Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ)

.

Η Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ) αποτελεί θαλάσσια σύγκρουση μεταξύ Ιώνων και Περσών κατά την Ιωνική Επανάσταση. Η ναυμαχία έληξε με νίκη των Περσών, η οποία είχε αποφασιστικό ρόλο στη λήξη της επανάστασης.

Η επανάσταση ξέσπασε λόγω της δυσαρέσκειας των Ελλήνων της Ιωνίας με τους τυράννους που διόριζαν οι Πέρσες. Πέντε χρόνια πριν τη ναυμαχία, ο Αρισταγόρας ο Μιλήσιος προσπάθησε να κατακτήσει τη Νάξο, αλλά απέτυχε και, για να μην εκτελεστεί, έπεισε τους Ίωνες να εξεγερθούν. Αρχικά, οι Ίωνες - χάρη στους Αθηναίους και τους Ερετριείς - είχαν την υπεροχή και πυρπόλησαν τις Σάρδεις. Μετά από τρία χρόνια μαχών, οι Πέρσες συγκέντρωσαν στρατό και στόλο και επιτέθηκαν στη Μίλητο. Οι Ίωνες αποφάσισαν να δώσουν ναυμαχία στη Λάδη, αφήνοντας την υπεράσπιση της Μιλήτου στους κατοίκους της.

Στην αρχή, οι Πέρσες προσπάθησαν να πείσουν τους Ίωνες να παραδοθούν, αλλά απέτυχαν. Ωστόσο, πριν την αρχή της ναυμαχίας, ο στόλος της Σάμου παραδόθηκε και απομακρύνθηκε απ' το πεδίο της ναυμαχίας. Οι Ίωνες (και κυρίως ο στόλος της Χίου), αν και η γραμμή τους κατέρρευσε, συνέχισαν τη ναυμαχία, κατά την οποία ηττήθηκαν. Παρά τη νίκη τους, οι Πέρσες συνέχισαν να καταπνίγουν την επανάσταση και το επόμενο έτος, ενώ αργότερα εισέβαλλαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Πηγές

Κύριο λήμμα: Ηρόδοτος

Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας»,[1] γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων[2], οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ.[3] Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.[3] Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος ενόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολόγηση και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών».[4] Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»[3]

Ο Θουκυδίδης είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του.[5][6] Παρ' όλ' αυτά, ο Θουκυδίδης αποφάσισε να ξεκινήσει το έργο του εκεί όπου ο Ηρόδοτος σταμάτησε (στην πολιορκία της Σηστού) αλλά σταμάτησε την προσπάθεια, επειδή πίστευε ότι το έργο του Ηροδότου δεν χρειαζόταν επαναγραφή ή διορθώσεις, γιατί ήταν ακριβές.[6] Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι[7]. Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν[8]. Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηρόδοτου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι.[9]Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη.[10] Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως.[11][12] Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών.[12][13]

Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο αιώνα π.Χ. τη Βιβλιοθήκη Ιστορική. Θεωρείται ότι ο Ηρόδοτος και ο Εφόρος ο Κυμαίος αποτελούν τις πηγές του Διόδωρου.[14] Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η δελφική Στήλη των Όφεων, υποστηρίζουν τα αναφερόμενα από τον Ηροδότο.[15]
Υπόβαθρο

Κύριο λήμμα: Ιωνική Επανάσταση

Κατά τη γεωμετρική εποχή, στη Μικρά Ασία επεκτάθηκαν τα αρχαία ελληνικά φύλα: οι Αιολείς οι Δωριείς και οι Ίωνες.[16] Οι ιωνικές πόλεις (Μίλητος, Μυούς, Πριήνη, Έφεσος, Κολοφώνα, Λέβεδος, Τέω, Κλαζομενές, Φώκαια, Ερυθραί, Σάμος και Χίος)[17] ήταν ανεξάρτητες μέχρι την κατάληψη τους απ' τον Κύρο Β'.[18] Οι Ίωνες κυβερνούνταν από τυράννους. Κατά την τυραννία του Αρισταγόρα του Μιλήσιου, μερικοί εξόριστοι απ' τη Νάξο του ζήτησαν να τους επιστρέψει την εξουσία στο νησί.[19] Ο Αρισταγόρας δέκτηκε και τότε ζήτησε τη βοήθεια του σατράπη Αρταφέρνη.[20] Οι Πέρσες, κατά το 499 π.Χ, ξεκίνησαν την επίθεση στη Νάξο[21], αλλά απέτυχαν να την κατακτήσουν και επέστρεψαν στην ενδοχώρα.[22] Τότε, ο Αρισταγόρας ξεσήκωσε τους Μιλήσιους και τους υπόλοιπους Ίωνες σε εξέγερση κατά των Περσών.[23]
Τα κύρια γεγονότα της Ιωνικής Επανάστασης

Οι Ίωνες, ξέροντας ότι δεν μπορούσαν να προβάλλουν αντίσταση για πολύ καιρό, ζήτησαν τη βοήθεια των Ελλήνων. Οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν να βοηθήσουν, αλλά οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς αποφάσισαν να στείλουν βοήθεια - οι πρώτοι έστειλαν είκοσι τριήρεις ενώ οι δεύτεροι πέντε[24]. Οι ελληνικές και ιωνικές δυνάμεις συναθροίστηκαν στην Έφεσο.[25] Απ' την Έφεσο, οι Έλληνες επιτέθηκαν και έμπρηξαν τις Σάρδεις, ωστόσο υπέστησαν σοβαρές απώλειες.[26] Στην Έφεσο, οι Έλληνες υπέστησαν βαριά ήττα απ' τους Πέρσες, με αποτέλεσμα οι Ίωνες να υποχωρήσουν στις πόλεις τους ενώ οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα.[27]

Η εξέγερση, παρά τις αποτυχίες, είχε εξαπλωθεί στον Ελλήσποντο, στην Προποντίδα, στην Καρία[28] και στην Κύπρο.[29] Για τρία έτη, οι Πέρσες πολεμούσαν κυρίως στην Καρία και στην Κύπρο, ενώ στην Ιωνία φαίνεται ότι η κατάσταση ήταν ήρεμη.[30] Ο Αρισταγόρας παραιτήθηκε απ' τη θέση του ηγέτη της εξέγερσης και έφυγε απ' τη Μίλητο.[31] Το έκτο έτος των συγκρούσεων (494 π.Χ), οι Πέρσες ανασυντάσσονται και ανακαταλαμβάνουν την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Κιλικία και τη Φοινίκη, ενώ μετά βαδίζουν κατά της Μιλήτου.[32] Όταν οι Ίωνες έμαθαν τα νέα, συγκεντρώθηκαν στο Πανιώνιο και αποφάσισαν να πολεμήσουν στη θάλασσα, αφήνοντας την άμυνα της πόλης στους κατοίκους της.[32]
Δυνάμεις
Έλληνες

Παρακάτω παραθέτουμε τον αριθμό πλοίων από κάθε πόλη που συμμετείχε στη ναυμαχία.[33]
Πόλη Αριθμός πλοίων
Χίος 100
Μίλητος 80
Λέσβος 70
Σάμος 60
Τέω 17
Πριήνη 12
Ερυθραία 8
Μυούς 3
Φώκαια 3
Σύνολο 353
Πέρσες

Κατά τον Ηρόδοτο, οι Πέρσες είχαν εξακόσια πλοία,[34] τα οποία έλαβαν απ' τη Φοινίκη, την Αίγυπτο, την Κιλικία και την Κύπρο.[32] Ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει τα ονόματα των Περσών στρατηγών, αλλά σήμερα θεωρείται ότι την αρχηγία του στόλου ανέλαβε ο Δάτης.[30]
Πρελούδιο

Οι Πέρσες, φοβούμενοι την ήττα απ' τον ιωνικό στόλο και τη μετέπειτα οργή του Δαρείου, έστειλαν πρώην Ίωνες τυράννους στο ιωνικό στρατόπεδο. Οι τύραννοι είχαν πει τα εξής[34]:

Άνδρες Ίωνες, δείξτε ότι είστε σωστοί υπηρέτες στον οίκο του βασιλέως και αφήστε τους συμμάχους σας. Αυτή είναι η υπόσχεση μας: δεν θα πάθετε τίποτα για την εξέγερση ενώ τα σπίτια και τα ιερά σας δεν θα καούν. Αν όμως συνεχίσετε, τότε θα ευνουχίσουμε όλα τα αγόρια σας, οι κόρες σας θα σταλθούν ως αιχμάλωτες στη Βάκτρα και η γη σας θα δοθεί σ' άλλους.[34]

Οι Ίωνες, ωστόσο, αρνήθηκαν να παραδοθούν, αν και κάθε ομάδα-σώμα είχε λάβει μηνύματα απ' τους Πέρσες - φαίνεται ότι δεν ήξεραν πως υπάρχει πιθανότητα προδοσίας.[34] Αργότερα, οι Ίωνες συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν τις κινήσεις τους στη ναυμαχία. Ο Διονύσιος ο Φωκαεύς, στρατηγός των Φωκαίων, είχε πει τα εξής:

Στην άκρη του ξυραφιού στέκονται τα πήγματα, άνδρες Ίωνες, είτε θα' μαστε ελεύθεροι ή δούλοι ή και δούλοι-δραπέτες. Αν τ' αποδεχθούμε τότε θα μοχθήσουμε για το παρόν αλλά είναι στο χέρι μας να νικήσουμε τον εχθρό και να γίνουμε ελεύθεροι. Αν όμως δείξουμε αταξία δεν έχω ελπίδα ότι θα γλιτώσουμε την τιμωρία. Εμπιστευτείτε με και σας υπόσχομαι, αν οι θεοί συμφωνήσουν, ότι ο εχθρός είτε δεν θα μας αντιμετωπίσει σε μάχη είτε θα νικηθεί ολοκληρωτικά.[35]

Αφού οι Ίωνες δέχτηκαν, ο Διονύσιος άρχισε να προετοιμάζει τον στόλο. Αυτό γινόταν για μια εβδομάδα, αλλά οι Ίωνες προτίμησαν να μείνουν στο στρατόπεδο τους.[36] Τότε, οι Σάμιοι αποφάσισαν να δεχτούν την περσική προσφορά[37] - μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Ηρόδοτος πληροφορήθηκε απ' τους Σάμιους για τα γεγονότα της Λάδης και οι τελευταίοι επινόησαν αυτή την ιστορία για να δικαιολογήσουν τη λιποταξία τους.[30] Ωστόσο, είναι γνωστό ότι οι Σάμιοι έμειναν στο στρατόπεδο μέχρι την αρχή της ναυμαχίας.[37]
Μάχη

Οι Πέρσες επιτέθηκαν στους Ίωνες, οι οποίοι παρατάχθηκαν για να τους αντιμετωπίσουν. Φαίνεται ότι υπήρξε σύγχυση, κάτι που μαρτυρεί και ο Ηρόδοτος: «οὐκ ἔχω ἀτρεκέως συγγράψαι οἵτινες τῶν Ἰώνων ἐγίνοντο ἄνδρες κακοὶ ἢ ἀγαθοὶ ἐν τῇ ναυμαχίῃ ταύτῃ· ἀλλήλους γὰρ καταιτιῶνται» (μετ. δεν μπορώ να πω ποιοι Ίωνες ήταν κακοί ή αγαθοί σ' αυτή τη ναυμαχία - οι Ίωνες κατηγορούν ο ένας τον άλλο).[38] Στην αρχή της μάχης, οι Σάμιοι υποχώρησαν, αν και έντεκα πλοία απ' τη Σάμο παρέμειναν στο πεδίο της ναυμαχίας (κάτι που αργότερα τιμήθηκε στη Σάμο)[38] - μαζί με τα πλοία απ' τη Σάμο υποχώρησαν και τα πλοία απ' τη Λέσβο και έτσι η δυτική πτέρυγα της ιωνικής παράταξης κατέρρευσε.[38] Αργότερα υποχώρησαν και άλλα ιωνικά πλοία και ο μόνο ο στόλος της Χίου έμεινε στο πεδίο της ναυμαχίας. Πολέμησαν γενναία τους Πέρσες, καταστρέφοντας πολλά περσικά πλοία,[39] αλλά υπέστησαν σοβαρές απώλειες και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν.[40]
Αποτελέσματα
Τα ερείπεια της Μιλήτου

Η ήττα των Ιώνων στη Λάδη είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο στην τελική κατάπνιξη της εξέγερσης. Η Μίλητος πολιορκήθηκε στενά απ' τους Πέρσες, οι οποίοι σκότωσαν τους περισσότερους Μιλήσιους και υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα.[41] Οι Πέρσες πήραν υπό την κατοχή τους τα περίχωρα και το πεδίο της ναυμαχίας, ενώ η υπόλοιπη πόλη δόθηκε στους Κάρες (απ' την περιοχή Πήδασος).[42] Οι αιχμάλωτοι κάτοικοι της πόλης στάλθηκαν στα Σούσα και αργότερα εγκαταστάθηκαν στις ακτές του Περσικού Κόλπου. Πολλοί κάτοικοι της Σάμου έμειναν άφωνοι απ' την προδοσία των στρατηγών τους γι' αυτό και αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στη Ζάγκλη, μαζί με όσους Μιλήσιους κατάφεραν να ξεφύγουν κατά την πολιορκία της πόλης.[43] Όσον αφορά τον Διονύσιο, αυτός έπλευσε στη Σικελία, όπου έγινε πειρατής και κατέστρεφε τα πλοία των Καρχηδονίων και των Τυρσηνών.[44]

Αφού πέρασαν τον χειμώνα στη Μίλητο, το επόμενο έτος (493 π.Χ), οι Πέρσες κατέλαβαν τις πόλεις της Χίου, της Λέσβου και της Τένεδου, καθώς και τις υπόλοιπες ιωνικές πόλεις,[45] οι οποίες τιμωρήθηκαν αυστηρά - όχι όμως όπως η Μίλητος.[46] Οι Πέρσες κατέλαβαν τις περιοχές της ασιατικής Προποντίδας και τις ευρωπαϊκές ακτές του Ελλήσποντου, κάτι που έβαλε οριστικά τέλος στην Ιωνική Επανάσταση.[47] Το 492 π.Χ, ο Δαρείος στέλνει τον Μαρδόνιο για να πείσει την Αθήνα και την Ερέτρια να συμμαχήσουν με την Περσία.[48] Οι τελευταίες αρνήθηκαν, ωστόσο η Θράκη και η Μακεδονία συμμάχησαν με τους Πέρσες, η εκστρατεία των οποίων έληξε με την καταστροφή του στόλου τους στο Όρος Άθως. Δύο έτη αργότερα, οι Πέρσες επιτέθηκαν ξανά στην Ελλάδα και κατέλαβαν τις Κυκλάδες και την Ερέτρια, μέχρι να ηττηθούν στον Μαραθώνα.[49]
Παραπομπές

↑ Κικέρων, Περί νόμων I, 5
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ (εισαγωγή)
↑ 3,0 3,1 3,2 Holland, σ. xvi–xvii.
↑ Παπαρρηγόπουλος, Βιβλίον Γ΄, κεφ. Γ΄, παράγρ. Α΄)
↑ Ηροδότου Ιστορίαι - Κλασική εποχή
↑ 6,0 6,1 Finley, σ. 15.
↑ Παυσανίας, Φωκικά, ΧΧ, 2
↑ Περί της Ηροδότου κακοηθείας. σελ. 29-32.
↑ Παπαρρηγόπουλος, ο.π.
↑ David Pipes. Herodotus: Father of History, Father of Lies. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις January 27, 2008. Ανακτήθηκε στις 2008-01-18.
↑ Ντυράν, Β΄438, Παπαρρηγόπουλος ο.π.
↑ 12,0 12,1 Holland, σ. 377.
↑ Fehling, σ. 1–277.
↑ Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΑ
↑ Ηρόδοτος, Καλλιόπη 81
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 142-151
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 142
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 141
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 30
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 31
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 33
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 34
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 35
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 99
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 100
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 101
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 102
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 103
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 104
↑ 30,0 30,1 30,2 Boardman et al, pp. 481–490.
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 124-126
↑ 32,0 32,1 32,2 Ηρόδοτος, Ερατώ 6
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 8
↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 Ηρόδοτος, Ερατώ 9
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 11
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 12
↑ 37,0 37,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 13
↑ 38,0 38,1 38,2 Ηρόδοτος, Ερατώ 14
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 15
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 16
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 19
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 20
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 22
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 17
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 31
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 32
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 33
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 20
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 94-116

Βιβλιογραφία
Αρχαίες πηγές

Ηρόδοτος, Ιστορίες
Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου
Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη
Κικέρων, Περί νόμων

Σύγχρονες πηγές

Boardman J, Bury JB, Cook SA, Adcock FA, Hammond NGL, Charlesworth MP, Lewis DM, Baynes NH, Ostwald M & Seltman CT (1988). The Cambridge Ancient History, vol. 5. Cambridge University Press. ISBN 0521228042.
Fehling, D. (1989). Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art (Translated by J.G. Howie). Francis Cairns.
Fine, JVA (1983). The Ancient Greeks: A Critical History. Harvard University Press. ISBN 0674033140.
Finley, Moses (1972). Introduction. Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0140440399.
Holland, Tom (2006). Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. Doubleday. ISBN 0385513119.

Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια

Εγκυκλοπαίδεια Ιστορίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License