἐκεῖ ηὗρεν τὸν ρήγα καὶ τὴν μητέραν του καθεζομένους εἰς τὴν φούρμαν, καὶ ὁ πρίντζης ἐχαιρέτησέν τους. [Καὶ ἡ τάβλα ἦτον δηγημένη νὰ κάτζουν νὰ φᾶσιν. Καὶ ἡ ρήγαινα εἶπεν τοῦ πρίντζη: «Ἀφέντη ἀδελφέ, ἔλα εἰς τὴν τάβλαν νὰ φᾶμεν.» Κ᾿ ἐκεῖνος, διὰ νὰ μὲν δείξῃ καμιὰν κακοσύνην, εἶπεν της: «Εἰς τὸν ὁρισμόν σου.» Καὶ ἐκάτζαν εἰς τὴν τάβλαν· καὶ ἐκείνη ἐκατάστησεν ὅσον νὰ σηκώσουν τὸ μαντήλιν, εἶχεν δηγημένον τὸ μάτιν τοῦ ρηγὸς τοῦ ἀντρός της ὅπου τὸν ἐσκοτῶσαν μέσα εἰς τὴν σανίαν, καὶ εἶπεν τους, ἐκείνους ὅπου εἶχεν χωσμένους; «Ὅσον νὰ δείξω τὸ μάτιν, ἐσεῖς ἂς ᾖστε ὅτοιμοι νὰ τὸν σκοτώσετε.» Καὶ ἤτζου ἐγίνην. Ἐκεῖνος ἐκάθετον εἰς τὴν τάβλαν, καὶ ἡ καρδία του ἦτον δημμένη. Εἶπαν του: «Ἀφέντη, φάγε.» Καὶ εἶπεν τους: «Ἡ καρδία μου δὲν ἠξεύρω ἴντα ἔχει καὶ εἶνε δημμένη, καὶ δὲν ἠξεύρω ἴντα ἔχω.» Ὅμως ἁντὰν ἀποφάγαν, ἔφερεν τὸ μάτιν εἰς τὴν τάβλαν, καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη πρίντζη, ἀγρωνίζεις τὸ μάτιν τοῦτον, τίνος ἔνι; Καὶ μοναῦτα ἀππηδῆσαν καὶ ἐσκοτῶσαν τὸν καλὸν πρίντζην εἰς τὴν τζάμπραν ἁποῦ ἐσκοτῶσαν τὸν ρὲ Πιέρ. Καὶ ἐγίνην μέγαν κλάμαν καὶ μεγάλη λύπη· καὶ ἐπῆραν τον ἔσσω του σκοτωμένον, καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸν Σὰν Τεμένικον.]
§555.-[.. . μὲ τοὺς συνγγενάδες του. Καὶ ἔβγαλέν τον γαπρόν του τὸν σὶρ Νικὸλ Ζαχαρίε Βενέτικον. Καὶ ἐχάρισεν τοῦ αὐτοῦ σὶρ Νικόλου τὰ Πιλιομάσαρα παιδία παιδιῶν του·] καὶ [μετὰ τὸ ἐλθεῖν τὸν ρὲ Ζάκ,] ἔμαθεν τὸ πῶς ὁ ἀδελφότεκνός του ἐχάρισεν πολλὰ χαρίσματα καὶ ἐποῖκεν πολλὲς ἐλευθερίες, [καὶ διατὶ ἦτον εἰς τοὺς κεʹ χρόνους ἐσήκωσέν το. ὅτι ἐποῖκαν ἀσίζαν, ὅ,τι ποίσῃ ὁ ρὲ Πιὲρ εἰς τοὺς κεʹ χρόνους νὰ μὲν ᾖνε ἀξαζόμενα, διατὶ ἦτον παιδίος·]
[311]
καὶ οὕτως ἐσηκῶσαν τὰ Παλιομάσαρα. Ἀκομὴ ὁ σὶρ Νικὸλ Μαριτζᾶ δὲν ἐπῆρεν ἀποὺ τινὰν ξένιον ὥς που νὰ τελειώσῃ τὴν δουλειάν του, καὶ ἂν ἐπῆρεν καὶ ἡ δουλεία δὲν τὴν ἐτελείωσεν, ἔστρεφέν το, καὶ πολλὰ καλὰ ἐποῖκεν.
556.-Εἰς τὲς ἡμέρες ἐκεῖνες εἶχεν ἕναν παιδίον ὀνόματι Ὑπάτιον, υἱὸς τοῦ σὶρ Τζουὰν Πλεφαρὰτζ φραπιερέρης· πλούσιος ἦτον. Ἐνέβην πνεῦμα κυρίου εἰς τὴν καρδιάν του, θεωρῶντα τὸ πῶς ἐμπαῖναν καὶ ἐβγαῖνναν οἱ [Ἀμοχουστιανοὶ] εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ οἱ Λευκουσιάτες εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἀθυμήθην, λαλῶντα: «Νὰ μηδὲν μείνῃ νὰ μηδὲν ποίσουν τίποτες ἀλαζονίαν οἱ Γενουβίσοι εἰς τὴν Λευκωσίαν· διότι ἐφοβοῦντον τὸν πρίντζην διὰ τοὺς Βουργάρους, καὶ ἀπ᾿ αὐτοῦ ἐσκοτώθησαν, ὁμοίως τὸν κοντοσταύλην ὅπου, ἐκράτεν τὴν Κερυνίαν καὶ μὲ τὲς τέχνες τους ἐβάλαν τον εἰς τὰς χεῖρας τους·» καὶ ὅτι, «ἐμετανῶσαν καὶ ἐφῆκαν τὸ παγισίον· μήπως καὶ ξαναστραφοῦν καὶ πάρουν το.» Καὶ ἐβουλήθην ἀφ᾿ ἑαυτοῦ του νὰ πάγῃ εἰς τὴν Βενετία [καὶ μὲ τὸ λογάριν του ν᾿ ἀρματώσῃ καὶ] νὰ φέρῃ λᾶς τῶν ἀρμάτων εἰς τὴν βλέπισιν τοῦ ρηγάτου, καὶ ἂν δώσῃ ὁ θεὸς νὰ σηκώσῃ καὶ τὴν Ἀμόχουστον ἀπὸ τὲς χέρες τους.
557.-Καὶ τοῦτον ὅντα τὸ εἶδεν καλά, εἶπεν το τοῦ ρηγὸς καὶ ἐθειόρκισέν τον μηδὲν ἐβγῇ ἀπὸ τὸ στόμαν του, διὰ νὰ μηδὲν ἀστοχήσῃ· ὁ ρήγας ἐρώτησέν τον πολλά, καὶ εἶπεν του, πῶς: «Οἱ Βενετίκοι ἐτάξαν μου νὰ μοῦ δώσουν ὅσα θέλω ν᾿ ἀποβγάλω τοὺς Γενουβίσους ἀπαῦτα· καὶ διὰ τοῦτο νὰ σοῦ γράψω χαρτία, καὶ ἂν δὲν σοῦ αὐταρκήσουν τὰ καρτζά σου, ἔπαρε δανεικὰ ἀπάνω μου, καὶ ποῖσε τὸ καλλήττερον τὸ νὰ ᾿μπορήσῃς, καὶ ἐγὼ νὰ τὰ πλερώσω.» Τότε ἔγραψεν χαρτία εἰς τὴν ἀφεντίαν τῆς Βενετίας, [ὡς ὅτι «ἔ(ρ)χεται] ὁ ἠγαπημένος μου λιζίος εἰς τὴν ἀφεντίαν σας ὁ Τιπάτιν Πεφαράτζ, καὶ εἴ τι χρειαστῇ διὰ λλόγου μας,
[312]
δότε τοῦ το, καὶ ἐπάρετε γραφὴν ὑπὸ χειρός του, καὶ ἐμεῖς νὰ σὲ πλερώσωμεν σῶα καὶ ἀνελιπές.» Τἄπισα λαλεῖ του ὁ ρήγας. «Ἐπειδὴ τοῦτον ἔβαλέν το ὁ θεὸς εἰς τὸν νοῦν σου, ἀναγκάστου νὰ στραφῇς.» Καὶ ἐπῆρεν πολλὺν λογάριν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Βενετίαν.
§558.-Εἰ δὲ οἱ Γενουβίσοι, ἀνθρῶποι τζιγαριστάδες καὶ δὲν παίρνουν ἄλλην ἀνάπαυσιν παροὺ εἰς τὸ πλοῦτος καὶ εἰς τὸν κάματον, ἀρχέψαν καὶ ἐμουρμουρίζαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον νὰ ἔλθου νὰ ζητήσουν τοῦ ρηγὸς δουκάτα, κατὰ τὰ στοιχήματα τῆς ἀγάπης, «καὶ κεῖνος δὲν ἔχει νὰ μᾶς δώσῃ, καὶ ν᾿ ἀρματωθοῦμεν καὶ νὰ τὸν προτεστιάσωμεν, καὶ [νὰ πᾶμε νὰ πάρωμεν τὴν χώραν καὶ τὸν ρήγαν] εἰς τὴν ἐξουσίαν μας.» Καὶ ἀνακατώθησαν μεσόν τους, καὶ ἐπέψαν τὸν σὶρ Ἀντώνη Καντέλη νὰ ἔλθῃ εἰς τὸν ρήγα. Καὶ ἐποῖκεν τὴν μαντατοφορίαν τοῦ ρηγός· ὁ ρήγας ἔπεψέν το ν᾿ ἀναπαυτῇ, καὶ ἔμεινεν εἰς μεγάλην ἔννοιαν τίντα νὰ πῇ καὶ πῶς ν᾿ ἀπολογηθῇ.
§559.-Στέκομαι ὧδε νὰ σᾶς πῶ τὸ ᾿ποῖκεν ὁ σὶρ Τιπάτ. Ἐπῆγεν εἰς τὴν Βενετίαν καὶ ἐπίασεν εἰς τὸ μηνίον ωʹ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων, [βαλέντε] τοῦ πολέμου, ὅτι νὰ στιμιαστοῦν εἰς ὅλον τὸν κόσμον διὰ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων, καὶ ἦτον ὅλοι Λουμπάρδοι, Ἀλαμάνοι, Χοῦροι, Σαβογιάνοι, Φράνγκοι, καὶ Κρητικοί, καὶ Ἐνκλέζιδες, ἐκλεκτοί, καὶ ἀγόρασεν ἕναν καράβιν δυνατὸν καὶ ἔβαλέν τους, καὶ ἐνέβην μετά τους νὰ ἔλθουν εἰς τὴν Κᾁπρον.
§560.-Οἱ Γενουβίσοι ἐμάθαν το καὶ ἀρματῶσαν δύο κάτεργα καλὰ καὶ ἐβγῆκαν γυρεύγοντά τους, καὶ ἦρταν ὀμπρὸς νὰ πηδήσου νὰ τοὺς πάρουν. Ὁ λόγος λαλεῖ: ἄνθρωπος ἀντὶ βουλῆς, ὁ θεὸς ἀντὶ δυνάμις, καὶ ὁ θεὸς ἐθέλησεν νὰ βοηθήσῃ τοῦ πτωχοῦ τοῦ ρηγάτου τῆς Κύπρου, ὅτι λαλεῖ: ὁ παιδεύων καὶ πάλιν ἰατρεύει. Ἔμαθεν τὸ ἐνοιάστησαν οἱ Γενουβίσοι ὁ σὶρ Τιπὰτ
[313]
ἀποὺ τινὰν φίλον ἐμπιστόν, καὶ εἶπεν του: «Βλεπήθου, μηδὲν ππέσῃς εἰς τὰς χεῖρας τοὺς Γενουβίσους τοὺς ἐχθρού(ς) σας!» Καὶ ἐκαλοδηγήθην καθὼς κάτωθεν δηλοῖ. Πρῶτον, ἐποῖκεν υʹ τριβολία σιδερένα, καὶ υʹ κομματία σανιδία τὰ ποῖα εἴχασιν δʹ χιλιάδες καρφία ξυντωτὰ καὶ ρινισμένα, καὶ τὰ ἀγγίστρια διὰ νὰ ἐμποῦν εὔκολα καὶ νὰ ἐβγοῦν δύσκολα, καὶ υʹ κουζία ἀσβέστην γεμάτα ἄκρατον, καὶ υʹ σιδεροπάλλουκα, καὶ ἐπαράδωκεν πασανοῦ [τὴν τέχνην του,] καὶ εἶπεν τους: «Τὸ ν᾿ ἀποσκεπάσουσιν τὰ κάτεργα τὸ καράβιν, βάρτε τὰς πλώρας της ἀπάνω τους!» Καὶ ὁ σὶρ Τιπὰτ ὡς καλὸς πολεμιστὴς ὥρισεν καὶ εἶχαν τ᾿ ἄρματα ὅτοιμα ἀπουκάτω τῆς κουβέρτας νὰ μὲν φανοῦν, καὶ οἱ ἀνθρῶποι ἦσαν ἀπουκάτω, καὶ ἐποῖκαν τὸν αὑτόν τους ὅτι ἐφοβήθησαν, καὶ ἦσαν ἀπουκάτω τῆς στεγῆς χωσμένοι, καὶ ἀπάνω ὁκάμποσ᾿ ὅπου ἑδηγοῦσαν τὸ καράβιν· καὶ ὥρισέν τους νὰ μὲν σκαλέψουν ὥστη νὰ τοὺς ὁρίσῃ.
§561.-Καὶ ὅνταν ἐκοντέψαν τὰ κάτεργα, παραῦτα ὥρισεν καὶ ἐπῆραν τὰ τριβολία καὶ τὰ σανιδόπουλλα ἀποὺ τὸ κατάρτιν ὡς τὴν πλώρην, καὶ ἔβαλεν εἰς τὰ δύο πλευρὰ τοῦ κα(ρα)βίου ἀνθρώπους μὲ τὰ κουζία ἀσβέστην. Καὶ τὰ κάτεργα θωρῶντα εἰς τὸ καράβιν ὀλλίγους ἀνθρηώπους, ἐπῆραν θάρος καὶ εἶπαν: «Πρὶ νὰ τὴν πολεμίσωμεν, παίρνομέν την! Ἐκοντέψαν της, καὶ ἐπῆγεν τὄναν κάτεργον εἰς τὄναν της πλευρόν, καὶ τὸ ἄλλον εἰς τὸ ἄλλον· καὶ ἀππηδῆσαν ρʹ ἀνομάτοι ἀποὺ πᾶσα κάτεργον, καὶ μοναῦτα ἐκαρφώθησαν. Καὶ οἱ δελοιποὶ ἀρχέψα νὰ πολεμίσουν, καὶ ἀρκέψαν [τους] μὲ τὸν ἀσβέστην καὶ ἐτυφλῶσαν τους· καὶ ἐξέβησαν τὰ παλλικαρία, καὶ ἐσκοτῶσαν ὅσοι τοὺς ἐκαταπροσωπίσαν· καὶ ἐκεῖνοι ὅπου ᾿μεῖναν ἐπαραδόθησαν εἰς τὰ χέργια τοῦ σὶρ Τιπάτ, καὶ ἔβαλέν τους εἰς τὰ σίδερα ἀπάνω εἰς τὸ καράβιν· καὶ ἀπὲ τὸ καράβιν ἔβαλεν λᾶς νὰ δηγοῦν τὰ κάτεργα· καὶ ἐφέραν τα καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Πάφον.
[314]
§562.-Τώρα νὰ σᾶς εἰπῶ τίντα ἐποῖκεν τὴν αὐτὴν ἡμέραν ὁ σὶρ Τιπάτ. Ἀπότις ἦλθεν ὁ σὶρ Ἀντώνης ὁ Καντέλης ἀπὸ τὴν Ἀμόχωστον, ἐκείνην τὴν ἡμέραν ἐπέσωσεν καὶ ὁ σὶρ Τιπὰτ εἰς τὴν Πάφον. Καὶ ὥρισεν καὶ ἦλθαν ὀμπρός του οί ἀγελάρ(χι)δες, καὶ εἶπεν τους: «Ποῖος εἶνε ὁ περίτου γλήγορος νὰ πάρῃ ἕναν χαρτὶν τοῦ ρηγὸς νὰ ξημερωθῇ ὀμπρός του, καὶ νὰ λευθερωθῇ;» Ἀπολογήθην ἕνας ὁ περίτου γλήγορος καὶ εἶπεν του: «Ἐγὼ νὰ τὸ πάρω κατὰ τὸ θέλημάν σου.» Καὶ ἔδωκέν του τὸ χαρτὶν καὶ ἐπαράγκειλέν του, μηδὲν δώση τινὸς τὸ χαρτὶν παρὰ εἰς τὸ χέριν τοῦ ρηγός, καὶ νὰ τοῦ ζητήσῃ ἐλευθερίαν, καὶ νὰ τοῦ ξηγηθῇ τὰ γενόμενα ὅπου ἐγίνην. Πρὶ νὰ ξημερώσῃ ἀπέσωσεν ὁ χωργιάτης εἰς τὴν πόρταν, καὶ ἔβαλεν φωνὲς καὶ ἀνοῖξαν του, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγὸς πρὶν ξημερώση, καὶ ἔβαλεν φωνήν: «Ποίσετε νῶσιν τοῦ ἀφέντη μου, καὶ ἐφέρα του καλὰ μαντάτα.» Καὶ εἰς τοῦτον δόξου καὶ τὸν Ἀντώνην Καντελὴὺνὰ πάρῃ τὸν ἀντίλογον εἰς τὴν Ἀμόχουστον καὶ νὰ προτεστιάσῃ τὸν ρήγα καὶ νὰ τὸν τζεφιάσῃ· εἶπαν τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη, ἔφερά σου χαρτία αποὺ τὴν Πάφον!» Ὁ ρήγας ἕρισε νὰ πᾶ νὰ τὰ φέρουν, καὶ ὁ ἀγελάρχης δὲν τὰ ἔδωκεν, παρὰ εἶπεν: «Ὁρισμὸν ἔχω νὰ τὰ δώσω εἰς τὸ χέριν τοῦ ρηγὸς καὶ ὄχι ἄλλου, νὰ μ᾿ ἐλευθερώσῃ διὰ τὰ καλὰ μαντάτα τὰ τοῦ ἔφερα.» Ἐπῆγεν εἰς τὸν ρήγα καὶ εἶπαν τοῦ το, καὶ ὥρισε νὰ τὸν φέρουν ὀμπρός του· ἐσηκώθην καὶ ἐντύθην· καὶ τὸ νὰ ἐμπῇ ὁ ἀγελάρχης, μοναῦτα ἐνέβην καὶ ὁ Ἀντώνιος [ὁ Καντήλης.] Καὶ ἐγονάτισεν ὁ ἀγελάρχης καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, ὁ ἀφέντης ὁ σὶρ Τιπὰτ ρικουμεντιάζεται εἰς τὴν ἀφεντιάν σου, καὶ ἔφερεν ωʹ ἀνομάτους καλοὺς τῶν ἀρμάτων, καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐβγάλαν δύο κάτεργα καὶ ἐπῆγα νὰ τοὺς πιάσουν εἰς τὸ καράβιν, καὶ ἐσκότωσέν τους, καὶ τοὺς λοιποὺς ἔφερέν τους σιδερωμένους, καὶ ἔφερεν τὰ κάτεργα καὶ τοὺς παράβουλους, καὶ ἕρισεν νὰ μ᾿ ἐλευθερώσης.» Μοναῦτα ἐχάρην ὁ ρήγας, καὶ ὥρισε νὰ τὸν λευθερώσουν. Γροικῶντα τὰ
[315]
μαντάτα [ὁ Σκαντελίουν] δὲν ἀποχαιρέτησεν τὸν ρήγα, παροὺ ἔφυγεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ ἐσφαλίστην ἀπὸ τότες ἡ Ἀμόχουστος. Τοῦτον ἐγίνην ατοεʹ Χριστοῦ.
§563.-Καὶ ἀπὲ κείνην τὴν ἡμέραν εὑρίσκουνταν καβαλλάριδες εἰς τὴν Κύπρον, δίχως τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τοὺς φυλακισμένους ἁποὖτον εἰς τὴν Χίον καὶ εἰς τὴν Γένουβαν: ὁ σὶρ Τζουὰν τε Πριές, ὁ σὶρ Τζουὰν τε Νεβίλες, ὁ σὶρ Τζουὰν Γκοράπ, ὁ σὶρ Τουμᾶς Παλέκ, ὁ σὶρ Νικὸλ Μορά, σὶρ (Νι)κὸλ Σοῦντα, σὶρ Λιτζιὲρ Σοῦντα καὶ ὁ ἀδελφός του, σὶρ Λιοὺν τ᾿ Ἀτιάμε, σὶρ Ὀτὲτ Λα Μπάμ, σὶρ Πὶρ Πεντουὴμ τῆς Βότας τῶν Σακκίων, σὶρ Τζακὲς Λαζές, σὶρ Δανιὲλ Λε Πεντίτ, σὶρ Γιλιάμε τε Τζερνή, σὶρ Τζουὰν τε Κολλίες, σὶρ Σιμοὺν τε Φούρ, σὶρ Δανιὲλ τε Σκολάρ, σὶρ Τζουὰν Ποτηέρι, καὶ σὶρ Βερνή, σὶρ Τζουὰν τε Φινουέ, σὶρ Τζουὰν Παπὴν ὁ παιδίος, σὶρ Τζουὰν Πόνους, σὶρ Παλίαν τε Λα Βιλά, σὶρ Πιὲρ Πιζάνη, σὶρ Μαρρὴν τε Λα Κολλίες, σὶρ Παρτελέμε Μαχίο ὁ βισκούντης, σὶρ Παλίαν τε Σασούν, Τζάκος Τζάππος, σὶ(ρ) Ραμοὺν Παπή, σὶρ Τουμᾶς Μαχέ, Τζάκος τ᾿ Ἀντιότζε, σὶρ Ἀντρὲ Λέγκος, σὶρ Νικὸλ Κλορίσσας, σὶρ Τζουὰν Πρότ, σὶρ Αντρὲ τα Παριέ, σὶρ Νικὸλ τα Παριέ, σὶρ Τζουὰν Πεντουήν, Μαρτζὲ Ροζέ, σὶρ Τζουὰν Πεντουὴν τ᾿ Ἀλύσου Ἀρδρέτ, σὶρ Τζουὰν Προβόστου ὁ τρανός, σὶρ Τζουὰν τε Πί, σὶρ Τζόρτζε Μονομάχο, σὶρ Τζουὰν τε Φινίουν, σὶρ Τζουὰν τε Βιλιέρς, σὶρ Πιὲρ τε Πούν, σὶρ Τουμᾶς Προβόστου, καὶ ὁ πράκτορας, ὁ ποῖος ἔλαχεν εἰς τὴν Λευκωσίαν, ἄρχισεν ἡ ἀμάχη καὶ δὲν ἐστράφην εἰς τὴν Ἀμόχουστον· ἀμμὲ ἡ γυναῖκα του, ἀδελφὴὺ τοῦ σὶρ Τζουὰν Δθωζομένου, καὶ ἡ κόρη του ἡ κυρὰ ἡ Ἐφημία, ἡ πγοιὰ μετὰ ταῦτα ἁρμάστην μὲ τὸν σὶρ Τζουὰν Σεπάκ, καὶ ο δύο του υἱοὶ ὁ Τζόρτζης καὶ ὁ Πατής, ἐμεῖναν εἰς τὴν Ἀμόχουστον ὅπου ἐκατοικούσασιν· καὶ διαβαίνοντα καιρὸς πολλὺς ὅπου ἦτον στενοχωρία, ἐξέβην ὁ Τζόρτζης καὶ ἔφυγεν καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ ὁ σὶρ Νικὸλ ἐπῆρεν εἰς
[316]
τὸ ψουμίν του τὴν Μαρίουν τοῦ Πισσολόγου, ἡ ποία εἶχεν υἱὸν τὸν Σιμουνὴν λαλῶντα τοῦ Χαρέρι, ἀμμὲ ὡς θωρῶ ἦτον τοῦ σὶρ Νικὸλ Πηλή· καὶ διαβαίνοντα πολλὺς καιρὸς ἔφυγεν καὶ ἡ ἀρχόντισσά του ἀπὲ τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἦλθαν ἀκ τὴν Ἀμόχουστον εἰς τὴν χώραν, καὶ ἔφερεν μετά της τὴν κόρην της τὴν Φημίαν καὶ τὸν Ὑπάτιον· καὶ οἱ Γενουβίσοι ἐπαρακαλοῦσαν νὰ ἐβγοῦν ἀπὲ τὴν Ἀμόχουστον οἱ ἀτύχοι ὅπου ἐκαταλυοῦσαν τὴν τροφήν. Καὶ ἅνταν ἦλθαν εἰς τὴν Λευκωσίαν ἐποῖκεν ἄλλους δύο υἱούς, τὸν Λεόντιον καὶ τὸν Πέτρον. Ἀφ᾿ ὃν ἁρμάστην ἡ κυρὰ ἡ Ἐφημία μὲ τὸν σὶρ Τζουὰν Σεπὰκ ἐποῖκεν ἄλλους δύο υἱούς, τὸ Νικολήν καὶ Τζάκον, ὅπου νὰ τοὺς δώσῃ ὁ θεὸς ζωήν.
§564.-[Ἅνταν ἐπολέμησεν ὁ ρὲ Πιὲρ τὴν Ἀμόχουστον μὲ τοὺς στρατιῶτες καὶ καπετάνιδες, μὲ] τὸν κύρην Ἀλέξιον τὸν Κρητικόν, μὲ τὸν σὶρ Κουρὰς Κουτζεμὰζ τὸν Ἀλαμάνον, μὲ τὸν Μικέλλον Οὑνγκαρόν, καὶ πολλὺν πλῆθος ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων, καβαλλάριδες, καὶ τζακρατόρους, καὶ δοξιῶτες.. . .
§565.-... Καὶ ὅνταν ἔμεινεν θαρούμενος ὁ τουρκοπουλιέρης καὶ πλούσιος πολλά, ἐπεθύμαν πολλὰ νὰ ἔχῃ τὸ χωργιὸν τὴν Ἐλίαν, καὶ ὀλίον ἔμεινεν καὶ δὲν τὴν ἐπῆρεν. Καὶ ἐπεθύμα νὰ πάρῃ τὸ κάστρον τοῦ Κουρίκου, ὅτι ἐφοβᾶτον ἡ καρδιά του πῶς θέλει πάθειν τὸ ἔπαθεν, καὶ ἐγύρευγεν πάντα νἄχῃ τόπον τῆς βο(η)θειᾶς του. Ὁ ρήγας ἐπρουμουτίασε νὰ το(ῦ) δώσῃ τὴν Ἐλίαν, διότι ἦτον κοντὰ ᾿ς τὸ χωργιόν του, τὸ λεγόμενον Πέτρα, καὶ ἦτον ἐδικόν του, ἀμμὲ τὸ κάστρον τοῦ Κουρίκου δὲν ἔθελεν ὁ ρήγας νὰ τοῦ τὸ δώσῃ μετὰ χαρᾶς· καὶ ὁ ἄνωθεν σὶρ Τιπὰτ δὲν ἔθελε νὰ πάρῃ τὴν Ἐλίαν, ἂν δὲν πάρῃ καὶ τὸ Κούρικος, καὶ ἐννοιάζετο νὰ τὸ πάρῃ· καὶ ἐποῖκεν καὶ μονέδα τοῦ Κουρίκος δικήν του, θαρῶντα πῶς τὄχει, καὶ ἔκραξέν την τακουρίαν.
[317]
§566.-Καὶ μίαν ἡμέραν ἐσυμβουλεύτην ὁ ρήγας μὲ τὸν δάσκαλόν του ὀνόματι σὶρ Φιλίππε, ἱερεὺς λατῖνος, ὁ ποῖος ἦτον υίὸς μίας καλογριᾶς Ρωμέσσας, ἐξάδελφη τοῦ πατρός μου τοῦ κυροῦ Σταυρινοῦ τοῦ Μαχαιρᾶ· καὶ λαλεῖ του: «Δὲν θωρεῖς πῶς μὲ βιάζει ὁ σὶρ Τιπὰτ νὰ τοῦ δώσω τὸ κάστρον μου τὸ Κουρίκος, καὶ ᾿μὲν δὲν μοῦ φαίνεται, καὶ ἐκεῖνος πολομᾷ μου μοῦττες! Διατὶ μοῦ ἐδούλευσεν πολλὰ εἰς τὴν χρῆσιν μου, θέλει νὰ τοῦ στρέψω ἀντικάνισκον! Καὶ διδῶ του τὸ χωργιὸν τὴν Λίαν, ἀμμὲ τὸ κάστρον θέλω διὰ λλόγου μου· καὶ δὲν ἠξεύρω ἴντα νὰ ποίσω!» Ὁ σὶρ Φιλίππος δασκαλεμένος ἀπὸ ἄλλους καβαλλάριδες ὅπου ἐφθονοῦσαν τὸν σὶρ Τιπάτ, καὶ ἐμουρμουρίζαν, εἶπεν τοῦ ρηγός: «Ἀφέντη, δὲ᾿ ᾿νε μόδος νὰ πάρῃ ὁ σὶρ Τιπὰτ τὸ Κουρίκος διὰ πολλὲς ἀφορμές· πρῶτον, εἶνε καβαλλάρης σου καὶ τουρκοπουλιέρης σου, μήπως κ᾿ ἔχει κακὸν θέλημαν καὶ ᾿ννοιάζεται νὰ σοῦ ποίσῃ παραβουλίαν, καὶ γυρεύγει νἄχῃ τόπον νὰ προυσουδιάσῃ. Ὁμοίως καὶ ὅλος ὁ λαὸς τῶν ἀρμάτων ἔνι εἰς τὰς χεῖρας του, καὶ ἀνισῶς καὶ θελήσῃ νὰ πάρῃ τὸ ρηγάτον, ἔχει το ὅτοιμα, ὅπου ὁ θεὸς νὰ μὲν τὸν ἀξιώσῃ! Ἀκομὴ ὅλοι οἱ ἀφέντες καὶ οἱ παρούνιδες καὶ οἱ καβαλλάριδες, θωρῶντα τὴν ἀφεντιάν σου πῶς τὸν ἀγαπᾷς ἔχεις τον ἀκριβόν, ὅλοι ἔχουν πολλὴν ἀγάπην μετά του· καὶ γιὰ τοῦτον δὲν μοῦ φαίνεται νὰ τοῦ τὸ δώσῃς τὸ κάστρον· ὄχι διὰ ὁτόσον, ἡ ἀφεντιά σου εἶσαι φρόνιμος καὶ ποῖσε τὸ νὰ βάλῃ ὁ θεὸς εἰς τὴν καρδιάν σου. Καὶ ἀποὺ τὸ πεθυμᾷς νὰ τοῦ δώσῃς διὰ τὴν δούλευσιν ὅπου σοῦ᾿δούλευσεν, φαίνεταί μου, [ἂν ᾖνε φρόνιμος,] εἶνε καλὰ πλερωμένος· ἦτον πουρζέζης, καὶ ᾿ποῖκες τον καβαλλάρην καὶ τουρκοπουλιέρην, καὶ ᾿χαρίσες του τὴν Τριμιθείαν [καὶ] τὴν Πέτραν μὲ τὴν περιοχήν της καὶ ἄλλα πολλὰ σενιάσματα, καὶ τώρα θέλεις νὰ τοῦ δώσῃς τὴν Ἔλίαν.» Γροικῶντα τοῦτα ὁ ρήγας, ὡς γνωστικὸς ἐκράτησέν τα εἰς τὸν νοῦν του καὶ εἶτεν: «Ὁ θεὸς τὸ γινώσκει, ὅτι δὲν εἶνε δίκαιο νὰ ἔχῃ ἐκεῖνος κάστρον κοντά μου, διατὶ
[318]
ὅποτε θελήσῃ ἐμπορεῖ νὰ εὕρῃ ἀφορμὴν ν᾿ ἀγκριστῇ μετά μου, καὶ νὰ γενῇ ἐχθρός μου καὶ νὰ πολεμίσῃ τὸν τόπον μου καὶ νὰ μὲ κουρσσεύσῃ, καὶ ὁ θεὸς νὰ μὲ σκεπάσῃ! Ἐμπορεῖ νὰ μοῦ σηκώσῃ τὸ ρηγάτον· καὶ πάλε ἐμπορεῖ νὰ καταστήσῃ Βενέτικους νὰ πέμπουν τὰ κάτεργά τους εἰς τὸ Κουρίκος, καὶ οἱ Σαρακηνοὶ νὰ κουβαλοῦν τὲς πραματειές τους τῆς γῆς, καὶ νὰ ἔχῃ τὸ διάφορος [τὸ εἶχεν ἡ Ἀμόχουστος,] ὡς γοιὸν ἐγίνην καὶ εἰς τὸ κουβέρνον τοῦ θείου τοῦ πρίντζη· καὶ διὰ τοῦτον δὲν θέλω νὰ τοῦ τὸ δώσω!»
§567.-Τὸ λοιπὸν διαβαίννοντα καιρός, καὶ θωρῶντα ὁ σὶρ Τιπὰτ τὸν ρήγα πῶς δὲν ἔδειξεν φανὸν διὰ νὰ τοῦ δώσῃ τὸ κάστρον, ἐκακόνωσεν λαλῶντα: «Κάτις τὸν κωλεῖ! Καὶ ἔμαθα πῶς τὸ κουμέρκιν τοῦ Κουρίκος ἀξάζει γʹ, δʹ χιλιάδες δουκάτα τὸν χρόνον. Καὶ ἦτον πολλὰ ἐννοιασμένος διὰ τοῦτον, καὶ ἐπεθύμα νὰ μάθῃ ἀπὸ τινὰν κωλύεται ὁ ρήγας καὶ δὲν τοῦ τὸ διδεῖ τὸ κάστρον· καὶ ἐ(ρ)ώταν ἀπὸ τοὺς καβαλλάριδες νὰ μάθῃ καὶ ἀπὸ τοὺς βαχλιῶτες τοῦ ρηγός, ἀποὺ τινὰν ἐγίνην τὸ κώλυμαν· καὶ κάτις ἦτον ἐκεῖ ὅνταν ἐσυντύχανεν ὁ ρήγας μὲ τὸν σὶρ Φιλίππη τὸν παπᾶν, καὶ εἶπαν τοῦ: «Φαίνεταί μας, ὅτι ὁ σὶρ Φιλὶπ ὁ παπᾶς εἶνε ἁποῦ τὸν κωλεῖ, ὅτι τὲς διαβοῦσες ἡμέρες πολλὰ λόγια εἶχεν ὁ σὶρ Φιλὶπ μὲ τὸν ρήγα· ὅμως ἂν θέλῃς νὰ μάθῃς ἀκριβὰ ἀποὺ τινὰν γεννᾶται τὸ κώλυμαν, ἀξαναζήτα το τοῦ ρηγός, καὶ θέλομεν πάρειν σκοπὸν ἀποὺ τινὰν νὰ πάρῃ βουλήν, καὶ θέλεις τὸ μάθειν.»
§568.-Μίαν τῶν ἡμερῶν ἐπίασεν ὁ κύρης Ἀλεξόπουλλος κοψιάρους ἀποὺ τὴν Ἀμόχουστον, Γενουβίσους πτωχοὺς Κυπριῶτες ὅπου ἦσαν εἰς τὴν Ἀμόχουστον ἀπλικεμένοι, καὶ ἐφέραν τους εἰς τὴν χώραν τοῦ ρηγός· καὶ ἐχάρην πολλά. [Εἰς τοῦτον θωρῶντα ὁ τουρκοπουλιέρης ὁ Τιπὰτ] ἐγονάτισεν καὶ ἐζήτησέν του τὸ κάστρον, ὅ(που) πολλὰ εὐχαρίζετον ὁ ρήγας τοῦ Ἀλεξόπο(υ)λλου ἀπὲ τὴν καλήν του
[319]
δούλεψιν. Τότε λαλεῖ του ὁ ρήγας τοῦ Τιπάτ: «Πολλὰ σοῦ εὐχαρίζομαι, καὶ φαίνεταί μου ὅτι τὴν χάριταν ἔστρεψά σου την, ἀνισῶς καὶ ἀγρωνίζεις το· καὶ πάλε χωρία νὰ σοῦ δώσω, ἀμμὲ τὸ κάστρον μου δὲν σοῦ τὸ διδῶ!» Καὶ ἅνταν ἀπόφαν ὁ ρήγας, ἐσυντύχαννεν ἀπάνω εἰς τοῦτον μὲ τὸν σὶρ Φιλὶπ τὸν παπᾶν καὶ ἐπαραπονᾶτον περὶ τοῦ σὶρ Τιπάτ, λαλῶντα: «Δὲν ἠξεύρω ἴντα νὰ ποίσω μὲ τὸν τουρκοπουλιέρην ὅπου μὲ βιάζει νὰ τοῦ δώσω τὸ κάστρον μου;» Ὁ ποῖος εἶπεν τοῦ ρηγός: «Εἴπουν σου τὸν φανόν μου, καὶ ποῖσε τὸ θέλεις.»
§569.-Τὸ ᾿σπερνὸν ἦλθεν ὁ σὶρ Τιπάτ, καὶ μοναῦτα εἶπαν του: «Εἴδαμεν πῶς ἐπαραπονᾶτον διὰ λλόγου σου ἔμπροσθεν τοῦ σὶρ Φιλίπου τοῦ παπᾶ, ὁ ποῖος εἶπεν τοῦ ρηγός: «Εἴπουν σου τὸν φανόν μου καὶ ποῖσε τὸ θέλεις· δὲν μοῦ φαίνεται νὰ δώσῃς τὸν δεξιὸν ὀφθαλμὸν τοῦ ρηγάτου σου ᾿νοῦ καβαλλάρη.» Τότε ἐθυμώθην ὁ σὶρ Τιπὰτ καὶ πολλὰ ἀναπειλᾶτον τὸν παπᾶν. Τότε ἦλθεν καὶ ὁ Ἀλεξόπουλλος καὶ ἐδείπνησεν μετά του, καὶ ἐξηγήθην του τὸ ἐγίνην· ὁ ποῖος Ἀλεξόπουλλος ἦτον Κρητικός, κακῆς κεφαλῆς, ὅπου πρῶτα σκοτώνει τὸν ἄνθρωπον καὶ τότε λαλεῖ του: «Βαρύνω σε θέλω! Λαλεῖ του: «Ἔ, καλὲ τουρκοπουλιέρη, διὰ ἕναν κουτζούλλην τὸν φραγκοπάπαδον νὰ ποντίζεται ἡ δουλειά σου! νὰ τὸν δηγήσων εἰς τὰ ἅγια τοῦ θεοῦ!» Ὁμοίως εἶπαν καὶ ἄλλοι δύο: «Αὔρι νὰ τὸν σκοτώσωμεν τὸν ἀπόπαπαν.» Ἐγένετον τὴν ἑβδομάδαν τοῦ Πασχάτου τὴν δευτέραν, εἰς τὲς Ϛʹ ἀπριλλί(ου), ατοϚʹ Χριστοῦ· ἐπῆγε νὰ κοιμηθῇ.
§570.-Καὶ πισαυρίου ὅπου ἦτον ζʹ ἀπριλλί(ου) ὅπου ἦτον τρίτη τῆς Λαμπρῆς, ὁ πτωχὸς ὁ σὶρ Φιλιππὲς ἐπῆγεν εἰς τὲς ματίνες εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν· καὶ ὅνταν ἀπολῦσαν ἦτον αργά· ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἐπῆγεν πρὸς τὴν μητέραν του νὰ τὴν ἰδῇ, ὅτι ἦτον
[320]
κολογριὰ εἰς τὸν Ἅγιον Μάμαν· καὶ πηγαίννοντά του, ἔμπλασέν του ὁ βισκούντης ὁ μισὲρ Παρτελεμὲ Μαχές, καὶ ἀκλούθησέν του, καὶ ἐπῆγαν ἀντάμα. Καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ὁ κύρης Ἀλεξόπουλλος καὶ οἱ δύο Φράνγκοι, ὅπου ἐδῶκαν τὸν λόγον τους ἀσπέρας νὰ σκοτώσουν τὸν πτωχὸν τὸν παπᾶν, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ τουρκοπουλιέρη ἀπάνω εἰς τὸ παλάτιν· ὅτι εἰς τὰ σπιτία τοῦ σὶρ Τζάκου τε Νόρες ἀπλίκευεν ὁ Αλεξόπουλλος μὲ τὸν σὶρ Τιπὰτ ἀντάμα, καὶ εἶχαν τα ἀμαχεμένα ἀπὲ τὴν τάμου Μαργαρίταν τε Νόρες συμβίαν τοῦ σὶρ Πιερτελεμὲ ντε Μουντολὶφ κυροῦ τῆς Στεφάνου Βατίλης διὰ νομίσματα αʹ ἄσπρα τῆς Κᾁπρου.
§571.-Τότε ἐκαβαλλικεῦσαν καὶ ἐπῆγαν κατὰ πρόσωπα τοῦ παπᾶ. Ἐκεῖνος ὁ πτωχὸς ἐπῆγεν καὶ εἶδεν τὴν μητέραν του, καὶ ἐστρέφετον εἰς τὸ σπίτιν του μὲ τὸν μισὲρ Παρτελεμίο, ὁ ποῖος ἦτον θεῖος του· καὶ ὅνταν ἐφτάσαν εἰς τὸ γιοφύριν τοῦ Σὰν Τεμένικου πρὸς τὴν Ἁγίαν Βαρβάραν, ἐνάφανεν ὁ Ἀλεξόπουλλος καὶ ὁ σὶρ Τιπάτ, καὶ ἄλλοι δύο· καὶ θωρῶντα τους ὁ Ἀλεξόπουλλος πῶς ἔρχουνταν καὶ ἦτον πρὸς τὴν βόταν τοῦ ἀμιράλλη, καὶ τὸ ν᾿ ἀποσκεπάσῃ ὁ Ἀλεξόπουλλος παραῦτα ἔτρεξεν ἀπάνω του, καὶ τἄπισα ἔτρεξεν καὶ ὁ σὶρ Τιπὰτ μὲ τοὺς δύο Φράνγκους· καὶ ὅσον τοῦ ἐκοντέψαν τοῦ παπᾶ, εἶπεν του ὁ σὶρ Τιπάτ: «Σὶρ Φιλίπ, κρατῶ σε διὰ φίλον μου, καὶ σοὺ πορεύγεσαι μετά μου ὡς γοιὸν ἐχθρός, ὅτι ἐγὼ κτίζω, καὶ σοὺ χαλᾷς τὰ καμώματά μου!» Τότε εἶπεν του ὁ σὶρ Φιλίπ: «Ἀφέντη, ἴντα ἄνθρωπος εἶμαι ἐγὼ καὶ ξηλλώννω τὰ καμούματά σου:» Ο δὲ Ἀλεξόπουλλος ἐθυμώθην καὶ ἔδωκέν του μίαν διπλαρίαν μὲ τὸ φηκάριν, καὶ ὁ βισκούντης ἐδιαφέντευγέν τον ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ ρηγὸς νὰ τὸν ἀφήσῃ· καὶ οἱ δύο Φράνγκοι ἐσκοτῶσαν τὸν βισκούντην, καὶ ὁ Τιπὰτ, καὶ ὁ Ἀλεξόπουλλος ἐσκοτῶσαν τὸν παπᾶν, ὅπου ἐλάτρευγεν τὸν θεόν, κοντὰ τοῦ ἀπλικίου. καὶ τἄπισα ἐστράφησαν εἰς τὰ
[321]
σπιτία τὰ ἐκρατοῦσαν ὁ σὶρ Τιπάτ. Ὅσον τὸ ἐγροίκησεν ὁ ρήγας τὸ κακὸν τὸ ἐγίνην, ἐννοιάστην, ὅτι ὅσον ἀνάγγαζεν τὸν ρήγα γιὰ τὸ κάστρον τοῦ Κουρίκος, εἶπεν, τίποτε παραβουλίαν ἔθελε νὰ ποίση, καὶ ἔθελέν το νὰ πάγῃ νὰ βλεπηθῇ· καὶ πολλὰ ἐλυπήθην τὸν παπᾶν ὅτι εἶχεν τον εἰς τὰ κρυφά του. Ἔνι ἀλήθεια καὶ κεῖνος δὲν ἦτον ὁ πνευματικός του, ἦτον ὁ φρὰ Πιέρος ἀκ τὴν Ρώμην· καὶ πολλὰ ἐβαρύθην καὶ τὸν θάνατον τοῦ βισκούντη, ὅτι ἦτον καλὸς δουλευτὴς τοῦ ρηγός. Καὶ ἡ ἀγάπη ὅπου ἀγάπαν τὸν σὶρ Τιπὰτ ἦτον τόσον πολλά, ὅτι ἐδιάβαιννεν ὅλες τὲς ἀγάπες· ὁμοίως εἶχεν καὶ πολλὴν βοήθειαν ἀκ τὴν στρατίαν τοῦ Ἀλεξόπουλλου, καὶ ἦτον ὁ ρήγας πολλὰ ἐννοιασμένος καὶ δὲν ἤξευρεν ἴντα νὰ ποίσῃ.
§572.-Εἰς τοῦτον ἡ ρήγαινα μὲ πολλὴν πλῆξιν, καὶ παραπονημένη ἀπὲ τὸν Τιπάτ, ὅτι ἐποῖκεν της πολλὲς περιβάρυσες, καὶ εἶπεν τοῦ ρηγός, ὅτι τοῦτος ὁ σὶρ Τιπὰτ ἐσκότωσεν πολλοὺς τῆς ὑποταγῆς [της] ἄδικα, καὶ ἐλάλεν τους: «Μολογήσετε πῶς ἡ ρήγαινα ἔθελε νὰ φαρμακέψῃ τὸν ρήγα τὸν υἱόν της!» Καὶ πολλὰ ἐκριτήρεψεν τὸν σὶρ Πόλου Μαράζ, ὁ ποῖος δὲν ἐδυνήθη νὰ βαστάξῃ τὰ κριτήρια καὶ ἐσφάγην μὲ τὸ χέριν του εἰς τὴν φυλακήν· καὶ πολλοὺς ἄλλους ἐσκότωσεν, κοντὰ ρʹ, καὶ ἔβαλεν μαχαίριν μέσον τῆς μάνας καὶ τοῦ υἱοῦ της, καὶ [ἔθελε νὰ τὸν σκοτώσῃ] μία νύκταν καὶ δὲν [τὴν] ἀφήκασιν.
§573.-Γροικῶντα τὰ κακὰ τοῦτα ἡ ρήγαινα, ἐπῆγεν εἰς τὸν ρήγα· καὶ μὲ τρόπον καὶ φρόνησιν ἡ ρήγαινα ἐθέλησε νὰ ξετάσῃ τὴν ἔννοιαν τοῦ ρηγός, καὶ λαλεῖ τοῦ: Υἱέ μου, ἀφέντη μου, [τὸ σκάνταλον καὶ τὸ κακὸν ὅπου ἐγίνην εἶνε φόνος, ὅτι ὁ Ἀλεξόπουλλος ὡς ξένος καὶ ἄπρακτος ἐφάνην ὅτι ἤτζου ἦτον ὁ ὁρισμό(ς) σου καὶ ὑποτάκτην τοῦ ὁρισμοῦ σου·] διὰ τοῦτον φαίνεταί μου, ὅτι εἶνε δίκαιο νὰ ἔχῃ συμ- πάθειον, ὅτι εἶνε χρηζάμενός μας εἰς τὸν κάμπον.» Ὁ ρήγας ὡς ἐκεῖνος
[322]
ὅπου ἐγρώνιζεν τὸν σὶρ Τιπάτ, εἶπεν της: «Ἀνισῶς καὶ ὁ Ἀλεξόπουλλος εἶνε καλός, καὶ ὁ σὶρ Τιπὰτ πάλε εἶνε πολλὰ σοφός, καὶ καλὴν βουλὴὺν ἔχει διὰ λλόγου μου· καὶ ἀνὲν καὶ συμπαθιστῇ ὁ ἕνας, χρῆσι εἶνε νὰ συχωρηθῇ καὶ ὁ ἄλλος.» Ἡ ρήγαινα ἐσπλαγνίστην τοῦ Ἀλεξόπουλου, εἶπεν του: «Πολλὰ μεγάλην διαφορὰν ἔχει [ἕνας] ἄνθρωπος τῶν ἀρμάτων!» Καὶ εἶπεν της: «Ὦ κυρά μου, φαίνεταί σου πῶς ἐγὼ ἐλησμόνησα τὲς πολλὲς καὶ μεγάλες δούλεψες τὲς μοῦ ἐποῖκεν ὁ σὶρ Τιπάτ; ὅτι ἀποὺ ᾿λλίγον ἔχαννα τὸ ρηγάτον ἀποὺ τὰ χέργια μου, ἂν δὲν εἶχεν ποίσειν τὴ νίκην τὴν ἐποῖκεν; Ἂν δὲν εἶχεν φέρειν τοὺς λᾶς τῶν ἀρμάτων, πῶς νἄχαμεν ποίσειν κάμπον; Καὶ κεῖνος μᾶς ἔφερεν καὶ τὸν Ἀλεξόπουλλον. Ὅμως ὀμπρὸς εἰς τὴν γνῶσιν οὗλα εἶνε οὐδετίποτε· τίντα ζήτημαν νὰ βάλῃς ὀμπρός του, νὰ μὲν τὸν εὕρῃς δόκιμον; [Ὅλοι] μου οἱ καβαλλάριδες ὀμπρός του εἶνε οὐδετίποτες, ὅντα νὰ γυρεύσου νὰ τοῦ μαστο, ρευτοῦν.» Γροικῶντα ἡ ρήγαινα τὰ λογία τοῦτα, ἐννοιάστην πῶς δὲν θέλει νὰ γλυτώσῃ Ἀλεξόπουλλον, καὶ νὰ γλυτώσῃ τὸν Τιπάτ· λαλεῖ τοῦ ρηγὸς ἡ ρήγαινα: «Ἀφέντη, δὲν ἐποῖκαν μικρὸν κακὸν νὰ γλυτώσουν, ὅτι ἐποῖκαν μεγάλην δυναστείαν καὶ παραβουλίαν νὰ σκοτώσουν τὸν βισκούντην ὅπου εἶνε τὸ κορμίν σου, καὶ τὸν δάσκαλόν σου, τὸν λειτουργὸν τοῦ θεοῦ· καὶ ἀνὲν καὶ τώρας συμπαθίσῃς τους, ἄλλην φορὰν θέλουν ποίσειν δυνατώττερην παραβουλίαν, καὶ θέλουν πάρειν οἱ καβαλλάριδες ξόμπλιν, καὶ θέλουν σοῦ ποίσειν κακόν· ἀμμὲ ὅρισε νὰ τοὺς δώσουν σκλερὸν θάνατον, διὰ νὰ φοβηθοῦν, μηδὲν σὲ σκοτώσουν οἱ καβαλλάριδες, ὡς γοιὸν ἐποῖκαν τοῦ μακαρισμένου τοῦ πατέρα σου.»
§574.-Τότε ἔβαλεν βισκούντην ὁ ρήγας τὸν μισὲρ Τζουὰν τε Βιλλανοβά· καὶ ὁ ρήγας ἀγγάλεσέν τους εἰς τὴν δυναστείαν εἰς φόνον καὶ παραβουλίαν τὴν ἐποίκασιν. Καὶ ἐποῖκαν [βουλὴν μεσόν τους] καὶ εἶπαν τοῦ ρηγός: [«Ἀγρωνίζομεν πῶς εἶνε πταῖστες·]
[323]
παραδίδομέν τους εἰς τὴν ἐλεημοσύνην σου.» Καὶ ὁ ρήγας ἐπαράδωκέν τους τοῦ βισκούντη καὶ τῆς αὐλῆς του, νὰ ᾿δοῦν ἴντα [θάνατον] νὰ τοὺς δώσουν· καὶ ὡρίσαν οἱ κριτάδες (νὰ) τοὺς στήσουν εἰς δʹ ἁμαξία, καὶ ἴχια μέσα τοῦ ἁμαξίου νὰ ἔχῃ ἕναν βολίκιν καρφωμένον, καὶ νὰ τοὺς δήσουν ἀξάγγωνα μὲ τὰ ᾿ματία, ἀνυπόλυτους καὶ [ἀνασκούφωτους,] πασαέναν εἰς πᾶσ᾿ ἁμάξιν, καὶ ὀπίσω νὰ στέκῃ ἕνας σεργέντης νὰ κρατῇ τὸν πασαέναν μὲ τὰ μαλλία· καὶ ὀπίσω [τοῦ ἁμαξίου] νὰ ἔχῃ ἕναν ἀσκοφύσιν μὲ τὸ λαμπρὸν καὶ νὰ βράζουν δοντάκρες νὰ τζιμποῦν τὰ κρίατα τους. Καὶ ἤτζου ἐγίνετον. Καὶ ὁ διαλαλητὴς ἐλάλεν: «Ἄρχοντες, μηδὲν ᾖστε ἀπότορμοι νὰ ποίσετε δυναστείαν ἄλλου, οὐδὲ φόνον, οὐδὲ παραβουλίαν, ὅτι τούτη εἶνε ἡ κρίσις τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἀφέντη μου τοῦ ρὲ Πιὲρ ρήγας Ἱεροσολύμου καὶ Κύπρου, ὅπου νὰ τὸν μαντε νιάζῃ ὁ θεός!» Καὶ οἱ σεργέντες ἐκεντοῦσαν τους μὲ τὲς δοντάκρες πυρωμένες. Καὶ ὀμπρὸς ἦτον ὁ [τουρκοπουλιέρης,] καὶ ὀπίσω ὁ Ἀλεξόπουλλος, καὶ ὀπίσω οἱ Φράνγκοι.
§575.-Καὶ ὅνταν ἐπεσῶσαν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ρηγὸς ἐννοιάζουνταν πῶς θέλουν τοὺς γλυτώσειν ὁ ρήγας, καὶ εἶχαν μικρὴν ἄνεσιν· ἀμμὲ ἅνταν ἐφτάσαν εἰς τὲς τζάμπρες τὲς ρηγάτικες κοντά κατὰ πρόσωπα, ἐπαρακάλεσεν ὁ Τιπὰτ τὸν βισκούντην, καὶ ἐστάθησαν τ᾿ ἁμάξια, καὶ ἐβάλαν φωνὴν μεγάλην: «Ἐλεημοσύνην, ἀφέντη μας! νὰ φτάσῃ τὸ ψυσικόν σου, νὰ συνπαθιστοῦμεν οἱ πταῖσθε(ς) σου!» Τότε ἡ ρήγαινα [μετὰ θυμοῦ ἐφώναξεν] τοῦ βισκούντη: «Ἐπάρτε τοὺς φονιάδες καὶ τοὺς παράβουλους ἀππὦδε!» Καὶ [ὁ σὶρ Τιπὰτ] ἐξητάμασεν τὴν ρήγαιναν καὶ εἶπεν της: «Ἄ, βρωμισμένη καὶ κακὴ πολιτική, ἐπεθύμησές με νὰ σ᾿ ἔχω, καὶ ᾿μήνυσές μου, καὶ ἐγὼ δὲν ἐθέλησα νὰ ποίσω ἀντροπὴν ἔσσω τοῦ ἀφέντη μου, καὶ διὰ τοῦτον μοῦ κρούεις τοῦτον τὸν πικρὸν θάνατον· καὶ τούτη ἦτον ἡ ἀφορμὴὺὅπου πάντα σ᾿ ἐμίσουν!» Τὸ λοιπὸν ἐπῆραν
[324]
τους.
§576.-Γινώσκετε ἀποὺ μέναν ὅ,τι ποῖον ἐπάθαν οἱ ἀνθρῶποι ὅπου ἀγαποῦν τὲς γυναῖκες καὶ πιστεύγουν εἰς τὰ λογία τους· ὅτι τὸ νὰ τοὺς ἀγαποῦν δυνατά, τότε γυρεύγουν νὰ τοὺς ἀποβγάλουν, καὶ ταγίζουν τους πράματα βραστικὰ καὶ μαγίες, καὶ τὰ μύρια κακά, καὶ λυκὲς πράσσουν, καὶ εἰς τὸ ὕστερον διὰ ἕναν λόγον θανατώννουν τους· καὶ πολομοῦν ὡς πολομᾷ ἡ ἀρκούδα, τὸ νὰ στηρνιάσῃ κολακεύει τὸν ἄνθρωπον ἢ τὸ ζῶον τὸ ἀρσενικόν, καὶ τὸ νὰ ππέσῃ εἰς ἔσμιξιν μετά της, καὶ ν᾿ ἀποστηρνιάσῃ, τότε θανατώννει το· εἰ δὲ ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου εἶνε πολλὰ βαθεῖα, διότι ἀγαπᾷ τὴν γεναῖκαν ὀλλίγον ὀλλίγον ὥς που νὰ τελειωθῇ ἡ τελειωμένη ἀγάπη, ἢ μισᾷ την ὀλλίον ὀλλίον ὥς που νὰ τὴν ἀξαπολύσῃ τελείως· Εἰ δὲ [ἡ σκάλα] τῆς γυναικὸς ἕναν σκαλὶν ἔχει· ἂν σὲ ἀγαπᾷ [θανατώννει σε,] καὶ ἂν σὲ μισᾷ, γυρεύγει χωρὶς κώλυσι νὰ σὲ ξηφτειάσῃ.
§577.-Καὶ ἤτζου ἐγγαστῶσαν πασάναν ζὴ ἐνγκάστους· [καὶ πεσώννοντα] εἰς τὴν φούρκαν τῶν κονταρίων, τὴν ἔμπηξεν ὁ αὐτός Τιπάτ, καὶ ἐκεῖ τοὺς ἐκρεμμάσαν. Καὶ τοῦτον ἐγίνετον τῇ παρασκευῇ τῇ ιὴ ἀπριλλίου ͵ατοϚὴ Χριστοῦ.
§578.-Ὁ ρήγας μὲ τοῦτα οὗλα τὸν κάμπον δὲν τὸν ἐξήλωσεν, καὶ ἔβαλεν ἄλλον καπετάνον, καὶ ἔβαλεν τουρκοπουλιέρην τῆς Κύπρου τὸν μισέρ Τζουὰν τε Πρίες. Ἔνι ἀλήθεια ὅτι ὁ σὶρ Τιπὰτ εἶχεν πολλά βαρύτιμα πράματα νὰ δώσῃ χάρισμα καὶ ξημερώματα [τῆς ρήγαινας τῆς Βαλιαντίνας, τὴν ἐχδέχουνταν·] πρῶτον μίαν σέλλαν ὄμορφην μαργ(αρ)ιταρένην ἀπουπάνω ὡς κάτω, καὶ πολλὰ πράγματα ἀργυρᾶ καὶ χρυσᾶ· καὶ ἐσυνμπιάσαν τα καὶ ἐφέραν τοῦ ρηγός.
§579.-Τοῦτον οὗλον ἐγίνετον, διατὶ ἐσήκωσεν τὴν ἐλπίδαν ἀπὲ τὸν θεόν, καὶ ἐθάρησεν εἰς τὸ νοῦν του
[325]
καὶ εἰς τὴν ἀγάπην τοῦ ρηγός, καὶ διὰ τὴν ἔπαρσιν τοῦ κόσμου ἐγκατέλιπεν [τὴν πατρικήν του πίστιν] καὶ ἐγίνην Λατῖνος· τὸ λοιπὸν δὲν καταδικάζω τοὺς Λατίνους, ἀμμὲ ἴντα χρῆσι εἶνε Ρωμαῖος νὰ γενῇ Λατῖνος; Ἐπειδὴ ὀρθόδοξος χριστιανὸς εἶνε χρῆσι νὰ καταφρονήσῃ τὴν μία νὰ μπέσῃ εἰς τὴν ἄλλην; Καὶ καταφρονεῖς τὴν πρώτην; Δὲν ἦτον αἱρετικὸς καὶ ἐγίνην ὀρθόδοξος. Ἀποστολικοὶ οἱ Λατῖνοι, καὶ καθολικοὶ οἱ Ρωμαῖοι.
§580.-Ἡ ρήγαινα ἡ Βαλιαντίνα ἦλθεν εἰς τὴν Κὺπρον εἰς τὴν ἐχρονίαν τοῦ Χριστοῦ ͵ατοζὴ, καὶ ὁ ρήγας ἁρμάστην τὸν ἰούνην τῆς αὐτῆς ἐχρονίας· ἡ ποίγια ἔφερεν πολλὺν πλοῦτον μετά της, χρυσίον καὶ ἀργύριον καὶ ροῦχα, ὅτι ἀφ᾿ ὃν ἐπῆραν τὴν Κὺπρον οἱ Λατῖνοι, τινὰς δὲν ἔφερεν μεγαλλήττερον πλοῦτον, ὡς γοιὸν τούτην. Καὶ τούτη ἦτον ἀδελφότεκνη τοῦ σινιὸρ Παρναπὸ τοῦ δούκα τα Μιλᾶ, πολλὰ σοφός, καὶ μὲ πολλήν τυραννίδαν ἐκράτησεν τοὺς Λουμπάρδους. Καὶ ἔφτασεν ἡ κρίσις· παραῦτα ὁ πανπόνηρος διάβολος [ἐπῆρεν] μῖσος ἀναμεσὸν τῆς νύμφης καὶ τῆς πεθθερᾶς. ῾0μοίως ἔφερεν μετά της πολλοὺς φρονίμους ἄνδρας, καὶ καλοπίχερες ταμιτζέλλες· καὶ τὴν μίαν ἐπάντρεψέν την μὲ τὸν μισὲρ Τζουὰν Σασοὺν τὴν Τζουάναν τε Ραούνα, καὶ τὴν ἄλλην μὲ τὸν μισὲρ Τζουὰν Σπινόλαν, τοῦ πατρὸς τοῦ Λούκα υἱός, καὶ ἐλέγαν την Τζακουμίναν, ὁ ποῖος ἐπῆρεν την μετά του εἰς τὴν Γένουβαν, καὶ τὴν ἄλλην μὲ τὸν μισὲρ Σιμοὺν Πιλίστρην ὀνόματι Κατελίνα, καὶ τὴν ἄλλην μὲ τὸν μισὲρ Τζουὰν Μουντολὶφ τὸν ἀφέντην τῆς Βαβατζινίας, [ὁμοίως] καὶ πολλὲς ἄλλες.
§581.-Θεωρῶντα ὁ ρήγας ὅτι ἡ γυναῖκα του ἐμίσαν τὴν μητέραν του, ἀθθυμήθην τὰ λόγια τοῦ σὶρ Τιπάτ, καὶ ἐμετάνωσεν καὶ ἔχασέν τον. Τότε λαλεῖ ὁ ρήγας τῆς ρήγαινας τῆς γεναίκας του: «Κυρά μου, ἔδωκάν μου ν᾿ ἀγροικήσω πῶς ἡ μητέρα μου γυρεύγει νὰ μὲ
[326]
φαρμακέψῃ.» [Τότε λαλεῖ του ἡ Βαλιαντίνα:] «Ἀφέντη, ἐπειδὴὺκαὶ ἐπληγῶσαν τὴν καρδιάν σου, τίντα τὴν θέλεις ὧδε; Πέψε την τοῦ κυροῦ εἰς τὴν Ραούναν.» Τότε ἔπεψεν μαντατοφόρον εἰς τὴν Ραούνα κ᾿ ἕναν καράβιν [νὰ πάρουν τὴν ρήγαιναν, ἡ μητέρα του ἡ Λινόρα· (καὶ) ἔβαλεν] ἐμπιλὴν τῶν χωρίων της τὸν σὶρ Τουμᾶς τὸν Χαρτοφύλακαν. Ἡ αὐτὴὺ[ρήγαινα] εἶχεν μίαν ὡραίαν κόρην, ὀνόματι Μαργαρίταν, ἀδελφὴὺ τοῦ ρὲ Πιέρ· καὶ ἀπὸ θανάτου τοῦ ρὲ Πιὲρ τοῦ ἀδελφοῦ της ἁρμάστην μὲ τὸν υἱὸν τοῦ πρίντζη τῆς Ἀντιοχείας, ὀνόματι Τζάκο τε Λουζουνία.
§582.-Τότε ὥρισεν καὶ ἐπῆραν τὴν ρήγαιναν τὴν μητὲραν του εἰς τὴν Κερ(υν)ίαν, διὰ νὰ τὴν βάλουν εἰς τὸ καράβιν νὰ πάγῃ εἰς τὴν χώραν της· ἡ ποία ἐποῖκεν πολλὲς ἡμέρες εἰς τὴν Κερυνίαν, διὰ νὰ τὴν βάλουν εἰς τὸ καράβιν, καὶ ἄργησεν πολλὰ διὰ νὰ δηγηθῇ τὸ καράβιν. Καὶ ἐθῶρεν τὲς γυναῖκες ὅπου εἶχαν παιδία καὶ ἀρώταν τες: «Ἀρέσκει σας ὁ υἱός [της;.......... ἐκεῖνος ἔχει ἀρμάδαν νὰ ἔλθῃ νὰ πάρῃ τὴν Κᾑπρον.
§583.-.....] Ἐγροίκησεν ἡ παίδαινα καὶ εἶδεν την ποῦ ἔβαλεν τὰ χαρτία καὶ [εἶπεν το τοῦ ρηγός:] «Ἄλα ξάφνου εἰς τὴν τζάπραν τῆς μητέρας σου (νὰ) τὴν ἰδῇς, καὶ βάρ᾿ τὸ χέριν σου πρὸς ποδοῦ τοῦ κρεβατίου καὶ θέλεις εὕρειν χαρτία καὶ διάβασ᾿ τα.» Καὶ ἤτζου ἐγίνην· καὶ πηγαίνοντα εἶδεν τον ἡ ρήγαινα, καὶ ἐπικράνθην, καὶ εἶπεν του: «Ἴντα [θέλει τώρα ὧδε;» Καὶ εἶπεν της ὁ υἱός της: «Ἦλθα νὰ σὲ ᾿δῶ.» Καὶ ἤτζου ὡς γοιὸν τῆς ἐσυντύχαννεν, ἐγύρεψεν εἰς τὸ κρεβάτιν καὶ [εἶδεν] τὰ χαρτία· καὶ τὸ νὰ τὰ διαβάσῃ ἐμίσεσέν την, καὶ ἔθελε νὰ τὴν θανατώσῃ, ἀμμὲ διὰ τοὺς λᾶς της δὲν τὸ ἐποῖκεν. Ὅμως ἕρισε νὰ τὴν πάρουν ἀπὲ τὴν Κύπρον· καὶ τῇ τρίτῃ τοῦ σεπτεβρίου μηνὸς ͵ατοηʹ Χριστοῦ τὰ ιϚὴ κάτεργα τοὺς Βενετίκους καὶ τὸ καράβιν τοὺς Καταλάνους, [ὅπου ἦλθα νὰ σηκώσουν τὴν ρήγαίναν, καὶ τὰ] Ϛʹ κάτεργα τὰ καταλάνικα τὰ ἔφερεν ὁ σὶρ Γὴν
[327]
τα Γουνὰλ μὲ τὴν ρήγαιναν τὴν Βαλιαντίναν, καὶ τὰ γʹ κάτεργα τοῦ ρηγός· δυναστικῶς [ἐνέβην] εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου.
§584.-Νὰ σᾶς ξηγηθῶ καὶ πῶς εὑρέθησαν τὰ ιϚʹ κάτεργα τὰ βενέτικα εἰς τὴν Κύπρον· ὅτι εἶχεν ἀμάχην μέσον τοὺς Γενουβίσους καὶ τοὺς Βενέτικους ἀποὺ καιρόν, καὶ τὸν αὐτὸν καιρὸν ἀρματῶσαν ἕναν μέγαν καράβιν ἡ Μπουκκουνιούνα, καὶ ἐδιαλαλήθην ὅτι εἶνε αὐταρκητὴὺνὰ πολεμίσῃ ιηʹ κάτεργα καὶ μὲν φοβηθῇ. καὶ ἐβγαίννοντα ἡ ἀκουὴ εἰς τὸν κόσμον, ἦλθαν πολλοὶ πραματευτάδες ὅπου εἶχαν πραματείαν νὰ πέψουν εἰς τὴν ἀνατολὴν καὶ ἀναυλῶσαν την, καὶ ἐβάλαν τὰς πραματειάς τους καὶ ἐκατέβησαν εἰς τὴν ἀνατολήν· γροικῶντα οἱ Βενετίκοι ἀρματῶσαν ιϚὴ κάτεργα καλὰ καὶ ἐδῶκαν τα ἑνοῦ παιδίου ὀνόματι Καρλὸ Τζήν, ὁ ποῖος ἐνέβην ἀπότορμα καὶ ἦρτεν γυρεύγοντα τὸ καράβιν, καὶ ἀπεσώθην εἰς τὴν Κύπρον παντέχοντα νὰ τὴν εὕρῃ ἢ εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἢ εἰς τὰ νερὰ τῆς Κύπρου. Καὶ ὁ ρήγας εἶχεν γὴ κάτεργα δικά του ἀρματωμένα, καὶ εἶχεν ἔρτειν ἀπὲ τὴν Καταλονίαν διὰ νὰ σηκώσῃ τὴν ρήγαιναν, καὶ τὰ Ϛʹ κάτεργα τὰ καλλιώττερα τὰ καταλάνικα τὰ ἔφερεν ὁ σὶρ Γγὴν τα Γκουνὰλ μὲ τὴν ρήγαιναν τὴν Βαλιαντίναν. Τότες ἐμήνυσεν ὁ ρήγας τοῦ ρηθέντος Καρλοὺν Τζὲ νὰ σταθῇ εἰς τὸ μηνιόν του, καὶ νὰ σταθῇ εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου· καὶ διὰ τὴν μισιτείαν ὅπου ἐμίσαν τοὺς Γενουβίσους, ἐσύμπαψεν καὶ ἔπεψέν του λόγον νὰ πάγῃ εἰς τοὺς ὁρισμούς του· καὶ ὅνταν ἐσυνεβάστησαν ἔπεψέν του τὸ μηνίον τῶν ιϚʹ κατέργων, καὶ ἐπῆρεν τὰ ἄλλα κάτεργα καὶ τὸ καράβιν καὶ περφόρτζα ἐνέβην εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου τὴν αὐτὴν ἡμέραν. Καὶ ηὗραν ἕναν καράβιν μέσα εἰς τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ ἔμελλεν νὰ τὴν ἀρματώσου νὰ πολεμίσῃ μηδὲν τοὺς ἀφήσου νὰ μποῦ, ἀμμὲ δὲν ἐφελέσαν.
[328]
§585.-Θωρῶντα τὴν μεγάλην δύναμίν τοὺς Βενετίκους ἐφοβήθησαν οἱ Ἀμοχουστιανοί, μηδὲν πάρουν οἱ Βενέτικοι τὴν Ἀμόχουστον· καὶ εἶχαν βουλὴ νὰ τὴν στρέψουν τοῦ ἀφέντη τοῦ ρηγὸς τῆς Κύπρου, καὶ ἑδηγῆσαν ἕναν ἀποκλισιάρην νὰ πέψουν τοῦ ρηγός· καὶ ἐκαβαλλίκευσεν καὶ ἦρτεν ὡς τὴν πόρταν. Θωρεῖ τον ἕνας Γενουβίσος καὶ λαλεῖ του: «Ποῦ πάγεις;» Ὁ ἀποκλισιάρης εἶπεν του: «Εἰς τὸν ρήγα τῆς Κύπρου, νὰ πέψῃ νὰ πάρῃ τὴν Ἀμόχουστον, παροὺ νὰ τὴν πάρουν οἱ ἐχθροί μας οἱ Βενέτικοι, διότι ὁ ρήγας ἔχει μας ἀποκλεισμένους καὶ κάθεται μὲ φουσάτον ἀππέξω.» Εἶπεν του: «[Ὄχι.»] Τότε λαλεῖ τους: «Τόσον εἶστε δειλιγοὶ καὶ δὲν ἠμπορεῖτε νὰ πολεμίσετε γιὰ μίαν ὥραν; Θέλετε νὰ χάσετε τὴν ὡραίαν χώραν ἁποῦ χαιρούμεθαν; Προτεστιάζω σας νὰ [σᾶς κρίνω ὡς παράβουλους,] ἂν τορμήσετε νὰ τὸ ποίσετε! Βαστάξετε ὡς τὸ πωρνόν, καὶ ἂν πέψῃ ὁ ρήγας τὰ φουσάτα τῆς γῆς, τότε ποίσετε τὸ ἐννοιαστήκετε· εἰ δὲ μή, ὅλοι οἱ ἀνθρῶποι ἂς πᾶν κατὰ τὸ κάστρον πρὸς τὴν θάλασσαν νὰ πολεμίσουν, καὶ ἀφῆτε γʹ δʹ ἀνομάτους νὰ σκοπίζουν εἰς τὴν γῆν, καὶ μὲ τούτην τὴν δὺναμιν τὴν ἔχει ὁ τόπος ἐμπορεῖτε νὰ πολεμίσετε τοὺς ἐχθρούς σας.» Ὁ λόγος [ἔρεσεν τοὺς μαντατοφόρους.]
§586.-Καὶ μοναῦτα ἐποῖκαν μʹ περδέσκες σανιδένες καὶ πύργους σανιδένους, καὶ ἀπάνω ᾿ς τὸν πύργον τοῦ λιμιόνος, καὶ ἐκαρφῶσαν καὶ ἑδηγῆσαν τας ἕως γʹ ὧρες τῆς ἡμέρας· καὶ βιγλίζοντα ὅτι καμία δύναμις δὲν ἦρτεν ἀπὲ τὴν γῆν, ἐβάλαν ιδʹ ἀνθρώπους πᾶσα περδέσκας, καὶ ἀφῆκαν ἕναν μόνον, καὶ [τοὺς ἄλλους] ἐστῆσαν τους εἰς τὴν μερίαν τῆς θαλάσσου εἰς τὲς περδέσκες ὅπου ἐποῖκαν κινούργιες καὶ πύργον. Καὶ τόσα ἐπολεμίσαν ὅτι ἐγανακτῆσαν οἱ Βενετίκοι καὶ εὐκαιρέσαν τὸν λιμιόναν, καὶ πολλοὶ λαβωμένοι καὶ κορπωμένοι. Καὶ ἐξέβησαν τὰ κάτεργα τοὺς Βενετίκους καὶ ἐπῆγαν τὴν στράταν τους εἰς τὴν δύσιν. Καὶ τὸ καράβιν καὶ τὰ γʹ κάτεργα ἦλθαν εἰς τὴν Κερυνίαν.
[329]
§587.-Τότες ἐνέβην ἡ ρήγαινα εἰς τὸ καράβιν τὸν ὀκτώβριον μῆναν ͵ατπʹ Χριστοῦ, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρόδον μὲ τὰ δύο κάτεργα τὰ ρηγάτικα καὶ μὲ τὸ καράβιν τὸ κατε- λάνικον, καὶ ᾿κεῖ ἐποῖκεν καιρὸν πολλύν· καὶ ὅνταν ἐποῖκεν καιρόν, ἐσηκώθην τὸ καράβιν, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Καταλονίαν εἰς τοὺς λᾶς της.
§588.-Μανθάνοντα τὰ κάτεργα [ἐπῆγαν γυρεύγοντα τοῦ καραβίου,] μοναῦτα ἐποῖκαν ἄρμενα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Κλόζαν καὶ ἐπῆραν την· θωρῶντα οἱ Βενέτικοι ὅτι δὲν εἶχαν ἴντα νὰ ποίσουν, καὶ [τὰ ξύλα τὰ ἦτον εἰς τὴν Βενετίαν ἦτον ὀλλίγα,] καὶ δὲν ἠμπορῆσα νὰ καταπροσωπίσουν τοὺς Γενουβίσους.
§589.-Νὰ σᾶς εἰπῶ διὰ τὸ καράβιν ὅπου ἐσήκωσεν τὴν ρήγαιναν τὴν Λινόραν, τίνος ἦτον καὶ πῶς εὑρέθην εἰς τὴν Κερυνίαν. Ὁ ρὲ Πιὲρ θωρῶντα πῶς οἱ Γενουβίσοι ἐκρατοῦσαν τὴν Ἀμόχουστον, ἐμήνυσεν καὶ ἐδιαλαλῆσαν εἰς τὴν Ρόδον, ὅτις πραματευτὴς νὰ θελήσῃ νὰ ἔλθῃ εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὴν Κερυνία, νὰ μὲν πλερώσῃ κουμέρκιν· γροικῶντα ὁ σὶρ Φρασὲς Κασεσάντζε ὁπου εὑρίσκετον μὲ τὸ καράβιν του εἰς τὴν Ρόδον, ἦλθεν διὰ τὸν διαλαλημὸν εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ὀ ρήγας ἐπαράδωκέν του τὴν μητέραν του καὶ ἐπῆρεν την.
590.-[Νὰ στραφοῦμεν εἰς τοὺς Βενετίκους·] θωρῶντα τὴν ἀδυναμιάν τους ἐπέψαν παρακαλητάδες, νὰ ποίσουν ἀγάπην οἱ Γενουβίσοι μετά τους, καὶ ἐπέψαν τους καὶ χαρτὶν ἄγραφον νὰ ποίσουν στοιχήματα οἱ Γενουβίσοι, ὡς γοιὸν θέλουν ἐκεῖνοι, καὶ οἱ Βενέτικοι νὰ τὰ στερεώσουν. Οἱ Γενουβίσοι ἐμήνυσάν τους νὰ ἔρτου νὰ κου(ρ)σεύσουν μέσα τὴν Βενετίαν γʹ ἡμέρες (καὶ) ἄλλα πολλὰ στοιχήματα ἄπρεπα. Θωρῶντα τὴν σουπερπίαν τοὺς Γενουβίσους, καὶ πῶς ἐζήτησα νὰ κουρσεύσουν τὴν πολλοθαύμαστην χώραν
[330]
§591.-Εἶχαν εἰς τὴν φ(υλ)ακὴν ἕναν γνωστικὸν ἄνθρωπον γέρονταν, ὁ ποῖος ἔμελλε νὰ διαβάσῃ εἰς τὴν φυλακὴν οὕλην του τὴν ζωὴν διὰ τὸ πταίσιμόν του, κατὰ τὴν τάξιν τους, ὀνόματι μισὲρ Βιτὸρ Πιζάνης, καὶ ἦτον φρόνιμος· ἐζητῆσαν ὅλοι ἐν τῷ ἅμα νὰ συγχωρηθῇ καὶ νὰ ἐβγῇ ἀπὸ τὴν φυλακήν, ὅτι ὅπου βία πρόκειται, ἐκεῖ νόμου μετάθεσις γίνεται, καὶ ἂν ᾖνε καὶ δυναστικῶς. Καὶ μὲ τὸ θέλημάν τους ἐβγάλαν τον ἀπὸ τὴν φυλακὴν καὶ ἐφέραν τον ἔμπροσθεν τῶν ἀρχόντων· καὶ ἐζήτησεν δύναμιν· καὶ ἐδῶκαν του τὰ κάτεργα [τὰ ἦτον], εἰς τὴν Βενετίαν· καὶ ἐπορεύθην εἰς τὴν Κλόζαν, καὶ μοναῦτα ἐβόλησεν τὰς δύο νάβας τὰς ἐπῆραν εἰς τὴν Κλόζαν τοὺς Βενετίκους εἰς τὸν λιμέναν, καὶ [εἶχεν τόσους μέσα·] οἱ ποῖγοι Γενουβίσοι ἦτον θαρούμενοι νὰ πάρουν τὴν Βενετίαν, καὶ δὲν ἐβάλαν βιτουαλίαν τοῦ φαγίου μέσα· καὶ τόσον τοὺς ἐστενοχώρησεν ὅτι ἐψοφοῦσαν τῆς πείνας, καὶ ὅσα ξύ(λα) ᾿λάχαν ἐκεῖ γενουβίσικα ἐπῆρεν τα ἀπὸ τὴν κλόζαν, καὶ ὅτις ἐνεφάνισκε νὰ ψαρέψῃ, οἱ Βενετίκοι ἐκαμακεῦγαν τον. Καὶ εἶχεν τους ἀποκλεισμένους ὥς που καὶ ἐστράφην ὁ Κάρλο Τζὲτ ἀπὸ τὴν ἀνατολήν.
§592.-Καὶ ὅντα τὰ κάτεργα τὰ βενέτικα ἐξέβησαν ἀπὸ τὴν Κύπρον, ἐπῆγαν γυρεύγοντα τὴν αὐτὴν νάβαν, καὶ τόσον τὴν ἐγυρέψαν ὅτι ηὗραν την κοντὰ εἰς τὴν Ρόδον· καὶ μοναῦτα ὁ Κάρλος ἔδησεν εἰς τὰ καταρτία τῶν κατέργων περδέσκες καὶ ἔβαλεν ἀνθρώπους, καὶ τόσον τὴν ἐπολέμισεν καὶ μὲ γνῶσιν καὶ δύναμιν ὅτι ἐπῆραν την, καὶ τοὺς λᾶς ἐβάλαν τους καὶ ἐδῆσαν τους, καὶ ᾿βάλαν λαμπρὸν εἰς τὴὺ νάβαν καὶ ἐπῆρεν την ἁφτούμενην ἕως τὴν Ρόδον, καὶ ὅση ἦτον εἰς τὸ νερὸν δὲν ἐκάγην· καὶ ἐζήτησέν την ἕνας [ἄρχων Ροδίτης] ὅ,τι ἔμεινεν.
§593.-Ἔβαλεν τὴν πλώρην πρὸς τὴν Βενετίαν καὶ ἦλθεν ἕως τὴν Κρήτην· καὶ οἱ Κρητικοὶ ἐδιαφεντέψαν τους καὶ ἐπροτεστιάσαν τους μηδὲν πᾶν εἰς τὴν Βενετίαν, ὅτι
[331]
[ἐπῆραν τους] οἱ Γενουβίσοι· ὁ Κάρλος δὲν ἐποῖκεν διὰ λλόγου τους, ἀμμὲ ἦλθεν πρὸς τὴν Βενετίαν· καὶ ἀποὺ μακρὰ ἄρτωσεν ἕναν καράβιν καὶ ἦλθεν κοντὰ εἰς τὴν Βενετίαν. Θωρῶντα οἱ Βενετίκοι ἀποὺ [μακρόθεν γενουβίσικα,] καὶ ἐκλαῖαν καὶ ἀνακαλοῦντα, λαλοῦντα πῶς: «Ἔρχουνται πλούσιοι πραματευτάδες, καὶ οἱ γυναῖκες σας πλουσίες καὶ τὰ παιδιά σας· καὶ τώρα ὅλοι νὰ γενοῦν ἀμάλωτα! Οὐαί μας τοὺς πτωχοὺς τοὺς ξένους! Ὁ θεὸς νὰ μᾶς βοηθήσῃ!» Ὅνταν ἐσίμωσεν τὸ καράβιν, ἔριψεν τὸν παρασκάρμον εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ὅνταν ἐσίμωσεν ἔδειξεν τὸ φλάμπουρον τοῦ ἁγίου Μάρκου· καὶ πάλε ἐλαλοῦσαν: «Πλανοῦν μας, ἀμμὲ Γενουβίσοι εἶναι!» Τότε οἱ βάρκες ἐκοντέψαν καὶ εἶδαν τες· ἐβάλαν φωνὲς ὅσην ἐσσῶνναν: «Βίβα ὁ ἅγιος Μάρκος!» Γροικῶντα ὁ λαὸς τῆς Βενετίας ἔβαλεν καὶ κεῖνος φωνήν: «Ζῇ ὁ ἅγιος Μάρκος!» Καὶ εἰς τοῦτον ἀγροικονίσαν τους ἕνας τὸν ἄλλον. Καὶ ἐνέβην ὁ κὺρ Κάρλος καὶ ἐξηγήθην τους πῶς ἐπίασεν τὸ καράβιν. Τότες εἶπαν του πῶς ἐπῆγεν ὁ σὶρ Βιτὸρ εἰς τὴν Κλόζαν καὶ δὲν ἠξεῦραν ἴντα ἐγίνετον· καὶ μοναῦτα ἐξέβην καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κλόζαν γυρεύγοντα τὸν σὶρ Βιτόρ, καὶ ἀπαφῆκεν τοὺς Γενουβίσους εἰς τὰς φυλακές. Πηγαίνοντα ὁ Κάρλος καὶ ηὗρεν τὸν σὶρ Βιτὸρ πῶς εἶχεν τοὺς Γενουβίσους ἀποκλεισμένους· καὶ μανθάνοντα οἱ Γενουβίσοι πῶς ἦλθεν καὶ ὁ Κάρλος μὲ ἄλλα ιϚʹ κάτεργα, ἐχάθησαν ἀπὸ τὸν φόβον τους. Καὶ
ἀδελφὸς τοῦ κούντη τῆς Σαβογίας ἦτον ἐκεῖ, καὶ ἐπαρακαλέσαν τον οἱ Γενουβίσοι νὰ τοὺς ποίσουν νὰ συνπάψουν οἱ Βενετίκοι καὶ νὰ ποίσουν ἀγάπην· καὶ ἐσύνπαψάν τους μὲ τοιοῦτο, νὰ χαλάσουν τὴν Κλόζαν μηδὲν πολεμίσουν· ὅτι πᾶσα Βενέτικος ἐπίασεν λʹ Γενουβίσους. Καὶ τοῦτον ἐγίνετον κρίσις διὰ τὴν σουπερπίαν τοὺς Γενουβίσους· οἱ Βενέτικοι προτήττερα ἐπαρακαλοῦσαν τους, καὶ κεῖνοι ἐσουπερπιάζουνταν, καὶ ὁ θεὸς ἀποκούππισεν τοὺς
[332]
Βενετίκους· ὁ θεὸς ὑπερηφάνους δὲν γροικᾷ, τοὺς ταπεινοὺς διδεῖ νίκος.
§594.-Τότε ὠρδινίασεν τὸν μισὲρ Τζουὰν τε Πριὲς τὸν τουρκοπουλιέρην καὶ τὸν σίρ (Ρε)νιὲρ τε Σκολάρφ, καὶ ἑδηγοῦσαν τὴν ὁδηγίαν τοῦ κάστρου· καὶ ἐβάλαν τὴν πόρταν, τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς μέσα καὶ τὴν ρηγάτικην αὐλὴν τὴν λεγομένην τὰ Κουντιάτικα, καὶ ἐπῆραν μερτικὸν ἀπὲ τὸ περιβόλιν τοῦ σὶρ Πι(ὲ)ρ τὲ Κοῦντζες, καὶ ὡρίσαν τὸν Θαδόκην τοῦ Φαύλα καὶ τὸν ἀδελφόν του τοὺς πρώτους μαστόρους, καὶ ἐπολομοῦσαν τὸ κτίσμαν· καὶ ἐχαλ(άσ)αν τὴν αὐλὴν τοῦ κούντη τοῦ Γιαφά, καὶ ἐχαλάσαν τὴν Μαργαρίταν, καὶ ἐθεμελιῶσαν τὸ αὐτὸν κάστρον· καὶ ἐχαλ(άσ)αν δύο αὐλάδες τοὺς Πατιφελίδες [τὰ ἀνώγεια,] καὶ ἐπῆρεν τὲς πέτρες· καὶ ἐποῖκεν ὁ ρήγας σενίασμαν τοὺς κλορονόμους τουτἔστιν τοῦ σὶρ Τζόρτ(ζ)ε Πατιφέλη, τὸν χρόνον ὀνομίσματα ρὴ εἰς τὸ Πετζοπουλεῖον, καὶ τοὺς κλερονόμους τοῦ κὺρ Γιωσὴφ Πατιφὲλ τὸν χρόνον ὀνομίσματα ρʹ εἰς τὲς καλλιώττερες ρέντες τῆς ρηγάδας. Καὶ ἐτάξαν τοὺς ἄρχοντες νὰ δώσουν ἀργάτες καὶ πέτρες, καὶ τοὺς πουρζέζιδες, καὶ τὸν λαόν· καὶ ὅπου εἶχεν ἡ χώρα τοίχους εὔκαιρους, ἐχαλάσαν τους καὶ ἐκουβαλοῦσαν τὲς πέτρες μὲ ἁμαξία καὶ καρία καὶ ἄλογα· καὶ ἐποῖκαν εἰς δέκα μῆνες ὅσον φαίνεται· καὶ ἐποῖκεν καὶ ὁ ρὲ Ζὰκ ὀλλίγον, καὶ ὁ ρὲ Τζενίος ὀλλίον.
§595.-Ὁμοίως οἱ Γενουβίσοι οἱ φυλακισμένοι μὲ τὰ σίδερα εἰς τὰ ποδία τους, καὶ τὰ δύο τους ποδία εἰς ἕναν τραβαρσάνιν, καὶ πάλε οἱ δύο εἰς ἕναν τραβαρσάνιν, καὶ ἐβάλαν τους καὶ ἐσγάφαν τὸν θεμελίον, καὶ ἐπαρπατοῦσαν εἰς τὴν χώραν καὶ ἐδιακονοῦσαν καὶ ὁ σεργέντὴς μετά του· καὶ τοῦτον ἐποῖκαν τούς το, διατὶ ἐτρυπῆσαν τὴν φυλακὴν τοῦ κυροῦ τοῦ Στύρου καὶ ἐθέλα νὰ φύγουν, καὶ ᾿πιάσαν τους· καὶ ἐβάλαν τους σίδερα μικρά, καὶ ἐβγάλαν τους ἀκ τὰ τραβερσία. Καὶ ἐβάλαν ἀπάνω τοὺς Γενουβίσους τοὺς Λευκωσιάτες
[333]
νὰ πλερώννουν τόσους ἀργάτες τὴν ἡμέραν, καὶ [ἦσαν φευγοί·] οἱ δὲ φυλακισμένοι ἐπουλοῦσαν τὸ ἐδικόν τους καὶ ἐπλερῶνναν.
§596.-Καὶ ἀπὸ τὸν πόθον ὁ ρήγας ἐπῆρεν τὸν ἀρχιεπίσκοπον ὀνόματι Παλουνγκὲρ νὰ εὐλογήσῃ τὸν θεμέλιον, καὶ τότε ἐθεμελιῶσαν. Τὸ ποῖον πολλοὶ ἐπεθάναν διὰ τοιοῦτες ἀφορμές, καὶ τινὰς δὲν ἠξεύρει πῶς εἶνε, οὐδὲ οἱ κτίστες, οὐδὲ πρωτομαστόροι, κἂν τε εἰς τὸ κάτζιμον τῆς πρώτης πέτρας, κἂν εἰς τὴν ὀσκίαν τοῦ ἀνθρώπου, κἂν εἰς τὴν συντυχίαν· ὅτι ἂν τὸ ᾿ξεῦραν οἱ τεχνίτες, ἐθέλαν στοι- χειώννειν τοὺς ἐχθρούς τους· ὅμως εἶνε πρᾶγμαν μαρτυρημένον, ὅτι πολλοὶ ἐθανατώθησαν εἰς τιτοί(αν) λογήν. Ὁ ρήγας ἔβαλεν τόσην σπουδὴν εἰς τὸ κτίσμαν τοῦ τόπου, ὅτι εἰς καιρὸν αʹ χρόνον ἐποῖκεν το.
§597.-Καὶ ἔκτισεν ὁ αὐτὸς ρὲ Πιὲρ τὸ αὐτὸν κάστρον, καὶ ὁ θειός του ὁ ρὲ Τζὰκ καὶ ὁ ρὲ Τζένιος ὁ υἱὸς τοῦ ρὲ Τζάκ, καὶ ἐποῖκαν το περίφημον. Ὅμως ὁ ρὲ Πιὲρ ἔκτισεν καὶ τὴν Ποταμιὰν καὶ τὴν Κάβαν. Καὶ τὸ Ἀκάκιν ἔκτισέν το ὁ ρὲ Χαρήν, ὁ παπποῦς τοῦ ἄνωθεν ρὲ Πιέρ.]
§598.-Μετὰ ταῦτα καὶ ἀπὸ θανάτου τοῦ ρὲ Πιέρ, ἀφῆκεν μίαν ἀδελφήν, καὶ ὅνταν ἦρτεν ὁ ρὲ Τζὰκ ἅρμασεν τὴν ἀδελφοτέκνην του (μὲ) τὸν υἱὸν τοῦ πρίντζη τῆς Ἀντι(ο)χείας. Ὁ ποῖος ρὲ Πιὲρ ἐπόθανεν τῇ γʹ ὀκτωβρίου ͵ατπβʹ Χριστοῦ, καὶ ᾿θάψαν τον ἀπάνω τοῦ πατρός του (τοῦ) ρὲ Πιὲρ καὶ τοῦ παπποῦ του, τοῦ ρὲ Οὗνγκε.
[334]
ΒΙΒΛΙΟ 4ο (§599-627)
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΙΑΚΩΒΟΥ Αʹ
(1382-1398μ.Χ.)
§599.-Θεωρῶ(ν)τα οἱ καβαλλάριδες τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Πιέρ, ὠρδινιάσα νὰ βάλουν ρήγα τὸν σινεσκάρδον, τουτἔστιν τὸν Τζάκον τε Λουζουνίαν τὸν κοντοσταύλην τὸν υἱὸν τοῦ ρὲ Οὗγκε, ὁ ποῖος ἦτον εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὴν Γένουβαν, ὁ ποῖος ἦτον γνήσιος υἱὸς καὶ κληρονόμος τοῦ ρηγάτου. Καὶ ὠρδινιάσαν τὸν σὶρ Τζουὰν τε Πριὲς τὸν τουρκοπουλιέρην κουβερνούρην τοῦ ρηγάτου, εἰς τὸν τόπον τοῦ Τζάκου τε Λουζουνία τοῦ σινεσκάρδου καὶ κοντοσταύλη [ὥς που νἄρτῃ,] καὶ ιβʹ καβαλλάριδες τῆς βουλῆς νὰ νοικοκυρεύγουν τὸν ρηγάτον: τουτἔστιν τὸν σὶρ Τζὰν Γκορόπ, τὸν ἀδελφὸν τοῦ κουβερνούρη, τὸν σὶρ Τζουὰν τε Ν(ε)βίλες τὸν βισκούντην τῆς Λευκωσίας, τὸν σίρε Ρινὲτ Κολὰν τὸν τζιβιτάνον τοῦ συνγκρίτου, τὸν σὶρ Οὑγκὲ τ(ε) Λα Μπαμέ, καὶ τὸν ἀδελφόν του τὸν σὶρ Γήν, τὸν Πιέρον τε Μουντολὶφ βαχλιώτην, καὶ τὸν ἀδελφόν του τὸν Χλιμὸτ τὸν τζανούνην, ὁ ποῖος ἀφῆκεν τὴν τζανουνίαν [διὰ τὴν δόξαν τοῦ κόσμου,] τὸν σὶρ Μαρρὴν τε Πλεσίε, καὶ τὸν σὶρ Ἀρνὰτ τὸν Μουντολὶφ τὸν κιτρινιάρην, τὸν σὶρ Τουμᾶς Παρέκ, ῥωμαῖος πουρζέζης καὶ ἐγίνην λατῖνος καβαλλάρης, τὸν σὶρ Τουμᾶς τε Μόρφου, καὶ τὸν σὶρ Πιὲρ τ᾿ Ἀντιότζε τῆς βότας τῶν σακκίων.
§600.-Καὶ μοναῦτα οἱ Γενουβίσοι οἱ φυλακισμένοι οἱ τοπικοί, ἐτζακκίσαν τὰ σίδερα, καὶ ἐξέβησαν ἀπὸ τὴν φυλακὴν ἀποὺ τὰ σίδερα καὶ ἀπὲ τὸ χαντάκιν.
§601.-Καὶ ἐγίνην ἀγάπη μὲ τὴν Ἀμόχουστον· καὶ οἱ Γενουβίσοι τῆς Ἀμοχούστου ἐμηνῦσαν το εἰς τὴν Γένουβαν, καὶ ἀρματῶσαν οἱ Γενουβίσοι βʹ κάτεργα, καὶ ἐβάλαν τὸν κοντοσταύλην καὶ σινεσκάρδος καὶ τὴν γυναῖκαν του ἀπάνω, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Κύπρον· καὶ ἐράξαν εἰς τὴν Ἁλικήν, καὶ ἐμηνῦσαν τοῦ
[335]
κουβερνούρη, ἁποῦ ἐκουβερνίαζεν τὸ ρηγάτον διὰ τὸν κοντοσταύλην, καὶ τῆς βουλῆς του.
§602.-Ὁ Περὸτ τε Μουντολὶφ ἦτον ἀντρειωμένος βαχλιώτης, καὶ ἦτον πολλὰ ἠγαπημένος τῆς ρήγαινας τῆς Βαλιαντίνας, κατὰ τὸ πεῖν τοὺς λᾶς· τὴν ποίαν ἐβούλευσέν τὴν ὁ αὐτὸς Περὸτ νὰ κρατήσῃ τὸ ρηγάτον διὰ λλόγου της, καθὼς ἐποῖκεν ὁ πατέρας της καὶ ἐκράτησεν τὸ Μιλᾶ καὶ οὕλην τὴν (Λου)μπαρδίαν μὲ δυναστείαν.
§603.-Καὶ γροικῶντα τὰ μαντάτα τὸ ἔλα τοῦ ρηγός, ὁ τοποκράτωρ καὶ οὕλη ἡ βουλὴὺἐποῖκαν σύνοδος μὲ οὕλην τὴν βουλήν, καὶ εἰς πολλὰ λογία καὶ μαλλώματα εἴπασιν: «Ὁ Τζάκος εἶνε ἀφέντης, καὶ ἀνὲν κουσεντιάσωμέν του καὶ προσδεκτοῦμεν τον δι᾿ ἀφέντην μας, θαροῦμεν νὰ χαρίσῃ πολλὰ ψουμία τοὺς Γενουβίσους· ἀμμὲ ἄ θελήσουν οἱ Γενουβίσοι νὰ τὸν ἀφήσουν μοναχόν, τότες νὰ τὸν περιλάβωμεν δι᾿ ἀφέντην μας.» Καὶ ὁ Περὸτ ὁ Μουντολὶφ μουλλωτὸς λαλεῖ: «Διατὶ νὰ μὲν πάρῃ τὸ ρηγάτον ἡ κόρη τοῦ ρὲ Πιέρ, ἡ ἀδελφὴὺτοῦ μικροῦ ρὲ Πιέρ, καὶ νὰ τὴν παντρέψουν μὲ κανέναν τοῦ τόπου μεγάλον ἀφέντην; καὶ θέλουν τὸν στέψειν ρήγα.» Καὶ ἐπαράστησέν τους ἀφορμάς, καὶ πῶς ἐγίνην τοῦτον καὶ ἄλλες φορές, καὶ τόσον τοὺς ἐσύντυχεν (καὶ) ἔδωκέν τους ν᾿ ἀγροικήσουν ὅτι ἀρέσαν τους τὰ λογία τοῦ σὶρ Περότ· καὶ οὗλοι εἶπα νὰ πάγῃ ὁ αὐτὸς Περὸτ νὰ τοὺς ἀπολογηθῇ, καὶ ἐμόσαν του πῶς ὅ,τι ποίσῃ νὰ τὸ στερεώσουν. Ὁ ποῖος ἐπῆγεν καὶ εἶπεν τους: «Ἂν θέλετε νὰ τὸν ἀφήσετε, θέλομεν τὸν περιλάβειν· εἰ δὲ μή, ἐπάρετέ τον εἰς τὸ καλόν.»
§604.-Καὶ ὁ ρὲ Ζὰκ ἐπαρακάλεσεν μὲ τὴν ἐλεμοσύνην νὰ τὸν ἀφήσου ν᾿ ἀπεζεύσῃ· ἀμμὲ ὁ Περὸτ καὶ ὁ Γλιμὸτ δὲν ἐθέλαν τὴν παρακάλεσίν τους, διατὶ ἐθάρε νὰ πάρῃ τὸ ρηγάτον, καὶ διὰ νὰ τελειώσῃ τὸ θέλημαν τῆς
[336]
βουλῆς. Τότε ἡ κυρὰ ἡ Χελουγὴς τε Πρεζουγὴὺπολλὰ ταπεινὰ ἐπαράλεσεν τὸν Περὸτ νὰ τοὺς ἀφήσῃ διὰ ἐλεημοσύνην εἰς τὴν Κύπρον, διὰ νὰ [μηδὲν διαβάσῃ] πάλε τὰ κακὰ τῆς θαλάσσου, καὶ [νὰ φύγῃ] καὶ ἀπὸ τὰ χέργια τοὺς Γενουβίσους. Ὁ Περὸτ ἀπολογήθην τους: «Παρκάτω κακὸν εἶνε νὰ κιντυνεύσῃς ἐσοὺ καὶ ὁ ἄντρας σου, παρὰ ὅλον τὸ ρηγάτον τοῦτον.»
§605.-Ἀλήθεια καὶ ὁ Λιμὸτ καὶ ὁ Περὸτ ἦσαν αἰχμάλωτοι εἰς τὴν Γένουβαν[· καὶ ὅνταν ἐζητῆσαν τὸν ρήγα καὶ ἀνοίκτησαν οἱ φυλακές, ἐξέβησαν οἱ Γενουβίσοι, καὶ ἐξέβησαν καὶ οἱ αἰχμάλωτοι ἀπὸ τὴν Γένουβαν.]
§606.-Θωρῶντα τὴν ἀπολογίαν οἱ Γενουβίσοι, ἐστρέψαν τὸν κοντοσταύλη καὶ τὴν γυναῖκαν του καὶ ἐπῆραν τους εἰς τὴν Γένουβαν.
§607.-Θωρῶντα οἱ καβαλλάριδες τῆς βουλῆς τὸ ἄμε τοῦ σινεσκάρδου,] ἐμετανῶσαν· καὶ ἐποῖκαν βουλὴν βʹ ἡμέρες, καθολικὴν βουλὴν πρῶτον εἰς τὸ σπίτιν τοῦ σὶρ Τουμᾶς Παρὲκ τοῦ ἐμπαλὴὺτῆς αὐλῆς τοῦ ρηγός, κατὰ πρόσωπα τοῦ Ἀταλιώτη, τῇ παρασκευῇ τῇ γʹ ἑβδομάδος τῆς ἁγίας σαρακοστῆς, καὶ τῇ δʹ τῆς τετάρτης ἑβδομάδος ἔσσω τοῦ Περὸτ Μουντολίφ, τουτἔστιν εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Νόρες τὸ ἐκράτεν ἀμάχιν ἀπὸ τὴν Μαργαρίταν τε Νόρες τὴν συμβίαν τοῦ σὶρ Παρτελεμὲ Μουντολίφ, θυγατέραν τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Νόρες τοῦ τουρκοπουλιέρην· ἡ ποία ἦτον κυρὰ τῆ(ς) Στεφάνο Βατιλῆς, τὸ εἶχεν τουέριν καὶ εἶχεν το ἀμάχιν διὰ ὀνομίσματα ͵α ἄσπρα τῆς Κᾁπρου.
§608.-Καὶ ἐφέραν τὸν πατέραν τὸν κύρην Σταυρινὸν τοῦ Μα(χαι)ρᾶ, ὡς γοιὸν λόγιον, καὶ νὰ καταλάβουν τὸ θέλημάν του καὶ τοῦ λαοῦ· καὶ ἐξ ἀκοῆς ἐγίνωσκεν πολλὴν θεολογἴαν, καὶ ἔδειξέν τους καὶ ᾿παράστησέν τους ἔμπροσθεν τοὺς ὅλους τοὺς καλλήττερους, νὰ
[337]
ἔχῃ ὁ τόπος ρήγα παρὰ νὰ μὲν ἔχῃ· Καὶ οἱ ἀφέντες ἀγαποῦσαν τον, ὁμοίως καὶ οἱ πουρζέζιδες, καὶ παρὰ τὰ πάντα ὁ σὶρ Τουμᾶς Παρέκ. Καὶ ὅσον ἐξηλωθῆκαν ἀπὸ τὴν βουλήν, παραῦτα [ἐκηρύξαν τ᾿ ὄνομαν τοῦ ρὲ Τζὰκ οἱ δέκα·] ἀμμὲ ὁ Περὸτ καὶ ὁ Γλιμὸτ ἐστάθησαν μερία.
§609.-Καὶ τῇ πέμπ(τ)ῃ τῇ ιγʹ μαρτίου ͵ατπβʹ Χριστοῦ, ἦτον δʹ ἑβδομάδα τῆς σαρακοστῆς, καὶ τὸ πάσχα ἦτον τῇ Ϛʹ ἀπρίλλη, ἐσυνπιάσαν [τοὺς ἄρχοντες τῆς βουλῆς, εἶπα νὰ πέψου νὰ φέρουν τὸν σινεσκάρδον.] Τότε ὁ σὶρ Ἐρνὰτ τε Μιλὰ ἦλθεν ἀπὸ τὴν Γένουβαν, καὶ ἐπρουμουτίασεν πασανοῦ [μερία] ἀπὸ τὴν μερίαν τοῦ [σινεσκάρδου] χωρία, [διὰ νὰ τὸν θελήσουν] καὶ ὅλοι ἐκουν(τεν)τιάσαν, χωρὶς τοὺς δύο ἀδελφοὺς τὸν Περὸτ καὶ τὸν Γλιμότ.
§610.-Καὶ θωρῶντα ὁ σὶρ Ὀτὲτ τε Λα Μπαμὲ τὸ πῶς δὲν ἀρέσκουν τὰ λογία τῆς βουλῆς εἰς τοὺς δύο ἀδελφούς, ἔμελα νὰ τοὺς πιάσουν νὰ τοὺς ἀποκλείσουν εἰς τὴν φυλακήν· ἀμμὲ διὰ νὰ μὲν ἐμποδιστῇ τὸ ἔλα τοῦ [σινεσκάρδου,] ἀπομακρύσαν το ὡς τὸν ὀκτώβρην ͵ατπβʹ Χριστοῦ. Πάλε ἐσυναθροίστησαν εἰς τὴν βουλήν [του], καὶ ὡς γοιὸν καλὸς ὅπου ἦτον ὁ Περὸτ ἐξήλωννεν τοὺς λᾶς τῆς βουλῆς ἀπὸ τὴν ἔννοίαν, τους, καὶ ᾿διαφέντεψεν πολλὰ δυνατὰ νὰ μὲν ᾖνε ἀπότορμος κανένας νὰ πάγῃ ἔξω τῆς Κύπρου νὰ γυρέψῃ τὸν [σινεσκάρδον.] Καὶ τὸν ὀκτώβριον μῆναν γροικῶντα το ὁ σὶρ Ὀτὲτ Λα Μπὰμ ἔπληξεν καὶ εἶπεν τοῦ Περότ: «Φαίνεταί σου διὰ τὲς ἀφορμὲς ὅπου λαλεῖς νὰ μείνωμεν εἰς τὸν ὁρισμόν σου καὶ εἰς τὴν ἀφεντίαν σου; τὸ ποῖον παρακαλῶ νὰ μηδὲν γενῇ, ἀλλὰ ζῇ ὁ ρὲ Τζάκ!» Καὶ τὸ δεῖλις ἐπέψαν καὶ ἐμηνῦσαν τους· ὅλοι οἱ καβαλλάριδες οἱ ρογεμένοι [μὲ ὅλον τὸν λαὸν] ἐβάλαν φωνὴν μεγάλην: «Βίβα ρὲ Τζάκ!» τουτἔστιν: «Ζῇ ὁ ρήγας ὁ Ἰάκωβος.» Καὶ [καθεζομένοι εἰς τὴν βουλήν,] δὲν ἐθελῆσα νὰ ἔρτουν οἱ δύο ἀδελφοί, καὶ
[338]
ἐπέψαν δυναστικῶς καὶ ἐφέραν τους εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ σὶρ Τζουὰν τὲ Πριὲς τοῦ τουρκοπο(υ)λιέρη τῆς Κὺπρου, καὶ [τὸν κουβερνούρην καὶ τὸν ἀδελφόν του ἐπιάσαν τους,] καὶ ἐπέψαν τους εἰς τὴν φυλακὴν εἰς τὸ κάστρον τὸν Λέονταν.
§611.-Καὶ ὅνταν ἐμάθαν καὶ ἦλθεν ὁ ρὲ Τζὰκ εἰς τὴν Κερυνίαν, εἶπεν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ Γλιμότ: «Ἀδελφέ, ἂς κ(ρ)εμμίσωμε νὰ πᾶμεν εἰς τὴν Κερυνίαν νὰ ζητήσωμεν συμπάθειον τοῦ ρηγός, καὶ θέλει μᾶς συμπαθίσει κατὰ τὰ καλὰ συνηθία τοῦ ρηγάτου.» Τότε ἐπαράσυρεν τὰ σίδερα τοῦ παραθυρίου καὶ ἐποῖκεν τόπον καὶ ᾿χώρησέν τον, καὶ ἐξέβην ἀπὸ τὸ παλάτιν· καὶ ἔβαλεν ἕναν μαντύλιν εἰς τὰ δύο του χέργια καὶ ἀππήδησεν, καὶ ἀνασκέλωσεν καὶ ἀγγάλιζεν τὰς ρίζας τῶν δένδρων, μὲ τὸ μαντύλιν τῶν χερίων καὶ μὲ τὰ σχέλια του ἀποὺ δέντρον εἰς δέντρον καὶ ἀπέσωσεν χαμαί· καὶ ἐξηστράφησαν τὰ ποδία του, καὶ ἐχρειάστην ἄλογο νὰ καβαλλικεύσῃ, καὶ ἔμπλασεν ᾿νοῦ παιδίου τοῦ σὶρ Γιλιὰμ τε Λα Μπάμε μὲ τὸ ἄλογον, καὶ ἔρχετον ἀπὸ τὸν Ἅγιον Πίκτητον, καὶ ἔριψέν τον ἀπὸ τὸ ἄλογον καὶ ἐκαβαλλίκεψέν το. Καὶ ὁ παιδίος ἦλθεν εἰς τὴν Κερυνία [νὰ...Περὸτ τὲ Μουντολὶφ] εἰς τὴν Κερυνίαν· ἐφοβήθην μήπως καὶ καταστίσῃ καμίαν παραβουλίαν, ὅτι ἀκομὴὺἐφοβᾶτον· ἔπεψεν μοναῦτα καὶ ἐγύρευσέν τον, καὶ ηὗρεν τον εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου καὶ ἐπίασέν τον ἀπὸ τὸ βῆμαν· καὶ πολλὰ ἐπαρακάλεσε νὰ τὸν πάρουν ὀμπρὸς τοῦ ρὲ Τζὰκ διὰ νὰ τοῦ δείξῃ πῶς οἱ Ἐμπαμίδες ἦτον οἱ παράβουλοί του· [καὶ ἐκεῖνοι ὡρίσαν τὸν Περὸτ νὰ τὸν ἀπολογιάσουν,] ἀμμὲ δὲν ἐμπόρησε νὰ γροικηθῇ, καὶ μοναῦτα ἐστράψαν τον εἰς τὸν Λιόνταν, καὶ ἐβάλαν δύο τραβαρσάνια τοῦ πασανοῦ εἰς τὰ ποδία του. Καὶ μετὰ τὸ στέψιμόν του (ὁ) ρὲ Τζὰκ ἔπεψεν καὶ [ἐκόψαν τὰς κεφαλάς τους· καὶ ἐβάλαν τους εἰς ἕναν κιβούριν καὶ ἐφορτῶσαν τους εἰς ἕναν βορδόνιν καὶ ἐφέραν τους εἰς τὴν Κάβαν, καὶ ᾿ψόφησεν τὸ βορδόνιν, κ᾿ ἐκεῖ
[339]
τοὺς ἐθάψασιν· τὲς κεφαλάδες] τοῦ Πιὲρ τε Καρπίε, ὅπου ἦτον καλὸς στρατιώτης, καὶ ἄλλους γʹ ὅπου ἦτον εἰς τὴν συντροφιάν τους, ἀπάνω ᾿ς τὸ δῶμαν τοῦ ψουπουλείου εἰς τὸ πλευρὸν τοῦ γιοφυρίου τοῦ ἑβραίκου, καὶ ἔτρεξεν τὸ αἷμαν ᾿ς τὸ ψουμὶν ἀποὺ τὴν χολέτραν καὶ ἐπόντιζεν τὸ ψουμὶν κάτω· καὶ ἐκρεμμάσαν τὸν μαῦρον τοῦ Περὸτ εἰς τὴν φούρκαν εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ατπεʹ Χριστοῦ.
§612.-Καὶ μετὰ τὸ ἀρεστίασμαν τοὺς δύο ἀδελφούς, τοῦ Περὸτ καὶ τοῦ Γλιμὸτ τε Μουντολίφ, γροικῶντα πῶς ἐκήρυξαν τὸ ὄνομαν τοῦ ρὲ Τζὰκ εἰς τὴν Λευκωσίαν, ἐξέβην ὁ σὶρ Νικὸλ Πουσὰτ καὶ ἐπῆγεν εἰς τοὺς ἀδελφούς μου, τὸν σὶρ Πὸλ Μαχαιρᾶ ὁ ποῖος ἦτον βαχλιώτης τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Νεβίλες τοῦ βισκούντη τῆς Λευκωσίας καὶ γραμματικός του, καὶ ἐπαρακάλεσέν τον νὰ τοῦ δώσῃ πουλλέττα διὰ νὰ πάγῃ πέρα· καὶ ἐποῖκεν του εἰς τὸν τζιβιτάνον τῆς Κερυνίας· καὶ ἐπῆρεν το τοῦ σὶρ Λογίσκε ντ᾿ Ἀτιάμε, καὶ ἐπῆρεν ὁρισμὸν καὶ ἀναύλωσεν ἕναν γρίππον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρόδον, καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ ἀναύλωσεν καράβιν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Γένουβαν καὶ ἐπῆρεν τὰ συχαρηκία τοῦ [σινεσκάρδου·] καὶ ἐποῖκεν του [ψουμὶν ͵ασʹ, νὰ τὸ ἔχῃ αἰώνιον εἰς] καλλιώτερα καρτζὰ τῆς ρηγάδας.
§613.-Τότε ἐποῖκαν οἱ Γενουβίσοι στοιχήματα μὲ τὸν ρὲ Τζὰκ εἰς τὴν μεγάλην ζημίαν τοῦ ρηγάτου. Ἅνταν ἐμάθαν τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Πιέρ, ἀπὸ τὴν περιθυμίαν τὴν εἶχαν νὰ ταξειδεύγουν εἰς τὴνὺἀνατολήν· ἐφέραν τον καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ [ὡς δὲν τὸν ἐδέκτησαν,] ἐπῆραν τον καὶ ᾿στράφησαν· τότε ἐποῖκαν τὰ στοιχήματα εἰς τὴν ὄρεξίν τους, καὶ νἄχουν τὸν λιμιόναν τῆς Ἀμοχούστου, καὶ νὰ κρατοῦν τὴν Ἀμόχουστον διὰ Ϡ~ χιλιάδες δουκάτα χρυσᾶ ἀμάχιν καὶ δύο μίλια ἔξω τῆς Ἀμοχούστου, μόνον ὁ ἀφέντης ὁ ρήγας [καὶ οἱ καβαλλάριδες νὰ ἔχουν τὰ ψουμιά τους καὶ τοὺς εἰσσόδους τους χωρὶς τὴν κρίσιν,] καὶ
[340]
νὰ πουλοῦνται οἱ ρέντες εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ μὲν ἔχουν πογέριν τὰ ξύλα νὰ πεζεύγουν παροὺ εἰς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ τὰ ξύλα τὰ ἔρχουνται ἀποὺ τὴν Τουρκία νὰ πεζεύγουν εἰς τὴν Κερυνίαν, ὅσες πόρτες καὶ σκάλες εἶνε ἀποὺ τ᾿ Ἀγιάσιν καὶ ἀπάνω ὅλα νὰ ἔρχουνται εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ μηδὲν πηγαίννουν οὐδὲ εἰς τὸ Ἀκρωτήριν, οὐδὲ εἰς τὴν Πενταγίαν, οὐδὲ εἰς τὸν Ἅγιον Εὐξίφην· ὁμοίως καὶ διὰ τὸν φόβον τὸν ἔχουν ἀπὸ τοὺς Κυπριῶτες ἐγράψαν, ὅτι ἂν μαλλώσῃ Κυπριώτης μὲ Γενουβίσον καὶ νὰ λαβωθῇ, ἁποῦ νὰ λαβώσῃ μηδὲν τὸν δεκτῇ ἡ φραντζίζα, ἀμμὲ τὸν Γενουβίσο νὰ τὸν κρίνῃ ὁ καπιτάνος τῆς Ἀμοχούστου, καὶ τὸν Κυπριώτη νὰ τὸν κρίνῃ ὁ ρήγας. Καὶ [ἔσασε νὰ δώσῃ ὀμπρὸς τόσες] χιλιάδες δουκάτα, καὶ ἀφῆκεν ν-ἀμάχιν τὸν ἠγαπημένον του υἱὸν ὀνόματι Τζένιον, γεννημένον εἰς τὴν Γένουβαν, σπαρμένος εἰς τὴν φυλακήν. Καὶ [ἔφερεν τὴν γυναῖκαν του ὀνόματι Χελουγής,] καὶ τοὺς δὺο υἱοὺς τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ πρίντζη, καὶ τοὺς καβαλλάριδες καὶ οὕλους τοὺς βαχλιῶτες ὅπου εὑρίσκουνταν ἐκεῖ.
§614.-Καὶ οἱ Γενουβίσοι διὰ νὰ μηδὲν δράξουν τὸν ρήγα ἀποὺ τὰ χεργία τους οἱ Βενετίκοι εἰς τὸ ἔλα του, ἀρματῶσαν Ϛ~ κάτεργα καὶ ἐφέραν τον εἰς τὴν Κύπρον τὸν ἀπρίλλ(ην) ͵ατπεʹ Χριστοῦ εἰς τὴν Κερυνίαν· καὶ ἐπερίλαβάν τον μὲ μεγάλην δόξαν, καὶ εἰς τὴν Λευκωσίαν ἐμπάσαν τον μὲ λιτανεῖες, κατὰ τὸ συνήθιν. Καὶ ἅνταν ἀπέσωσεν εἰς τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην τῆς Λευκωσίας, εἰς τὴν περίφημον αὐλήν, [ἦλθεν] ἡ μητέρα τοῦ ρηγὸς ἡ ρήγαινα καὶ ἐχάρισέν του τὰ χωρία τοῦ τουεριοῦ της. Καὶ τἄπισα ἐστέψαν τον εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν ͵ατπεʹ Χριστοῦ, καὶ τότε ἐκομμο- κεφαλίασεν τὸν Γλιμὸτ καὶ τὸν Περὸτ τε Μουντολίφ, καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ.
§615.-Καὶ ἅρμασεν τὴν ἀδελφοτέκνην του μὲ τὸν Τζάκο τε Λουζουνία τὸν υἱὸν τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ πρίντζη,
[341]
τὸν κούντην τῆς Τρίπολις, τὴν κόρην τοῦ ρὲ Πιέρ· καὶ τὸν Τζανὸτ τε Λουζουνίαν τὸν πορνικὸν τοῦ πρίντζη τοῦ αὐτοῦ ἐποῖκεν τον καβαλλάρην, (καὶ) ἔδωκέν του τ᾿ ὀφφίκιν τοῦ κυροῦ τοῦ Βερουτίου, καὶ ἅρμασέν τον μὲ τὴν κόρην τοῦ κούντη τε Ρουχᾶς τε Μόρφου. Καὶ τἄπισα ἐστέφθην ρήγας τῶν Ἱεροσολύμων τῇ κυριακῇ ͵ατπθʹ Χριστοῦ.
§616.-Καὶ μετὰ ταῦτα ἐτελεύτησεν ὁ ρὲ Λέουν ὁ ρήγας τῆς Ἀρμενίας τῇ κυριακῇ ͵ατϞεʹ Χριστοῦ, καὶ οὕτως εἶνε ρήγας τῆς Ἀρμενίας, Κύπρου, Ἱεροσολύμων· ὁ ποῖος ἦτον Κυπραῖος.
§617.-Καὶ οὗλοι οἱ Γενουβίσοι ἐφορῆσαν σχαρλάτα, καὶ εἰς τὸ μανίκιν τους τὸ ἀλιστερὸν ἐβάλαν γʹ στέμματα μαργαριταρένα, τὸ ἀπάνω μεγαλλήττερον τοῦ μεσίου, καὶ τὸ κάτω μικρόττερον τοῦ μεσίου τὸ κάτω.
§618.-Ὁ ποῖος πολλὰ ἐχαίρετον ἀπὸ τὰ κυνηγία. Καὶ ἔβαλε νὰ πλερώννουν δέκατον τὸ ρέντον τοὺς καβαλλάριδες καὶ παροίκους καὶ ἐλευθέρους, καὶ ὅλα τὰ σπιτία τῆς Λευκωσίας, φούρνους, μύλους, λουτρὰ καὶ περβολία, ἔσσω τῆς Λευκωσίας καὶ ἔξω, καὶ εἰς ὅλα τὰ πάκτη καὶ ἔφφιτα καὶ σενιάσματα· καὶ ἔβαλε νὰ πλερώσῃ πᾶσα ψυχὴ ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου [ὀνομίσματα χιλία, καὶ νὰ παίρνῃ ἕναν μόδιν ἅλας τῆς Ἁλικῆς, καὶ ἐδιδοῦσαν το εἰς τὰ μακζενία τοῦ Τέμπλου.] Καὶ ἔκοψεν τ᾿ ὀφφίκιν τῆς ταλίας.
§619.-Καὶ μοναῦτα ἔστειλεν τὸν σὶρ Τζουὰν Παπὴν εἰς τὴν Γένουβαν διὰ κουβερνούρην τοῦ υἱοῦ του· καὶ ἔμεινεν ὥς που κ᾿ ἔπεψεν ὁ ρὲ Τζὰκ τὸν σὶρ Πιὲρ τε Καφρὰν τὸν ἀμιράλλην ἀποὺ τὴν Κύπρον εἰς τὴν Γένουβαν, καὶ ἐπαρκατέβασεν πολλὰ ἀπὸ τὰ στοιχήματα τὰ εἶχαν ποίσειν εἰς τὸ ἔβγα του. Καὶ ἔφερεν τὸν αὐτὸν Τζανὸν εἰς τὴν Ἀμόχωστον εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵ατϞβʹ Χριστοῦ τὸν ὀκτώβριον· καὶ ἐστεῖλαν
[342]
του ὀνομίσματα ὀκτακόσιες χιλιάδες ἄσπρα τῆς Κύπρου, τουτἔστιν ωʹ Κιλιάδες ὀνομίσματα, καὶ τότες ἐπέψαν τον εἰς τὴν Λευκωσίαν.
§620.-Καὶ ἔδωκεν ψουμὶν τοὺς καβαλλάριδες ὁποῦ τὸν ἀτζετιάσαν· τουτἔστιν τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Πριὲς τουρκοπουλιέρην, τὸν πρίντζην τῆς Γαλ(ιλα)ίας καὶ τὸ χωρίον τὸ Ὅμοδος, τοῦ σὶρ Πιὲρ τε Φρὰ τοῦ ἀμιράλλη τῆς Κύπρου τὴν Κρίτην, τοῦ τ᾿ Ἀντιότζε τὸ Τριμίθιν, (Ὀ)τὲτ Αα Μπαμὲ τοῦ κοντοσταύλη τῆς Κύπρου τὸ Πισκοπεῖον, καὶ σὶρ Γὴὺτε Λε Πάμε τὸν Παλλουρόκαμπον, τοῦ μαριτζᾶ τῆς Κύπρου καὶ Ἱεροσολύμων, τοῦ σὶρ Ἀρνὰτ τε Μιλαμὰς τὰ Γενάγρα, τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Ναβίλες τὸ Ξωμετόχιν, τοῦ μισὲρ Ὀτὲτ Τζαζάρου τὸ πραστεῖον τῆς Ποταμίας, τοῦ σὶρ Τζουὰν Γορὰπ ἀδετούρην τῆς Κὺπρου τὴν Ακανθοῦν, τον σὶρ Τζουὰν Σωζομένου τὴν Κρίτουν, καὶ τοῦ σὶρ Τζουὰν Παπὴὺ τὴν Ἀπαλέστραν. Ὁ αὐτὸς ρὲ Τζὰκ ἐπρουμουτίασεν τοὺς καβαλλάριδες νὰ τοὺ(ς) στρέψῃ τὰ χωργιά τους τὰ τοὺς ἐσήκωσεν ὁ ρὲ Πιὲρ διὰ τὴν παραβουλιάν τους, ὅτι ἐσκοτῶσαν τὸν πατέραν του. Ἀκομὴ ἐκατάστησεν τὸν κούντην τῆς Τρίπολις καὶ ἔδωκε ἀποὺ τὰ χωργιά του τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ κυροῦ τοῦ Βερουτίου, τὴν Λόφουν καὶ τὴν Παλαμίδα, καὶ πολεμιδία, καὶ Παλατία, καὶ τὸ μερτικὸν τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου, καὶ τὸν Χιτόν. Ὁμοίως ἔδωκεν ἀσενιάσματα τοὺς μαστόρους τοὺς Κερυνιῶτες, τοῦ μάστρε Φραντζέσκου, τοῦ Περότ, (τοῦ) ΚὴὺΠεναφέ, τοῦ Παντεφλή, καὶ ἄλλους πολλούς. Ὁ ποῖος ἀνάστησεν ἕναν ὄμορφον περιβόλιν καὶ ἕναν ὄμορφον ἀπλίκιν εἰς τὴν Ποταμίαν, καὶ ἐκλησίαν ἔμορφην στρονγκύλην.
§621.-Τώρα νὰ σᾶς εἰπῶ πῶς ἔβαλε νὰ πλερώννουν τὸ δέκατον ὁ ρὲ Τζὰκ. Ἀπὸ ἀρχῆς μαρτίου τῆς ἐχρονίας ͵ατπʹ Χριστοῦ ἔβαλεν γραμματικοὺς εἰς τὰ δώδεκα μερτικὰ τῆς Κύπρου καὶ ιβʹ Γενουβίσους καὶ ἐσυμπιάζαν ἐκεῖνον τὸ ἐσυνπίαζεν ὁ πασαεῖς· καὶ
[343]
ὠρδινιάσαν αʹ καβαλλάρην καὶ ἕναν τζιβιτάνον, καὶ ἐβάλαν ἄλλὄναν γραμματικὸν καὶ ἕναν Γενουβίσον καὶ ἐκλέαν τὸ δέκατον τῶν ἐσπιτίων, καὶ ἐπλερών- νουνταν διὰ οὗλον φεβρουάρην ͵ατπηʹ Χριστοῦ. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐποῖκεν ὁ μισὲρ Τζουὰν τ᾿ Ἀντιότζε νὰ πλερώννουν, ποίσουν, καὶ τόσα ἐδίδεν πασαεῖς.
§622.-Καὶ εἰς τοὺς ατϞγ~ Χριστοῦ ἐγίνην τὸ γʹ θανατικὸν καὶ ἐποθάναν πολλοί· καὶ ὀλλίγους ἀφῆκα νὰ μὲν πλερώννουν, χωρὶς τὸ κρασὶν νὰ μὲν πλερώννῃ δέκατον· καὶ ἐποῖκαν το διὰ δέκα χρόνους, καὶ πάλε ἄλλους χρόνους εʹ· καὶ τὴν τρίτην φορὰν ἐξαναβάλαν τα καὶ ᾿ποῖκαν καπόσους χρόνους, καὶ ἔμεινεν ὡς τὴν σήμμερον.
§623.-Καὶ διὰ τὸν φόβον τοῦ θανατικοῦ ὅπου ἦλθεν τοὺς Ϟβ~ τοῦ Χριστοῦ ἕως τοὺς Ϟγ~, ἐμήνυσεν ὁ ρὲ Τζὰκ τοῦ ἐπισκόπου τῆς Λευκωσίας καὶ ἔπεψεν πολλοὺς ἱερεῖς καὶ τὸν Μέντζην τὸν κατηχητήν, καὶ ὥρισεν καὶ ἐφέραν [εἰκονίσματα] ἀποὺ δύο μιλία τριγύρου τῆς χώρας, καὶ ἀποὺ τὸν πύργον ἐγίνην μία λιτανεία καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν Ἅγιον Θαράπον καὶ ἐκεῖ ἐλειτούργησαν καὶ ἐκατήχησαν. Καὶ ἐκατέβην ὁ κούντης τῆς Τρίπολις καὶ οὗλοι οἱ ἀφέντες, χωρὶς τὸν ρὲ Τζὰκ, καὶ οὗλες οἱ κυράδες καὶ ἡ κούνταινα, ἀνυπόλυτοι, καὶ ἐγίνην μέγαν κλάμαν· καὶ ἀθυμήθην ὁ ρήγας καὶ εἶπεν: «Μήπως καὶ ὁ θεὸς ἀγκρίστην μετά μας διὰ τὸ δέκατον τὸ ἐβάλαν ἀπάνω τοὺς λᾶς; Τοῦτον [ἐποῖκαν το νὰ πλερωθῇ] το τέλος τοὺς Γενουβίσους!» Ἀμμὲ εἰς τὸ ἀπέσωμαν τῆς λιτανείας ἀποὺ τὸν Ἅγιον Θαράπον εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ πύργου, ἐχάρισεν τοὺς ψουμάτους τὴν ταλίαν, ὅπου ἔπαιρνεν δύο λοκότενα τὰ ρʹ, καὶ ἐψηφοῦσαν τὰ χωργιὰ τίντα ἀξάζαν, καὶ τὰ σενιάσματα καὶ τὰ κεφαλιάτικα τοὺς ἐλευθέρους, ὅπου ἐπλερῶνναν κάθα κεφάλιν ὀνόμισμαν αʹ. Εἶναι ἀλήθεια καὶ ἡ ταλία ἦτον κακή, καὶ ἐπλερῶνναν δ~ τὰ ρ~, καὶ εἴ τι ἀξάζεν του τοῦ πασανοῦ τὸ ἐδικόν του νὰ πλερώννῃ πρὸς δʹ
[344]
τὰ ρʹ, καὶ οἱ ᾿λευθέροι οὗλοι καὶ ἀποὺ ιεʹ χρονῶν καὶ ἀπάνω καὶ οἱ παροῖκοι καὶ οἱ σκλάβοι ὀνόμισμαν αʹ τὸ κεφάλιν, καὶ τἄπισα ἐπαρακατεβάσαν το.
§624.-Τὸ λοιπὸν ἐστράφην ἡ λιτανεία, καὶ ὀλλίον ὀλλίον ἐστάθην τὸ θανατικόν.
§625.-Καὶ πάλε ἔριψεν ἄλλα χρέη ἀπάνω τοῦ λαοῦ νὰ διδῆ πασεῖς ὀνόμισμαν αʹ, καὶ νὰ παίρνῃ ά μόδιν ἅλας ἀπὸ παιδίου ὡς γέρου, καὶ μοναχῶν, καὶ πᾶσα ψυχὴ ἀνθρώ- που· ἡ σοῦμα ἦτον πʹ χιλιάδες τὸν χρόνον· καὶ τοῦτα ἔδωκέν τα ψουμὶν τῆς κόρης του τῆς Τζίβας, καὶ ἐπάντησεν δʹ χρόνους, καὶ ἐπόθ(αν)εν ἡ αὐτὴὺτάμε Τζίβα, καὶ ἔκοψεν τοῦτον τὸ τέλος. Ὅτι μετὰ τὴν ἀποβίωσιν τοῦ μάστρ᾿ Ἀντώνη τα Περγάμου τοῦ ἰατροῦ φυσικοῦ, ὁ ποῖος ἦτον κεφάλιν τοῦ ἐφφικίου τῆς τζάπ(ρ)ας τοῦ ρηγός, ἔβαλεν τὸν σὶρ Τζουὰν Σουλουάνη. Ὁ ποῖος ἔζησεν ἄχρι τὴν κυριακὴν τῇ κεʹ αὐγούστου τϞεʹ Χριστοῦ, καὶ ἀπόθανεν, διότι πολλὰ τὸν ἐκαταρᾶτον ὁ λαὸς καὶ τὸν ρήγα καὶ τὸν αὐτὸν Σουλουάνην, ὅτι κάθα χρόνον ἐβάλλαν ἕναν οὔ δύο δανεικὰ τοὺς
§626.-Καὶ εἰς τοὺς ͵ατϞϚʹ ἐπρουμουτίασεν ἀποὺ τὴν Ἀμόχουστον ὁ Ξένος νὰ παραδώσῃ τοῦ ρὲ Τζὰκ τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐνῶσαν τον οἱ Γενουβίσοι καὶ καπόσους του συντρόφους, καὶ ἐκατακόψαν τους τέσσερα κομματία καὶ ἐκρεμμάσαν τους εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Ἀμμὲ ἔδειξεν φανόν πῶς δὲν εἶχεν κανέναν μαντάτον.
§627.-Καὶ τὴν δευτέραν θʹ σεπτεβρίου ͵ατϞηʹ Χριστοῦ ἐπέθανεν ὁ αὐτὸς ρὲ Τζὰκ καὶ ἐθάψαν τον εἰς τὸν Σὰ Τομένικον εἰς τὴν δεξιὰν μερίαν τοῦ βημάτου κατὰ πρόσωπα τοῦ ρὲ Πιέρ.
[345]
ΒΙΒΛΙΟ 5ο (§628-702)
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΙΑΝΟΥ
(1398-1432μ.Χ.)
§628.-Καὶ τὴ δευτέραν εἰς τὰς ια~ νοεμβρίου ͵ατϞθ~ Χριστοῦ ἐστέφθην ὁ ρὲ Τζενίους εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν ὑπὸ χειρὸς τοῦ φρὲ Ματαίου, ὁ ποῖος ἦτον ἀποὺ ὄρδινον τοῦ Σὰν Τομένικου, ἀρχιεπίσκοπος τῆς Ταρσοῦ. Ὁ ποῖος ἦτον δυνατὸς καὶ καλὰ γραμματισμένος, καὶ ἦλθαν του καὶ πολλὲς φορὲς μεγάλες ζημίες.
§629.-Τῇ πέμπτῃ τῇ ἐσχάτῃ σεπτεβρίου ͵αυʹ Χριστοῦ ἐτελεύτησεν ὁ σὶρ Γὴ τε Λα Πάμε ὁ μαριτζᾶς τῶν Ἱεροσολύμων.
§630.-Καὶ εἰς τοὺς ͵αυβʹ Χριστοῦ ἀστόχισεν ἡ Ἀμόχουστον, καὶ ἦλθεν τους μεγάλη ζημία, καὶ ἦτον τὴν ἁγίαν κυριακὴν τῇ κϚ~ μαρτίου. Καὶ ὁ καπετάνος τῆς Ἀμοχούστου ἦτον σὶρ Ἀντώνη Νενταρκάρ, καὶ εἶχεν ἕναν [μοναχὸν φρόνιμον] φρὲν Γκικάλ, ὁ ποῖος ἦτον πνευματικὸς τοῦ καπετάνου, ὁ ποῖος [ἔθελε] νὰ θανατώσῃ τὸν καπιτάνον καὶ νὰ δώσῃ τοῦ ρηγὸς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ὁ ρήγας ἐποῖκεν τον ὑποψήφιον διὰ ἐπίσκοπον τῆς Ἀμοχούστου· καὶ ὠρδινιάσαν καὶ ἐποῖκαν εἰς τὴν Λευκωσίαν ὁ Γαβριὲλ ὁ.. . ἀννοικταρία, καὶ ἔπεψέν τα μὲ τὸν Μαχὴ εἰς τὴν Ἀμό- χουστον, καὶ ἐδικίμασάν τα καὶ ἦσαν καλά, καὶ μ᾿ ἕναν παιδίον Καταλάνον· καὶ ἐκδέχουντα νὰ ἔρτῃ ὁ ρήγας νὰ τοῦ ἀννοίξουν τὴν Ἀμόχουστον νὰ τὴν πάρῃ. Καὶ ἐποῖκεν του καὶ πολλὲ(ς) σκάλες καὶ πολλὰ τζενία διὰ νὰ σκαλώσουν νὰ πάρουν· καὶ [διατὶ ἦσαν εἰς τὲς πρᾶξες του μηχανοὶ ὁ σὶρ Σιμοὺν τε Μουντολὶφ καὶ ὁ σὶρ Τζόρτζε Μπιλής,] ἦρτεν ὁρισμὸς ἀπὲ τὸν Μπιλὴν καὶ ἐσύρτησαν τὰ πράματα, ἔμειναν ἀργά· ὁ ποῖος σὶρ Σιμοὺς ἐξηγᾶτον τῆς ἀποταγῆς του, (καὶ) ὁ λόγος ἐξέβην.
[346]
§631.-Καὶ ἔλαχεν εἰς τὴν Κερυνίαν ὁ σὶρ Τουμᾶς Καμπὲ Φρεγκοῦζε καὶ ἦτον εἰς τὸ σπίτιν τοῦ σὶρ Τζουὰν τοῦ γαμπροῦ του, ἀντρὸς τῆς ἀδελφῆς του ὀνόματι τάμ᾿ Ἀντρολὲ τε Καμπὲ Φρεγκοῦζε, καὶ μανθάνοντα τὰ μαντάτα ἐκαβαλλίκευσε νὰ πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον· καὶ ἐποῖκα νῶσιν τοῦ ρηγὸς πῶς ἐπῆγεν ὁ Τουμᾶς εἰς τὴν Ἀμόχουστον [διὰ νὰ πῇ τὰ μαντάτα] τοῦ καπετάνου· καὶ μοναῦτα ἔπεψεν δύο ἀπὸ τοὺς βαχλιῶτες του, τὸν Τόριαν Καστρήσιον καὶ τὸν Σαψόν, νὰ πᾶσιν νὰ εὕρουν τὸν αὐτὸν Τουμᾶ καὶ νὰ τὸν στρέψουν ὁνέστε νὰ μὲν πάγῃ εἰς τὴν Ἀμόχουστον· οἱ ποῖγοι ἐπήγασιν καὶ ἐπλάσαν του, καὶ ἀρωτῆσαν τον ποῦ πάγει· καὶ ὡς φρόνιμος ἐκόνπωσέν τους καὶ εἶπεν τους: «Πάγω εἰς τὸ πραστεῖον τοῦ γαμπροῦ μου εἰς τὸν Στρονγκυλόν, διὰ δουλεῖες τῆς ἀδελφῆς μου· καὶ τώρα στρέφομαι εἰς τὴν Λευκωσίαν.» Καὶ ἐπιστέψαν του καὶ ἐστράφησαν. Καὶ κεῖνος ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Καὶ ἐμπαίννοντά του εἰς τὴν Ἀμόχουστον, ἐθέλησεν ὁ θεὸς ν᾿ ἀγιτιάσῃ τὸν ἀδελφόν μου τὸν Περρὴν Μαχαιρᾶν τὸν βαχλιώτην τοῦ ρηγός· καὶ διότι ὁ ἀδελφός μου ὁ σὶρ Νικὸλ Μαχαιρᾶς ὁ μεγαλλήτερος καὶ ἐγὼ ὁ Λεόντιος ᾔμεστεν γραμματικοὶ τοῦ αὐτοῦ σὶρ Τζὰν τε Ν(όρ)ες, καὶ ἦτον φίλος του, καὶ μοναῦτα ἔπεψεν καὶ ἐβουθῆσαν του καὶ ἐβγάλαν τον ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον, μηδὲν τὸν φουρκίσουν. Καὶ εἶπεν τα τοῦ καπιτάνου τὰ μαντάτα· καὶ [ὅνταν τὰ ἐμάθαν καταληπτῶς μὲ τὸ κριτήριον,] τοὺς μὲν ἐκατακόψαν, τοὺς δὲ ἐκρεμμάσαν, καὶ ἐκλαῖαν τους οἱ Ἀμοχουστιανοί.
§632.-Καὶ τὴν κυριακὴν εἰς κγʹ τοῦ ὀκτωβρίου ͵αυαʹ Χριστοῦ ἔπεψεν ὁ ρήγας τὴν ἀδελφήν του τὴν παρθένον Μαργέτταν μὲ τὰ κάτεργα ἀπὸ τὴν Κερυνίαν εἰς τὸν ἄντραν της τὸν ρὲ Σελάγο, καὶ ἐπέζευσεν εἰς τὴν Λάπιθον· καὶ ἐπῆγεν καὶ ὁ ρήγας μὲ τὴν μητέραν του τῆς γῆς, καὶ ἐκεῖ ἐτρῶγαν καὶ ᾿πίνναν πολλὲς ἡμέρες· καὶ εἰς τὲς γʹ [τοῦ ὀκτωβρίου] ἐπῆγαν εἰς τὸ ταξείδιν
[347]
τους.
§633.-Καὶ εἰς τὴν αὐτὴν ἐχρονίαν ἦρτεν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὴν Κερυνίαν ἕνας ἀφέντης ὀνόματι Πουτζεγγὰτ μὲ πολὴν δύναμιν, καὶ μετά του ὁ ἀνιψιός μου ὁ σὶρ Τζόρτζε Μπιλὴς ὅπου ἦτον κουβερνούρης τῆς Κύπρου, καὶ ἐπῆγεν με (τι)τοίαν τάξιν, ὅτι ἐπροσδέκτην τὸν Μπουτζεγκὰτ πολλὰ καλά, καὶ ἔπεψέν του τὸν φρενιμώττερον ἄνθρωπον τὸν εἶδεν ποττέ του, καὶ ἐχάρισέν τον βαρύτιμα κανισκία· καὶ ἐποῖκαν ἀγάπην μὲ τοὺς Γενουβίσους, ὅτι ὁ Πουτζεκὰτ ἕριζεν ἀπάνω τους.
§634.-Καὶ εἰς τὴν ἐχρονίαν ͵αυγʹ τοῦ Χριστοῦ πάλε ἀρχέψαν εἰς μεγάλην γκάρραν ὡς τοὺς ͵αυςʹ, καὶ ἐξοδίασεν πολλὺν βίον καὶ πολλὰ δανεικὰ ἔβαλθεν. Καὶ ἐποῖκεν χαράγιν ἀπὸ Ϛ~ καρτζὰ καὶ ἐλέγαν το σιζίνιν, καὶ καρτζὰ μικρά· καὶ ἔβαλεν ἕναν ἐφφίκιν, καὶ ἐπαῖρναν δύο καρτζὰ [εἰς τ᾿ ὀνόμισμαν] ἀποὺ πᾶσα πρᾶμαν ἁποῦ νὰ πουληθῇ, καὶ ἔβαλεν πολλοὺς κιλιούριδες καὶ ἐκλέξαν πολλὰ καρτζά. Καὶ ἐφέραν λᾶς τῶν ἀρμάτων μὲ τ᾿ ἄλογα καὶ ἀπεζούς, καὶ ξύλα καὶ οὗλα δὲν ἐφελοῦσαν, παρὰ ἦσαν εἰς μεγάλην ζημίαν τοῦ λαοῦ, καὶ τοὺς ἄρχοντες καὶ τοὺς πτωχοὺς τοῦ λαοῦ, καὶ ποττὲ δὲν ἐγλυκάνθην οὐδὲ ἀποὺ ἀγγάρραν, οὐδὲ ἀποὺ πόλεμον. Καὶ τοῦτα ξηγοῦμαι τα εἰς κοντολογίαν, ὅτι ἂν τὰ ἐξηγήθηκα ὡς γοιὸν ἐγινῆκαν ἦτον πολλὰ βαρετὰ εἰς αὑτόν μου νὰ γράφω καὶ εἰς αὑτῆς σας νὰ τ᾿ ἀγροικᾶτε.
§635.-Καὶ τοὺς ͵αυϚʹ Χριστοῦ ἐκάψαν τὰ τζενία ὁ ρήγας, καὶ ἐφύγαν ἀπὸ τὴν κατούναν τῆς Ἀμοχούστου ἕως τὴν ͵αυηʹ τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ἐσύραν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον μίαν πουμπάρδαν καὶ ἐπῆρεν τὸ μερὶν τοῦ Καζισέστα,-τὲς ποῖες πουμπάρδες ἐφέραν τες κρυφὰ ἀπὸ τὴν Βενετίαν,-καὶ κτυπῶντα ἐπόθανεν· καὶ ἐβγῆκαν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον οἱ Γενουβίσοι, καὶ
[348]
ἐφέρασιν μίαν μεγάλην πουμπάρδαν καὶ ἤρτασιν εἰς τὴν Λεμεσόν· [καὶ μέσα εἰς τὸ καστέλλιν ἦσαν ἀδήγητοι, καὶ] ἐπρουμουτιάσαν τους εἰς δύο μῆνες νὰ τοὺς δώσουν τὸ κάστρον· καὶ πρὶν τὸ τάρμε ἀναφάνεν ὁ σινεσκάρδος μὲ τὸν Καρλὸ Τζὲ, διὰ τὸ καλόν του κουβέρνον ἐπῆραν τοὺς Γενουβίσους καὶ τὴν πουμπάρδαν. Καὶ εἰς τοὺς ͵αυθʹ Χριστοῦ ἐποῖκαν ἀγάπην.
§636.-Καὶ ἄρχεψεν ὁ αὐτὸς ρὲ Τζένιους τὴν μάχην μὲ τοὺς Σαρακηνούς, καὶ ἐκουρσεῦγαν τους ἀπὸ τοὺς υδʹ Χριστοῦ· καὶ ὁ σουρτάνος ἐδιάβαζέν τα, ὅτι πολλοὶ ἀμιράδες δὲν ἐγροικοῦντα μετά του, καὶ ἐμούλλωνεν. Καὶ τονς υιʹ Χριστοῦ ἦλθεν ἄλλον θανατικὸν ὅπου ᾿πάντησεν περίτου παρὰ αʹ χρόνον. Καὶ οἱ ἄρχοντες ἀρχοντυνίσκασιν καὶ οἱ δελοιποὶ ἀποὺ τὰ κούρση τοὺς Σαρακηνούς· καὶ ἀπάντησεν ἡ μάχη ὡς τοὺς [͵αυηʹ Χριστοῦ.] Καὶ ἔπεψεν ὁ ρήγας ἕναν μαντατοφόρον τὸν σὶρ Τουμᾶς Προβόστου, καὶ ἔφερεν μετά του ἄλλον μαντατοφόρον Σαρακηνὸν καὶ ἐμπάσαν τον εἰς τὴν Λευκωσίαν τὴν αὐτὴν ἡμέραν. Ὁ μαντατοφόρος εἶχεν ὁρισμὸ ν᾿ ἀγοράσῃ ὅλα τὰ μάλωτα Σαρακηνούς, καὶ ὅσοι δὲν ἐβαπτίστησαν ἀγόρασέν τους. Καὶ ᾿ποῖκαν ἀγάπην, καὶ ὁ ρήγας ἐπρουμουτίασεν νὰ μὲν τζετιάσῃ πλεῖον κουρσάρους νὰ πέψῃ εἰς τὴν Συρίαν, καὶ ἂν ἔρτουν κουρσάριδες νὰ μὲν τοὺς δώσῃ βιτουαλίαν ἀπὲ τὴν Κύπρον, οὐδὲ κανένας νὰ τορμήσῃ ν ἀγοράσῃ κούρση. Καὶ [ἐστράφη εἰς τὸν σουλτάνον.]
§637.-Ὁμοίως ἀποὺ τὴν ιʹ ἰουνίου ͵αυθʹ Χριστοῦ εἶχεν ἡ Κύπρος θανατικὸν μέγαν, καὶ ἀκρίδαν καὶ ᾿πάντησεν γʹ, δʹ χρόνους, ὅπου ἐκατάλυσεν οὕλην τὴν χλοὴν τῆς γῆς καὶ τὰ δένδρη, καὶ εἰς τοὺς υιʹ Χριστοῦ ἐποῖκεν πολλὴν ζημίαν εἰς ὅλον τὸ νησσίν, καὶ εἰς τοὺς ιβʹ ἐπαρκατέβην· καὶ οἱ λᾶς ἐθερίσαν τὰ κριθθαρία, πρὶν ἀρχέψῃ ἡ ἀκρίδα νὰ πολομᾷ ζημία, ἀμμὲ ὅλον τὸ σιτάριν ἐκατάλυσέν το, καὶ τὰ ἀμπελία τὰ ἀρμένικα
[349]
τοῦ Καλαμουλίου, καὶ ἕρισεν ὁ ρήγας καὶ ἐπιάσαν την, καὶ ἐποῖκεν ὀλλίγην ζημίαν.
§638.-Καὶ εἰς τὰς κεʹ αὐγούστου ͵αυιαʹ Χριστοῦ ὁ φρὲ Ρεσκουρὴν ὁ πιούρης τῆς Τουλούζας καὶ κουμεντούρης τῆς Κύπρου, καὶ ὁ σὶρ Στινιενὲ Πινιὸλ ἐφέραν τὴν παρθένον Τζαρλότταν τε Πορποὺν ἀπὸ τὴν Φραγγίαν, καὶ ἁρμάσαν την μὲ τὸν ρὲ Τζενίους τὸν αὔγουστον τῇ κεʹ. Καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ καὶ νἄρτῃ ἐπαρκατέβην ἡ ζημία τῆς ἀκρίδας· καὶ ἀπὸ τότε ἦλθαν πολλὰ καλὰ εἰς τὴν Κύπρον διὰ τὸ ριζικὸν τῆς καλοριζίκης ρήγαινας, ὡς γοιὸν εἴπαμεν.
§639.-Καὶ ἡ ἀκρίδα ἦτον πολλά, ἀμμὲ δὲν ἐπολόμαν τόσην ζημίαν, ὡς γοιὸν ἐπολόμαν εἰς τοὺς ͵υιαʹ, ὅτι τὴν ἐχρονίαν ἐκείνην ἐπῆκεν καὶ εἰς χωραφία καὶ εἰς περιβολία καὶ δέντρη καὶ κιτρομηλίες καὶ ἀμπελία, καὶ οὗλα ἐξήλειψέν τα, καὶ καλαμερά· καὶ τοῦ Καλαμουνίου τα περιβόλαια εἰς γʹ χρόνους ἐξήλειψέν τα παντελῶς, καὶ ἐμεῖναν τὰ δεντρὰ γυμνά, ὡς γοιὸν τὸν χειμῶναν, καὶ κιτρομηλίες καὶ οὗλα, κ᾿ ἐλιὲς καὶ κερατζιὲς καὶ ἐξεράναν πολλά· καὶ ὅνταν ἦλθεν ἡ ρήγαινα, ἄρχεψεν καὶ ἐπαρκατέβην ὁ θυμός της, καὶ ἔτρων, καὶ ἄφινεν. Θεωρῶντα ἕνας παπᾶς τὴν ζημίαν ὅπου ἐπολόμαν την πολλήν, [ἐπῆγε νὰ τὴν καταραθῇ,] καὶ γροίκα θαῦμαν τὸ ἐγίνην! [ἐκαταράθην την,] καὶ ἦρτεν ἕναν κοπάδιν ἀκρίδα καὶ ἔππεσεν ἀπάνω του, καὶ τόσον τὸν ἐστενοκοπῆσαν καὶ ἀπόθανεν, πρὶν νὰ ἔλθῃ ἡ ρήγαινα. Καὶ ὅσον ἦλθεν, ἐπάντησεν δύο χρόνους, καὶ μὲ λιτανεῖες καὶ ἐλεημοσύνες καὶ παρακάλησες ἐσήκωσέν την ὁ θεὸς ἀπὸ τὸ νησσίν.
§640.-Καὶ τῇ ιαʹ σεπτεβρίου υιγʹ Χριστοῦ ὁ κύρης Χαρὴν τε Λουζουνίας ὁ πρίντζης τῆς Γαλιλαίας, κρυφὰ τοῦ ἀδελφοῦ του τοῦ ρὲ Τζενίους, ἐπῆγεν πέρα ἀπὸ τὴν Ἀμό- χουστον· καὶ ἐπῆρεν μετά του τὸν Γιοτὴ τε Καφρὰ καὶ τὸν Περρὴν τοῦ Σάλαχα καὶ τὸν υἱόν του
[350]
σὶρ Πόλου, καὶ ἕναν Ταλιάνον ὀνόματι Τζολλούν, τὸν Περτιλὴν τε Σαβόγιε, καὶ τὸν Γιοτὴν τε Λα Γριδίε, καὶ τὸ Νικολὴν τὸν Καλαμουνιώτη, καὶ τὸν γερακάρην του· καὶ γροικῶντα το ὁ ρήγας ἐθυμώθην πολλά.
§641.-Τῇ δευτέρα τῇ ιϚʹ μαγίου ἐγέννησεν ἡ ρήγαι(ν)α υἱὸν καὶ ἔκραξέν τον Τζουάνην, καὶ ἐποῖκεν τον ὁ ρήγας πρίντζην τῆς Ἀντιοχείας, ὅτι ὁ κούντης τῆς Τρίπολις ἦτον ζωντανός. Καὶ τὸ σάμβατον τῇ κδʹ σεπτεβρίου [͵αυιηʹ] τοῦ Χριστοῦ ἐγέννησεν ἡ ρήγαινα κόρην, καὶ ἔκραξέν την Ἄνναν· καὶ εἰς ὀλλίγον καιρὸν ἐγέννησεν δύο μονόκοιλα, καὶ ἐπεθάνασιν, καὶ μὲ ὀλλίγον ἐποῖκεν ἄλλην κόρην, καὶ ἐπέθανεν.
§642.-Ἡ αὐτὴ κυρὰ ρήγαινα ἔφερεν μετά της ὑποταγὴνὺ πολλήν· τουτἔστιν τὴν τάμε Ζαπίαν τε Λεσπάρε ἁρμασμένη μὲ τὸν πορνικὸν τοῦ κυροῦ τῆς ρήγαινας, καὶ ἅρμασεν μὲ τὸν σὶρ Σιμοὺν τε Μόρφου τὸν ἀδετούρην τὴν Μουτζέτταν, καὶ ἅρμασεν μὲ τὸν σὶρ Μαρρὴν Βιλερπὰ τὴν Τζετζιλίαν, τὴν βυζαστρίαν της μὲ τὸν Λουσιέττον, τὴν Λουτζιέτταν τὴν παρθένον ἕ(ρ)μασέν την μὲ τὸν Σιμοὺν Φρασές, καὶ τὴν κυρὰν τὴν Τζουάναν τὴν χήραν, καὶ τὴν Κατελίναν ἕρμασέν την μὲ τὸν Κουράτον τὸν βαχλιώτην της· ἡ ἄλλη ἡ τάμε Ζαπία ἐπόθανεν παρθένος, καὶ τὴν Κατελίναν τοῦ Πάρου τὴν ἔφερεν ἀποὺ τὴν Ρόδον ἕρμασέν την μὲ τὸν Μιχάλην τῆς Ὀμορφίας, τὸν ἀδελφόν της τὸν παστάρδο τε Ποργονία. .. .. .. τὸν σὶρ Βραχίμην τὸν μαῦρον τοῦ σπιτιοῦ της, βαχλιῶτες τοῦ σὶρ Ἀβαὴν Κουράτο, Ἰρταντοὺν τὸν μάγειρον τοῦ Πασκινέτ, τὸν Ἐστιενὲ τε Βαρέχα, καὶ τὸν σὶρ Μαρτὴν τὸν σοφὸν τὸν Τζικλούρην· καὶ ἔφερεν καὶ ψάλτην τὸν Τζουὰν Μουρέσε τὸν παπᾶ, καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Μοροσίε τὸν παπᾶ, Τζουὰν Ρόντος, Τζουὰν Κανέλλε, τὸν Τζάκο τε Ραζέ, καὶ τὸν Τζιλὲτ Βελιούτ, τὸν σὶρ Πιὲρ Βερνιὲτ τὸν παπᾶ, καὶ ᾿ποῖκεν τίποτε κακὸν καὶ ἀφορίσαν τον, καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν πάπαν καὶ ἀποφορίστην, καὶ
[351]
ἐστράφην μετά της· καὶ τὸν Τζιλὲτ τὸν σεκρετάριον, καὶ τὸν Τζουὰν τὸν σελλᾶν, καὶ τὴν γυναῖκαν του καὶ τὸν υἱόν του, τὸν Περινὲτ τὸν χρυσοχὸν καὶ τὸν Τζουὰν τε Βένα τὸν ἀδελφόν του, καὶ τὸν Κουδρές· καὶ ὸμοίως καὶ τὸν Τζουὰν τὸν κουφόν, καὶ τὸν μετά τον υἱὸν τῆς βυζαστρίας της φρέρην εἰς τὸ Σπιτάλλιν. Ἡ ποία ρήγαινα ἐποῖκεν πολλὰ ψυσικά, καὶ ἐποῖκεν τὸν ρήγαν καὶ ἀνάστησεν τὸ ξενοδοχεῖον τοῦ Σαντ Ἀκοστή, καὶ ἐβάλαν τὸν Ἀρνὰτ Γιλιὰμ βλεπάτορον, καὶ ἐποῖκεν κρεβατία καὶ παπλώματα καὶ σεντονία διὰ τοὺς ξένους, καὶ ὀξόδους καθημερινὸν νὰ τρῶσιν, καὶ ἄλλα πολλὰ καλὰ τὰ ἐποῖκεν.
§643.-Εἰς τοὺς ͵αυιθʹ Χριστοῦ καὶ κʹ μέγαν θανατικὸν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐπέθανεν ὁ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου ὁ Λα Μπαμέ.
§644.-Καὶ εἰς τὰς κʹ φεβραρίου ͵αυκʹ Χριστοῦ ἐγίνην μεγάλη ταραχὴὺἀνάμεσα τοὺς Γενουβίσους καὶ τοῦ ρηγός, καὶ κακὰ ἐμουλλῶσαν. Καὶ διὰ τοῦτον δὲν θωροῦμεν τὰ κακὰ ὅπου μᾶς ἔρκουνται, καὶ πολομοῦμεν πολλὰ κακά, καὶ διὰ τοῦτον μερετιάζει μας περίτου κακά, παρὰ ᾿που μᾶς ἔρκουνται· ὁ Κύριος εἶπεν, «ἀγάπα τὸν πλησίον σου,» καὶ ἐμεῖς πολομοῦμεν πᾶσα κακὸν κατὰ πρόσωπα τοῦ θεοῦ.
§645.-Οἱ Σαρακηνοὶ ἐβαστοῦσαν πολλὰ ἀποὺ τὰ κακὰ ἁποῦ τοὺς ἐπολομοῦσαν ἀποὺ τὴν Κύπρον, διότι ἦρταν πολλὲς φορὲς καὶ αἰχμαλωτεῦσαν την καὶ ᾿πῆραν καὶ ἀνθρώπους καὶ γυναῖκες, καὶ αἰχμαλωτεῦσαν ὅλα τὰ κάστρη τῆς Κύπρου, καὶ πολλὲς φορὲς ἐκάψαν την, καὶ μίαν φορὰν τόσον τὴν ἐκάψαν, ὅτι δὲν ἔμεινεν ἄκαγον παρὰ τὸ ὄρος τὸ λεγόμενον Ἀκάμα, καὶ ἐλογίσθην Ἀκάμα.
§646.-Καὶ διὰ τὲς πολλὲς φορὲς ὅπου ἐκουρσεῦγαν τὴν Συρίαν οἱ κουρσάριδες, ἐσυνηθίζαν καὶ οἱ
[352]
Κυπριῶτες καὶ ἐκουρσεῦγαν τους πολλὰ φανερὰ καὶ ἀδιάντροπα. Οἱ Σαρακηνοὶ εἶχαν συνήθιν καὶ ἐβαστοῦσαν πολλά, καὶ δὲν ἐπαῖρναν βεντέτταν ἂν δὲν τοὖχαν πεῖν τοὺς ὀκτρούς τους αʹ, β~ καὶ γʹ, διὰ νὰ ἔχου νίκην, καὶ ἀπεκεῖ κάννουν καὶ ἀρχεύγου νὰ πάρουν βετέττα· ἐπέψαν καὶ ἐμηνῦσαν το τοῦ ρηγός, καὶ ὁ ρὲ Τζενίους ἔπεψεν μαντατοφόρον εἰς τὴν Συρίαν τὸν σὶρ Τουμᾶς Προβόστου, ͵αυιδʹ, τὸν ποῖον ἐδέκτην τον ὁ σουλτάνος μὲ μεγάλην τιμήν, καὶ πολλὰ τὸν ἐτίμησεν, καὶ πλούσια κανισκία τοῦ ἔδωκεν· καὶ ἔπεψεν μοναῦτα τὸν διετὰρ μαντατοφόρον εἰς τὴν Κύπρον μὲ τὸν αὐτὸν Προβόστουν, τὸν ποῖον ἐτίμησέν τον ὁ ρήγας καὶ ἐποῖκεν του μεγάλους ὀξόδους, καὶ §647.-Καὶ τὴν κυριακήν, κδʹ νοεμβρίου ἐχρονίας ͵αυιδʹ Χριστοῦ, ἐδιαλαλήθην ἡ ἀγάπη μὲ τὴν Συρίαν μὲ μεγάλην τιμὴν καὶ χαράν· ὁ δὲ μωρὸς λαὸς καὶ πολλοὶ ἀπὲ τοὺς καβαλλάριδες ἐλαλοῦσαν: «Εἴδετε, πῶς μᾶς ἐφοβήθησαν, καὶ ἐγυρίσαν μοναῦτα νὰ μᾶς κολακέψου νὰ ποίσωμεν ἀγάπην!»
§648.-Καὶ τῇ πέμπτῃ, ιε´ γεννάρη ͵αυκα´ Χριστοῦ ἐπέθανεν ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινά μας ἡ Τζαρλόττα, καὶ διατὶ ἦτον καὶ ὁ ρήγας ἀστενὴς [ἐβάλαν] την ἀπὸ τὴν αὐλὴν τὴν ρηγάτικην κρυφὰ πιδεξία, μὲν τὸ νώσῃ ὁ ρήγας. Καὶ ἦτον θανατικὸν εἰς τὴν Κύπρον. Καὶ ἅντα τὴν ἐπήρασιν εἰς τὸ καλλικεῖον τότες ἀρχέψαν οἱ παπάδες νὰ ψάλλουσιν, καὶ ἐπῆραν την εἰς τὸ μοναστήριν τοῦ Σὰν Τομένικου, καὶ ἐθάψαν την εἰς τὸ μέγαν βῆμαν εἰς τὴν ἀριστερὴν μερίαν κατὰ πρόσωπα τοῦ κιβουρίου τοῦ ρὲ Τζὰκ τοῦ πεθθεροῦ της.
§649.-Καὶ τῇ πέπτῃ εἰς τὰς ιε~ ἰαννουαρίου τῆς αὐτῆς ἐχρονίας ͵αυκα~, ἐπόθανεν καὶ ἡ κυρὰ ἡ ρήγαινα Χελουὴς τε Πρεζουηή, ἡ μητέρα τοῦ ρὲ Τζενίου· καὶ ἐθάψαν την εἰς τὸ κιβούριν τοῦ ἀντρός της τοῦ ρὲ Τζάκ.
[353]
§650.-Καὶ τὴν τετράδην, κεʹ μαρτίου ͵αυκεʹ, ἐδιαλαλῆσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ εἰς ὅλην τὴν Κύπρον, ὅτι κανένας μηδὲν ᾖνε ἀπότορμος τὴν κυριακὴὺνὰ πουλήσῃ, οὐδὲ ν᾿ ἀγοράσῃ, οὐδὲ καμίαν πρᾶξιν νὰ ποίσῃ, οὐδὲ γομάριν νὰ ἔλθῃ ἀππέξω τῆς χώρας, καὶ τὸ νὰ τὸν εὕρου νὰ τὸν βάλλουν εἰς τὴν φυλακὴν νὰ τὸν κιβεντίζουν.
§651.-Καὶ πάλε οἱ ἀζάπιδες ἐκουρσεῦγαν τὴν Συρίαν, καὶ τὰ κούρση ἐγοράζαν τα κρυφὰ ὁ Φιλιπποὺς Μπικὲ ὁ ἐμπαλὴς τῆς Λεμεσοῦ, καὶ ὁ σὶρ Τζουὰν Γαζὲλ ὁ τζιβιτάνος τῆς Ἁλικῆς. Καὶ ὡς γοιὸν εἶνε ἀλήθεια, ὅτι ὁ θεὸς εἶνε κριτὴς καὶ δὲν ἀγδέχεται ν᾿ ἀγγαλέσῃ τινάς, ἀμμὲ τὸ δίκαιον πολομᾷ, διὰ τοῦτον ἔφυγεν ἕνας Σαρακηνὸς σκλάβος καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸ Κάργιος, καὶ εἶπεν το τοῦ σουλτάνου πῶς κουρσεύγουν τοὺς Σαρακηνοὺς οἱ κουρσάριδες καὶ ἀγοράζουν τα οἱ Κυπριῶτες, καὶ σουφριάζουν τους· καὶ πολλὰ ἐθυμώθην καὶ ἔπεψεν Ϛ~ κάτεργα τῇ κϚʹ σεπτεβρίου ͵αυκδ~, καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Λεμεσὸν νὰ κατηγορήσουν τὴν ἀφεντίαν του: «Τούτη εἶνε ἡ ἀγάπη σας καὶ ὁ ὅρκος σας, ν᾿ ἀφίννετε τοὺς κουρσάριδες νὰ μᾶς κουρσεύγουν καὶ νὰ δέχεσθε τὰ κούρση;»
§652.-Μανθάνοντά το ὁ ρήγας ἔπεψεν λᾶς τῶν ἀρμάτων, τὸν σὶρ Φιλίππου Προβόστου καπετάνον νὰ πᾷ νὰ βλεπίσῃ μηδὲν ποίσουν ζημίαν. Τότε ἦλθεν ὁ Φίλιππος Πικενὴν ὁ ἐμπαλὴς τῆς Λεμεσοῦ καὶ ἐπῆρεν τὸν σὶρ Φιλίππου Προβόστου, καὶ τὸ φουσάτον ἀφῆκαν το εἰς τὸ καστέλλιν τῆς Λεμισοῦ, καὶ ἐπῆγαν οἱ δύο μὲ τοὺς παιδίο(υ)ς τους διὰ ν᾿ ἀποσκεπάσουν τοὺς Σαρακηνούς· καὶ ἐκράτεν ὁ Ἀσίαμ Πὰκ μίαν σαΐτταν καὶ ἔδωκεν τοῦ σίρ Φιλίππου Προβόστου, καὶ ἔππεσεν ἀποὺ τ᾿ ἄλογόν του εἰς τὴν γῆν· καὶ ἔφυγεν ὁ Φιλίππου Μπικενὴς μὲ τὸν [παῖδαν τοῦ σὶρ Φιλίππου,] καὶ κεῖνον ἀφῆκαν τον εἰς τὴν γῆν· καὶ ἦρταν οἱ Σαρακηνοὶ καὶ ἐκόψαν τὴν κεφαλήν του· καὶ ἐγδάραν
[354]
την καὶ ἐπῆραν τη τοῦ σουλτάνου εἰς τὸ Κάργιος. Τότες τὸ φουσάτον μας ἐστρέφετον· καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἐκατέβησαν καὶ ηὕρασιν πολλὰ πράγματα ἀποὺ τὲς πρα(μα)τεῖες τοὺς Σαρακηνούς, καὶ ἐπῆραν τὰ ροῦχα τοὺς Βενετίκους, τὰ ἐκοῦνταν εἰς τὴν Λεμεσὸν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ Ἀλφοὺ Σαντεμαρίε τοῦ μπαλίου τοὺς Βενετίκους. Καὶ ἐκάψαν τὴν Λεμεσόν, καὶ ἕναν καράβιν κρητικὸν καὶ ἕναν κάτεργον κουρσάρικον, τὰ ποῖα ἦσαν συρμένα εἰς τὴν γῆν. Καὶ ὡς γοιὸν ἔρχουνταν, ἐμπλάσαν δύο γριππαρίες κουρουκιῶτες καὶ ἐκάψαν τες· εἰς τὸ ἕναν ἦτον ὁ Ἀντρόνικος καὶ ἔφυγεν εἰς τὴν γῆν, καὶ τὸ ἄλλον ἐπῆραν το εἰς τὸ Κάργιος. Καὶ ἐπῆγαν εἰς τὰ Κουβουκλία καὶ ἐποίκασιν πολλὴν ζημίαν, καὶ ηὗραν τὸν Σαρακηνὸν τὸν σκλάβον τὸν ἐβαπτίσαν καὶ ἐκράξαν τον Τουμασήν, [ὁ ποῖος ἀρνήθην τὸ βάπτισμαν· τὸ ποῖον ἐπιάσαν ὕστερον εἰς τοὺς ͵αυκθʹ] καὶ ἐκάψαν τον, διατὶ ἀρνήθην τὸ βάπτισμα.
§653.-Ὁ ρήγας ἔπεψεν καὶ ἀρμάτωσεν δύο κάτεργα καὶ δύο γαλιάτζες καὶ ἐπῆγαν κουρσεύγοντα τὴν Συρίαν μὲ τὸν σὶρ Τουμᾶς Προβόστου, καὶ ἔμπλασεν ἕναν κάτεργον ἀπὲ τὸ Ἀγιάσιν καὶ ἐπῆρεν το, καὶ εἶχεν ἕναν Μαμουλούκην, μέγαν ἄνθρωπον, καὶ ἐφέραν τον εἰς τὴν χώραν εἰς τὴν φυλακήν, καὶ ὅσοι ἐγλυτῶσαν ἀπὸ τὸν σκοτωμὸν ἐφέραν τους εἰς τὴν φυλακήν.
§654.-Καὶ τὴν παρασκευγὴν εἰς τὰς γʹ αὐγούστου ͵αυκεʹ ἐφέρασιν χαρτία τοῦ ρηγὸς πῶς [ἀρματώννουσιν νʹ κάτεργα καὶ ἤρτασιν] πρὸς τὰς Χελώνας, πρὸς τὴν Ἀκρω- τίκην, καὶ τὸ σαββάτον ἤρτασιν εἰς τὴν Ἀμόχουστον. Τότες ἔπεψεν ὁ ρήγας τὸν ἀδελφόν του τὸν πρίντζης τῆς Γαλιλαίας καπετάνον μὲ φʹ ἀνθρώπους τῶν ἀρμάτων μὲ τ᾿ ἄλογα καὶ δύο χιλιάδες ἀπεζοὺς Συριάνους, Ἀρμένιδες, καὶ λευτέρους τῶν χωρίων, καὶ χειροτεχνίτας ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Σίνταν. Καὶ ἀπέζευσεν μερτικὸν ἀπὸ τοὺς Σαρακηνοὺς καὶ μέρος ἀπὲ τ᾿ ἄλογά τους, καὶ
[355]
ἐκάψαν τὴν Τράπεζαν καὶ τὴν Καλοψίδαν· καὶ ὁ πρίντζης ἦρτεν εἰς τὴν Σίβουρην καὶ [δὲν ἤξευρεν] ποῦ εὑρίσκουνται τὰ κάτεργα, οὐδὲ [οἱ ἀπεζοί,] καὶ τὸ γιόμαν ἐφέραν του μαντάτον πῶς εἶνε εἰς τὴν Καλοψίδαν· καὶ ὁ πρίντζης εἶχεν ἔρτειν εἰς τὸν Ἅγιον Σέργην καὶ ἐγύρευγεν τοὺ(ς) Σαρακηνοὺς νὰ σμικτῇ μετά τους, καὶ ἔμαθεν τὸ μαντάτον πῶς ἔρκουνται ἀπὸ τὴν Σίβουρην. Καὶ εἰς τοὺ(ς) Στύλλους ἀπάνω εἰς ἕναν βουνάρι ηὕρασιν εἴκοσι Σαρακηνούς, ὀκτὼ καβαλλάριδες καὶ ιβʹ ἀπεζούς, καὶ ἐτρέξασιν ἀπὸ τὸ φουσάτον τοῦ πρίντζη καὶ ἐσκοτῶσαν Ϛʹ ἀνομάτους ἀπεζοὺς καὶ ἐπιάσαν καὶ αʹ ζωντανόν, καὶ ἄλλοι ἐφύγασιν.
§655.-Τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐγίνην μεγάλη πυρά, καὶ ἀποθάναν ιαʹ ἀνομάτοι ἀπὸ τὸ φουσάτον τοῦ πρίντζη· ἀπὸ τοὺς καβαλλάριδες, ὁ Τζουὰν τε Πουπή, ὁ Πιὲρ τε Τζαλλές, Μαφιὸλ τε Σαντ Ἀτώνη, Ἀλισάντρος Τετή, Γασπὰρ τε Βιανέ, Μπενὲτ δὰ Βισέντζο, Ἀρμανὸ Τουτὲκ ὁ βαχλιώτης τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Γρενιέρς, φρέρε Τζάκε Πελεστρὴὺσπιταλλιώτης, βαχλιώτης τοῦ γαριτενεάλ, καὶ ἕνας Μορέτης Πάτζης, καὶ ὁ Τζάκο Καντὰχ ὁ λουσιέρης.
§656.-Καὶ τὴν τετράδην εἰς τὰς ηʹ αὐγούστου οἱ Σαρακηνοὶ ἔρχουνταν παραγιάλιν, παραγιάλιν, καὶ ὁ πρίντζης ἀκλούθαν τους τῆς γῆς, καὶ ἔρχουνταν πρὸς τὴν Ἁλικήν, καὶ ἦλθαν ὀμπρὸς εἰς τὴν Πύλαν· ἐπέθανεν ἕνας παιδίος Φλαμίνγκος γουνάρης· καὶ ὁ πρίντζης ἐπήγαιννεν μὲ ὅλον τὸ φουσάτον του εἰς τὴν Ἀραδίππου· καὶ κείνην τὴ νύκταν ἐκοιμήθην εἰς τὴν αὐλὴν τῆς Ἀραδίππου.
§657.-Καὶ τῇ πέμπτῃ, τῇ θʹ αὐγούστου, ἔπεψεν ἀπὸ τοὺς λᾶς του νὰ πᾶσιν εἰς τὴν Ἁλικήν, καὶ ἐκεῖ ἐμπλάσαν Σαρακηνοὺς ἀπεζούς, καὶ ἐπολεμίσαν ἀντάμα· καὶ ἐσκοτῶσαν οἱ Σαρακηνοὶ ἀπὸ τοὺς λᾶς
[356]
μας τὸν Στροῦθον τὸν γερακάρην, καὶ τὸν Τζάκο τε Φλουρή, καὶ τὸν Τουμᾶς Ἀρμαράττην τὸν βαχλιώτην τοῦ πρίντζη, καὶ τὸν Τζάκον τὸν Κυθριώτην ἀπὸ τοὺς χειροτεχνῖτες τῆς Κύπρου, ὁ ποῖος ἦτον διαλαλητής, καὶ τὸν σὶρ Τόρος τε Κονστᾶς καβαλλάρης Ἀρμένης. Καὶ τὴν παρασκευγὴν εἰς τὰς δέκα αὐγούστου ἐφέρασιν μαντάτον τοῦ ρηγὸς τὸ μεσομέριν, τὸ πῶς οἱ Σαρακηνοὶ ἐκάψαν τὰ Κελλία καὶ τὴν Ἀραδίππου, καὶ οὗλον τὸ ἀπλίκιν τὸ δεσποτικόν, καὶ τὸ ἀπλίκιν τοῦ πύργου τῆς Ἁλικῆς, καὶ τὴν Ἀγρίνουν, καὶ τὴν Βρωμολαξίαν καὶ τὸ Κίτιν, καὶ ἐκάβασιν ἀποὺ τόπον εἰς τόπον. Καὶ ἀποὺ μίαν τρύπαν ὅπου ἦτον εἰς τὴν Λεμεσὸν εἰς τὸ κάστρον καὶ δὲν ἦτον κτισμένη ἀππέσσω, κἄπγοι σκλάβοι Σαρακηνοὶ ἐξεῦραν την ὅπου ἐδουλεῦγαν εἰς τὸ αὐτὸν κάστρον, [τοὺς ποίους εἴχασιν ἀγοράσειν ὅνταν ἦλθεν ὁ μαντατοφόρος,] ἔδειξέν τους την, καὶ ἐμπάσαν τους καὶ ἐπῆραν τὸ αὐτὸν κάστρον, καὶ ἐσκοτῶσαν τὸ Στέφανον τε Βισινσὲ τὸν ἐμπαλὴν τῆς Λεμεσοῦ, καὶ [ἐπῆραν τὸν Ρεκουνιάτον καὶ πολλοὺς ἄλλους λᾶς.]
§658.-Καὶ τὸ σάμβατον εἰς τὰς ιαʹ αὐγούστου θεωρῶντα ὁ πρίντζης πῶς τὸν ἐδιαφεντεῦγαν οἱ βουλευτάδες του νὰ μὲν ἐσμικτῇ μὲ τοὺς Σαρακηνούς, [καὶ μὲ ὄμορφο μόδον ἦτον τριγυρισμένος ἀπὸ τὸν ρήγα] μηδὲν ἐβγῇ ἀπὸ τὴν βουλήν τους, τουτἔστιν τοῦ σὶρ Τζουὰν τε Γρινιὲρς καὶ τοῦ σὶρ Πατὴὺτε Νόρες, καὶ τὸν σὶρ Μπές, καὶ πολλὰ ἦτον βαρυμένος καὶ ᾿κοντοκρατέτον.
§659.-Καὶ τῇ κβʹ αὐγούστου ἦλθεν εἰς τὴν Λευκωσίαν· τότε ὁ ρήγας ἔπεψεν τὸν Τομισίον τα Παλίον τὸν βισκούντην τῆς Λευκωσίας καπετάνον εἰς τὸ φουσάτον, καὶ ἐπῆραν τὸν κουφανὸν καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Λεμεσόν. Καὶ ἅνταν ἐγροικῆσαν οἱ Σαρακηνοὶ τὸ ἔλα τοῦ φουσάτου, ἐποίκασιν ἔγκρυμμαν καὶ ἐξέβησαν ηʹ ἀνομάτοι καὶ ἐκομπῶνναν τὸ φουσάτον μας, νὰ πάγῃ ἀπάνω τους, οἱ πγοὶ ὀκτὼ Σαρακηνοὶ ἦσαν ἀπάνω
[357]
εἰς τ᾿ ἄλογα· καὶ οἱ λᾶς μας ἀρχέψασι νὰ τρέξουν ἀπάνω τους. Καὶ ἕνας χωργιάτης εἶδεν ἀποὺ ψηλὰ τὸ ἔγκρυμμαν, καὶ ἐκατέβην κάτω καὶ ἔκραξέν τους καὶ ἐδιαφέντευγέν τους μηδὲν πάγῃ τινάς, ὅτι ὀπίσω εἶνε τὸ ἔκρυμμαν· τότες ἔστρεψαν καὶ ἐστρέφουνταν. Καὶ θωρῶντα τὸ φουσάτον μας πῶς ἐστρέφετον, ἀππήδησαν καλὰ χʹ καβαλλάριδες Μαμουλοῦκοι, ἀρματωμένοι καβαλλάριδες, καὶ ἔρχουνταν γάλι, γάλι ἀπάνω τοῦ φουσάτου μας· καὶ ὁ βισκούντης ἐπῆρεν τὸ φουσάτον καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Παλαμίδαν, κ᾿ ἐκεῖ ἐγιομάτισεν, καὶ ἀπόγιομαν ἐπῆγεν εἰς τὸν Λιμνάτην. Καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἤλθασιν εἰς τὴν Παλαμίδαν· καὶ ὅπου ᾿πηγαίναν οἱ Σαρακηνοὶ ἐκάβγασιν τοὺς τόπους. Θωρῶντα οἱ Σαρακηνοὶ ὅτι ἀποὺ τὸ φουσάτον μας δὲν εἶχεν ψυχὴν νὰ σμικτῇ μετά τους, ἀμμὲ πάντα ἐφεῦγαν καὶ ἐστρέφουνταν εἰς τὴν Λεμεσόν, ἐκεῖνοι ἐνέβησαν εἰς τὰ κάτεργα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ Κάργιος.
§660.-Καὶ ἐβάλαν τὸν Ρεκουνιάτον εἰς τὴν φυλακὴν μὲ τὸν Ἀντρόνικον τὸν Κουρουκιώτην· ὅτι ἀφὸν ἐπῆραν τὸν ρήγα, ὡς γοιὸν κάτωθεν θέλω τὸ πεῖν, ἐπέψαν μίαν τζούρμαν νὰ πάρῃ τὸ πικρὸν μαντάτον τοῦ σουλτάνου, πῶς ἐπιάσαν τὸν ρήγα, καὶ ἐπέψαν καὶ τὸν Ρεκουνιάτον· καὶ ἐκαύσασιν καὶ τὸ(ν Ἀντρό)νικον, καὶ οἱ δύο ἐδῶκαν θάνατον διὰ τὸν γλυκὺν Ἰησοῦν· καὶ ἐδέκτησαν τὸν θάνατον εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ, παρὰ νἆχαν ζήσειν εἰς τὰ ψέματα, νἆχαν μουσθλουμανίσειν, καὶ ἐξητιμάσαν τὸν σουλτάνον καὶ κείνους ὅπου τοὺς ἐκριτηρεῦγαν· καὶ εἰς τὸ ὕστερον ὁ σουργέντης ἔκοψεν τὰς κεφαλάς τους τὲς ἁγίες, καὶ ἐδῶκαν τὲς ἁγίες τους ψυχὲς εἰς τὰς χεῖρας τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος, καὶ αἰωνία τους (ἡ) μνήμη· καὶ ἔσμιξέν τους ἡ ἐκλησία μὲ τοὺς μάρτυρες καὶ ἐκανονίσαν τους.
§661.-Παγαίννοντα τὰ βρωμισμένα μαντάτα εἰς τὸν ἄθεον σουλτάνον καὶ εἰς τὴν Δαμασκόν, ἐγροίκησέν τα ἕνας καλὸς ἄνθρωπος τὸν εἴχασιν οἱ Σαρακηνοὶ
[358]
δι᾿ ἅγιον· ὁ ποῖος ἔμαθεν τὸ κακὸν καὶ ζημίαν ἁποῦ ἐποῖκαν οἱ Σαρακηνοί, καὶ ἐπικράνθην πολλά· ὅτι εἰς τὸν καιρὸν ὅπου ἐδιάβην, ἔμαθεν τ᾿ ἀναπείλημα ὅπου ἀναπειλᾶτον ὁ σουρτάνος τὸν ρήγα, καὶ ξεύρει καλὰ τὴν δύναμίν του καὶ τὰ κάτεργα τὰ ὥρισεν νὰ ἀρματωθοῦν, καὶ ὡς ἐκεῖνος ἁποῦ ᾿γροίκησεν ἀποὺ τὸν σὶρ Τουμᾶς Προβόστου τὸν μαντατοφόρον τοῦ ρηγὸς καὶ ἀπὸ τὸν σὶρ Τζουὰν τὸν Ἀποδεχάτορον τὸν πραματευτὴν τὲς ἀντρειὲς τοῦ ρηγός, τὴν καλοσύνην του, ἀγάπησέν τον· ὁ ποῖος δὲν ἦτον πολεμιστής· ὅτι [ἔδωκέν του] ἀκριβὰ κανισκία καὶ ὁ Προβόστους καὶ ὁ Ἀποδοχάτορος, καὶ δὲν ἄκουσε νὰ τὰ πάρῃ, παροὺ πράματα τοῦ φαγίου, ὅτι ἦτον πολλὰ πλούσιος, ὅτι ἐστάθην κουντέντος ἀποὺ τοὺς ἐξόδους ἁποῦ ᾿πολομούσασιν. Καὶ διὰ τοῦτον ἔπεψεν τὸν ἠγαπημένον του υἱὸν εἰς τὸν ρήγα νὰ τὸν ἀποτζακκίσῃ ἀπὸ τὸ κακὸν θέλημαν τὸ εἶχεν νὰ πάγῃ νὰ καταπροσωπίσῃ τοῦ σουλτάνου, ὅτι εἶνε ὁ σουλτάνος πολλὰ δυνατός, καὶ παρὰ τὰ πάντα βουθᾷ του καὶ ἡ δικαιοσύνη, ὅτι ἔμοσεν ὁ ρήγας καὶ οἱ λᾶς του νὰ μὲν δώσουν σιτάριν ἢ φαγούραν τοὺς κουρσάριδες, οὐδὲ ν᾿ ἀγοράζουσιν τοὺ(ς) σκλάβους ἀπὸ τοὺς κουρσάριδες, καὶ ἐγινῆσαν ψεματάριδες.
§662.-Ἀκομὴὺἐμήνυσέν του τὸ πῶς ἔβαλεν ἀπουκάτω του ὁ σουλτάνος ὅλα τὰ ρηγάτα τῆς Συρίας ἀπὸ τ᾿ Ἀγιάσιν ὡς τὸ Χαλέπιν, καὶ εἰς τὴν Δαμασκὸν καὶ εἰς τὴν Τρίπολιν καὶ εἰς τὸ Γεροσόλυμαν ὡς τὸ Κάργιος, καὶ ἂν βάλῃ τὸν νοῦν του, θέλει ξηλοθρέψειν τὸ ἄτυχο νησσὶν τῆς Κύπρου, καὶ ἔκραξέν τον διὰ υἱόν του. Καὶ κεῖνον οἱ Σαρακηνοὶ ἐκρατοῦσαν τον διὰ ἅγιον. Καὶ ὅλοι ἀγρωνίσαν πῶς ὁ ρήγας ἐτζάκκισεν τὰ στοιχήματά του καὶ διδεῖ φαγούραν τοὺς κουρσάριδες, καὶ ἀγοράζουν καὶ τοὺ(ς) σκλάβους. Καὶ ἐθαυμάζετον ὁ σουλτάνος, ὅτι: «Ἐμήνυσά του δύο φορὲς μὲ τὰ ξύλα μου, ὅτι νὰ πέψῃ νὰ στερεώσῃ τὴν ἀγάπην, καὶ δὲν δείχνει φανόν· φαίνεταί μου, οὒ πολλὰ εἶνε φρόνιμος, οὒ πολλὰ εἶνε πελλός· διὰ τοῦτον προυμουτιάζω του εἰς τὸν θεόν, νὰ
[359]
ποίσω ὅλην μου τὴν ἀφεντίαν νὰ ᾿δῶ ἂν ἠμπορίσω νὰ βγῶ εἰς τὴν ἄκραν του, καὶ νὰ κάψω τὸ βρωμονήσσιν τῆς Κύπρου, παρὰ νὰ ἔχω τὴν πλημελειάν τους πάντοτε!»
§663.-Τοῦτα οὗλα ἐγροίκησεν ὁ σιεχᾶς, καὶ [ηὗρεν] καὶ εἰς τὸν καιρόν του πῶς πολλὲς φορὲς [ἐπῆραν οἱ Σαρακηνοὶ τὰ νησσία,] καὶ ὅλα ἀντάμα ἀναγγάσαν το νὰ τὰ μηνύσῃ τοῦ ρηγός, νὰ τοῦ δείξῃ τὴν ἀγάπην ἁποῦ τὸν ἀγάπαν· καὶ ἀνάγγασεν τὸν υἱόν του διὰ νὰ ἔλθῃ εἰς τὸν ρήγα εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἔγραψέν του ἕναν χαρτίν, καθὼς κάτωθεν δηλοῖ:
§664.-«Πᾶσα χάριν γεμάτε ἀφέντη, καὶ τρισεντιμότατε καὶ τρισάκριβέ μου καὶ πολλά μου ἠγαπημένε, πολομῶ σου νῶσιν, ὅτι μετὰ ἀληθείας ἐγροίκησα τὸ πῶς ὁ σουλτάνος εἶνε πολλὰ ἀνγκρισμένος μετά σου, καὶ ἔμαθα πῶς ἐσοὺ εἶσαι ἀφορμή, καὶ πολομᾷ μεγάλην ἀρμάδαν νὰ ἔλθῃ ἀπάνω σου καὶ ἀναξηλείψῃ τὸ νησσίν σου· καὶ ἐμήνυσέν σου δύο φορὲς νὰ πέψῃς νὰ στερεώσῃς τὴν ἀγάπην, καὶ φανὸν δὲν ἔδειξες· ὁμοίως λαλοῦν του πῶς [φουμίζεται] ὁ λαός σου νὰ τὸν [παιδεύσουν,] καὶ τότες νὰ [ποίσουν] ἀγάπην, διὰ νὰ κου(ρ)σέψουν ἀμάλωτα Σαρακηνούς, νὰ δηγοῦν τὲς κλερονομίες τους. Παιδίν μου, ἐγροίκησα τὰ χαρίσματα τὰ σοῦ ἔδωκεν ὁ θεός· διὰ τοῦτον παρακαλῶ σε νὰ μὲν τοὺς πιστεύγῃς τὰ λογία τοὺς λᾶς σου, καὶ φαίνεταί σου καὶ ἠμποροῦ νὰ ᾖνε ἀλήθεια, ἀμμὲ εἶνε ψέματα· καὶ σοφὸς εἶνε ὅπου διαβάζει διδασκαλίαν ἀποὺ ἄλλους, ὅτι ῾μανθάνει ἡ γνῶσι, καὶ λείπεται τὴν παίδευσιν.᾿ Διὰ τοῦτον παρακαλῶ σε ὡς ὅσον ἠμπορεῖ, καὶ θειορκίζω σε εἰς τὸν πλάστην σου, μηδὲν [θελήσῃ νὰ μπῇς ε(ἰ)ς τὸ κρῖμαν τοὺς λᾶς σου, ὅπου μέλλει νὰ χενωθῇ τὸ αἷμαν τους εἰς τὸ νησσίν σου·] ὅτι ὁ ἀφέντης ο σουρτανος τίτοιος ὡς γοιὸν παραμπρὸς δὲν εἶνε, ὅτι ἐκράτεν τὴν ἀφεντίαν περφόρτζα καὶ πᾶσα ἀμιρᾶς ἔθελε νὰ πάρῃ
[360]
τὸ σουλτανίκιν· τώρα ὅλοι γ-οἱ ἐχθροί του ἐδιάβησαν, καὶ ἄλλους ἐσκότωσεν, καὶ ἄλλοι ἐπεθάναν, καὶ ἄλλοι παραδόθησάν του, καὶ προυμουτιάζω σου καὶ εἶνε εἰς μεγάλην ἀφεντίαν, μονοκράτωρ τοῦ μουσθλουμανείου, καὶ παρὰ τὰ πάντα εἶνε πολλὰ πλούσιος παρὰ σέναν, καὶ ἔχει καὶ πολλοὺς σοφοὺς εἰς τὴν βουλήν του, καὶ τὰ φουσάτα περίτου πειρασμένα τοῦ κόπου παρὰ τὰ δικά σου, καὶ δὲν σοῦ ξηγοῦμαι διὰ ἀνθρώπους ἀρματωμένους, ἀμμὲ διὰ ἀνθρώπους ἀντρειωμένους, καὶ εἶνε [διδασκαλεμένοι,] ὅτι ἔχει [μητροπόλεος] ὅπου εἶνε δυνατὲς παρὰ τὲς δικές σου καὶ πλούσιες παρὰ τὴν χώραν σου. Καὶ ἂν δὲν πιστέψῃς, ὅρισε νὰ σοῦ φέρουν τὸ χαρτὶν τὸ κράζουν Μαπεμοῦντι, καὶ ἄννοιξέ το καὶ θέλεις ἰδεῖν τὴν ἀφεντίαν τὴν κρατεῖ ὁ σουλτάνος· καὶ ἡ μεγαλότητα τοῦ νησσίου σου, εἶνε μία πέτρα φυτεμένη εἰς τὴν θάλασσαν. Καὶ μὲν γενῇς ἄπιστος, ἀλλὰ πίστευσέ μου· ἐγὼ πολομῶ εἰς αὑτόν σου, ὡς γοιὸν πολομᾷ καλὸς πατὴρ πρὸς τὸν υἱόν του. Δὲν ἠξεύρω, ἂν ᾖνε ὁ θεὸς ἀγγκρισμένος μετά σου, καὶ οἱ συνβουλάτοροί σου μισοῦν σε καὶ κωλύουν σε· καὶ προυμουτιάζω σου, ὅτι ἀπὸ τὸν καιρὸν τοῦ Μελὲ Ζὰ καὶ τοῦ Μπάρκου, ὁ θεὸς δὲν ἔπεψεν ἤτζου δυνατὸν σουλτάνον· προυμουτιάζω σου εἰς τὸν ποιητὴν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἂν δὲν ἀποστραφῇς ἀπὲ τὴν μωρικὴν βουλὴν τούτην, θέλεις νικηθεῖν, καὶ θέλεις χαλαστεῖν, καὶ θέλεις ἐξοριστεῖν, καὶ τἄπισα θέλεις τὸ μετανώσειν, καὶ δὲ νὰ ᾿φεληθῆς. Υἱέ μου, πάγω κατάδικα τῆς συνείδησίς μου καὶ κατάδικα τῆς πίστις μου, διότι εἶσαι ἄλλος παρὰ τὴν πίστιν μου, καὶ ἀβιζιάζω σε κατάδικα τοῦ ἀφέντη μου ὀρθοδόξου, ἀλλὰ ἡ ἀγάπη ἡ μεγάλη τὴν ἔχω μετά σου ἀναγκάζει με τοῦτον. Ποῖσε ὡς γοιὸν γροικῶ ἀποὺ ξένους καὶ ἀπὸ τοὺς λᾶς σου τὰ ξηγοῦνται διὰ τὰ καλά σου καμώματα, καὶ ἔχω σε διὰ ἀκριβόν μου παιδίν, ὁ θεὸς οἶδεν, ὡς γοιὸ νὰ εἶχα σε γεννήσειν, καὶ παραγγέλλω σου, [μηδὲν] βάλῃς τὸ κορμίν σου καὶ τὴν βασιλείαν σου εἰς δικιμήν, καὶ παρακαλῶ τὸν θεὸν νὰ
[361]
σὲ ἀποβγάλῃ ἀπὲ τὰ χέργια τοὺ(ς) Σαρακηνούς· καὶ διὰ πιστὴν ἀλήθειαν καὶ τελειουμένην ἀγάπην πέμπω σου τὸν ἀκριβόν μου υἱόν, καὶ εἴπουν του πολλὰ λογία νὰ σοῦ συντύχῃ καὶ πίστεψέ του εἴ τι σοῦ πῇ. Ἄλλον δὲν σοῦ γράφω· τοὺς ὁρισμούς σου ὅριζέ με· ὁ θεὸς νὰ σὲ πολλυχρονῃ.»
§665.-Καὶ ἅνταν ἦλθεν ὁ υἱὸς τοῦ σιέχη εἰς τὴν Ἀμόχουστον μὲ τὸ χαρτὶν καὶ μὲ χρήσιμα κανισκία, καὶ ἐποῖκαν το νῶσιν τοῦ ρηγός. Ἐκάτζεν ὁ ρήγας εἰς τὴν βουλήν· καὶ εἶπαν του ὅλοι οἱ καβαλλάριδες νὰ μὲν τορμήσῃ νὰ τὸν ἀφήσῃ νὰ μπῇ ὀμπρός του, διὰ νὰ μὲν τὸν μαγέψῃ καὶ τὸ φουσάτον του, «διότι οἱ Σαρακηνοὶ πολλὰ [τὰ τρέχουν,] καὶ μὲ τὴν τέχνην τῆς ἀστρολογίας ἠμποροῦσι νὰ μᾶς χαλάσουν ἀπὸ τὸν κόσμον.» Ὅνταν ἐγροίκησεν ὁ ρήγας τὴν βουλήν, ἐθέλησε νὰ ποίσῃ τὸ πεῖν τους, καὶ ὥρισε νὰ μὲν τὸν φέρουν ὀμπρός του, ἀμμὲ νὰ τὸν πάρουν ἀπὸ τὴν Ἀμόχουστον εἰς τὸ Λευκόνικον. Καὶ ἔπεψεν τὸν μάστρε Τζουὰν Συνγκριτικὸν τὸν ἰατρὸν καὶ τὸν Περρὴν Πελεστρίον τὸν βαχλιώτην του, καὶ [ἔφερέν τον καὶ ἐδούλευγέν του] ἀποὺ πᾶσα πρᾶμαν τὸ ἐχρήζετον· καὶ ἔπεψεν τζουρτζουμάνον τὸν σὶρ Μανοὴλ Δὰδ τὸν λουσιέρην του, καὶ ἔπεψεν τὸν κὺρ Βασίλη τοῦ Σακκὴ μετά του νὰ τὸν ὁδηγᾷ μουφλεττία ἄσπρα, κρασὶν ἄσπρον τοῦ στομάτου τοῦ ρηγός, καὶ στομαχικά, καὶ ἄλλα πολλὰ ὄμορφα πράματα· ὁ ποῖος εἶχεν τα γιὰ οὐδετίποτες, ἀμμ᾿ ἐζήταν διὰ νὰ ἔλθῃ ὀμπρὸς τοῦ ρηγός· καὶ δὲν εἶχαν ὁρισμόν, οὐδὲ ἐτορμοῦσαν νὰ τὸν φέρουν.
§666.-Καὶ ἅνταν ἐγανάκτησεν ὁ υἱὸς τοῦ σιέχη, εἶπεν του Πιλιστρή: «Διδῶ σου ρ~ δουκάτα, καὶ ἔπαρ᾿ με ὀμπρὸς εἰς τὸν ρήγα, [οὐ δὲ κὰν οὔ, ποῖσε του μαντατοφορίαν εἰς τὸν ρήγα] νὰ μὲ ἀφήσῃ νὰ πάγω ὀμπρός του, ὅτι ἔχω πολλὰ λογία κρυφὰ διὰ νὰ τοῦ συντύχω διὰ τὸ καλόν του.» Ὁ αὐτὸς Περρὴς ἦλθεν καὶ πολλὰ ἐβίασεν τὸν ρήγα νὰ τοῦ δώσῃ
[362]
ὁρισμὸν διὰ νὰ τὸν φέρῃ, καὶ ψέματα ἐκοπίαζεν, ὅτι ο(ἱ) καβαλλάριδες δὲν τὸν ἀφίνναν· καὶ [ἅνταν δὲν ἠμπόρησεν πλέον, ἐστράφην·] καὶ ὅνταν τὸν εἶδεν ὁ υἱὸς τοῦ σιέχη καὶ δὲν τοῦ ἔφερεν ὁρισμὸν νὰ ἔλθῃ εἰς τὸν ρήγα, εἶπεν του: «Ἀδελφέ, ἔχω ἕναν κρυφὸν χαρτὶν ἀπὲ τὸν πατέραν μου, καὶ ἔπαρ᾿ το καὶ δός το τοῦ ρηγός.» Καὶ ἅνταν τὸ ἔφερεν τὸ χαρτὶν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγός, ἐδιαφεντέψαν τον οἱ καβαλ- λάριδες νὰ μὲν τὸν βάλῃ εἰς τὸ χέριν του, ἀμμὲ ἔδωκέν το τοῦ σὶρ Τζόρτζε Χατὶτ καὶ ἐμεταγλώττισέν το φράγγικα· καὶ ἅνταν τὸ ἐδιαβάσαν ἔμπροσθεν τῆς βουλῆς, εἶπαν του: «Ἔξευρε ὅτι ὁ σουλτάνος εἶνε πολλὰ πληξισμένος διὰ λλόγου μας καὶ φοβᾶται, καὶ διὰ τοῦτον θέλει νὰ ποίσῃ ἀγάπη, καὶ παρακαλεῖ, καὶ ᾿μήνυσεν τοῦ σιέχη νὰ πέψῃ τοῦτον τὸ χαρτὶν διὰ νὰ μᾶς κομπώσῃ, διὰ νὰ μὲν πᾶμεν ἀπάνω του· καὶ προυμουτιάζω σου, ἂν πᾶμεν, θέλομεν φέρειν τόσου(ς) σκλάβους, ὅτι θέλομεν γεμώσειν τὸ νησσίν.» Καὶ ἄλλα πολλὰ λογία, βουλὴν ἄπρεπην ἄπρακτους ἀνθρώπους ἁποῦ δὲν ἠξεῦραν τὸν κόσμον. Τότε ἔπεψεν κανισκία καὶ ἀντίλογον τοῦ υἱοῦ τοῦ σιέχη, καὶ ἐστράφην εἰς τὸν κύρην του πολλὰ πικραμμένος.
§667.-Καὶ ἅνταν ἐπέσωσεν εἰς τὸν πατέραν του τὸν σιέχην, καὶ θωρῶντα τον πικραμμένον, καὶ εἶπεν του πῶς δὲν τὸν ἀφῆκαν νὰ ᾿δῆ τὸν ρήγα, πολλὰ ἔπληξεν, καὶ εἶπεν: «Ἐγὼ ἔθελα νἆχα πέψειν τὸν υἱόν μου [τοῦ σουλτάνου διὰ δουλεῖες τὲς εἶχαν] δικές του· ἐγὼ ἐφάνην μου νὰ ποίσω φιλανθρωπίαν μὲ τὸν ρήγα, καὶ τούτην τὴν τιμὴν μοῦ ᾿ποῖκεν! τὸν ἀκριβόν μου υἱὸν δὲν τὸν [ἔμπασεν] ὀμπρός του! Ἀκωλύτως τὸ θέλημαν τοῦ θεοῦ εἶνε, ὅτι νὰ μείνῃ εἰς τὴν ἀφεντίαν τοῦ ἀφέντη μου τοῦ σουλτάνου, διὰ τὴν σουπερπίαν τους!»
§668.-Ἀκομὴ νὰ σᾶς δείξω καὶ τίντα θαῦμαν [ἐρωματίστην μίας γυναῖκας] περὶ τὴν Κύπρον ἀπὲ
[363]
τὴν Ἀλεξάνδραν. Ἦτον μία χριστιανή, ἡ ποία εἶχεν ἕναν υἱὸν ιϚʹ χρόνων ὀνόματι Γεώργιον, τοῦ ποίου ἐνέβην του μεγάλη ἀγάπη νὰ πάγῃ εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα εἰς τὸν τάφον τοῦ Χριστοῦ, διὰ νὰ προσκυνήσῃ ὅλην τὴν γῆν τοῦ Κυρίου, καὶ πάντα ἐλάλεν το τῆς μητέρας του, καὶ δὲν τὸν ἄφιννεν διὰ τὸν φόβον τοὺς Σαρακηνούς· ἐλάλεν του: «Υἱέ μου, θωρεῖς πῶς εἶνε θυμωμένοι καὶ ἀγκαρρωμένοι οἱ Σαρακηνοὶ μετὰ τοὺς χριστιανούς, καὶ θέλεις νὰ παρπατῇς μεσόν τους ἀποὺ τόπον εἰς τόπον;» Ὁ υἱός της ἦτον ἐνάρετος καὶ καλῆς ζωῆς, καὶ δὲν ἄλλ(α)ξεν ποττὲ τὸ θέλημάν του ἀπὸ τὲς ἐντολὲς τοῦ θεοῦ, καὶ δὲν ἔφευγεν τῆς ἀγάπης, ἀμμὲ ᾿πλημέλα νὰ τελειώσῃ τὴν ἐπιθυμιάν του· μίαν τῶν ἡμερῶν εἶπεν τῆς μητέρας του: «Ἄ, γλυκειά μου μητέρα, παρα(κα)λῶ σε νὰ μὲ ἀφήσῃς νὰ πάγω, καὶ ἂν ᾖνε οἱ Σαρακηνοὶ μὲ τοὺς χριστιανοὺς ὀκτρεμένοι, [ἴντἄχομε νὰ φτειάσωμεν ἐμεῖς, ὅπου εἴμεστεν δοῦλοι τοῦ θεοῦ, ὅπου πᾶμεν νὰ δουλεύσωμεν διὰ τὴν ψυχήν μας;»] Ἐβίασεν τὴν μητέραν του νύκταν καὶ ᾿μέραν, καὶ [ἐκουντεντίασε νὰ πάγῃ μετά του,] καὶ ἐπῆρεν τίποτε φαγούραν, καὶ ἐξέβησαν καὶ ἐπῆγαν τὴν στράταν τους.
§669.-Καὶ ἐπερπατοῦσαν γʹ ἡμέρες, καὶ εἰς τὴν στράταν ηὗραν μίαν ὄμορφην βρύσιν, καὶ εἶχεν ἕναν ὄμορφον δεντρόν, καὶ πολλὰ ἄρεσεν τοῦ παιδίου νὰ μείνῃ ἐκεῖ ν᾿ ἀναπαυτοῦν· καὶ εἶπεν τῆς μητέρας του: «Μάνα, ἂς μείνωμεν εἰς τὸν ὄμορφον τόπον τοῦτον.» Καὶ τὸ νὰ βάλουν τὰ ροῦχα τους εἰς τὴν γῆν, δόξου ἕναν ὄφιν καὶ ἦρτεν τρεχάτον καὶ ἐνέβην εἰς τὸ δέντρον· ὁ παιδίος ἐφοβήθην καὶ εἶπεν τῆς μητέρας του: «Μητέρα, φοβοῦμαι ὡς γοιὸν νὰ κοιμηθοῦμεν μὲν κατεβῇ ὁ ὄφις καὶ ἀδικήσῃ μας.» Καὶ ἡ μητέρα του εἶπεν του: «Υἱέ μου, ὁ Κύριος, ὁ τὰ πάντα γινώσκει, θωρεῖ ποῦ πηγαίννομεν καὶ θέλει πέψειν τὸν ἄγγελόν του τῆς εἰρήνης καὶ θέλει μᾶς φυλάξει.» Καὶ ὁ παιδίος εἶχεν μετά του δοξάριν, καὶ πιάννει καὶ σύρνει μίαν σαγίτταν καὶ ἐσκότωσεν τὸ θηρίον. Καὶ ὅσον [ἐκάτζεν ὁ
[364]
παιδίος εἰς τὴν γῆν ἐπιάστην] τὸ ἥμισόν του μέλος, καὶ ἡ μητέρα του ἔστρωσέν του καὶ ἔβαλέν το νὰ κοιμηθῇ.
§670.-Καὶ ἐνεπνιάστην καὶ εἶδεν ὅρωμαν· κα εἶδεν γʹ παιδίους στρατιῶτες, ὄμορφοι καβαλλάριδες, ὁ ν-εἷς τὸ ἄλογον ἄσπρον, ὁ δεύτερος μαῦρον, καὶ ὁ τρίτος βάδιον· καὶ λέγουν του: «Ὦ Γεώργιε!» Καὶ εἶπεν τους: «Ὁρίσετε!» Καὶ εἶπαν του: «Ἴντα πονεῖς;» Καὶ εἶπεν τους: «Πιασμένος εἶμαι, διατὶ ἐσκότωσα ἕναν θηρίον.» Καὶ εἶπαν του: «Μὲν φοβηθῇς!» [Ἀπεζεύγει,] καὶ πιάννουν τον ὁ ν-εἷς ἀπὸ τὰ μαλλία, ὁ δεύτερος ὰπὸ τὰ χέργια, καὶ ὁ τρίτος ἀπὸ τὰ ποδία, καὶ ἐταυρίσαν τον, καὶ ὑγίανεν. Καὶ ὁ παιδίος ἀρώτησέν τους καὶ εἶπεν τους: «Ἀφέντες μου, πόθεν εἶστε, καὶ τίντα ἐργάζεσθε;» Καὶ εἶπαν του: «Πεμπάμενοι εἰς τὴν βοήθειαν τοὺς Κυπραίους κατὰ πρό(σω)πα τῶν Σαρακηνῶν!» Τότες ἐξύπνησεν καὶ εἶπεν τῆς μητέρας του: «Χάρου, ὅτι ἐγὼ ἐγίανα.» Καὶ εἶπεν της τὸ ὅρωμαν ἁποῦ εἶδεν, καὶ εὐχαρίστην τοῦ θεοῦ. Ἐμεῖναν εἰς τὸν αὐτὸν τόπον δύο μερόνυκτα, ἐννοιάζοντα μὴ καὶ ᾿δοῦν περίτου παρὰ ποῦ εἶδεν γιὰ τὴν Κύπρον· καὶ τὴν γʹ νύκταν θωρεῖ ὁ παιδίος ὁ Γεώργιος τοὺς αὐτοὺς στρατιῶτες, καὶ, τοῦ θεοῦ θέλοντος, ἐρώτησέν τους: «Πῶς ἐστράφητε;» Καὶ εἶπαν του: «Ὁ θεὸς ὥρισέν μας νὰ πᾶμεν ἀπὸ τὴν Κύπρον, ὅτι δὲν ὀρπίζουν εἰς τὸν θεόν, ἀμμὲ ὀλπίζουν εἰς τὰ ψεματινά τους ἄρματα, καὶ γιὰ τοῦτον πᾶμεν ἀππὦδε!» Γροικῶντα τοῦτα τὰ λογία, ἐπῆρεν [τους] τὸ κλάμαν καὶ [ἐλυπήθησαν] πολλά, καὶ εἶπεν τα τῆς μητέρας του· καὶ ἐξέβησαν πικραμμένοι ἀντάμα, καὶ ἐστράφησαν εἰς τὸν τόπον τους εἰς τὴν Ἀλεξάντραν, καὶ εἶπαν το πολλοὺς χριστιανοὺς εἰς τὸ κρυφόν.
§671.-Καὶ μετὰ τοῦτον ἐστράφην τὸ φουσάτον τοῦ σουλτάνου μὲ νῖκος μὲ τοὺς Μαμουλούκιδες, καὶ ἐξηγήθησαν τὴν ἀταξίαν τοὺς Κυπριῶτες, καὶ πῶς εἶνε ἄπρακτοι [τῆς ἀντρείας·] καὶ τότες ὥρισεν ὁ
[365]
σουλτάνος καὶ ἐποῖκαν καὶ ἄλλα κάτεργα καὶ τζέρμες. Καὶ εὑρέθησαν ἐκεῖ Γενουβίσοι μὲ τὸν Μπενὲτ Παραβιζὴν καὶ ἐφουσκῶναν τὸν σουλτάνον, λαλῶντα: «Τίντα δύναμιν ἔχει ὁ ρήγας τῆς Κύπρου νὰ σὲ καταπροσωπίσῃ;» Καὶ ἐφουσκῶσαν το νὰ δυναμώσῃ τὴν μάχην, διὰ νὰ ξοδιάσῃ καὶ νὰ πτωχύνῃ τὸν ρήγα, καὶ τότε, νὰ μποῦν μεσόν τους νὰ τοὺς μερώσουν, ἀπὸ τὸν φόβον τους μηδὲν ἀππηδήσῃ τίποτες τῆς Ἀμοχούστου. Ὁμοίως καὶ ὁ Μακαρὰμ Πὰκ ἦτον εἰς τὴν Ἀλεξάντραν ὁ ἀφέντης τῆς Ἀλλαγίας μὲ δύο κάτεργα ἐδικά του, καὶ ἔσφιξεν τὸν σουλτάνον καὶ ἀνάγκαζέν τον νὰ πέψῃ τὴν ἀρμάδαν εἰς τὴν Κᾑπρον.
§672.-Καὶ τὸν ἰούνιον ͵αυκϚʹ Χριστοῦ ἔπεψεν ὁ σουλτάνος τὸν Τακριβὲρ τὸν Μεχαμὲτ μὲ ρνʹ ξύλα, τζέρμες, καὶ κάτεργα, καὶ καραβία, μὲ φʹ Μαμουλούκιδες καὶ ͵β χαρφούσιδες, καὶ χ~ ἀράπιδες, καὶ ἐπεσῶσαν εἰς τὴν Κύπρον εἰς τὴν α~ ἰουλίου εἰς τὰ Λινιδία εἰς τὸ πραστεῖον τῆς Αὐδήμου, καὶ τὸ νὰ πεζεύσουν ἐπολεμίζαν μὲ τὸ κάστρον τῆς Λεμεσοῦ τὸ ἔκτισεν ὁ ρὲ (Τ)ζενίους. Καὶ τὴν τρίτην ἡμέραν τοῦ αὐτοῦ μηνὸς ἰουλίου, καὶ ἐλθόντος τὸ μαντάτον εἰς τὸν ρὲ Τζενίον τὸ πῶς ἐπέσωσεν τὸ φουσάτον τοὺς Σαρακηνούς, ἐξέβην ἀπὸ τὴν Λευκωσίαν [τῇ γʹ, τῇ βʹ ἰουλίου] ͵αυκϚʹ Χριστοῦ, καὶ ἐπεσώθην εἰς τὴν Ποταμίαν, [ἐγδέχοντα βοήθειαν ἀπὸ τὴν Ρόδον· καὶ ἐκεῖ ἐγιομάτισεν.]
§673.-Καὶ [ἔπεψεν ἕναν γέρον Μαμουλούκην, ὅπου ἦτον χριστιανὸς καὶ ἀρνήθην τὸν Χριστόν,] μαντατοφόρον εἰς τὸν ρήγα, καὶ πρὶ νἄρτῃ εἶπαν τοῦ ρηγὸς πῶς ἐπῆραν τὴν Λεμεσόν. Καὶ πάλ(ε) οι καβαλλάριδες δὲν τὸν ἀφίνναν νὰ μπῇ ὀμπρός του ὁ μαντατοφόρος.
§674.-Καὶ ὁ ρήγας νὰ ἐμποδίσῃ τὸ ἔλα τους, νὰ μὲν ἔρτουν ἀξάφνου ἀπάνω του, ἔπεψεν τὸν Τζὰκ δα
[366]
Μπελονία νὰ πάρῃ ὅλον τὸ ἀπεζικὸν καὶ νὰ πάγῃ ὀμπρός. Καὶ διότι μὲ ἔβαλεν ὁ ρήγας εἰς τὸ κρασίν, καὶ ὥρισέν με καὶ ἐπῆγα μὲ τὴν συντροφίαν του εἰς τὰ κρασία, καὶ ἐπήγαμεν ὡς τὰ Πυρία, καὶ ἐκοιμήθημαν εἰς τοὺς κάμπους· καὶ ξημερώννοντα τῆς παρασκευῆς ἐσηκώθημαν καὶ ἐπήγαμεν εἰς τὴν Χεροκοιτίαν. Ἀληθινὰ ἐμπλάσαμεν τὴν πέφτην τοῦ Σφόρτζα, ὁ ποῖος ἐκαυχίστην καὶ ἐπίασεν καμπόσους Σαρακηνοὺς διὰ νὰ δώσῃ καρδίαν τοῦ λαοῦ· τἄπισα ἔμπλασεν ἑνοῦ τζακρατόρου ἀπὸ τοὺς ἄτυχους ὅπου ἦσαν εἰς τὴν Λεμεσόν, καὶ ἐξηγήθην μας τὸ πῶς τοὺς ἐπῆραν. Καὶ ἐπέψαν ἕναν μαντατοφόρον εἰς τὸν ρήγα, καὶ ἔφερέν τον ὁ Φιλιμποὺς καὶ ἐμπῆκεν ἀπὸ τὴν ἄλλην στράταν, καὶ ἀπ᾿ ἐκεῖ ἔρχετον ἕνας παιδίος μαντατοφόρος μὲ τὸν τζακράτορον τῆς Λεμεσοῦ· καὶ τὸ νὰ γροικήσῃ ὁ λαός μας πῶς ἐπῆραν οἱ Σαρακηνοὶ τὴν Λε(με)σόν, ἐπικράνθησαν πολλά.
§675.-Τὸ πωρνὸν τὴν παρασκευὴν εἰς τὰς εʹ ἰουλίου ͵αυκϚʹ Χριστοῦ ἦλθεν ὁ ρήγας μὲ ὅλον του τὸ φουσάτον εἰς τὴν Χεροκοιτίαν, καὶ ἀπλικεῦσαν εἰς τὸν πύργον τῆς Χεροκοιτίας με τοὺς καβαλλάριδες, καὶ οἱ προδέλοιποι ἐβάλαν τέντες, ἄλλοι ἐβάλαν σκηνία· καὶ ἦσαν ὁτόσα ἀπὸ μακρά, ὅτι ὅνταν ἔθελεν ὁ πανιέρης νὰ ποίσῃ ὁρισμόν, διότι οὐδὲν εἶχαν τρουμπέττι, ἔβγαινεν ἀπὸ τὸ πωρνὸν καὶ ὡς τὸ μεσο- μέριν δὲν τοὺς ἐγύριζεν· καὶ ἂν ἔμελλε νὰ ὁρίσῃ ἄλλον ὁρισμόν, ἔβγαινεν τὸ μεσομέριν καὶ δὲν τοὺς ἐγύριζεν ὡς τὴὺ νύκταν.
§676.-Οἱ Σαρακηνοὶ ἐγράψαν χαρτὶν καὶ ἐπέψαν τοῦ ρηγός, καὶ ἐπέψαν τοῦ το μὲ ἕναν χωργιάτην, λαλῶντα οὕτως: «Ἐνάρετε ἀφέντη, ἐμεῖς ἤλθαμεν ὡδά, καὶ ἐσοὺ ὡς γοιὸν υἱὸς τοῦ ἀφέντη μας τοῦ σουλτάνου δὲν ἔπεψες τιν(ὰν) ἀπὸ τοὺς λᾶς σου νὰ μᾶς προσδεκτῇ τινὰς καὶ νὰ μᾶς ξοχνιάσῃ τίντα γυρεύγομε καὶ τίντα ζητοῦμεν· τώρα μηνοῦμεν σου νὰ βγ(ῇς) καὶ νὰ ἔλθῃς πρὸς ἐμᾶς νὰ ποίσωμε
[367]
δῆμμαν κίνούργιον καὶ στοιχήματα τῆς ἀγάπης, καὶ μὲ τοιοῦτο νὰ μὲν [ἔχῃς] τοὺς ἀζάπιδες καὶ ἑτέρους κουρσάρους μηδὲν μᾶς πλημελέψουν, οὐδὲ νὰ τοὺς φιλοξενᾷς εἰς τὸ παγισίον σου, ἀμμὲ νὰ ἔχῃς τοὺς φίλους μας διὰ φίλους σου, καὶ τοὺς ἐχθρούς μας διὰ ἐχθρούς σου, ὡς γοιὸν καλοὶ φίλοι καὶ γειτόνοι· καὶ ὁ ἀφέντης μας ὁ σουλτάνος ἔδωκέν μας τὸ πεύκιν του, νὰ τὸ ἁπλώσωμεν ἀπουκάτω σου διὰ νὰ κάτζῃς· καὶ ὅντα νἄρτῃς θέλομεν συντύχειν ἀντάμα καὶ θέλεις κρατηθεῖν εὐχαρισμένος, κ᾿ ἐμεῖς θέλομέν σε ἀφήσειν καὶ θέλομεν στραφεῖν εἰς τὸν ἀφέντην μας· καὶ ἤξευρε, ἂν δὲν ἔρτῃς εἰς αὑτόν μας, θέλομεν ἔρτειν ἐμεῖς εἰς αὑτόν σου· καὶ ἂς ᾖσαι θαρούμενος, δὲν θέλει διαβεῖν ἡ Κερεκή, καὶ θόλομεν ἐσμικτεῖν ἀντάμα.» Καὶ ἅνταν ἐδιαβάζαν τὸ χαρτίν, ἀναγελοῦσαν τους διατὶ δὲν τοὺς ἄρεσεν ὁ ὄρδινος τοῦ χαρτίου· καὶ ἄλλοι ἐκοκκίζαν καὶ ᾿λαλοῦσαν: «Κομπώννου μας, καὶ πλανοῦ μας!» Καὶ ἐπιάσαν τὸν μαντατοφόρον τὸν ἔπεψεν ὁ Πικένης καὶ ἐκριτηρεῦγαν τον, καὶ ὁτόσα τὸν ἐπλημελέψαν ὅτι ἔδωκάν του θάνατον ἄδικα καὶ ἄπιστα, τὸ ποῖον δὲν ἐποῖκαν μαντατοφόρον.
§677.-Ὁμοίως ἄλλὄναν μαντατοφό(ρον) τὸν εἶχεν πιάσειν ὁ σὶρ Τουμᾶς Προβόστου, καὶ ἐβάλαν τον εἰς τὸν πύργον τῆς τζαρδαχανᾶς καὶ ἐβλέπαν τον εἰς τὴν Λευκωσίαν. Καὶ [σκλάβους Σαρακηνοὺς βαπτισμένους ὅπου ἦσαν εἰς τὴν Λευκωσίαν, ἔσφιξέν τους] νὰ μὲν πᾶσιν μὲ τοὺς Σαρακηνούς· [καὶ ἄπρακτα ἐπολομοῦσαν, ὅτι πολλοὶ ἦσαν Σαρακηνοὶ βαπτισμένοι ἁποῦ] ᾿φύγαν καὶ ἐχώστησαν εἰς τὰ ὄρη νὰ μὲν τοὺς πιάσουν οἱ Σαρ(α)κηνοί· ἀπὲ τοὺς ποίους ἦτον ὁ Τζορτζὴ τε Ταμαθιάνη ὅπου ἔψηννεν τὸ παρούτιν καὶ ἐπολόμαν κόλλαν, καὶ ἔψηννεν τὸν ζάχαριν· ὁμοίως ὁ Θεοτοκὴς τοῦ ρηγὸς ὁ κτίστης, καὶ ὁ Νικολὴς τοῦ λουτράρη, ὁ Μίκελλος ὁ ταλιούρης, ὁ Συργιάνος ἐλεύθερος, ὁ σκλάβος ὁ Παῦλος τοῦ ἐπισκόπου, ὁ σκλάβος τοῦ μοναστηρίου τοῦ Μαχαιρᾶ,
[368]
καὶ ὁ σκλάβος ὁ Σταυρίας τοῦ Σταυροῦ τοῦ μεγάλου, καὶ ἕτεροι πολλοί, ὅπου ἐπροτιμοῦσα ν᾿ ἀπεθάνουν παρὰ νὰ δοθοῦν εἰς τὰ χερία τοὺς Σαρακηνούς. Ἀμμέ, ὡς ἐθέλησεν ὁ θεὸς νὰ σηκώσῃ τὸν νοῦν ἀποὺ τοὺς ἀβιτζιάλιδες καὶ τοὺς συνβουλάτορους, ὅλα ἐποῖκαν τα ἀξηνάστραφα· ἤτζου ἐποῖκαν καὶ μὲ τὲς ψυχὲς τοὺς πτωχούς, τὸν πτωχὸν τὸν μαντατοφόρον καὶ ἄλλους πτωχοὺς βαπτισμένους.
§678.-Τώρα ἂ(ς) στραφοῦμεν εἰς τὸν ρήγα καὶ εἰς τὸ φουσάτον του ὅπου ἀπλικέψαν εἰς τὴν Χεροκοιτία. Νὰ ἠξεύρετε τὸ πῶς οἱ βίγλες μας ἦλθαν τὸ σάβατον εἰς τὰς Ϛ~ ἰουλίου, ͵αυκϚʹ, καὶ ἐφέραν μαντάτον πῶς οἱ Σαρακηνοὶ δηγοῦνται ν᾿ ἀππηδήσουν τοῦ φουσάτου μας· τότε ᾿μήνυσεν ὅλους τοὺς λᾶς νἄρτου νὰ κοιμηθοῦν τριγύρου τοῦ πύργου, καὶ ἤτζου ἐγίνετον. Καὶ τὸ μεσανυκτικὸν ἐγίνην σημάδιν· ἕναν ἄστρο μέγαν ἐστάθην εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἔππεσεν ἀπάνω τοῦ πύργου, καὶ οἱ λᾶς ἐτρομάξαν καὶ εἶπαν: «Θεέ, τοῦτον τὸ σημάδιν νὰ ππέσῃ ἀπάνω [τοῦ πρίντζη, καὶ ὄχι εἰς τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα!»] Καὶ ὅλην τὴν νύκταν ἀγρυπνοῦσαν, διὰ νὰ βλέπουν τὸν ρήγα. Καὶ τὸ κρασὶν ἔλειψεν, δὲν εἶχεν παρὰ δʹ γομαρία· ὁ ρήγας ἀνκρίστην μὲ τὸν Ἀποδοχάτορον, διατὶ δὲν ἐκουβάλησεν κρασία.
§679.-Καὶ ἅνταν ἐξημέρωσεν ἡ εὐλογημένη Κυριακὴ εἰς τὰς ζ~ ἰουλίου ͵αυκϚ~ ἦλθεν ὁ λαὸς νὰ πάρη κρασίν· ὁ μισὲρ Πατὴ τε Νόρες ὁ μαριτζᾶς τῶν Ἱεροσολύμων ὥρισέν με τὸν Λεόντιον τοῦ Μαχαιρᾶ, νὰ μὲν δώσῃ τινὸς κρασὶν τοπικοῦ ὡς ὅπου νὰ φέρουν· οἱ λᾶς ἐδυναστεῦγαν νὰ τοὺς δώσουν· τόσον ἦτον, ὅτι ἔδραξεν ἕναν γομάριν, ἄλλοι ἕναν ἀσκίν, ἄλλοι ἐδράξαν δαμαλία καὶ σφακτά, καὶ ᾿γίνην μάλλωμαν καὶ ταραχὴ μεγάλη ὀμπρός εἰς τὸν πύργον ὅπου ἦτον τὸ κελλάριν. Θεωρῶντα ὁ αὐτὸς μισὲρ Πατὴς τε Νόρες τὴν δυναστείαν τὴν ἐποῖκαν καὶ ἐκατακουρσέψαν τὸ
[369]
κρασίν, ἐκατέβην ἀποὺ τὴν σκάλαν τοῦ πύργου, καὶ ἐβρούθησεν τὸν λαὸν τόσον, ὅτι ἕνας παιδίος ὀνόματι Χαρίους Σκαραμᾶς καὶ εἶπεν του: «Ἀφέντη, δέρνεις μας καὶ διώχνεις μας! Ποῦ νὰ πᾶμεν ναὔ(ρ)ωμε νὰ πιοῦμεν, διὰ νὰ σμικτοῦμεν μὲ τοὺς ὀκτρούς μας:» Ὁ αὐτὸς μαριτζᾶς ἐθυμώθην καὶ ἔδωκέν του κατακέφαλα, καὶ ἀπὸ τὸν κόρπον ἔμπεσεν τὸ τζαμπερούνιν τοῦ αὐτοῦ Χαρίου. Ἄλλοι ἐπῆγαν εἰς τὸ ἁλώνιν, καὶ ἐπῆραν δεματία σιταρένα καὶ ἐπαραταγίσαν τ᾿ ἄλογά τους, καὶ ἐφάγαν καὶ ἐγεμῶσαν τὲς κοιλιές τους ὡς γοιὸν τοὺς χοίρους.
§680.-Καὶ ἅνταν ἐπόφαγεν ὁ ρήγας, ἦρταν κάτινες ὅπου ἐφέραν μαντάτον τοῦ ρηγὸς [τὸ ἔλα τοὺ(ς) Σαρακηνούς·] καὶ ἔβαλεν μίαν τζαλλάδαν εἰς τὴν κεφαλήν του ὁ ρήγας καὶ ἐκατέβη νὰ καβαλλικεύσῃ, καὶ δὲν εὑρέθην ὁ Σιστρὸς Γρελλιὸς ὅπου ἔθελε νὰ πιάσῃ τὸν κουφανόν, καὶ εἶδεν τὸν Περρὴν τὸν Δὰδ τὸν Φαβᾶ· ἕρισεν καὶ ἐπίασεν τὸν κουφανὸν καὶ ἐπῆγεν ἔμπροσθεν τοῦ ρηγός, καὶ μοναῦτα ἀνάφανεν ὁ Σίστρου καὶ ἔδωκέν του (τὸν) κουφανόν. Καὶ ἐμήνυσεν ὁ ρήγας μὲ τὸν πανιέρην του, ὅλοι νὰ ἀρματωθοῦν. Καὶ ἦτον ἀναμέσο ᾿νοῦ πεδίου, καὶ ὥρισεν τὸν λαὸν τὸν ἀπεζικὸν νὰ πιάσουν τ᾿ ἄρματά τους καὶ νὰ τὰ βάλῃ ὁ εἷς κοντὰ τοῦ ἄλλου νὰ ποίσουν ὡς γοιὸν τοῖχον. Καὶ ὠρδινιάσαν ρʹ παφεζία μεγάλα. Δόξου καὶ ἀναφάναν ἀπὸ τοὺς λᾶς τοὺς ὀμπρὸς τῆς βίγλας κορπωμένοι ἀποὺ τοὺς Σαρακηνούς, ὁ ποῖος ἦτον ὁ Σκαρμούτζας καὶ ὁ Κωσταντὴς τοῦ παπᾶ, ὁ ἀδελφὸς τοῦ Τὲρ Λιβοὺ τοῦ ἐπισκόπου τοὺς Ἀρμένιδες, καὶ ὅσον ἦλθεν ἐπέθανεν· καὶ ἀπὸ τὸ φουσάτον μας ιβʹ ἐπιάσαν ἕναν Σαρακηνόν, καὶ ἀπὸ ᾿ξ αὑτόν τους ἐσκοτῶσαν δικούς μας γʹ, ὁ ν-εἷς ἦτον ὁ Δημήτρης ὁ Λακκᾶς, καὶ ἑτέρους δύο, καὶ ἐφέραν τον εἰς τὴν Τόγνην. Ὁ ρήγας ἀφῆκεν τὴν τένταν καὶ ἐπῆγεν ὀμπρὸς καὶ δὲν ηὗρεν τινάν· ἔβαλεν σκάρδες ἀνὰ ρʹ καὶ ἅνὰ νʹ, διὰ νὰ σμικτοῦν εἰς τὸν πόλεμον· τοῦτον ἐγίνην διὰ τὴν (ἀν)υποταγὴν
[370]
τοῦ λαοῦ, ὅτι ὁ καλὸς ἀφέντης ἔβαλεν καπετάνον τὸν σὶρ Τζουὰν τε Βερνὴ ἀπάνω εἰς ἕναν μερτικόν, καὶ οἱ λᾶς ἐφοβοῦνταν τον καὶ ἐλαλοῦσαν: «Ἐμεῖς θέλομε νὰ ᾔμεσθεν εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἀφέντη μας τοῦ ρηγός, ὄχι τοῦτον!» Καὶ ἤτζου καὶ οἱ ἄλλοι, καὶ δὲν ἐθέλα νὰ τοὺς ὑποτακτοῦν ἄλλου παρὰ τοῦ ρηγός, [διατὶ ἦτον μοναχός.]
§681.-Οἱ Σαρακηνοὶ ἔρχουνταν πόδιν, πόδιν, καὶ ἐπέψαν καὶ ἐπερικυκλῶσαν τὸ φουσάτον μας ἀπὲ τ᾿ ἀνατολικὰ μέρη· καὶ οἱ Ἀρμένιδες καὶ ἐλεύθεροι καὶ ἐπῆγαν εἰς ἕναν πλευρὸν καὶ ἐκδέχουνταν τοὺς Σαρακηνούς. Ὁ ρήγας ἔστεκεν ἴχια μέσα τοῦ φουσάτου, καὶ ὁ πρίντζης δεξιά του, καὶ ὁ σὶρ Τζουάν τε Γρινὲρ καὶ ὁ σὶρ Πὰτ τε Νόρες καὶ ὅλον τὸ φουσάτον [ὡς τοῖχον.] Καὶ τότες ἀναφάναν οἱ Σαρακηνοὶ εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ βουναρίου κατὰ πρόσωπα τοῦ κάμπου· καὶ τὸ νὰ ᾿δοῦν [οἱ Συριάνοι καὶ τὸ δελοιπὸν ἀπεζικόν,] ἐβάλασιν μίαν φωνὴν μεγάλην καὶ φοβερήν, καὶ ἀκτυπῆσαν τὰ τανπουρ(ε)λλία τους, ὁμοίως καὶ οἱ Σαρακηνοί. Τότες ἀρεστίασεν ὁ ρήγας τὸ [σπαθίν του,] καὶ ὅλον τὸ φουσάτον, καὶ ἦλθαν ἀπάνω τους καὶ ἐπλάστησαν εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ αὐτοῦ βουναρίου· καὶ ἐσκοτῶσαν πολλοὺς Σαρακηνούς, καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἐποίκασιν στρέμμα, καὶ ὁ ρήγας ἐστράφην πρὸς ὧδε. Καὶ ἕνας παιδίος Τοῦρκος, [τὸν ἐκράτεν] ὁ ρήγας εἰς τὸ μηνιόν του εἶπεν του: «Ἀφέντη, ἄ(ς) στραφοῦμεν ἀπάνω τους ἄλλη μίαν φορὰν νὰ τοὺς τζακκίσωμεν,» ὅτι τὸ τρουμπέττιν ἔπαιξεν στρέμμαν. Καὶ πλεῖον κανένας δὲν ἐστράφην, καὶ [τὸ ἀπεζικὸν] ἀφῆκαν τὰ παφεζία καὶ τ᾿ ἄρματά τους [καὶ ἐφύγασιν]. Καὶ ἕνας ἄνθρωπος τῶν ἀρμάτων ἀπάνω εἰς τὸ ἄλογον εἶδεν τὸν υἱὸν τοῦ Τακκᾶ καὶ δὲν τὸν ἀγρώνιζεν, καὶ ᾿φάνην του καὶ εἶνε Σαρακηνός, καὶ ἔδωκέν του μὲ τὸ σκουτάριν του, καὶ μὲ τὸ σπαθὶν ἐπέρασέν τον ἀπὲ τὴν μίαν μερίαν ὡς τὴν ἄλλην, καὶ ἀπόθανεν. Καὶ ἐποῖκε νῖκος ὁ Τζανὸτ ὁ Καστρέσιος, καὶ ὁ Τζόρτζες, καὶ ὁ
[371]
Πραχίμης, καὶ ὁ Νικόλας Τζαντελιέρ. Καὶ τίποτες δὲν ἐκέρδεσεν, ὅτι τὸ φουσάτον ἔφευγεν.
§682.-[Οἱ Σαρακηνοὶ] ἐννοιάστησαν καὶ ὁ ρήγας εἶχεν ἔνγκρυμμαν εἰς τὸν πύργον τῆς Χεροκοιτίας: «καὶ δείχνουσιν πῶς φεύγουν διὰ νὰ τοὺς τρέξωμεν, καὶ νὰ διαβοῦμεν τὸν πύργον, καὶ τότες νὰ μᾶς ἀππηδήσουν ἐκεῖνοι ἀποὺ ᾿μπρὸς καὶ τοῦτοι ἀποὺ πίσω καὶ νὰ μᾶς σκοτώσουν.» Καὶ παρακαλοῦν τὸν θεὸν οἱ Σαρακηνοὶ νὰ ξαποστείλῃ τινὰν νὰ τοὺς ποίσουν ἀγάπη, καὶ ἡ τύχη δὲν ἔθελεν· καὶ ἀπὸ τὸν φόβον τους ἔρκουνταν πόδιν, καὶ εὑρίσκασιν τοὺς ἀνθρώπους ἀποσταμένους ἀπὸ τ᾿ ἄρματα καὶ ἀπὸ τὴν πυράν, καὶ οἱ Σαρακηνοὶ δὲν τοὺς ἐσκοτῶνναν.
§683.-Ὁ ρήγας ἐπήγαιννεν τὴν στράταν, καὶ τὸ ἄλογόν του ἐσκοντύλισεν βʹ γʹ φορές, ὅσ᾿ ὥς που καὶ ἔμπλασεν μίας καμήλας εἰς τὴν στράτα, καὶ πάντα ἔρκετον [τὴ στράταν], καὶ τὸ ἄλογον δὲν ἠμπόρησε νὰ διαβῆ· καὶ ἀπέζευσεν ὁ ρήγας, καὶ ἐπῆρεν τὸ ἄλογον τὸ ᾿καβαλλίκευγεν ὁ Ἀντώνη Μαρρής. Καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἧλθαν ὀμπρὸς εἰς τὴν πόρταν τοῦ άπλικίου τῆς Χεροκοιτίας, καὶ ηὗραν τὸν Σαρακηνὸν τὸν μαντατοφόρον τὸν ἐσκότωσεν ὁ πρίντζης εἰς τὸ κριτήριον καὶ ἔβαλεν νὰ τὸν κάψουν, καὶ ηὗραν τὸ ἀπλίκιν εὔκαιρον, καὶ ἐθυμώθησαν, καὶ ἐφτάσαν τὸν πρίντζην καὶ ἐσκοτῶσαν τον, καὶ ἐκοντοφτάσαν καὶ τὸν ρήγα· καὶ ἐβάλασιν βʹ Μαμουλού- κιδες τὰ κονταριά τους καὶ ἐκατέβησαν ἀπάνω [του, καὶ ὁ ν-εἷς] ἔδωκέν του μίαν κονταρίαν εἰς τὸ πρόσωπον, καὶ ᾿διαφεντεύτην, καὶ ἔβαλεν φωνὴν ὁ ρήγας ἀράπικα: «Μελέκ» ὅ λέγεται, ρήγας· καὶ ὁ ἄλλος Σαρακηνὸς ἐξέβηκεν εὔκαιρος· ὡς γοιὸν μοῦ τὸ εἶπεν ὁ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου. Καὶ ἐπήρασιν καὶ ἕναν Κατελάνον, ὀνόματι Καλσερὰ Σουάρ, καὶ ἕναν πτωχὸν Μαργαζάνην ὀνόματι Νικολὴν καὶ ἐγροῖκαν τὴν γλῶσσαν ἀράπικα. Τἄπισα ἐστράφησαν ὀπίσω
[372]
καὶ ὅσους ηὗραν ἀποσταμένους ἐσκοτῶσαν τους, καὶ τοὺς ὀμπρὸς ἐδιαβάσαν τους εἰς τὸ σπαθίν. Τὸ λοιπονὶν εὑρέθην ἕνας Σαρακηνὸς Μαμουλοῦκος, καὶ ἕνας παιδίος καβαλλάρης· ἔβαλεν τὸν δεύτερον εἰς τὴν γῆν, καὶ πάλε ἐκαβαλλίκευγεν, καὶ ᾿φοβήθην τον καὶ ἔφυγεν.
§684.-Τὸ λοιπονὶν τὸν ρήγα, ὅσον ἐγροίκησαν καὶ εἶπεν πῶς εἶνε ὁ ρήγας, ἐπιάσαν τον, διότι πολλὺν φουσάτον μετά του δὲν εἶχεν, καὶ ἐπῆραν τον εἰς τὴν Ἁλικήν. Καὶ κείνην τὴν ἡμέραν, πρὶ νὰ νυκτώσῃ, ἐφέραν τὰ μαντάτα τοῦ γαρδενάλλη εἰς τὴν Λευκωσίαν.
§685.-Νὰ σᾶς εἰπῶ καὶ ἀπὸ τοὺς λᾶς ἁποῦ ἐσκοτῶσαν εἰς τὸν κάμπον, οἱ ποῖγοι ἦτον κ~, ὁποῦ ὁ θεὸς νὰ τοὺς ἀναπαύσῃ. Πρῶτον ἐσκοτῶσαν τὸν πρίντζην τῆς μεγάλης Ἀντιοχείας τὸν ἀδελφὸν τοῦ ρηγός, τὸν σὶρ Ἐφερμοὺν Παπή, τὸν Καρὰς τε Μουντολίφ, τὸν σὶρ Μπερτελεμὲ δε Νεβερία, τὸν σὶρ Μαρτὴ Βιλερμπά, καὶ τὸν σίρε Τζακὲ δε Κιβέντες καβαλλάρην τοῦ πρίντζη, καὶ ὀκτὼ καβαλλάριδες Ἀλαμάνους· ὁμοίως καὶ τὸν Τζανὸ(τ) Προβόστου τὸν υἱὸν τοῦ σὶρ Τουμᾶς, καὶ τὸν Τουμασὴν τε Λα Γριδία τὸν τζιβιτάνον τῆς Σίβουρης, τὸν Τζανὸ(τ) τ᾿ Ἄκρε βαχλιώτην τοῦ ρηγός, τὸν Σιστρὸ [Γκιλλίον] τὸν Γενουβίσον βαχλιώτην τοῦ ρηγός, ὁ κύρης Τουματζέλλη τοῦ Παραδείσου, τὸ Νικολὴν Τζαντιλιέρ βαχλιώτης τοῦ ρηγός, τὸν Τζανόν τὸν υἱὸν τοῦ Τόρια τοῦ Καστρησίου, καὶ τὸν Τζανὸν τε Ραμεφὸρτ τὸν υἱὸν τοῦ Ἀμαρρὴ Γκαλλιὰρτ καντζιλιέρης τοῦ ρηγός, τὸν Χαργιοὺν Σκαραμᾶς ἄνθρωπος τῶν ἀρμάτων καὶ Γενουβίσους τὸ γένος, τὸ Νικολὴν τ᾿ Ἄκρες ἄνθρωπος τῶν ἀρμάτων. Καὶ ἀπὸ τὸ κοινὸν τοῦ λαοῦ, τουτἔστιν ποπλάνους, τὸν σὶρ Τεμὲς τὸν μακτασίπην, τὸ Νικόλαν τὸν Πριμικύρην τὸν μυροψίον, τὸν Τζορτζοὺν τὸν τζαγκάρην, τὸν μάστρε Πραχίμην πρα(μα)τευτής, τὸν Ἀντώνην τὸν τζαγκάρην, Σαρακηνὸς βαπτισμένος, τὸν σιργέντην τὸν ἀμιραλλινόν, τὸν Σάλαχαν, τὸν
[373]
Φακελάτον, τὸ Νικόλαν τὸν μάγειρον τὸν ἀδελφὸν τοῦ Γιάννη, καὶ πολλοὺς ἄλλους Συργιάνους, Ἀρμένιδες, ἐλεύθερους καὶ ξενικούς, καὶ πολλοὺς Μοραΐτες· καὶ λουσιέριδες, τὸ Νικολὴν Γκαλιάρδον, τὸν Τζο(ρ)τζὴν τὸν σκοινοπλόκον μονόφθαλμον, τὸ Νικολὴν Σαφίνη Μαργαζάνην, καὶ τὸν Τουμασὴν τὸν Πουστροὺν τὸν ράφτην, καὶ λουσιέριδες.
§686.-Ἀκομὴ νὰ σᾶς δείξω τίντα δύναμιν εἶχεν ὁ ρήγας τῆς θαλάσσου, καὶ δὲν ἐφτάσαν εἰς τὴν Λεμεσὸν εἰς τὸν πρεπάμενον καιρόν· [κάτεργα ζʹ, ρηγάτικα βʹ, βʹ τῆς Ρόδου,] βʹ κατελάνικα, τὸ ἕναν τοῦ σὶρ Ἔμπαλὸ καὶ τὸ ἕτερον τοῦ σὶρ Τζουάνη Φλεντζέρ, καὶ τὸ ἕτερον τοῦ φρέρε Κάντου, καὶ μία γαλιάτζα τοῦ Ματαίου Κόστα τοῦ κουτζομούττα, καὶ ζʹ καραβία, τουτἔστιν τὸ ἕναν τοῦ σὶρ Τζόρτζε τε Καμπε Ρέν, τὸ βʹ τοῦ κοτζιλίου, τὸ γʹ τοῦ Φραπριγόμαν, τὸ δʹ -- ~Καρσέ, μίαν τοῦ Ἀμάτ, καὶ ἕναν ρηγάτικον, καὶ δύο μικρές. Καὶ ἂν εἶχαν ἀναφάνειν προτήττερα ἀπάνω τοὺς Σαρακηνούς, δὲν ἐγινίσκετον τοῦτον τὸ κακὸν καὶ ἡ ζημία ἁποῦ ᾿γίνην. Ἀμμὲ ἀφ᾿ ὃν ἐπῆραν τὸν ρήγα καὶ ἀναφάναν εἰς τὴν Ἀλικήν· καὶ θωρῶντα τα οἱ Σαρακηνοὶ ἐφοβήθησαν, καὶ ἐποῖκαν τὸν ρήγα οἱ Σαρακηνοὶ καὶ ἔγραψέν τους χαρτὶν νὰ στραφοῦσιν, καὶ ἐδειλιάσαν καὶ ἐστράφησανμ καὶ ἐπῆραν τὸ μηνίον τοῦ ρηγὸς ἄδικα.
§687.-Καὶ ἅνταν ἔμαθεν ὁ κύρης ὁ γαρδενάλλης τὰ κακὰ μαντάτα, παραῦτα τὴ νύκτὰν ἐσήκωσεν ἀπὸ τὰ ρηγάτικα πράγματα ὅσα ἐμπόρησεν μὲ τὸν σινεστιὲλ Σπινόλα καὶ ἔπεψέν τα εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἔβαλεν βλεπατόρους εἰς τὲς πόρτες τῆς χώρας μηδὲν ἀναφανοῦσιν οἱ Σαρακηνοί· καὶ καλὰ αὐγὴν ἐπῆρεν τὸν πρίντζην τῆς Ἀντιοχείας τὸν υἱὸν τοῦ ρηγὸς τον Ἰωάννην, καὰ τὴν [ἀδελφήν] του τὴν κυρὰν τὴν Ἄνναν, καὶ τὴν κυρὰν τὴν Ἀννὲς τὴν ἀδελφήν του, ὁ γαρδενάλλης καὶ ὅσους ἐμπόρησεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κερυνίαν.
[374]
§688.-Οἱ Σαρακηνοὶ ἐπῆραν τὸν ρήγα καὶ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἀλικήν· καὶ ἀνάφανεν ἡ ἀρμάδα τοῦ ρηγός, καὶ ὀμπρὸς δύο καραβία πιλιγρίνικα ὅπου ᾿πῆγε νὰ προσκυνήσουν, καὶ ἀρχέψα νὰ συντυχάννουν ποῖον ξύλο νὰ πάγῃ ὀμπρός· καὶ οἱ πτωχοὶ οἱ πιλιγρίνοι ἐποῖκαν ἄρμενα καὶ ἔδωκαν μέσον τοὺς Σαρακηνούς, καὶ τινὰς ἄλλος δὲν τοὺς ἀκολούθησεν· καὶ ἐπιάσαν τους οἱ Σαρακηνοί, καὶ τοὺς μὲν ἐσκοτῶσαν, τοὺς δὲ ἐπῆραν σιδερωμένους. Καὶ διὰ ὁρισμὸν τοῦ ρηγός, ὡς γοιὸν σᾶς τὸ εἴπουν, ἐστράφησαν.
§689.-Οἱ Σαρακηνοι καὶ ἐκουρσεῦσαν τὸ νησσὶν καὶ [ἀνθρώπους,] καὶ κτηνὰ καὶ πράματα, καὶ ἐπῆραν (τα) εἰς τὰ ξύλα. Τὰ κάτεργα τὰ ρηγάτικα ἐστράφησαν εἰς τὴν Κερυνίαν.
§690.-Τὰ σημαδία δὲν λαλοῦν ψέματα, διατὶ ἐκεῖνοι ἁποῦ τὰ δικιμάζουν ἀγρωνίζουν πῶς εἶνε ἀλήθεια· οἱ σκύλλοι ἐγουριάζαν, οἱ πετεινοὶ ἐκράζαν ἀπὸ καιροῦ, οί κωρῶνες ἐγουργιάζαν, οἱ κουκκουφιάδες εἰς τὴν αὐλὴν καὶ εἰς τὰ τειχόκαστρα ἐγουργιάζαν, ὥς που καὶ ᾿πῆραν τὸν ρήγα. Ὁμοίως τὴν αὐτὴν κυριακὴν ἐγίνετον μία καταχνία, ὅτι πάντες ἐχάθην ὁ κόσμος.
§691.-Καὶ οἱ Σαρακηνοὶ ἐβγάλαν τοὺς πιλιγρίνους εἰς τὴν γῆν, καὶ ἐκρατοῦσαν τους ἀππὦδε καὶ ἀπεκεῖ, καὶ ἀκτυποῦσαν τους μὲς τὲς βιζάκες ὀμπρὸς τοῦ ρηγός, ὥς που καὶ ᾿σκοτῶσαν τους ὅλους· καὶ τοῦθον ἐποῖκαν το διὰ νὰ πάρουν ἀπλαζίριν ὅλην τὴν δευτέραν.
§692.-Τότες ἦρτεν τὸ φουσάτον διὰ νὰ ἔρτῃ εἰς τὴν Λευκωσίαν, καὶ ἐδώκασιν τοῦ ρηγὸς εἰς τὰ κάτεργα. Καὶ ὡς γοιὸν ἔρκουνταν ἀπὸ τὴν Ποταμίαν ἐκάψαν τὸ ἀπλίκιν τῆς Ποταμίας καὶ ὅλον τὸ χωργιόν· καὶ ὅνταν ἦρταν εἰς τὴν Ἁγίαν Μαρίναν [τοῦ Κόννου,] δὲν ἐτορμῆσα νὰ μποῦν ἔσσω εἰς τὴν Λευκωσίαν, θωρῶντα την τόσον μεγάλην· Ἐφοβήθησαν οἱ Βενετίκοι, ὀνόματι
[375]
Ἐσμιρίων, καὶ οὗλοι ἐπῆγαν εἰς τὴν Κερυνίαν, καὶ ἀφῆκεν κουβερνούρην τὸ Στάθη Πουρελλή· καὶ ᾿πῆγαν οἱ Βενετίκοι καὶ ἄλλοι πολλοὶ καλὰ ͵α ψυχὲς εἰς τὸ ἀπλίκιν τοῦ παλίου μὲ τὸ ἀσημοχρούσαφόν τους. τὸ ποῖον ἀπλίκιν ἦτον τοῦ μαριτζᾶ τῆς Κύπρου· καὶ [τοῦτον] ἐπῆγαν μὲ θάρος, διατὶ οἱ Σαρακηνοὶ εἶχαν ἀγάπην μὲ τοὺς Βενετίκους· ἀμμέ, οὐά, τὸ ᾿μάτιν τὸ ψιλὸν τὸ καταπιάση ὁ βάτος!
§693.-Θεωρῶντα οἱ Βενετίκοι πῶς ἦρταν οἱ Σαρακηνοὶ εἰς τὴν [Λευκωσία] καὶ δὲν ἐτορμοῦσα νὰ μποῦν ἔσσω εἰς τὴν χώραν, ἐπῆγεν ὁ σὶρ Γιουσὲφ Ἀουτὰτ καὶ ὁ ἀδελφός του ὸ σὶρ Πέχνας, καὶ ὁ σὶ(ρ) Ραμποὺτ Ἀουτὰτ καὶ ὁ σὶρ Χίμης, καὶ οὗλα τ᾿ ἀδελφία, καὶ ὁ σὶρ ΠατὴὺΓουνέμε, καὶ ἅψα λαμπάδες καὶ ἐπροσδέκτησαν τους, καὶ ἔδωκάν τους καρδίαν καὶ ἐμπῆκαν εἰς τὴν θαυμαστὴν Λευκωσίαν. Τότες ἔρχουνταν καὶ ἐζητοῦσαν ἐφφίκια· ὁ μισὲρ Τζουὰν Φλάτρος γραμματικὸς τοὺς λογαριασμοὺς τῶν ἐμπαλίων, καὶ ἔδειξέν τους καὶ τὰ ᾿σσοδία τῆς ρηγάδας. Καὶ τότες ἐδιαλαλῆσαν πᾶσα ἄνθρωπος νὰ ἔρτῃ ἔσσω του νὰ πολομᾷ τὲς δουλειές του· ἄλλους ἐδώκασὴν σαγίττες, σημάδιν νὰ μὲν ἔχουν φόβον· καὶ ὅλα ἦσαν ψέματα. Τότες ἐφθόνησεν ὁ Μανόλης ὁ Ἀσκᾶς καὶ εἶπεν τοὺς Σαρακηνοὺς καὶ ἐγράψαν χαρτὶν καὶ ἐπέψαν το τοῦ Στασὴ τοῦ Γούλου ὑπὸ χειρὸς τοῦ σὶρ Πατὴν (Γουν)νέμε, καὶ ἐκομπῶσαν τον καὶ ἦλθεν ἀπὸ τὸν Ἁγιον Νούφρην ἀπὸ τ᾿ ἀμπελία του, καὶ ἦρτεν διὰ νὰ δείξῃ τὰ ᾿σσοδία τῆς ρηγάδας, καὶ διὰ νὰ τὸν ποίσουν πράκτορον.
§694.-Καὶ τὸ νὰ ᾿δῆ ἡ ἀρμάδα τοὺς Σαρακηνούς, τὸ πῶς ῆλθαν τὰ ξύλα τοῦ ρηγὸς ἀφ᾿ ὃν τ᾿ ἀπολογιάσαν, ἀπὸ τὸν φόβον τους ἐμηνῦσαν τοῦ φουσάτου νὰ στραφοῦν μοναῦτα· καὶ διὰ τοῦτον ἐγλύτωσεν ἡ Λευκωσία καὶ δὲν τὴν ἐκάψαν. [Τότες] ἐπῆγαν εἰς τὸ σπίτιν τοῦ παλίου, καὶ ηὗραν ὁτόσες ψυχὲς καὶ τόσον λογάριν, ὅτι ἐχορτάσαν [καὶ ἐκουρσέψαν τα· καὶ
[376]
ἐβάλαν λαμπρὸν εἰς τὴν πανθαύμαστην αὐλὴν τοῦ ρηγός, καὶ ὀπίσω τοῦ φούντικος, καὶ ἐπῆραν τα καὶ ἐπήγασιν.
§695.-Καὶ τὴν παρασκευγὴν ἐκατακουρσεῦσαν τὰ σπιτία, καὶ τοὺς ναοὺς τοῦ θεοῦ καὶ μοναστηρία, καὶ ἐπῆραν πολλὺν βίον καὶ τοὺς χριστιανούς, καὶ ἐκουρσεῦσαν τὸν Σταυρὸν τὸν Μέγαν· καὶ [τὸ λαμπρὸν ἔθελεν ποίσειν μεγάλην ζημίαν,] ἀμμὲ [ὁ Χάννας ὁ Δαμασκηνὸς καὶ ἡ κυρὰ ἡ Πέλλα ἡ μουχρουτίνα δʹ ἡμέρες καὶ ἐσβῆσαν τα.] Καὶ τὴ νύκτα ἐπῆραν τοὺς χριστιανοὺς καὶ τὸ βίον, καὶ ἐπῆγαν εἰς τὸ ἀνάθεμμαν.
§696.-Καὶ ἅνταν ἐπῆγεν τὸ παράνομον φουσάτον, ἐσηκώθησαν [τὰ σπιτία τοὺς λᾶς, καὶ ἐποῖκαν κούρση καὶ φόνους πολλούς] ὁμοίως ἕνα(ς) σορδάτος τοῦ ρηγὸς ὀνόματι Σφόρτζα ἐκούρτζεψεν ὅσον ἔσσωννεν, καὶ ἔθελε νὰ κρατήση τὴν ἀφεντίαν μὲ τοὺ(ς) Σπανιόλιδες εἰς τὴν Πάφον. Ἔβαλαν οἱ χωργιάτες καπετάνον εἰς τὴν Λεύκαν, ἄλλον καπετάνον εἰς τὴν Λεμεσόν, ἄλλον εἰς τὴν Ὀρεινήν, καὶ εἰς τὴν Περιστερόναν ἄλλον, καὶ εἰς τοῦ Μόρφου καπετάνον, καὶ εἰς τὸ Λευκόνικον ρήγαν Ἀλέξην, καὶ ὅλοι οἱ χωργιάτες ἐδόθησαν εἰς τὴν ᾿πόταξίν του· καὶ ἀννοῖξαν τὲς ἀποθῆκες καὶ ἐκουβαλοῖσαν τὰ κρασία τοὺς καλοπίχερους, [ἕτεροι ἐπαῖρναν τὸ ψουμὶν ἀπὸ τ᾿ ἁλώνια,] ἄλλοι τᾲ ζαχάριτα καὶ τὰ προδέλοιπα πράγματα τοὺς καλοὺς λᾶς. Ὁμοίως ἕνας Ἀρμένης καβαλλάρης ἔπαιρνεν τὴν γεναῖκαν του νὰ πάγῃ εἰς τὴν Πάφον, καὶ εἰς τὸ καπετανίκιν τῆς Λεύκας ἐδυναστέψαν τὴν γυναῖκαν του, καὶ κεῖνον ἐσκότωσάν τον. Ὁ πίσκοπος ὁ λατῖνος ὁ φρὲ Σαλαμοὺς ἐπήγαινεν πρὸς τὴν Ἀμόχουστον, καὶ ἐπίασέν τον τὸ φουσάτον τοῦ ρὲ Ἀλέξη, καὶ ἐκουρσεῦσαν τον καὶ ἐδέραν τον, καὶ ἐποῖκαν του πολλὴν μεγάλην ἀντροπήν, καὶ ἐσκαπίασεν ἀπὸ τὸν θάνατον. Καὶ πολλὰ κακὰ ἐποίκασιν, καὶ ὁ θεὸς δὲν τὰ ᾿βάσταξεν.
[377]
§697.-Γροικῶντα ὁ γαρδηνάλλης τὲς ἀπιστίες καὶ κα(κὰ) τὰ ἐπολομοῦσαν οἱ [λύκοι] καὶ χωργιάτες, ὠρδινίασεν κουβερνούρην τὸν σὶρ Πατὴ τε Νόρες τὸν μαριτζᾶν τῶν Ἱεροσολύμων, καὶ τὸν σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλέτ, τὸν Περρὴν Μαχαιρᾶ τὸν βαχλιώτην τοῦ ρηγός, μὲ φουσάτον, καὶ ἦλθαν καὶ ἐπιάσαν τὴν Λευκουσία. Καὶ ἐδιαλάλησεν, πᾶσα ἄνθρωπος νὰ κάτζῃ φρόνιμα καὶ νὰ πολομοῦν τὲς δουλεῖες τους, ὡς γοιὸν ἦσαν μαθημένοι, καὶ τινὰς μηδὲν τορμήσῃ νὰ ποίση καμίαν ἀγανάκτησιν, ἀπάνω εἰς τὸ κορμίν του. Καὶ ὠρδινίασεν τὸν φρὲ Ἄγκελον τοῦ Σπιταλλίου, ὅπου ἦτον εἰς τὴν Πάφον ἐμπαλής, νὰ πάγῃ νὰ χαλάσῃ τὰ καπετανίκια τοὺς χωργιάτες μὲ τὸν Ἀντωνίε τα Μιλᾶ· καὶ ἐπῆγαν καὶ ηὗραν τοὺς καπετάνους τοῦ Μόρφου καὶ τῆς Λεύκας, καὶ τοὺς μὲν ἐφουρκίσαν, τοὺς δὲ ἐκόψαν τὲς μοῦττες τους, καὶ ἄλλο ἐφύγαν· καὶ ἔπαψεν (ἡ) κακοσύνη τοὺς καταραμένους χωργιάτες. Καὶ ὁ σὶρ Χαρρὴν τε Ζιπλὲτ μὲ τὸν Περρὴν Μαχαιρᾶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Λεμεσόν, καὶ ἐποίκασιν κρίσες ὡς καὶ εἰς τοῦ Μόρφου, καὶ ἑτέρ᾿ ἐπιάσαν τὸν ρὲ Ἀλέξην καὶ ἐφέραν τον εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ ἐκρεμμάσαν τον εἰς τὴν φούρκαν τῇ δευτέρα εἰς τὰς ιβʹ μαγίου ͵αυκζ Χριστοῦ.
§698.-Καὶ τῇ κυριακῇ, κγʹ νοεμβρίου ͵αυκϚʹ Χριστοῦ ἦρτεν ὁ βακλιώτης τοῦ πάπα καὶ ἔφερεν τὸ (σ)κιάδιν τοῦ γαρδενάλλη καὶ τὲς βοῦλλες διὰ νὰ ὀρδινιάσουν τὸν πρωτονοτάρην γαρδενάλλην· καὶ τὴν κυριακὴν εἰς τὰς λʹ νοεμβρίου ἐφέραν τὸν πρωτονοτάρην συντροφιασμένος ὁ εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν, ὁ κύρης Οὗγκε τε Λουζουνίας· ἦτον αʹ ἀποστολές, ἔτι ὑποψήφιος, ὑστερον πρωτονοτάριος, τἄπισα εὐαγγελιστής· καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐποῖκαν τον γαρδενάλλην διάκον τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου, καὶ ἐβάλαν του τὴν κάππαν τὴν σχαρλάτην καὶ τὸ σκιάδιν, κατὰ τὸ δηλούμενον εἰς τὰ προβιλίζια τοῦ πάπα.
§699.-Καὶ τὴν κυριακὴν. εἰς τὰς κγʹ νοεμβρίου αὐτῆς
[378]
ἐχρονίας ἦλθεν ὁ καλὸς Σουάρε ἀπὸ τὸν ρήγα εἰς τὴν Κύπρον. Τἄπισα ἦλθεν ὁ φρὲ Ἄγγελος τοῦ Σὰν Τομένικου ἀπὸ τὴν Ρόδον, καὶ ὁ γαρδενάλλης ἔδωκέν του ἀποκάμισα, βρακία καὶ ἕτερα ροῦχα νὰ πάρῃ τοῦ ρηγὸς εἰς τὸ Κάριος. Τἄπισα ἔπεψεν τὸν σὶρ Ἔστιὲνε Σπινόλα καὶ τὸν Τζάνους τε Μουντολ(ὶ)φ καὶ τὸν Ριτζὰτ Καμιούς, καὶ τὸν Φρατζέσκον Σπινόλα μαντατοφόρους εἰς τὸν σουλτάνον, ἀπάνω εἰς τὴν γαλιάτζαν τοῦ Ματαίου Κόστα· τἄπισα ἐστράφην ὁ σὶρ Ἔστιενε Σπινόλα μὲ χαρτία, καὶ ἐδια(βά)σαν τα καὶ ἔδωκάν του ἀντίλογον, ὅτι ἦλθαν μὲ ξύλον σαρακήνικον. Ὁ γαρδενάλλης ἔπεψεν τὸν Καρσερὰν Σουαρὲ ἀπάνω εἰς τὸ κάτεργον τοῦ ρηγός, καὶ ἔπεψεν τὸν κύρην τοῦ Βερουτίου καὶ τὸν σίρε Ματαῖον Ράμες, καὶ τὸν σίρε Τομεσίον δα Μπαλίουν, τὸν Περρὴν Μπελεστρὴν καὶ τὸν Τζὰκ δα Μπελονία, καὶ τὸν μάστρε Τουμασὴ Πίπη, καὶ τὸν σὶρ Κόλε δε Λα Πριντζέσε τὸν πρωτοψάλτην τῆς Ἁγίας Σοφίας, καὶ τὸν Γεώργην τοῦ Κορόμηλου τὸν μάγειρόν του, καὶ ἀκομὴ ὁ γαρδενάλλης ἔστειλεν τοῦ ρηγὸς ἀπάνω εἰς τὴν γαλιάτζαν τοῦ Ματαίου σὶρ Κοέτ, καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ, τὸν σὶρ Ἔστιενε Σπινόλα, τὸν Φερὲτ τὸν τζουτζουμάνον τοῦ σουλτάνου, τὸν Πελιγὲρ Φικερέλλο, τὸν Φρασὲ Σπινοήλ, καὶ τὸν Ἀλέξην τὸν Γιακούπην τὸν βαχλιώτην τοῦ ρηγός.
§700.-Καὶ τὴν δευτέραν ἐφέραν μαντάτον πῶς ὁ ρήγας ἀνέφανεν εἰς τὴν Πάφον εἰς τὲς ιβʹ μαγίου ͵αυκζʹ Χριστοῦ· καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐφουρκίσαν τὸν ρὲ Ἀλέξην, καθὼς ἄνωθεν δηλοῖ· ὁ ποῖος ἦτον ἀγελάρχης τοῦ ἐφφικίου τῆς τζάμπρας τοῦ ρηγός, πάροικος ἀπὲ τὸ χωργιὸν τῆς Κατομηλίας. Καὶ τὴν τρίτην, εἰς τὰς ιγʹ μαγίου, ἦλθεν ὁ Τζένιος τε Μουντολίφ. Καὶ τὴν τετράδην, εἰς τὰς ιδʹ μαγίου, ἐπῆγεν ὁ γαρδενάλλης εἰς τὴν Κερυνίαν νὰ ἐγδέχεται τὸν ρήγα, καὶ [ἦτον μεσοπεντήκοστον, καὶ τὴ νύκταν ἐποίκασιν μεγάλην λυγχναπίαν] εἰς τὴν Κερυνίαν· τὸ μεσανυκτικὸν ἀναφάναν τὰ ἄρμενα.§701.-Καὶ τὴν πέφτην εἰς τὲς
[379]
ιεʹ μαγίου [τὸ γιόμαν ἦλθαν δύο κάτεργα ρηάτικα καὶ ἕναν ροδίτικον καὶ δύο νάβες μὲ τοὺς σκλάβους, καὶ ἀπέζευσεν ὁ ρήγας εἰς τὸ γιοφύριν τὸ ξυλένον, τὸ ᾿ποῖκεν ὁ γαρδενάλλης εἰς τὴν θάλασσαν· καὶ ἐκεῖ ἐχαιρέτησεν ὁ ρήγας τὸν ἀδελφόν του τὸν γαρδενάλλην καὶ τὸν υἱόν του τὸν Τζουάνην. Καὶ εἰς τὲς ιηʹ μαγίου τὸ γιόμαν ἐνέβην ὁ ρήγας εἰς τὴν Λευκωσίαν· καὶ ἐποῖκαν λιτανεῖες καὶ ἐμπάσαν τον, ὁμοίως καὶ Ἑβραῖοι· καὶ ἐπῆγεν ὁ λαὸς ὅλος εἰς τὴν Ἀγίαν Παρασκευήν καὶ ἐμπάσαν τον. Καὶ ὁ ρήγας ἐποῖκεν συμπαμμὸν μὲ τοὺς Σαρακηνούς, καὶ ἔφερεν πολλοὺς σκλάβους ἀπὸ τὸ Κάργιος καὶ ἀπὸ τὴν Ἀλεξάντραν· τοὺς ποιοὺς ἐδῶκαν ἐκεῖ οἱ χριστιανοὶ πολλὰ ψυχικά, καὶ ἐπῆραν καὶ πολλοὺς εἰς τὴν Μπαρπαρίαν, ἄλλους εἰς τὴν Ἀλλάγιαν, ἄλλους εἰς τὴν Τουρκίαν.
Θάνατος τοῦ ρὲ Τζένιου.
§702.-Καὶ εἰς τὲς ιʹ ἰουνίου ͵αυλβʹ ἔππεσεν ὁ ρήγας εἰς μεγάλην ἀρωστίαν καὶ ἐπιάστην, καὶ ἐποῖκεν ὁ θεὸς τὸ θέλημάν του ἀπὲ τὸν καλόν μας ἀφέντην τὸν ρὲ Τζένιον, ὁ πγοιὸς ἀφ᾿ ὃν τὸν ἐπῆραν πγιὸν δὲν ἐγέλασεν ἀπὸ τὴν πικρίαν του· ὁ πγοιὸς ἐποῖκεν ἕναν χρόνον εἰς τὸ κρεβάτιν πιασμένος χέρια καὶ πόδια, καὶ ἐλαλοῦσαν πῶς τὸν ἐφαρμακέψαν οἱ Σαρακηνοί. Ἔκτισεν πολλὰ ἀπλίκια· ἐτέλλειωσεν τὸ καστέλλιν καὶ τὰ σπίτια διὰ νὰ κάθεται, διατὶ ἡ αὐλὴ ἐκάην. Ὁ πγοιὸς ἦτον σοφός, δυνατός, καὶ ἔμορφος ἄνθρωπος, καὶ καλός· καὶ ἀφ᾿ ὃν ἐπέθανεν ἡ γεναῖκα του, ἄλλην δὲν ἀγρώνισεν. Καὶ ἡ βουλή του δὲν ἀφῆκεν νὰ ποίσῃ τὶς ὄρεξείς του, καὶ ἐξηλῶνναν τον· καὶ ἐβάλαν πολλὰ δανεικά. Καὶ ἐψηφίσαν τὸ δικόν του εἰς ἀσήμιν καὶ χρουσάφιν, πέτρες καὶ τζουέλλια, καὶ ἔξαζεν διακόσιες χιλιάδες ὀνομίσματα· διότι οἱ Σαρακηνοὶ τὸ νησσὶν αἰχμαλωτεῦσαν το, καὶ εὑρέ- θησάν του καὶ δύο χιλιάδες δουκάτα χρυσά, καὶ ἐπῆραν τα καὶ ἀγορλασαν τζαμιλόττια διὰ τὴν πάγαν τοῦ σουλτάνου.
[380]
ΒΙΒΛΙΟ 6ο (§703-713)
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗ Βʹ
(1432-1458μ.Χ.)
§703.-Καὶ πρὶν νὰ βγῇ ἡ φωνὴ καὶ ἐπαράδωκεν, ἐμπῆκαν οὗλοι οἱ ἀφέντες καὶ ἐποῖκαν ὅρκον τοῦ υἱοῦ του τοῦ ρὲ Τζουάνη, διὰ νὰ τὸν βλεπίσουν ὡς γοιὸν ἀφέντη τους· καὶ τἄπισα ἐποῖκαν διαλαλημὸν καὶ ἐκηρύξαν τὸν θάνατον τοῦ ρὲ Τζένιου. Καὶ μοναῦτα ἐβάλαν φωνήν, «Βίβα ρὲ Τζουάνη.»
§704.-Καὶ τῇ λʹ ἰουνίου ἐθάψαν τὸν καλὸν ρὲ Τζένιον εἰς τὸν Σὰν Τομένικον. Καὶ ἐδῶκαν τοὺς κάτωθεν καβαλλάριδες ἐφφίκια, καὶ ἐβάλαν τοῦ ρηγὸς συνβουλατόρους· τὸν σὶρ Πιὲρ τε Λουζουνίαν τὸν θεῖον του τὸν κούντην τῆς Τρίπολις καὶ κοντοσταύλης τῆς Κύπρου, καὶ ἐκουβέρνιασεν τὸ ρηγάτον· καὶ ἐποῖκεν τὸν σὶρ Φιλίππουν τε Λουζουνίαν τὸν πορνικὸν τοῦ αὐτοῦ κούντη μαρίτζαν τῆς Ἀρμενίας· καὶ τὸν σὲρ Καρτζερὰ Σουὰρ ἀμιραλλὴν τῆς Κύπρου καὶ ἀφέντην Καισαρείας· καὶ τὸν σὶρ Τζὰ τε Καφρὰ μαριτζᾶν τῆς Κύπρου καὶ πράκτοραν· καὶ τὸν σὶρ Τζὰκ τε Φλουρὶ ἀδετούρην τῆς Κύπρου· καὶ τὸν σὶρ Ὁγκὲ Σουτὰν τζαμπερλάνον τῆς Κύπρου· καὶ τὸν μισὲρ Γιάκουμον Γούρρη νομοκρτήν, τὸν υἱὸν τοῦ σὶρ Νικὸλ Γούρρη· τὸν σὶρ Πιὲρ Πιλιστρὴν τουρκοπουλλιέρην τῆς Κύπρου· καὶ τὸν σὶρ Ἕκτωρ δα Μπαλίον νομοκριτὴν τοῦ συγκρίτου· καὶ τὸν σὶρ Ματέο Ράμες ἐποῖκαν τον καβαλλάρην· καὶ τὸν σὶρ Φραντζέσκον Τζαρνέρην νομοδιδάσκαλον· καὶ τὸν σὶρ Τζουὰν Σάλαχαν πουρζέζην καὶ ἐμπαλὴν τοῦ συγκρίτου. Καὶ τὰ ἄνωθεν ὀφφίκια ἔδωκέν τους τα ὁ ρὲ Τζουάνης, καὶ ἐψήφισέν τους διὰ συμβουλατόρους του.
§705.-Ὁ ἔντιμος καβαλλάρης ὁ σὶρ Μπατὴν τε Νόρες ὁ μαρίτζας τῆς Κύπρου εὑρίσκετον εἰς τὴν Πόλιν διὰ νὰ φέρῃ γραφὴν διὰ τὸν πρίντζην τὸν υἱὸν τοῦ ρὲ Τζένιου·
[381]
καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν, καὶ ηὗρεν τὴν νύμφην ὅπου ᾿πῆγεν διὰ νὰ φέρη ν᾿ ἁρμαστῆ ὁ ρὲ Τζουάνης· έπέθανεν ἡ κόρη τοῦ βασιλέως ͵αυλγʹ· ἀπέσωσεν είς τὴν Κύπρον ὁ ἄνωθεν μισὲρ Μπατής, καὶ ἐψηφίσαν τον μὲ τοὺς ἄλλους μʹ συμβουλατόρους.
§706.-Καὶ τῇ κδʹ αὐγούστου ͵αυλγ~ Χριστοῦ] ἐστέφθην ὁ ρὲ Τζουὰν τε Λουζουνίας, καὶ ἐστέφθην ὑπὸ χειρὸς τοῦ φρὲ Σαλάμου ἀπὸ τὸν ὄρδινον τοῦ Σὰν Τομένικου ἐπίσκοπος Ταρτούζας, εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν. Καὶ τὸν αὐτὸν καιρὸν ἐφύσησεν πολλ(ὴ) ἀκρίδα.
§707.-Καὶ ἀπὸ ἀρχῆς ἰουνίου ͵αυληʹ Χριστοῦ ἦλθεν ἕναν θανατικὸν εἰς τὴν Λευκωσίαν καὶ εἰς τὰ χωρία καὶ ἐποῖκεν πολλὺν θάνατον, καὶ ἀπάντησεν μῆνες ιζ~.
§708.-Καὶ τῇ κυριακῇ τῇ γʹ ἰουλίου ͵αυμʹ Χριστοῦ ἦρτεν ὁ ρὲ Τζουάνης μὲ τὴν συμβίαν του τὴν Μετέα εἰς τὴν Ἁγίαν Σοφίαν καὶ ἐστέφθησαν. Καὶ τῇ ιγʹ σεπτεβρίου ͵αυμʹ Χριστοῦ ἐτελεύτησεν ἡ αὐτὴὺρήγαινα Μετεγία, καὶ ἐθάψαν την εἰς τὸν Σὰν Τομένικον εἰς τὸ κιβούριν τῆς πεθθερᾶς της.
§709.-Καὶ τὴν κυριακὴν τῆς τυρινῆς, τῇ βʹ φεβραρίου ͵αυμαʹ Χριστοῦ, ἦλθεν ἡ κυρὰ ἡ Ἑλένη Παλαιολό(γ)ου κόρη τοῦ δεσπότου τοῦ Μορεᾶ, εἰς τὸν Ἅγιον Αᾦξίβιον.
§710.-Καὶ τὴν τετράδην εἰς τὰς γʹ φ(εβρουαρίου), ͵αυμαʹ Χριστοῦ ἐπῆγεν ὁ πιούρης τῆς Ἀντιοχείας, ὁ τζανούνης ὁ υἱὸς τῆς Καρβούνας, καὶ ἅρμασεν [τὸν ρήγα μὲ τὴν αὐτὴν Ἑλένην.]
§711.-[Καὶ ἔχοντα καὶ εἰς τοὺς ͵αυνγʹ ἐπῆρεν ὁ ἄνομος Τοῦρκος τὴν Πόλιν τῇ κηʹ μαΐου, ἐποῖκεν μεγάλην λύπην ἡ ἄνωθεν ρήγαινα εἰς τὴν Κύπρον· καὶ ἦλθαν εἰς τὴν Κύπρον πολλοὶ καλοὶ ἄνδρες ἀπὸ τὴν Κωνσταντινόπολιν, καὶ πολλοὶ καλογῆροι, καὶ
[382]
διὰ νὰ τοὺς ἀναπάψῃ, ἐπῆρεν τὸν Ἅγιον Γεώργιον ἐπονομαζόμενον Μάγκανα καὶ ἔκτισεν καὶ ἐποῖκεν τοὺς μοναστήριν, καὶ ἐχὰρισεν χωργιὰ καὶ πολλὲς ρέντες, διὰ νὰ μνημονεύγεται.
§712.-Καὶ εἰς τοὺς ͵αυνηʹ ἐπόθανεν ἡ ἄνωθεν ρήγαινα Ἑλένα, καὶ ἐθάψαν την εἰς τὸν Σὰν Τομένικον.]
§713.-Καὶ τὴν τετράδην εἰς τὰς κδʹ ἰουλίου ͵αυνη~ Χριστοῦ ἐποῖκεν ὁ θεὸς τὸ θέλημάν του ἀπὸ τὸν ἀφέντην μας τὸν ρήγα, τὸν ρὲ Τζουὰν τε Λαζανίαν· ὁ ποῖος ἐγεννήθην ἡμέραν δευτέραν, ὁ ποῖος ἐπόθανεν τὴν δευτέραν τὸ δεῖλις, καὶ ἔθαψάν τον εἰς τὸν Σὰν Τομένικον. Ὁ ποῖος ἐπόθανεν εἰς τὸ αὐτὸν μοναστήριν καὶ ἡ κόρη του ἡ Τζαρλόττα ἐκεῖ, ἡ ποία ἦτον καὶ κείνη χήρα ἀποὺ τὸν πρίντζην τοῦ λεγομένου Τζουὰν τε Κοπρέ. Καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐδιαλαλῆσαν [τὴν ρήγαινα] κατὰ τὸ συνήθιν, [καὶ ἐπόθανεν καὶ ἡ μητέρα της] ὀμπρόττερα τὸν πατέρα της ἡμέρες οʹ, ἡ ποία νὰ τὴν ἀναπαύσῃ καὶ κείνην καὶ κεῖνον κύριος ὁ θεός.
[͵αυνηʹ Χριστοῦ.]

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License