Το Υποκείμενο (Υποκείμενο του ρήματος) είναι η λέξη για την οποία γίνεται λόγος σε μία πρόταση. Υποκείμενο, απλούστερα, είναι η λέξη που δείχνει σε μια πρόταση ποιος ενεργεί· ποιος δέχεται μια ενέργεια· ποιος βρίσκεται σε μια κατάσταση. Όλες οι γλώσσες χρησιμοποιούν υποκείμενο, δηλαδή -και πάλι απλούστερα, όλες οι γλώσσες έχουν μια ονομαστική πληροφορία, η οποία ενεργεί ή δέχεται ενέργεια .[1] Η δομή που έχει μια πρόταση, στα ελληνικά ή στα αγγλικά κ.ο.κ., είναι η εξής: Υποκείμενο-Ρήμα-Αντικείμενο. [2]

Υ	Ρ	Α
Ο Φώτης	γράφει	ποιήματα

Αυτό, βεβαίως, δεν ισχύει σε όλες τις γλώσσες. Τα λατινικά είναι μια τέτοια περίπτωση, που η δομή μιας πρότασης συντάσσεται ως εξής: Υποκείμενο-Αντικείμενο-Ρήμα.

Υ	Α	Ρ
dux	urbem	amăt

*Μετάφραση: Ο ηγεμών την πόλη αγαπά

Νέα Ελληνική Γλώσσα

Κύριο λήμμα: Νέα ελληνική γλώσσα
Παραδείγματα

Ο Σωκράτης είναι φιλόσοφος.
Το χαρτί καίγεται.
Ο Λουντέμης έγραψε πολλά βιβλία.
Το Ίντερνετ έχει πολλές πληροφορίες.

Παρατηρήσεις

Το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται πάντα σε ονομαστική πτώση![3]
Υπάρχει συμφωνία μεταξύ ρήματος και υποκειμένου.[4]

Εντοπισμός

Για να εντοπίσουμε το υποκείμενο, πρώτα πρώτα πρέπει βρούμε το ρήμα της πρότασης ή της περιόδου.
Και μετά, τέλος, θα πρέπει να εντοπίσουμε το πρόσωπο που βρίσκεται το ρήμα. Αν το ρήμα βρίσκεται σε α' ή β' πρόσωπο ενικού ή πληθυντικού, τότε ο εντοπισμός του υποκειμένου γίνεται εύκολος. Σε αυτή την περίπτωση το υποκείμενο θα είναι μια προσωπική αντωνυμία. (εγώ, εσύ, εμείς, εσείς)

Παραδείγματα:

Υποκείμενο	Ρήμα
εγώ	διαβάζω
εσύ	διαβάζεις
εμείς	διαβάζουμε
εσείς	διαβάζετε

Το υποκείμενο το βρίσκουμε, συνήθως, με την ερωτηματική αντωνυμία «ποιος-α-ο»δηλαδή: Εσύ τρέχεις.-Ποιος τρέχει;- Εσύ!(=υποκείμενο)

Παράλειψη υποκειμένου σε μια πρόταση
Περιπτώσεις

Α) Όταν γίνεται χρήση α' ή β' ενικού και πληθυντικού προσώπου, τότε ο εντοπισμός του υποκειμένου είναι εύκολος.

Παραδείγματα:

Τρέχεις γρήγορα.

Σε αυτή την περίπτωση εννοείται εύκολα η προσωπική αντωνυμία «εσύ», δηλαδή «Εσύ τρέχεις γρήγορα».

Τρέχουμε γρήγορα

«Εμείς τρέχουμε γρήγορα»

Β) Όταν το υποκείμενο είναι ομόρριζο του ρήματος (σύστοιχο υποκείμενο).

Παραδείγματα

Τα ερμηνεύει άσχημα τα τραγούδια.

Εννοείται ο «ερμηνευτής».

Μας προπονεί σωστά.

Εννοείται ο «προπονητής».

Γ) Όταν εύκολα, εννοείται από τα συμφραζόμενα.

Παραδείγματα

Ο Γιάννης, γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στην Αθήνα.

Ο «Γιάννης» γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο «Γιάννης» έζησε στην Αθήνα. Ο «Γιάννης» πέθανε στην Αθήνα.

Λέξεις που χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο

ουσιαστικό	επίθετο	αντωνυμία	αριθμητικό	μετοχή	εμπρόθετος προσδιορισμός	επίρρημα	λέξη ή φράση με άρθρο	πρόταση ολόκληρη
Ο Γιάννης γεννήθηκε	Οι βιαστικοί σκοντάφτουν	Εσύ είσαι γρήγορος	Οι τριάντα ήταν πονηροί	Οι εργαζόμενοι απεργούν	οι από πάνω μετακόμισαν	Το αύριο είναι αβέβαιο	Το γεννήθηκε είναι ρήμα	όποιος θέλει έρχεται

Άλλες γλώσσες

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, όλες οι γλώσσες χρησιμοποιούν υποκείμενο του ρήματος, ασχέτως δομής των προτάσεων.

(ενδεικτικά η χρήση υποκειμένου στην αγγλική)

Αγγλικά

Υποκείμενο	Ρήμα	Αντικείμενο
she (αυτή)	plays (παίζει)	with dolls. (με κούκλες)
Sam (O Σαμ)	is (είναι)	handsome (όμορφος)
i (εγώ)	have (έχω)	a dog (ένα σκύλο)

Κλασικές Γλώσσες

Κύριο λήμμα: Κλασική γλώσσα
Αρχαία Ελληνικά

Κύριο λήμμα: Αρχαία ελληνικά

Στα αρχαία ελληνικά το υποκείμενο του ρήματος εντοπίζεται και χρησιμοποιείται ακριβώς όπως και στη νέα ελληνική. Όμως με κάποιες επιπλέον χρήσεις. Για παράδειγμα στα αρχαία ελληνικά το απαρέμφατο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως υποκείμενο του ρήματος:[5]

Υποκείμενο	Ρήμα	Αντικείμενο
Tὸ λακωνίζειν	ἐστί	φιλοσοφεῖν

*Μετάφραση: Το να μιλάς με λίγα λόγια είναι φιλοσοφία.

Στα αρχαία ελληνικά, το υποκείμενο του ρήματος το βρίσκουμε, συνήθως, με την ερωτηματική αντωνυμία «τίς (αρσενικό -θηλυκό) τί (ουδέτερο)» (μτφ: ποιoς).

Λατινικά

Κύριο λήμμα: Λατινικά

Στα λατινικά, εκτός από τη δομή της πρότασης (Υ-Α-Ρ) ισχύει ο,τι ισχύει και στα αρχαία ελληνικά, γενικά, οι κανόνες της γραμματικής -πλην λίγων εξαιρέσεων- είναι ίδιοι.

Παραδείγματα:

Υποκείμενο	Αντικείμενο	Ρήμα
Ovidius (Ο Οβίδιος)	poēta (ποιητής)	ĕst (είναι)
milites (οι στρατιώτες)	bellŭm (τον πόλεμο)	amant (αγαπούν)
Caesar (Ο Καίσαρας)	imperator (αυτοκράτωρ)	fuĕrăt (είχε υπάρξει)

Τέλος, στα λατινικά, το υποκείμενο του ρήματος το βρίσκουμε, συνήθως, με την ερωτηματική αντωνυμία « quĭs (αρσενικό θηλυκό) quĭd (ουδέτερο) (μτφ: ποιος).

Παραπομπές

http://www.babiniotis.gr/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=7&catid=A&apprec=28
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_002.html
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/ypokeimeno.rim.htm
http://www2.media.uoa.gr/language/grammar/details.php?id=66
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/ypokeimeno.rim.htm

Πηγές

Λατινική Γραμματική(Grammatica Latina)
Νεοελληνική γραμματική της δημοτικής (ΟΕΣΒ (1941) (με διορθώσεις). Νεοελληνική Γραμματική)
Το υποκείμενο του ρήματος