.
Ο Πρώτος Κρητικός Πόλεμος (205 π.Χ. έως 200 π.Χ.) είναι μια εμπόλεμη σύρραξη που έφερε αντιμέτωπους το βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππο Ε', την Αιτωλική Συμπολιτεία, πολυάριθμες πόλεις της Κρήτης (από τις οποίες οι πιο αξιόλογες ήταν οι πόλεις Όλους και Ιεράπυτνα) και σπαρτιάτες πειρατές από τη μία πλευρά, με τις δυνάμεις της Ρόδου από την άλλη, με την οποία αργότερα συμμάχησε ο Άτταλος Α' της Περγάμου, το Βυζάντιο, η Κύζικος, η Αθήνα και η Κνωσός.
Το 205 π.Χ., ολοκληρώθηκε ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος ενάντια στη Ρώμη. Επιθυμώντας να πάρει τον έλεγχο του συνόλου του ελληνικού κόσμου, ο Φίλιππος σκέφτηκε να επωφεληθεί από το γεγονός ότι οι Ρωμαίοι ήταν απασχολημένοι σε πόλεμο κατά της Καρχηδόνας, προκειμένου να συμμαχήσει με την Αιτωλική Συμπολιτεία και Σπαρτιάτες πειρατές με στόχο την υποταγή της Ρόδου, της κυριότερης αντιπάλου του. Συμμαχεί επίσης με μια σειρά από κρητικές πόλεις, ανάμεσα στις οποίες συναντούμε την Ιεράπυτνα και τους Όλους.[1] Με το στόλο και την οικονομία των Ροδίων κατεστραμμένα από την πειρατεία, ο Φίλιππος υπολόγιζε πως θα νικούσε εύκολα. Προκειμένου να επιτύχει ευκολότερα τους στόχους του, συμμάχησε με το βασιλιά των Σελευκιδών, Αντίοχο Γ', ενάντια στο βασιλιά της πτολεμαϊκής Αιγύπτου, Πτολεμαίο Ε'. Έχοντας ολοκληρώσει τις προετοιμασίες αυτές, ο Φίλιππος επιτέθηκε κατά των πόλεων που τηρούσαν φιλική στάση προς τη Ρόδο και την Αίγυπτο και οι οποίες βρίσκονταν στη Θράκη και γύρω από τη Θάλασσα του Μαρμαρά.
Παρ’ όλα αυτά, το 202 π.Χ., η Ρόδος και οι σύμμαχοί της, Πέργαμος, Κύζικος και Βυζάντιο, ένωσαν τους στόλους τους και νίκησαν το Φίλιππο στη Ναυμαχία της Χίου. Λίγους μήνες μετά, ο μακεδονικός στόλος με τη σειρά του αναδείχτηκε νικητής στη Ναυμαχία της Λάδης. Όσο όμως ο Φίλιππος ήταν απασχολημένος με το να λαφυραγωγεί τα εδάφη της Περγάμου, ο βασιλιάς της, Άτταλος Α', μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να προκαλέσει αντιπερισπασμό. Πέτυχε να έρθει σε συμφωνία με τους Αθηναίους, οι οποίοι κήρυξαν αμέσως τον πόλεμο στο Φίλιππο. Μην μπορώντας να μείνει άπραγος, ο Φίλιππος επιτέθηκε κατά της Αθήνας με το στόλο και το πεζικό του. Στο μεταξύ, οι Ρωμαίοι τον προειδοποίησαν πως αν δεν απέσυρε τις δυνάμεις του θα εμπλέκονταν και πάλι στη διαμάχη. Ο Φίλιππος γνώρισε νέα ήττα από το συνδυασμένο στόλο των Ροδίων και της Περγάμου, όχι όμως προτού καταλάβει την Άβυδο, πόλη του Ελλησπόντου. Η πόλη έπεσε μετά από μακρά πολιορκία και η πλειονότητα των κατοίκων της αυτοκτόνησε.
Επιτιθέμενος και πάλι κατά της Αθήνας το 200 π.Χ., ο Φίλιππος απέρριψε de facto το τελεσίγραφο των Ρωμαίων που τον προειδοποιούσε να σταματήσει να επιτίθεται κατά των ελληνικών πόλεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την είσοδο της Ρώμης στον πόλεμο την ίδια χρονιά. Με τον τρόπο αυτό ο Κρητικός Πόλεμος φτάνει στο τέλος του, παραχωρώντας τη θέση του στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 197 π.Χ. με τη συντριπτική νίκη των Ρωμαίων στις Κυνός Κεφαλές. Οι όροι της Συνθήκης των Τεμπών ήταν ιδιαίτερα αυστηροί, καθώς ο Φίλιππος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει όλες τις ελληνικές πόλεις που είχε υπό την κατοχή του, να παραδώσει όλο του το στόλο, να αποστείλει το γιο του, Δημήτριο, στη Ρώμη ως όμηρο και να πληρώσει μια τεράστια πολεμική αποζημίωση.
Ιστορικό υπόβαθρο
Το 205 π.Χ., ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος έλαβε τέλος με τη Συνθήκη της Φοινίκης, αφού είχε παρεμποδίσει την επέκταση του μακεδονικού κράτους προς τα δυτικά. Ακολούθως, η Ρώμη ενεπλάκη σε πόλεμο με την Καρχηδόνα και ο Φίλιππος Ε' ήλπισε να επωφεληθεί από την κατάσταση για να πάρει υπό τον έλεγχό του το σύνολο του ελληνικού κόσμου. Έτσι, ο Μακεδόνας μονάρχης έστρεψε τις φιλοδοξίες του προς την Ανατολή, και συγκεκριμένα προς το Αιγαίο Πέλαγος, ξεκινώντας την κατασκευή ενός πολύ αξιόλογου στόλου.[2] Γνώριζε, επίσης, πως η σύναψη συμμαχίας με κρητικές πόλεις θα τον βοηθούσε στους στόχους του.[1] Έχοντας νικήσει την Πέργαμο και δημιουργήσει συμμαχία με τους Αιτωλούς, δεν είχε στον ελληνικό χώρο άλλες ισχυρές δυνάμεις να του εναντιωθούν πέρα από τη Ρόδο. Η τελευταία ήταν την εποχή εκείνη ένα νησιωτικό κράτος το οποίο εξουσίαζε τη νοτιοανατολική Μεσόγειο, τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά. Μέχρι την εποχή εκείνη η Ρόδος ήταν φιλικά προσκείμενη προς το Φίλιππο, ωστόσο ήταν επίσης και σύμμαχος της Ρώμης, εχθρού της Μακεδονίας.[1]
Ιστορικός χάρτης της Ελλάδας, κατά την περίοδο διεξαγωγής του Κρητικού Πολέμου.
Η Κρήτη από την πλευρά της ήταν διαιρεμένη μετά τον Πόλεμο της Λύττου, το 220 π.Χ. Η σύρραξη αυτή είχε προκαλέσει τη διπλωματική ρήξη ανάμεσα σε πολλές πόλεις του νησιού, ενώ είχε γεννήσει και συμμαχίες, ισχυρότερες από τις οποίες ήταν εκείνη με επίκεντρο την Κνωσσό (σύμμαχο της Ρόδου και των Αιτωλών) και εκείνη με επίκεντρο τη Γόρτυνα (σύμμαχο του Φιλίππου, της Αχαϊκής Συμπολιτείας και της Λύττου). Ωστόσο, στο εσωτερικό της δεύτερης ξέσπασε εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές της Κνωσσού και στους εχθρούς της. Τελικά οι πρώτοι υπερίσχυσαν, επιτρέποντας τη δημιουργία συμμαχίας ανάμεσα στις δύο πόλεις, η οποία κυριάρχησε στο νησί, με εξαίρεση την περιοχή της Λυττού,[3] εχθρική προς την πολιτική τους. Μαζί τους ήρθαν και οι πόλεις Πολυρρήνια και Λάππα. Οι πόλεις αυτές ήρθαν σε επαφή με το Φίλιππο Ε', ο οποίος επωφελήθηκε της περίστασης για να ασκήσει επιρροή σε ένα νησί με στρατηγική σημασία για την κυριαρχία του στο Αιγαίο.[1] Μεγάλο μέρος του νησιού περνά πλέον στα χέρια του Φιλίππου και, το 216 π.Χ., οι Κρητικοί τον αναγνωρίζουν «προστάτη της Κρήτης».[4][5]
Κατά πάσα πιθανότητα αυτή είναι η περίοδος κατά την οποία οι πόλεις της Κρήτης οργανώθηκαν σε ένα «Κοινόν», μια συμπλιτεία δηλαδή, στο εσωτερικό του οποίου κυριαρχούν η Γορτύνα και η Κνωσσός. Η συμπολιτεία αυτή περιελάμβανε ένα συμβούλιο και μια λαϊκή εκκλησία, τα οποία κυρίως συγκαλούνταν στην Κνωσσό. Φαίνεται πως στα πλαίσια του Κοινού έγινε προσπάθεια δημιουργίας νόμων και ρύθμισης των σχέσεων μεταξύ των κρητικών πόλεων προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη. Έκτοτε, το Κοινόν αποτελεί εργαλείο στα σχέδια του Φιλίππου για κυριαρχία στο Αιγαίο.[6]
Κρητική πειρατεία και ξέσπασμα του πολέμου
Πιστεύεται πως η Ρόδος είχε επωμιστεί το καθήκον της αστυνόμευσης των ελληνικών θαλασσών κατά τον 3ο αιώνα. Η πολιτική αυτή είχε σαν πρωταρχικό στόχο την καταπολέμηση της πειρατείας στην ανοιχτή θάλασσα.[7] Η σχετική ηρεμία που επικρατεί στο νησί βοηθά την τάξη των εμπόρων να ευημερεί και είναι εκείνη που εξωθεί το νησί στην αστυνόμευση των θαλασσών ώστε να προστατεύονται οι εμπορικές δραστηριότητες.[8]
Σύμφωνα με το Διόδωρο, οι Κρήτες ξεκίνησαν να ασκούν πειρατεία χρησιμοποιώντας επτά πλοία. Πρόκειται για μια πειρατεία στην ανοιχτή θάλασσα, ενάντια σε εμπορικά κυρίως πλοία. Το γεγονός ότι ο Φίλιππος ασκούσε μεγάλη επιρροή στο νησί της Κρήτης, μας επιτρέπει να πιστεύουμε πως ο βασιλιάς της Μακεδονίας δεν ήταν αμέτοχος στις δραστηριότητες αυτές, που έπλητταν ευθέως τα συμφέροντα της Ρόδου.[6] Επιπλέον, ο Φίλιππος έπεισε τους συμμάχους του Αιτωλούς και Σπαρτιάτες να ξεκινήσουν πειρατική δραστηριότητα κατά της Ρόδου.[1] Οι σύγχρονοι μελετητές δεν γνωρίζουν με ακρίβεια ποιες πόλεις ενεπλάκησαν, αλλά υπάρχουν ενδείξεις που καταδεικνύουν τις πόλεις Γορτύνα, Ελεύθερνα (πόλη εχθρική προς τη Ρόδο) και την Ιεράπυτνα (η σύγχρονη Ιεράπετρα).
Το 205 π.Χ., η Ρόδος είχε αποδυναμωθεί αρκετά εξαιτίας των επιδρομών και έτσι ο Φίλιππος πέρασε στην επόμενη φάση του σχεδίου του: την ένοπλη σύγκρουση. Οι πόλεις Ιεράπυτνα, Όλους και άλλες στα ανατολικά της Κρήτης κύρηξαν τον πόλεμο στη Ρόδο.[1]
Η έναρξη του Κρητικού πολέμου μπορεί να τοποθετηθεί στην επίθεση που εξαπέλυσε η Ιεράπυτνα κατά της Καλύμνου το 205 π.Χ. Ένα διάταγμα που εξέδωσε η Κάλυμνος, το οποίο απεστάλη κατόπιν στην Κω, αναφέρει: «Ο πόλεμος διεξήχθη εναντίον μας άδικα από τους κατοίκους της Ιεράπυτνας».[9] Αυτή τη φορά, η μάχη δεν έλαβε χώρα στο ανοιχτό πέλαγος, αλλά στην ακτή, και ήρθε σε πέρας από μακρά πλοία γεμάτα άνδρες, αλλά και από μικρότερα πλοιάρια.[10]
Η αντίδραση της Ρόδου στην πρόκληση αυτή ήταν διπλωματική. Σε πρώτη φάση, το νησί ζήτησε την παρέμβαση της Ρώμης κατά του Φιλίππου. Τη στιγμή αυτή όμως, η Ρώμη μόλις έβγαινε από το Δεύτερο Καρχηδονιακό Πόλεμο και ήταν εξασθενημένη από τις μάχες. Η ρωμαϊκή σύγκλητος προσπάθησε μάταια να πείσει το λαό να ψηφίσει πόλεμο, ακόμη κι όταν οι Πέργαμος, Κύζικος και Βυζάντιο συμμάχησαν με τη Ρόδο.[11]
Τελικά είναι η επίθεση κατά της Καλύμνου, εκείνη που επιφέρει την κήρυξη πολέμου από τους κατοίκους της Ρόδου κατά της Κρήτης. Μετά το γεγονός αυτό έλαβαν χώρα μια σειρά από επιθέσεις κατά της Νισύρου, συμμάχου της Ρόδου.[12]
Κατόπιν, οι Κρητικοί επιτέθηκαν για άλλη μια φορά στην Κάλυμνο και την Κω. Σε αυτή την περίσταση οι αρχαίες πηγές δεν αναφέρουν την Ιεράπυτνα, αλλά «εχθρούς» που κατέφθασαν με ισχυρές δυνάμεις. Είναι μάλλον απίθανο μοναχά η πόλη αυτή να συμμετείχε στην επιδρομή, καθώς η έκταση της επίθεσης καθιστά αδύνατη την εκδοχή να είχε μια και μοναδική πόλη τα οικονομικά μέσα να τη φέρει σε πέρας. Ο Λύσανδρος, ναύαρχος από την Κω, συνάντησε τελικά τον κρητικό στόλο νότια της Αντιμάχειας, όπου και πέτυχε σημαντική νίκη.[13]
Θαλάσσιες επιχειρήσεις
Οι σχέσεις της Σπάρτης με ορισμένες πόλεις της Κρήτης ανάγονταν στην πρώιμη αρχαιότητα, ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονταν δυτικά του νησιού.[14] Σύμφωνα με τις πληροφοριές που παραθέτει ο ιστορικός Πολύβιος, ο Νάβις, ηγεμόνας της Σπάρτης, ενεπλάκη στα περιστατικά πειρατείας του 205 π.Χ. Ο Πιερ Μπρυλέ καταλήγει ότι ο Νάβις συμμετείχε κατόπιν στον πόλεμο κατά της Ρόδου στο πλευρό των Κρητών [14] κατακλύζοντας με πειρατικά πλοία τη θάλασσα γύρω από το Ακρωτήριο Μαλέας.[15] Σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο, ο Νάβις άντλησε μεγάλα κέρδη από την πειρατεία.[16] Το σίγουρο είναι πως είχε συμμάχους στην Κρήτη, οι οποίοι τον βοήθησαν στις επιχειρήσεις του.[14]
Ασχολούμενος ενεργά με το να ενθαρρύνει την πειρατεία σε βάρος των συμφερόντων της Ρόδου, ο Φίλιππος ανέθεσε στον Δικαίαρχο από την Αιτωλία να κάνει επιδρομές στο Αιγαίο. Του εμπιστεύτηκε είκοσι πλοία με την εντολή να βρει στα νησιά χρηματοδότηση προς ενίσχυση της Κρήτης.[17] Έτσι, ο Δικαίαρχος προέβη σε πράξεις πειρατείας τόσο στην ανοιχτή θάλασσα όσο και στις παράκτιες περιοχές, αντλώντας υπέρογκα χρηματικά ποσά από τα νησιά των Κυκλάδων.[17][18]
Ο Πολύβιος επιβεβαιώνει ότι ο Φίλιππος επιθυμούσε να συνεχίσουν οι Κρήτες να μάχονται τη Ρόδο με κάθε κόστος και γι' αυτό έστελνε αντιπροσώπους του να τους κρατούν σε εγρήγορση και να τους οδηγήσουν στην κλιμάκωση των εχθροπραξιών.[19] Δεν είναι γνωστό κατά πόσο ο βασιλιάς της Μακεδονίας άρχισε την περίοδο αυτή να βλέπει συμμαχικές του πόλεις στο νησί να εγκαταλείπουν την παράταξή του. Ωστόσο, προκειμένου να καταστρέψει το στόλο της Ρόδου, σχεδίασε μια απάτη. Ο ιστορικός Πολύαινος διηγείται:
«Ο Ηρακλείδης, αρχιτέκτων από τον Τάραντα, του είχε τάξει πως θα έκαιγε ο ίδιος το στόλο των Ροδίων. Προξένησε στον εαυτό του διάφορα τραύματα και, φτάνοντας στη Ρόδο, είπε: «Καταφεύγω σε σας, επειδή εσείς είστε η αιτία που ο Φιλιππος με κακομεταχειρήστηκε και με καταδίωξε. Επιθυμούσε να κάνει πόλεμο εναντίον σας, ενώ εγώ μοχθούσα να τον εμποδίσω. Και για να σας αποδείξω πως λέω την αλήθεια, ιδού τα γράμματα που έστελνε στους Κρήτες για να τους ξεσηκώσει να σας επιτεθούν από κοινού μαζί του». Οι Ρόδιοι πείστηκαν από τα γράμματα και έδωσαν καταφύγιο στον Ηρακλείδη. Μια νύχτα με δυνατό άνεμο εκείνος έβαλε φωτιά στους ναυστάθμους και στα εργαστήρια των Ροδίων, τα οποία κάηκαν ολοσχερώς μαζί με τις γαλέρες που βρίσκονταν εκεί».[20]
Με τον τρόπο αυτό καταστράφηκαν τριάντα πλοία.[21]
Ο Φίλιππος προκάλεσε κι άλλο τη Ρόδο καταλαμβάνοντας και αφανίζοντας την Κίο και την Μύρλεια, ελληνικές πόλεις στις ακτές της Θάλασσας του Μαρμαρά. Κατόπιν προσέφερε τις πόλεις αυτές στο σύζυγο της αδερφής του Απάμας και βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Α'. Ο τελευταίος τις ξαναέχτισε δίνοντάς τους τα ονόματα Προύσα και Απάμεια.
Σε αντάλλαγμα, ο Προυσίας υποσχέθηκε να επεκτείνει το βασίλειό του σε βάρος της Περγάμου (ο τελευταίος πόλεμος ανάμεσά τους ήταν το 205 π.Χ.) Η καταστροφή των πόλεων αυτών, ωστόσο, έφερε σε δύσκολη θέση τους Αιτωλούς επειδή αυτές ήταν μέλη της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Η συμμαχία τους με το Φίλιππο έκτοτε βασιζόταν μοναχά στο φόβο.[22] Στη συνέχεια, ο Φίλιππος επιτέθηκε και κατέκτησε τις πόλεις Λυσιμάχεια και Χαλκηδόνα, επίσης μέλη της Συμπολιτείας, κάτι που έβαλε οριστικό τέλος στις διπλωματικές του σχέσεις με τους Αιτωλούς.[22]
Καθώς επέστρεφε στη Μακεδονία, ο στόλος του Φιλίππου έκανε στάση στη νήσο Θάσο. Ο στρατηγός Μετρόδωρος έστειλε αντιπροσωπεία στην πρωτεύουσα του νησιού. Οι κάτοικοι συμφώνησαν να ταχθούν με το μέρος του Φιλίππου αλλά με τις παρακάτω προϋποθέσεις: να μην εγκατασταθεί εκεί μακεδονικός στρατός, να μην πληρώνουν φόρο υποτελείας στο Φίλιππο, να μην παρέχουν στρατιώτες για το μακεδονικό στρατό και να διατηρήσουν την αυτονομία τους.[23] Ο Μετρόδωρος έκανε αποδεκτούς τους όρους, κι έτσι οι κάτοικοι της Θάσου άνοιξαν τις πύλες της πρωτεύουσας του νησιού. Όταν εισήλθε στην πόλη, ο Φίλιππος διέταξε να οδηγηθούν όλοι οι κάτοικοι στη σκλαβιά και εξουσιοδότησε τη λαφυραγώγηση της πόλης.[23]
Ακολούθως, ο Φίλιππος υπέγραψε συνθήκη με τον Αντίοχο Γ' το Μέγα, ηγεμόνα του κράτους των Σελευκιδών, ώστε να συνεργαστούν στην κατάκτηση των εδαφών του νεαρού βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίου Ε' του Επιφανή. Ο Φίλιππος συμφώνησε να βοηθήσει τον Αντίοχο στην κατάληψη της Αιγύπτου και της Κύπρου, ενώ ο Αντίοχος να βοηθήσει το Φίλιππο να καταλάβει την Κυρήνη, τις Κυκλάδες και την Ιωνία.[24] Όταν οι συζητήσεις ολοκληρώθηκαν, ο στρατός του Φιλίππου επιτέθηκε στις κτήσεις του Πτολεμαίου στη Θράκη. Κατόπιν ο στόλος του κατέλαβε τη Σάμο, επίσης υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου, αιχμαλωτίζοντας παράλληλα το στόλο που στρατοπέδευε εκεί.[25] Ο μακεδονικός στόλος κινήθηκε μετά προς τα βόρεια, πολιορκώντας τη Χίο. Ο Φίλιππος υπολόγιζε να χρησιμοποιήσει τα νησιά του Βορείου Αγαίου σαν ορμητήριο για την κατάκτηση της Ρόδου. Ωστόσο η πολιορκία της Χίου δεν πήγε σύμφωνα με τα σχέδιά του και ο συνδυασμένος στόλος της Περγάμου, της Ρόδου και των καινούριων συμμάχων τους, Κυζίκου και Βυζαντίου, εμπόδισε τους Μακεδόνες.[26] Ο Φίλιππος δεν είχε άλλη επιλογή από το να ριψοκινδυνέψει μια ναυμαχία στο ανοικτό πέλαγος κοντά στις ακτές της Χίου, το 201 π.Χ.[26]
Η αναλογία ισχύος ανάμεσα στο μακεδονικό στόλο, τον οποίο αποτελούσαν περίπου 200 πλοία, και σε εκείνον των συμμάχων ήταν περίπου 2 προς 1 υπέρ των Μακεδόνων.[26][27] Η μάχη ξεκίνησε με επίθεση του Αττάλου, ο οποίος τέθηκε επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας, ενάντια στη δέξια πτέρυγα του Φιλίππου. Την ίδια στιγμή, η δεξιά πτέρυγα των συμμάχων, με διοικητή το Θεοφιλίσκο, επιτέθηκε στην αριστερή των αντιπάλων τους. Τα στρατεύματα του Φιλίππου αντιστάθηκαν στις επιθέσεις στη δεξιά τους πτέρυγα και οδήγησαν σε υποχώρηση τους Ροδίους. Ο Θεοφιλίσκος, μαχόμενος στη ναυαρχίδα του, τραυματίστηκε μετά από τρεις επαναλήψεις των επιθέσεων, αλλά κατάφερε να συγκεντρώσει τους άνδρες του και να απωθήσει τους αντιπάλους του.[28] Στη δεξιά τους πτέρυγα οι σύμμαχοι και ιδιαίτερα οι Ρόδιοι πήραν το πάνω χέρι και κατέλαβαν τη ναυαρχίδα του Φιλίππου, ενώ ο ναύαρχός του, ο Δημοκράτης, έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια της μάχης.[29]
Στην αριστερή πτέρυγα των συμμάχων, ο Άτταλος αντιλήφθηκε πως ένα από τα πλοία του ήταν έτοιμο να βυθιστεί, ενώ ένα διπλανό ήταν σε μεγάλο κίνδυνο.[30] Αποφάσισε να σπεύσει σε βοήθειά τους με τέσσερις τετριήρεις και τη ναυαρχίδα του. Ο Φίλιππος, του οποίου το προσωπικό πλοίο ως εκείνη τη στογμή δεν είχε συμμετάσχει στις εχθροπραξίες, είδε πως ο Άτταλος απομακρυνόταν από τους άνδρες του και ξεκίνησε να τον συναντήσει με τέσσερις πεντιήρεις και τρεις ημιολίες.[30] Βλέποντας το Φίλιππο να πλησιάζει, ο Άτταλος φοβήθηκε για την ασφάλειά του και έκανε ημιστροφή. Στη γέφυρα του καραβιού του σκόρπισε ασήμι, πορφυρά ενδύματα και άλλα πολύτιμα αντικείμενα και κατέφυγε στις Ερυθρές. Όταν πλησίασαν οι Μακεδόνες, σταμάτησαν για να συλλέξουν τα πολύτιμα λάφυρα.[30] Ο Φίλιππος, πιστεύοντας πως ο Άτταλος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της καταδίωξης, επέστρεψε ώστε να επιτεθεί στη ναυαρχίδα της Περγάμου.[30]
Καθώς περνούσε η ώρα, η κατάσταση στην δεξιά πτέρυγα των συμμάχων σταθεροποιήθηκε και ο μακεδονικός στόλος εξαναγκάστηκε σε υποχώρηση, επιτρέποντας στους Ροδίους να τραβήξουν τα κατεστραμμένα πλοία τους στο λιμάνι της Χίου. Με τη σειρά της, η αριστερή πτέρυγα και το κέντρο ανάγκασαν επίσης τα εχθρικά πλοία να αποσυρθούν και επέστρεψαν στη Χίο χωρίς φθορές.[30]
Η μάχη αυτή αποδείχτηκε επιζήμια για το Φίλιππο, καθώς 92 από τα πλοία του καταστράφηκαν και 7 άλλα αιχμαλωτίστηκαν.[31]
Από την πλευρά τους, οι στρατιώτες της Περγάμου έχασαν μόλις τρία πλοία και ένα αιχμαλωτίστηκε, ενώ οι Ρόδιοι υπέφεραν μονάχα από τη βύθιση τριών πλοίων. Κατά τη διάρκεια της μάχης οι Μακεδόνες έχασαν 6.000 κωπηλάτες και 3.000 ναυτικούς, ενώ 2.000 άντρες οδηγήθηκαν στην αιχμαλωσία. Από την πλευρά των συμμάχων οι απώλειες ήταν σαφώς λιγότερες: η Πέργαμος έχασε 70 άνδρες και η Ρόδος 60, ενώ συνολικά 600 αιχμάλωτοι έπεσαν στα χέρια του εχθρού.[31] Εν τέλει, ο μακεδονικός στόλος αποδεκατίστηκε και τα νησιά του Αιγαίου σώθηκαν από μια ακόμη εισβολή.
Μετά τη μάχη οι Ρόδιοι ναύαρχοι αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τη Χίο και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Καθώς επέστρεφαν, ο ναύαρχος Θεοφιλίσκος υπέκυψε στα τραύματά του, έχοντας κατονομάσει τον Κλεοναίο διάδοχό του.[32] Μόλις ο στόλος πέρασε τα στενά ανάμεσα στη Λάδη και τη Μίλητο στις μικρασιατικές ακτές, δέχτηκε επίθεση από τους Μακεδόνες. Ο Φίλιππος πέτυχε συντριπτική νίκη σε αυτή την περίσταση, εξαναγκάζοντας τους Ρόδιους να επιστρέψουν στο νησί τους. Οι κάτοικοι της Μιλήτου, εντυπωσιασμένοι από τη νίκη αυτή απένειμαν στο Φίλιππο γιρλάντες κατά την είσοδό του στην περιοχή τους.[33]
Μικρασιατική εκστρατεία
Προτού εξαπολύσει την αντεπίθεσή του κατά του Φιλίππου, ο βασιλιάς της Περγάμου, Άτταλος Α', ενδυνάμωσε τα τείχη της πόλης του προκειμένου να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για επικείμενες επιθέσεις. Παίρνοντας αυτή την προφύλαξη καθώς και άλλες, ήλπιζε πως θα εμπόδιζε το Φίλιππο να του αποσπάσει σημαντικό μέρος από τις εκτάσεις που είχε υπό την εξουσία του. Όταν ο Φίλιππος τελικά αποφάσισε να επιτεθεί στην Πέργαμο και έφτασε με το στρατό του στα τείχη της πόλης, αντιλήφθηκε πως οι υπερασπιστές της ήταν λίγοι στον αριθμό. Συνεπώς, εξαπέλυσε επίθεση με τους ακροβολιστές του, οι οποίοι όμως αποκρούστηκαν εύκολα.[34]
Καταλαβαίνοντας ότι τα τείχη της πόλης ήταν ισχυρά, αποφάσισε να αποσυρθεί, όχι όμως προτού καταστρέψει ορισμένους ναούς, ανάμεσα στους οποίους το ιερό της Αφροδίτης και εκείνο της Νικηφόρου Αθηνάς.[34] Αφού κατέλαβε τα Θυάτειρα, ο στρατός των Μακεδόνων κινήθηκε προς την πεδιάδα της Θήβας, στη Μυσία, με στόχο τη λαφυραγώγησή της. Ωστόσο τα λάφυρα αποδείχτηκαν πολύ κατώτερα των προσδοκιών τους.[34] Φτάνοντας στη Θήβα, ο Φίλιππος διέταξε το διορισμένο από τους Σελευκίδες κυβερνήτη της περιοχής, το Ζεύξη, να του φέρει σιτηρά. Εντούτοις, εκείνος δεν παρείχε στο Φίλιππο τη βοήθεια που τόσο είχε ανάγκη.[34]
Ο Φίλιππος, απογοητευμένος από τις δυσκολίες που συνάντησε στη Μυσία, προέλασε νοτιότερα και λεηλάτησε τις πόλεις και τα χωριά της Καρίας (201 π.Χ.) Απείλησε τον Πρίνασσο, ωστόσο αργότερα έστειλε πρεσβεία στους κατοίκους για να τους προτείνει διακανονισμό. Εκείνοι πήραν την απόφαση να εγκαταλείψουν την πόλη.[35] Στο στάδιο αυτό τα μακεδονικά στρατεύματα υπέφεραν από σοβαρότατη έλλειψη τροφίμων και γι' αυτό ο Φίλιππος κατέλαβε την πόλη Μύους, την οποία προσέφερε κατόπιν στους Μαγνησίους με αντάλλαγμα τρόφιμα για τους άνδρες του. Επειδή εκείνοι δεν είχαν σιτηρά, οι Μακεδόνες συμφώνησαν να παραλάβουν μια μεγάλη ποσότητα σύκων.[36] Κατόπιν, ο Φίλιππος κατέλαβε με τη σειρά και τοποθέτησε φρουρές στις πόλεις, Ίασο, Βαργυλία, Εύρομο και Πέδασα. Τέλος, πολιόρκησε και κατέλαβε μια πόλη που ονομαζόταν Καύνος, η οποία ως τότε ελεγχόταν από τους Ροδίους.
Καθώς τα μακεδονικά στρατεύματα περνούσαν το χειμώνα στη Βαργυλία, οι στόλοι της Περγάμου και της Ρόδου ενώθηκαν και απέκλεισαν το λιμάνι. Η κατάσταση έγινε ιδιαίτερα δύσκολη για τους Μακεδόνες, που λίγο έλειψε να συνθηκολογήσουν.[25] Ωστόσο, ο Φίλιππος βγήκε από τη δύσκολη θέση χάρις στην πανουργία. Έστειλε έναν Αιγύπτιο λιποτάκτη να βρει τον Άτταλο και τους Ροδίους και να τους προειδοποιήσει πως θα εξαπέλυε επίθεση τη μεθεπόμενη ημέρα. Μαθαίνοντας το νέο οι σύμμαχοι άρχισαν να προετοιμάζουν το στόλο τους για μάχη.[25] Όσο διαρκούσαν οι προετοιμασίες, ο Φίλιππος και ο στόλος του διέφυγαν κρυφά αφήνοντας φωτιές αναμμένες στο μέρος όπου στρατοπέδευαν, ώστε να νομίζει ο εχθρός ότι βρίσκονταν ακόμη εκεί.[25]
Όσο ο Φίλιππος ήταν απασχολημένος στη Μικρά Ασία, οι σύμμαχοί του, οι Ακαρνάνες, ενεπλάκησαν σε πόλεμο με την Αθήνα μετά το θανάτωση δύο συμπατριωτών τους από τους Αθηναίους.[37] Οι Ακαρνάνες παραπονέθηκαν στο Φίλιππο για την πρόκληση αυτή κι εκείνος αποφάσισε να στείλει ένα στράτευμα υπό την καθοδήγηση του Νικάνορα του Ελέφαντα για να τους υποστηρίξει στις εχθροπραξίες στην Αττική.[27] Οι Μακεδόνες και οι σύμμαχοί τους, προτού επιτεθούν στην Αθήνα πραγματοποίησαν επιδρομές στην Αττική.[37] Έφτασαν μέχρι την Ακαδημία, όπου Ρωμαίοι απεσταλμένοι στην πόλη τους διέταξαν είτε να οπισθοχωρήσουν είτε να αντιμετωπίσουν τη Ρώμη εκ νέου σε πόλεμο.[27]
Ο μακεδονικός στόλος μόλις είχε βγει από το μπλόκο του συμμαχικού στόλου, όταν διέταξε μια ναυτική μοίρα να κινηθεί προς την Αθήνα. Η τελευταία κατέπλευσε στον Πειραιά και αιχμαλώτισε τρία αθηναϊκά πλοία. Μετά την υποχώρηση των Μακεδόνων, ο στόλος των συμμάχων που τους ακολούθησε κατά μήκος του Αιγαίου εμφανίστηκε στην περιοχή της Αίγινας και τους επιτέθηκε. Οι Μακεδόνες γνώρισαν την ήττα και έχασαν τα πλοία των Αθηναίων. Ο Άτταλος και οι Ρόδιοι κατάφεραν ακολούθως να πείσουν την Αθήνα να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Μακεδονίας.[38]
Έπειτα ο στόλος της Περγάμου αποσύρθηκε στη βάση του στην Αίγινα. Οι Ρόδιοι πραγματοποίησαν μια σειρά από επιχειρήσεις για να καταλάβουν τις Κυκλάδες, που την εποχή εκείνη ήταν υπό την επιρροή των Μακεδόνων, κάτι που κατάφεραν με εξαίρεση τα νησιά Άνδρο, Πάρο και Κύθνο, στα οποία στρατοπέδευαν μακεδονικές φρουρές.[39] Ο Φίλιππος διέταξε με τη σειρά του το διοικητή της Εύβοιας, Φιλόκη, να επιτεθεί στην Αθήνα με 2.000 πεζικάριους και 200 ιππείς.[40] Ο τελευταίος αποδείχτηκε ανίκανος να πάρει την πόλη, καταφεύγοντας απλά στη λεηλασία της γύρω πεδιάδας.[40]
Πολιορκία της Αβύδου
Η Θρακική Χερσόνησος κατά την αρχαιότητα.
Στη Αρχαία Ρώμη κατεύθασαν απεσταλμένοι από τη Ρόδο, την Πέργαμο και την Αθήνα. Ενωπίων της Συγκλήτου παρουσίασαν τη συνθήκη που υπέγραψε ο Φίλιππος με τον Αντίοχο, καθώς και τα παράπονά τους σχετικά με τις επιθέσεις που δέχονταν τα εδάφη τους. Ως αποτέλεσμα οι Ρωμαίοι απέστειλαν στην Αίγυπτο τρεις αντιπροσώπους, το Μάρκο Αιμίλιο Λέπιδο (μέλος της ίδιας οικογένειας με το Λέπιδο της Β' Τριανδρίας), το Γάιο Κλαύδιο Νέρωνα και τον Πούμπλιο Σεμπρόνιο Τουδιτάνο, με σκοπό να μεταβούν στη Ρόδο μετά τη συνάντησή τους με το βασιλιά Πτολεμαίο Ε'.[37]
Την ίδια περίοδο ο Φίλιππος επιτέθηκε στη Μαρώνεια, την Κυψέλα, το Δορίσκο, το Σέρχαιο και τον Αίμο, πόλεις που ήταν υπό την εξουσία της Αιγύπτου.[40] Οι Μακεδόνες κατόπιν προέλασαν στη Θρακική Χερσόνησο, όπου καταλήφθηκαν οι πόλεις: Πέρινθος, Σηστός, Ελαιός, Αλοπεκόννησος, Καλλίπολη και Μάδυτος.[40] Ο Φίλιππος συνέχισε την πορεία του ως στην Άβυδο, την οποία προστάτευε μια φρουρά ανδρών της Περγάμου και της Ρόδου (200 π.Χ.) Ξεκίνησε την πολιορκία αποκλείοντας την πόλη από στεριά και θάλασσα, έτσι ώστε να είναι αδύνατος ο ανεφοδιασμός της. Οι υπερασπιστές της πόλης, γεμάτοι αυτιπεποίθηση, εκτόπισαν κάποιες από τις πολιορκητικές μηχανές με τους δικούς τους καταπέλτες, ενώ κατάφεραν να κάψουν κάποιες άλλες.[41] Με τον εξοπλισμό τους κατεστραμμένο, οι Μακεδόνες άρχισαν να υποσκάπτουν τα τείχη της πόλης, καταφέρονοντας στο τέλος να κάνουν το εξωτερικό τείχος να καταρρεύσει.[41]
Η κατάσταση πλέον ήταν απελπιστική για τους υπερασπιστές της Αβύδου, και για το λόγο αυτό αποφάσισαν να στείλουν δυο από τους επιφανέστερους πολίτες στο Φίλιππο για διαπραγματεύσεις. Μπροστά στο βασιλιά οι άνδρες αυτοί πρότειναν να παραδώσουν την πόλη με τον όρο να αφήσει από τη μια τους στρατιώτες των συμμάχων να φύγουν υπό καθεστώς ανακωχής, από την άλλη τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους με τα ρούχα που φορούσαν και να κατευθυνθούν με ασφάλεια όπου επιθυμούσαν.[41] Η απάντηση του Φιλίππου ήταν είτε να παραδοθούν με διακριτικότητα είτε να παλέψουν σαν άνδρες.[41] Οι πρέσβεις, χωρίς να μπορούν να κάνουν τίποτε περισσότερο μετέφεραν στην πόλη την απάντηση του βασιλιά.
Μαθαίνοντας τα λόγια του Φιλίππου, οι πρόκριτοι της πόλης κάλεσαν λαϊκή συνέλευση προκειμένου να καθοριστεί τι έπρεπε να κάνουν. Αποφάσισαν να απελευθερώσουν όλους τους σκλάβους για να εξασφαλίσουν την πίστη τους, να ασφαλίσουν τα παιδιά και τις γυναίκες που τα φρόντιζαν στο γυμνάσιο, καθώς και τις γυναίκες στο Ναό της Αρτέμιδος. Επίσης συμφώνησαν να συγκεντρώσουν όσο χρυσό και ασήμι διέθεταν μαζί με ρούχα για να τα δώσουν στα πλοία της Ρόδου και της Κυζίκου.[42] Πενήντα ηλικιωμένοι που απολάμβαναν το γενικό σεβασμό ορίστηκαν να επιβλέψουν τη διαδικασία αυτή. Κατόπιν όλοι οι πολίτες πήραν έναν όρκο. Ο Πολύβιος διηγείται:
«... όταν θα έβλεπαν το εσωτερικό τείχος να πέφτει στα χέρια του εχθρού, θα σκότωναν τα παιδιά και τις γυναίκες, θα έκαιγαν τα προαναφερθέντα πλοία, και, σύμφωνα με τις κατάρες που επικαλέστηκαν, θα πετούσαν το ασήμι και το χρυσάφι στη θάλασσα».[42]
Αφού ανακοινώθηκε ο όρκος, έφεραν στο προσκήνιο το ιερατείο και όλοι μαζί ορκίστηκαν να νικήσουν ή να πεθάνουν προσπαθώντας.
Όταν η άμυνα του εσωτερικού τείχους κατέρρευσε, οι άνδρες, πιστοί στον όρκο τους, ξεχύθηκαν από τα ερείπια και πολέμησαν δείχνοντας απαράμιλλο θάρρος, μαχόμενοι ακόμη και με το σώμα όταν τα όπλα τους κομματιάζονταν. Μέχρι να πέσει η νύχτα, οι Μακεδόνες είχαν υποχωρήσει στο στρατόπεδό τους. Τη νύχτα ορισμένοι από τους ηλικιωμένους πρόκριτους πήραν την απόφαση να προσπαθήσουν να διασώσουν τα παιδιά και τις γυναίκες παραδίδοντας το πρωί την πόλη.[42]
Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο Άτταλος, μαθαίνοντας πως η Άβυδος βρισκόταν υπό πολιορκία διέπλευσε το Αιγαίο με προορισμό την Τένεδο. Από την πλευρά του ο νεότερος από τους Ρωμαίους πρέσβεις, ο Αιμίλιος Λέπιδος, κατεύθασε στην ίδια την Άβυδο, όπου και είχε συνάντηση με το Φίλιππο.[43] Εκεί ενημέρωσε το βασιλιά πως η Ρώμη ήταν αποφασισμένη να διεξάγει νέο πόλεμο μαζί του αν δεν σταματούσε να παρενοχλεί τις ελληνικές πόλεις και τις κτήσεις του Πτολεμαίου. Επιθυμούσαν δε να αποτελέσουν οι ίδιοι οι Ρωμαίοι τους διαιτητές ανάμεσα στους Μακεδόνες και τους Ροδίους. Αρχικά ο Φίλιππος έθεσε σαν επιχείρημα ότι η Ρόδος ξεκίνησε πρώτη τις εχθροπραξίες εναντίον του, αλλά ο Λέπιδος ανταπάντησε πως δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο με την Αθήνα, την Άβυδο και άλλες πόλεις στις οποίες επιτέθηκε. Ο Φίλιππος μην μπορώντας να απαντήσει κάτι σε αυτό, συγχώρεσε το Λέπιδο για το θάρρος των λόγων του, ζητώντας παράλληλα από τη Ρώμη να μη σπάσει τη συνθήκη ειρήνης, ειδάλλως ο ίδιος θα αμυνόταν σθεναρά.[43]
Όταν ο Φίλιππος εισήλθε τελικά στην Άβυδο τον περίμενε το αποτρόπαιο θέαμα εκείνων που έκαιγαν τις ίδιες τους τις περιουσίες, ενώ παράλληλα εκτελούσαν με κάθε τρόπο τα μέλη της ίδιας τους της οικογένειας, πιστοί στον πρώτο τους όρκο. Ο Φίλιππος τότε ανακοίνωσε πως έδινε χάρη τριών ημερών σε όσους επιθυμούσαν να αυτοκτονήσουν.[43] Οι κάτοικοι της Αβύδου όμως, νιώθωντας προδότες απέναντι σε αυτούς που είχαν πεθάνει αμυνόμενοι της πόλης, δεν επιθυμούσαν να μείνουν πλέον ζωντανοί. Έτσι κάθε οικογένεια θανάτωσε τα ίδια της τα μέλη.[43]
Μετά την πτώση της Αβύδου, ο Φίλιππος διέταξε νέα επίθεση εναντίον της Αθήνας. Ο στρατός του απέτυχε να καταλάβει τόσο την πόλη, όσο και την Ελευσίνα, ωστόσο η Αττική γνώρισε τέτοια λεηλασία, που μπορεί να συγκριθεί με εκείνη των Περσικών Πολέμων.[44]
Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, οι Ρωμαίοι ενεπλάκησαν σε νέο πόλεμο με τους Μακεδόνες πραγματοποιώντας εισβολή στην Ιλλυρία. Ο Φίλιππος αναγκάστηκε να παρατήσει τις εχθροπραξίες με τη Ρόδο και τις άλλες ελληνικές πόλεις για να αντιμετωπίσει τη ρωμαϊκή απειλή. Με τον τρόπο αυτό ξεκινά ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος.
Με τη λήξη της εκστρατείας κατά της Ρόδου και της Περγάμου από το Φίλιππο, η Ρόδος είχε τα διαθέσιμα μέσα να επιτεθεί στις κρητικές πόλεις Όλους και Ιεράπυτνα, καθώς και στις φιλικά προσκείμενες προς αυτές. Η Κνωσός, προκειμένου να διασφαλίσει την κυριαρχία της στην Κρήτη συμμάχησε με τους Ροδίους,[45] παράδειγμα που ακολούθησαν κι άλλες πόλεις από το κέντρο του νησιού. Μπροστά στο ενωμένο αυτό μέτωπο η Ιεράπυτνα παραδόθηκε.[45]
Συνέπειες του πολέμου
Η Μικρά Ασία, λίγα χρόνια μετά τον Κρητικό Πόλεμο, και συγκεκριμένα το 188 π.Χ., οπότε και έλαβε χώρα η "Συνθήκη της Απάμειας".
Σύμφωνα με τη συνθήκη που έθεσε τέλος στον πόλεμο αυτό, η Ιεράπυτνα υποχρεώθηκε να διακόψει διπλωματικές σχέσεις με οποιαδήποτε ξένη δύναμη, καθώς και να θέσει στη διάθεση της Ρόδου όλα τα λιμάνια και τις ναυτικές της βάσεις. Η συνθήκη ειρήνης, η οποία βρέθηκε στα ερείπια της πόλης Όλους, έθεσε την πόλη υπό της κυριαρχία της Ρόδου.[45] Μετά τον πόλεμο η Ρόδος βρέθηκε να ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Κρήτης. Επίσης, ήταν πλέον ελεύθερη να βοηθήσει τους συμμάχους της στον πόλεμο με τη Μακεδονία.
Ο κρητικός πόλεμος δεν είχε βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην υπόλοιπη Κρήτη. Οι πειρατές και οι μισθοφόροι συνέχισαν τις προπολεμικές τους δραστηριότητες. Στη Μάχη στις Κυνός Κεφαλαί, τρία χρόνια αργότερα, Κρήτες τοξότες πολέμησαν τόσο στο πλευρό των Ρωμαίων όσο και των Μακεδόνων.[46][47]
Η Ρόδος επίσης πήρε υπό τον έλεγχό της τις Κυκλάδες και ανέκτησε την κυριαρχία του Αιγαίου. Οι κτήσεις της στην ανατολική Κρήτη της επέτρεψαν να μειώσει το φαινόμενο της πειρατείας στην περιοχή, ωστόσο οι επιθέσεις δεν έπαψαν να υφίστανται, κάτι που οδήγησε στο Δεύτερο Κρητικό Πόλεμο.[45]
Ο Άτταλος Α' έφυγε από τη ζωή το 197 π.Χ., οπότε τον διαδέχτηκε ο γιος του Ευμένης Β'. Ο τελευταίος συνέχισε την αντιμακεδονική πολιτική του πατέρα του. Η Πέργαμος βγήκε από τον πόλεμο έχοντας στα χέρια της πολλά νησιά που μέχρι τότε ήλεγχαν οι Μακεδόνες και τελικά αναδείχτηκε σε ισχυρότατο κράτος στο χώρο της Μικράς Ασίας, που ανταγωνίστηκε τους Σελευκίδες.[27]
Η Ιεράπυτνα, μια από τις πόλεις που ξεκίνησαν τον πόλεμο, ήταν κι από τις πρώτες που συνθηκολόγησαν με τη Ρόδο. Η αποδεκτή από πολλούς ιστορικούς χρονολογία είναι το 201 π.Χ. Οι κάτοικοι της Ιεράπυτνας αναγκάστηκαν να ανοίξουν την πόλη και τα λιμάνια τους στη Ρόδο, ενώ υποχρεώθηκαν να της παράσχουν υποστήριξη σε περίπτωση που απειλούταν ή πολεμούσε ενάντια σε κάποιον σύμμαχο δικό τους. Επίσης η πόλη δεσμεύτηκε να πολεμήσει την πειρατεία σε ξηρά και θάλασσα.[48] Το περιεχόμενο της συνθήκης υποδηλώνει πως πρόκειται για σύναψη συμμαχίας, ωστόσο τοποθετεί την πόλη της Κρήτης σε υποδέεστερη θέση: ανοίγοντας τα λιμάνια και την πόλη, η Ιεράπυτνα χάνει μέρος της ανεξαρτησίας της. Παρόλα αυτά, αν και τα πλοία της Ρόδου μπορούσαν να εισέλθουν ανά πάσα στη στιγμή στα λιμάνια της Ιεράπυτνας, δεν υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν τη μόνιμη παρουσία ροδίτικης φρουράς στην πόλη.[48] Το ώφελος της Ρόδου από μια τέτοια συμφωνία με την Ιεράπυτνα ήταν το γεγονός ότι είχαν μια κρητική πόλη που μπορούσε να δράσει κατά των πρώην συμμάχων της και για το λόγο αυτό, αν και βρισκόταν σε θέση υπεροχής, η Ρόδος δεν διέταξε τον αφοπλισμό του στόλου της Ιεράπυτνας.[49]
Η πόλη Όλους, βασικός αντίπαλος της Ρόδου στον πόλεμο, υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με τη Ρόδο το 201 π.Χ. Ένα απόσπασμα επιγραφής που βρέθηκε στην πόλη αναπαράγει λέξη προς λέξη ορισμένους από τους όρους της συνθήκης.[49] Όπως έγινε και με την Ιεράπυτνα, έτσι και η πόλη αυτή έγινε προσβάσιμη στους Ροδίους, όπως και τα λιμάνια της. Η συμφωνία πρέπει να υπογράφτηκε μετά την αποστολή πρεσβείας στη Ρόδο, κάτι που μας επιτρέπει να υποθέσουμε πως η πόλη βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση για να ζητήσει συνθηκολόγηση με τέτοιο τρόπο.[50]
Επιπροσθέτως, οι σύγχρονοι μελετητές διαθέτουν ορισμένες πληροφορίες για το βασιλιά της Σπάρτης, το Νάβι, ειδικότερα σχετικά με τους όρους που του επέβαλε ο Φλαμινίνος μετά την ήττα του το 195 π.Χ. Ο Ρωμαίος στρατηγός υποστήριξε πως οι πράξεις πειρατείας του Νάβι κατέστησαν τα νερά στο Ακρωτήριο Μαλέας λιγότερο ασφαλή κι από εκείνα της Μακεδονίας.[16] Ο Νάβις υποχρεώθηκε να επιστρέψει στις παραθαλάσσιες πόλεις τα πλοία που είχε καταλάβει και να αποποιηθεί τα δικά του. Επίσης, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει όλες του τις κτήσεις στην Κρήτη, παραδίδοντάς της στους Ρωμαίους.[51]
Ο πόλεμος αυτός αποδείχτηκε ιδιαίτερα επιζήμιος για τη Μακεδονία και το Φίλιππο Ε', που έχασε μονομιάς ένα στόλο που του πήρε τρία χρόνια να συγκεντρώσει, καθώς και τους συμμάχους του ανάμεσα στην Αιτωλική και Αχαϊκή Συμπολιτεία, οι οποίες πήγαν με το στρατόπεδο των Ρωμαίων. Αμέσως μετά τον κρητικό πόλεμο, οι Δάρδανοι, μια φυλή βαρβάρων, πέρασε τα βόρεια σύνορα της Μακεδονίας, αν και ο Φίλιππος τους απέκρουσε σχετικά εύκολα.[52] Το 197 π.Χ., ο Φίλιππος ηττήθηκε από τις ρωμαϊκές δυνάμεις στις Κυνός Κεφαλαί και αναγκάστηκε να παραδοθεί.[53] Η νέα αυτή ήττα τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει τις περισσότερες από τις περιοχές που είχε κάτω από το σκήπτρο του εκτός Μακεδονίας. Επίσης υποχρεώθηκε να στείλει το γιο του, Δημήτριο, σαν όμηρο στη Ρώμη και να καταβάλλει πολεμική αποζημίωση.[54] Ο γιος του Περσέας, διεξήγαγε τον Τρίτο Μακεδονικό Πόλεμο, αποτελώντας τον τελευταίο βασιλιά της Αρχαίας Μακεδονίας.
Δείτε επίσης
Δεύτερος Κρητικός Πόλεμος
Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος
Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας
Άτταλος Α' της Περγάμου
Πειρατεία στον αρχαίο μεσογειακό κόσμο
Σημειώσεις
↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Δετοράκης Θεοχάρης, «Ιστορία της Κρήτης», Αθήνα 1986 (β' έκδ. Hράκλειο 1990)
↑ Green, «Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age», σελ. 305
↑ Πολύβιος, 4, 53 (Αγγλικά)
↑ Tulard, «Histoire de la Crète», σελ.86
↑ Πολύβιος, 7, 12 (Αγγλικά)
↑ 6,0 6,1 Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 34
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 29
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 30
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 35
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 37
↑ Matyszak, «The Enemies of Rome: From Hannibal to Attila the Hun»
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 41
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 35 - 38
↑ 14,0 14,1 14,2 Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 46
↑ Τίτος Λίβιος, 34.32
↑ 16,0 16,1 Τίτος Λίβιος, 34.36
↑ 17,0 17,1 Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 44
↑ Green, «Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenstic Age», σελ. 305
↑ Πολύβιος 16.4 (Αγγλικά)
↑ Πολύαινος, 5.17
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 45
↑ 22,0 22,1 Πολύβιος 15.23 (Αγγλικά)
↑ 23,0 23,1 Πολύβιος 15.24 (Αγγλικά)
↑ Green, «Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenstic Age», σελ. 304
↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 Green, «Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenstic Age», σελ. 306
↑ 26,0 26,1 26,2 Πολύβιος 16.2 P (Αγγλικά)
↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Green, «Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenstic Age», σελ. 307
↑ Πολύβιος 16.5 (Αγγλικά)
↑ Πολύβιος 16.3 (Αγγλικά)
↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 Πολύβιος 16.6 (Αγγλικά)
↑ 31,0 31,1 Πολύβιος 16.7 (Αγγλικά)
↑ Πολύβιος 16.9 (Αγγλικά)
↑ Πολύβιος 16.15 (Αγγλικά)
↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 Πολύβιος 16.1 (Αγγλικά)
↑ Πολύβιος 16.27 (Αγγλικά)
↑ Πολύβιος 16.24 (Αγγλικά)
↑ 37,0 37,1 37,2 Τίτος Λίβιος 31.14
↑ Πολύβιος 16.26 (Αγγλικά)
↑ Τίτος Λίβιος 31.15
↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 Τίτος Λίβιος 31.16
↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 Πολύβιος 16.30 (Αγγλικά)
↑ 42,0 42,1 42,2 Πολύβιος 16.31(Αγγλικά)
↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 Πολύβιος 16.34 (Αγγλικά)
↑ Green, «Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age», σελ. 309
↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Δετοράκης Θεοχάρης, «Ιστορία της Κρήτης», σελ.77
↑ Τίτος Λίβιος 33.4
↑ Τίτος Λίβιος 33.5
↑ 48,0 48,1 Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 52
↑ 49,0 49,1 Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 54
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 55
↑ Brulé, «La Piraterie crétoise hellénistique», σελ. 47
↑ Matyszak, Enemies of Rome:From Hannibal to Attila the Hun
↑ Τίτος Λίβιος 33.11
↑ Τίτος Λίβιος 33.30
Βιβλιογραφία
Αρχαίες Πηγές
(Αγγλικά) Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», Firmin Didot, 1864 Ανάγνωση
(Αγγλικά) Πολύβιος, «Γενική Ιστορία», μετάφραση στα αγγλικά από την Evelyn S. Shuckburgh, Macmillan, 1889. Ανάγνωση
(Γαλλικά) Πολύαινος, «Στρατηγήματα», 1840 Ανάγνωση
Σύγχρονες Πηγές
(Γαλλικά) Pierre Brulé, La Piraterie crétoise hellénistique, Les Belles Lettres, 1978 Ανάγνωση
(Αγγλικά) Theocharis Detorakis, History of Crete, Ηράκλειο, 1994 ISBN 960-220-712-4
(Αγγλικά) Peter Green, Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age, University of California Press, 1990. ISBN 0-500-01485-X
(Αγγλικά) Philip Matyszak, The Enemies of Rome:From Hannibal to Attila, Thames and Hudson, 2004. ISBN 0-500-25124-X
(Γαλλικά) Jean Tulard, Histoire de la Crète, PUF, 1979 ISBN 2-13-036274-5
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος στο historyofwar.org
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
