.
Κυρίως με το όνομα αρκουδιάρης ή και αρκουδόγυφτος φερόταν συνήθως ο τσιγγάνος εκείνος που παλαιότερα περιήγαγε αρκούδα σε υπαίθριες παρουσιάσεις - επιδείξεις και με αυτό τον τρόπο χρηματιζόταν. Αλλά και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδος όπως π.χ. στη Σάμο στη περίοδο της Αποκριάς χορεύεται προς αστεϊσμό ο «αρκουδιάρικος» χορός σε μίμηση κατά μελωδία και χορό εκείνου της αρκούδας του αρκουδόγυφτου (από δύο άντρες που ο ένας υποδύεται την αρκούδα με περιλαίμιο αλυσίδα που βαστάει ο υποδυόμενος τον αρκουδιάρη).
Η επίδειξη
Οι αρκουδόγυφτοι κρατούσαν συνήθως ένα ντέφι ή ακόμη πιο παλιά τύμπανο με το οποίο απέδιδαν την μελωδία έχοντας δεμένη με αλυσίδα από τη ζώνη τους μια αρκούδα (πολύ σπάνια δύο) με φίμωτρο. Τις περισσότερες φορές είχαν και μια μαϊμού επίσης δεμένη με αλυσίδα από τη ζώνη τους. Διάλεγαν λοιπόν για τις παρουσιάσεις κυρίως πλατείες που παρουσίαζαν κάποια σχετική κίνηση ή και δρόμους συνοικιακούς. Όταν λοιπόν σταματούσαν κάποιοι περαστικοί, άρχιζε το πρόγραμμα!
Η μελωδία
Η μελωδία εν προκειμένω δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο, απλά ο αρκουδιάρης χτυπώντας το ντέφι άρχιζε να τραγουδά κάποιο γνωστό λαϊκό τραγούδι που συνήθως ήταν το «Σήκω χόρεψε κουκλί μου να σε δω να σε χαρώ ...»
Ο χορός
Περιέργως μόλις άρχιζε το ντέφι με τη πρώτη λέξη «Σήκω» η αρκούδα σηκωνότανε στα πισινά της πόδια και άρχιζε ρυθμικά και εναλλάξ να ανασηκώνει τα πόδια μεταφέροντας το βάρος της από το ένα πόδι στο άλλο, λικνίζοντας έτσι εξ ανάγκης το σώμα της, δίνοντας την εντύπωση του χορού ενώ παράλληλα η μαϊμού έτρεχε πέρα δώθε όσο της επέτρεπε η αλυσίδα εκτελώντας τούμπες στο αέρα.
Μιμήσεις
Μετά τον χορό ακολουθούσαν οι μιμήσεις βεβαίως με πρωταγωνίστρια την αρκούδα. Στην ερώτηση του αρκουδιάρη Πώς ξυπνάει π.χ. η Βουγιουκλάκη, η αρκούδα ξάπλωνε και τέντωνε τα πόδια της! Πώς πλένεται η Βουγιουκλάκη; (συνέχιζε εκείνος) και η αρκούδα ανασηκωνόταν και με τα μπροστινά της πόδια έτριβε το πρόσωπό της! κ.λπ. Έτσι η κάθε παράσταση, πραγματικά, απέδιδε πλούσιο επιούσιο στον αρκουδιάρη.
Η εκπαίδευση της αρκούδας
Το θέαμα όμως αυτό απαιτούσε οι αρκουδόγυφτοι να είναι και εκπαιδευτές! Η εκπαίδευση λοιπόν γινόταν ως εξής: Άνοιγαν ένα λάκκο μέσα στον οποίο έριχναν αναμμένα κάρβουνα και τον σκέπαζαν με μια χοντρή λαμαρίνα. Όταν αυτή ζεσταινόταν έφερναν την αρκούδα δεμένη κοντά, και μόλις την ανέβαζαν στη λαμαρίνα παίζανε το ντέφι. Βέβαια η αρκούδα καιγότανε με αποτέλεσμα μη μπορώντας να φύγει να ανασηκώνει εναλλάξ τα πόδια, η δε μαϊμού να χοροπηδάει για να μη καίγεται. Από τη συνεχή επανάληψη, όποτε η αρκούδα άκουγε το ντέφι (αντανακλαστικά) επαναλάμβανε τις κινήσεις που έκανε πάνω στη ζεστή λαμαρίνα! Το ίδιο και η μαϊμού. Στη συνέχεια η αρκούδα στο άκουσμα «πως πλένεται» προσπαθούσε να βγάλει από το πρόσωπό της το πανί που κάποιος κάθε φορά από πίσω με ένα καλάμι το έφερνε στο πρόσωπό της!
* Σήμερα, αν και το θέαμα αυτό έχει εκλείψει στην Ελλάδα (από το 1970) με σχετικό νόμο, παράλληλα με τις φιλοζωϊκές οργανώσεις όπως ο "Αρκτούρος" που προστατεύουν το είδος αυτό του ζώου, συνεχίζεται, λίγο σπάνια, σε πόλεις της Τουρκίας.
Επισήμανση
Επισημαίνεται όμως ότι την εποχή που συνηθίζονταν τέτοια θεάματα, το κίνημα των δικαιωμάτων των ζώων βρισκόταν μόλις στα πρώτα του βήματα, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Συνεπώς οι "αρκουδιάρηδες" αποτελούσαν ίσως τον τελευταίο τροχό της αμάξης μπροστά στα βιομηχανοποιημένο θέαμα που δεν διστάζει, προς ευχαρίστηση θεατών π.χ. των τσίρκων επικίνδυνες παραστάσεις (διέλευση ζώων μέσα από φωτιές κλπ.) Έτσι η λαογραφική αυτή παράσταση του αρκουδιάρη θα πρέπει να κρίνεται μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των αντιλήψεων της κοινωνίας εκείνης της εποχής για την οποία και στην οποία βεβαίως αναφέρεται.
Εκφράσεις
Βέβαια εκτός από τα παραπάνω η λέξη αρκουδόγυφτος μεταφορικά σήμαινε και τον ρυπαρό και απολίτιστο άνθρωπο. Επίσης, αρκουδιαραίους ονόμαζε παλαιότερα ο ελληνικός λαός τους Βούλγαρους (ως εμπορευόμενους αρκούδες), ενώ σήμερα, σκωπτικά, ονομάζονται αρκουδιάρηδες οι έντονα δασύτριχοι που εμφανίζονται στις παραλίες.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
