.
Όνομα
Το όνομα Ευάγγελος προέρχεται: από το ευ + αγγελία που σημαίνει (είδηση) δηλαδή ο φορέας καλών ειδήσεων γιορτάζει του Ευαγγελισμού (25 Μαρτίου). Υποκοριστικά του ονόματος είναι: Βαγγέλης, Βαγγελάκης, Βάγγος. Στα Αγγλικά είναι: Ευάγγελος (Evans), Βαγγέλης (Vangel).
Ετυμολογία του ονόματος
Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, όνομα αρχαιοελληνικό, που προέρχεται από το επίθετο εὐάγγελος «ο φορέας καλών ειδήσεων», από το εὐ + ἄγγελος· η λέξη ἄγγελος, αρχική σημασία «ο διαβιβάζων ειδήσεις», άγνωστου ετύμου, πιθανά δάνειο.[1] Στην ελληνική μυθολογία αναφέρονται δύο πρόσωπα με το όνομα Ευάγγελος.
Ωστόσο, με την επικράτηση του χριστιανισμού, το όνομα συνδέθηκε με τα ομόρριζα ευαγγέλιο, ευαγγελιστές — ιδιαίτερα με τον απόστολο Ιωάννη, που με την προσωνυμία Ευαγγελιστής διακρίνεται από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο — και τελικά με τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου Μαρίας, και ταυτίστηκε με το μεσαιωνικό Ευαγγελινός (βαφτιστικό από τη θεομητορική γιορτή του Ευαγγελισμού, όπως τα ονόματα Πασχαλινός, Πασχάλης από το Πάσχα, τα Βαϊανός, Βάιος από τη γιορτή των Βαΐων, τα Σταυριανός, Σταύρος από τη γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, τα Σαραντινός, Σαράντος από τη γιορτή των αγίων Σαράντα κτλ.) Έτσι, ο Αθ. Μπούτουρας κατατάσσει το όνομα Ευάγγελος στα «Ονόματα εξ εορτών ή εννοιών σχετικών προς την θρησκείαν».[2]
Η γιορτή του Ευαγγελισμού
Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιο Ν. Φίλια, φαίνεται ότι η γιορτή του Ευαγγελισμού διαμορφώθηκε σε τρία στάδια: πρώτα ήταν η παλαιοχριστιανική τιμή προς τη Θεοτόκο και τα γεγονότα της ζωής της (επομένως και για το γεγονός κατά το οποίο ο άγγελος Γαβριήλ πληροφόρησε την Παρθένο Mαρία ότι θα ενσαρκωθεί τον Ιησού Xριστό, ιδίως μετά την ανέγερση του ναού στη Ναζαρέτ από την αγία Ελένη), έπειτα ήταν ο καθορισμός της 25ης Μαρτίου ως ημέρας συλλήψεως του Κυρίου, δηλαδή εννέα μήνες πριν από τις 25 Δεκεμβρίου που τον 4ο αι. προσδιορίστηκε ως η ημέρα που γεννήθηκε ο Κύριος και, τέλος, η οριστική θεσμοθέτηση και διάδοση της γιορτής στα τέλη του 6ου με αρχές του 7ου αι.[3]
Η γιορτή του Ευαγγελισμού εμφανίζεται στη Ρώμη περί τον 7ο αι. και ονομάζεται «Annunciatio Domini» («αναγγελία του Κυρίου»).[4] Από την ονομασία της προέκυψαν τα υστερολατινικής/ιταλικής αρχής βαφτιστικά ονόματα Ανουτσιάτα και Νούτσιο.
Γυναικείος τύπος
Ευαγγελία.
Ονομαστική εορτή
Στις 25 Μαρτίου, ημέρα κατά την οποία η Ορθόδοξη και η Καθολική Εκκλησία τιμούν τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Σύμφωνα με τον Νικόδημο Αγιορείτη, η θεομητορική γιορτή του Ευαγγελισμού δεν μετατίθεται ποτέ:
Kαι τούτο δε προσημειούμεν, ότι η εορτή αύτη του Eυαγγελισμού, ουδέ ποτε μετατίθεται εις άλλην ημέραν. […] Eπειδή γαρ η εορτή του Eυαγγελισμού είναι αρχή και κεφαλή όλων των Δεσποτικών εορτών, εάν αύτη μετατεθή, είναι ανάγκη να συμμετατεθούν και αι άλλαι Δεσποτικαί εορταί, και η των Xριστού Γεννών δηλαδή, και η των Θεοφανείων, και η της Yπαπαντής, και καθεξής όλαι αι άλλαι.[5]
Διάδοση του ονόματος
Το όνομα Ευάγγελος ανεξάρτητα του ομοίου αρχαιοελληνικού μεταδόθηκε περαιτέρω λόγω της σύνδεσής του με τα ομόρριζα ευαγγέλιο, ευαγγελιστές, και τελικά με τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου Μαρίας. Ενδεικτικά, σήμερα στον ελλαδικό χώρο, σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων από τον Απρίλιο του 2009, το βαφτιστικό Ευάγγελος παρουσιάζεται ως ένα από τα πιο συχνά ονόματα, βρίσκεται στην 30η θέση (10ο ανάμεσα στα αντρικά), και το φέρουν γύρω στους 110.000 Έλληνες ή ποσοστό 0,72%.[6] Στην Κύπρο, κατά την απογραφή του πληθυσμού το 2011, το Ευάγγελος παρουσιάζεται 92ο σε συχνότητα, με 1.256 εμφανίσεις σε σύνολο 145.612 ή ποσοστό 0,86%.[7]
Σύμφωνα με τη Θετίμα, το όνομα Ευάγγελος εμφανίζεται στο Lexicon of Greek Personal Names (LGPN) να το φέρουν 123 διαφορετικά πρόσωπα από τον 3ο αι. μ.Χ. έως τον 5ο αι. μ.Χ. Γεωγραφικά το όνομα απλώνεται στη Σπάρτη, την Κορινθία, τη Μεγαρίδα, την Εύβοια, τη Βοιωτία, τους Δελφούς, τη Θεσσαλία και την Πελασγιώτιδα, την Περραιβία, τη Βέροια, τη Θεσσαλονίκη, τη Σιντική, τη Θράκη, την Κάλυμνος, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Λυδία, την Ιωνία, τη Μυσία, τη Βιθυνία, τη Σικελία, τις Συρακούσες, την Απουλία, την Καλαβρία, την Καμπανία και την Κυρηναϊκή. Παράλληλοι τύποι: Ἐυἄνγελος (5ος αι. π.Χ., Αθήνα, Σικελία· 4ος αι. π.Χ., Αθήνα, Δελφοί· 2ος αι. π.Χ., Δελφοί· 1ος αι. π.Χ., Δελφοί, Κυρηναϊκή· αυτοκρατορική περίοδος, Βιθυνία, Ιωνία· 1ος–2ος αι. μ.Χ., Λυδία· 2ος αι. μ.Χ., Θεσσαλία και πολύ συχνά στο εξής), Euangelus (αυτοκρατορική περίοδος, Σικελία, Κάτω Ιταλία· 1ος–2ος αι. μ.Χ., 2ος–3ος αι. μ.Χ., Κάτω Ιταλία).[8] Ενώ στο Athenian Onomasticon καταγράφεται και το πατρωνύμιο Εὐαγγελίδης ([Ε]ὐ̣αγγελ̣ί̣δ̣η̣[ς]), στη Φλύα (σημερινό Χαλάνδρι), περίπου το 330 π.Χ.[9]
Τύποι και υποκοριστικά του ονόματος
Ευάγγελος, Ευαγγέλης· καθημερινή χρήση: Βαγγέλης.
Υποκοριστικοί τύποι
Ευαγγελάκης, Βαγγελάκης· σύντομος τύπος: Λάκης.
Μεγεθυντικοί τύποι
Βαγγέλας, Βαγγέλαρας, Βαγγέλα, συχνά με υποκοριστική διάθεση.
Παράλληλος τύπος
Ευαγγελινός, στην Καππαδοκία·[10] Βαγγελινός, στην Κύμη,[11] στη Σκιάθο.[12] Επίσης, στο διήγημα «Παιδική Πασχαλιά» του Παπαδιαμάντη, Ευαγγελινός, Βαγγελινός.[13]
Σύντομος τύπος
Βάγγος (και ως επώνυμο:) Βάγκος [váŋgos].
Διαλεκτικοί τύποι
Βάγγελος, στη Μακεδονία, με αφαίρεση του αρχικού [e].[14]
Βαγγέλτς, στο Βελβεντό.[15]
Βαγγέλ’ς, Βαγγελάκ’ς, Βάγγιλους, στη Σκιάθο.[16]
Βγαγγέλ’ς, στις Σαράντα Εκκλησιές (Kırklareli) της Θράκης.[17]
Βαγγέλ, στη Σινασό Καππαδοκίας.[18]
Βαντζέλης, στην Αμοργό, τη Σύρο, την Άνδρο, την Κύθνο, τη Χίο, από επίδραση του ιταλικού Evangèlo.
Βάντσιος [δισύλλαβο: vántsẋos] και υποκοριστικό Βαντσιούλης.[19]
Λώλος, στην Ήπειρο·[20] Λώλης, στο Μέτσοβο, σύμφωνα με τον Ευάγγελο Μπόγκα (Τα γλωσσικά ιδιώματα της Ηπείρου, Ιωάννινα 1964, σ. 450) υποκοριστικό τού Ευάγγελος.[21]
Γκέλιος [δισύλλαβο: ĝéĺos], σύμφωνα με τον Ευάγγελο Μπόγκα (Τα γλωσσικά ιδιώματα της Ηπείρου, Ιωάννινα 1966, σ. 74).[22]
Τζελιός [δισύλλαβο: dzeĺós], στην Κύμη.[23]
Το όνομα σε άλλες γλώσσες
Εβαγγελίστα Τορριτσέλλι (17ος αι.), Ιταλός φυσικός και μαθηματικός.
Γιαν Εβαγγελίστα Πουρκύνιε (17/18ος αι.), Τσέχος ανατόμος και φυσιολόγος
Το Ευάγγελος, μέσω του λατινικού Euangelus/Evangelus, και το Ευαγγελιστής, μέσω του λατινικού Evangelista, διαδόθηκαν σε άλλες γλώσσες.
Αγγλικά: Evans (Ευάγγελος), Vangel (Βαγγέλης).
Γαλλικά: Évangélos
ιταλικά: Evangelo, ή Evangelisto.[24]
ισπανικά, καταλανικά: Evángelo, ή Evangelísto.
σλαβομακεδονικά: Вангел (Βαγγέλ).
τσεχικά: Evangelisto.
αλβανικά: Vangjel
Άγιοι με το όνομα Ευάγγελος
Ευάγγελος μάρτυς, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 7 Ιουλίου.[25]
Πρόσωπα με το όνομα
Ευάγγελος
Ευάγγελος Κουσουλάκος (1861–1903), δημοσιογράφος, σατιρικός ποιητής και εκδότης της εφημερίδας Σκριπ.
Ευάγγελος Παπανούτσος (1900–1982), φιλόσοφος, παιδαγωγός και δοκιμιογράφος.
Ευάγγελος Λεμπέσης (1904–1968), συγγραφέας του δοκιμίου Η τεραστία κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω.
Ευάγγελος Παπαστράτος (1910–1998), επιχειρηματίας, συνιδρυτής της ομώνυμης καπνοβιομηχανίας.
Ευάγγελος Τσάνταλης (1913–1996), βιομήχανος, ιδρυτής της ομώνυμης ποτοποιίας στη Μακεδονία.
Ευάγγελος Γιαννόπουλος (1918–2003), δικηγόρος και πολιτικός.
Ευάγγελος Κουλουμπής (1929–2009), πολιτικός και υπουργός του Πασόκ.
Ευάγγελος Μεϊμαράκης (1953), πολιτικός της ΝΔ.
Ευάγγελος Βενιζέλος (1957), πανεπιστημιακός, πολιτικός και υπουργός του Πασόκ.
Βαγγέλης Ραπτόπουλος (1959), λογοτέχνης.
Ευάγγελος Μαρινάκης (1968), εφοπλιστής και πρόεδρος της ΠΑΕ Ολυμπιακός.
Ευάγγελος Παπαδόπουλος (;–2002), ιδρυτής της ομώνυμης βιομηχανίας μπισκότων.
Τέλλος Άγρας (1899–1944), φιλολογικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου, ποιητής και κριτικός.
Φοίβος (1971), καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Τασσόπουλου, συνθέτης και παραγωγός τραγουδιών.
Ευαγγέλης
Ευαγγέλης Ζάππας (1800–1865), ρουμανικά: Evanghelie Zappa, επιχειρηματίας και εθνικός ευεργέτης.
Ευαγγελινός
Ευαγγελινός Αποστολίδης Σοφοκλής ((1807–1888), Έλληνας λόγιος του 19ου αιώνα, λεξικογράφος και από τους πρώτους Έλληνες καθηγητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
Ευαγγελινός Μισαηλίδης (1820–1890), δημοσιογράφος, συγγραφέας και εκδότης στην τουρκική γλώσσα με ελληνικά στοιχεία (καραμανλήδικα).
Βαγγέλης
Βαγγέλης Περπινιάδης (1927–2003), λαϊκός συνθέτης και τραγουδιστής.
Βαγγέλης Παπαθανασίου (1943), Έλληνας συνθέτης, με διεθνή καριέρα, γνωστός στη δισκογραφία ως Vangelis.
Βαγγέλης Γερμανός (1949), τραγουδιστής και συνθέτης.
Βάγγος
Βάγγος Κορφιάτης (1922–2008), καραγκιοζοπαίκτης.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Παραπομπές
Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, δεύτερη έκδοση, ανατύπωση, 2005.
Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 91.
Γεώργιος Ν. Φίλιας, «Η εορτή του Ευαγγελισμού», Οι θεομητορικές εορτές στη λατρεία της εκκλησίας, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2002.
Γεώργιος Ν. Φίλιας, «Η εορτή του Ευαγγελισμού», ό.π.
Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005.
Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)» Αρχειοθετήθηκε 2015-06-22 στο Wayback Machine..
«Πληθυσμός – Συχνότητα Ονομάτων, 2011», Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου.
«Εὐάγγελος», στη Θετίμα[νεκρός σύνδεσμος].
«Εὐαγγελίδης», στο Athenian Onomasticon.
Φ. Δ. Αποστολόπουλος, «Τα βαπτιστικά ονόματα ανδρών και γυναικών της Καππαδοκίας», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τχ. #1, Αθήνα 1997, τχ. #1, σ. 105.
Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 91.
Γεώργιος Α. Ρήγας, Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός, τχ. 3, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1968, σ. 214.
«Παιδική Πασχαλιά», 1891.
Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π..
Ευθύμιος Μπουντώνας, Μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος Βελβεντού και των περιχώρων αυτού, 1892, Αρχεία Κοραή #1, 1932, σ. 68.
Γεώργιος Α. Ρήγας, ό.π..
Σταμάτιος Β. Ψάλτης, Θρακικά, ή Μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως Σαράντα Εκκλησιών, Αθήνα 1905, σ. 144
Φ. Δ. Αποστολόπουλος, ό.π., σ. 105.
Κωνσταντίνος Δημ. Ντίνας, Κοζανίτικα επώνυμα: 1759–1916, Υπουργείο Πολιτισμού και Δήμος Κοζάνης, Κοζάνη 1995, σ. 105.
Παναγιώτης Αραβαντινός, Hπειρωτικόν γλωσσάριον, Αθήνα 1909, σ. 100.
Κωνσταντίνος Δημ. Ντίνας, ό.π., σ. 167.
Κωνσταντίνος Δημ. Ντίνας, ό.π., σ. 116.
Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π..
Emidio De Felice, Dizionario dei nomi italiani, Mondadori, Μιλάνο 1986, ISBN 978-88-04-42791-9, σ. 161.
Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
