.
Η Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωσις (ΕΚΚΑ) ήταν μία από τις κύριες ελληνικές μαχόμενες αντιστασιακές οργανώσεις που έδρασαν στη διάρκεια της Γερμανοϊταλικής κατοχής.
Η ΕΚΚΑ ήταν αντιστασιακή οργάνωση σοσιαλδημοκρατικών αντιλήψεων που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1942 από τον δημοκρατικό-Βενιζελικό συνταγματάρχη Δημήτριο Ψαρρό σε συνεργασία με τους πολιτικούς Απόστολο Καψαλόπουλο και Γεώργιο Καρτάλη, φέρελπι νέο πολιτικό που προερχόταν από τον χώρο του Λαϊκού Κόμματος. Η επιλογή του ακρωνύμιου Ε.Κ.Κ.Α. , που η σημασία του συνέπιπτε με μόνιμο σύνθημα του ΚΚΕ, «προσδιόριζε το διαρκές δίλημμα της οργάνωσης που εκ δεξιών ανθεματιζόταν ως ημικομμουνιστική, ενώ η Αριστερά τους κατηγορούσε ως ψευδεπίγραφους καπήλους των θέσεών της εφόσον δεν υλοποιούσαν, προσχωρόντας στο Ε.Α.Μ όσα κήρυτταν».[1] Αλλά και στο εσωτερικό της οργάνωσης υπήρχε διχογνωμία αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο θα γινόταν η απελευθέρωση. Πέντε μήνες πέρασαν ώσπου να κυκλοφορήσει το καταστατικό με σύνθημα την εγκαθίδρυση ολοκληρωμένης Λαοκρατούμενης Δημοκρατίας, στην οποία τα βασικά οικονομικά και τεχνικά μέσα παραγωγής θα κοινωνικοποιούνταν, δηλαδή θα ελέγχονταν από τον εργαζόμενο λαό τον οργανωμένο σε συνδικάτα. Χρέη και έμμεσοι φόροι διαγράφονταν ενώ για περιουσίες και ατομική πρωτοβουλία θα έμπαιναν ανώτατα όρια μέσα στο νέο σύστημα.[2]
Στρατιωτικό σκέλος της οργάνωσης ήταν το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, που συγκροτήθηκε στις 20 Απριλίου του 1943 στην Παρνασσίδα, και ονομάστηκε έτσι από το ομώνυμο θρυλικό ευζωνικό σύνταγμα.[3] Η ΕΚΚΑ «είχε χάσει πολύτιμο έδαφος εξαιτίας της πολύμηνης κύησης και συνακόλουθης καθηστέρησης στον πολιτικό και κυρίως στον στρατιωτικό τομέα»[4] Η οργάνωση έφτασε να έχει 1000 μαχητές και να εκπροσωπείται στο γενικό αρχηγείο των ανταρτικών οργανώσεων μαζι με τον ΕΔΕΣ και τον ΕΛΑΣ, με τους οποίους, μέχρις ενός σημείου, συνεργαζόταν. Δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή της Φωκίδας. Ο ΕΛΑΣ, με την αιτιολογία ότι μέλη της ΕΚΚΑ είχαν προβεί σε αντικομμουνιστική και κακοποιό δράση στην περιοχή αλλά, σύμφωνα με την αντίθετη άποψη, σε μια προσπάθειά του να μονοπωλήσει[5] την αντίσταση και θεωρώντας το ΕΚΚΑ «αντιδραστικό»,[6] επιτέθηκε και αφόπλισε την ΕΚΚΑ δύο φορές, στις 13 Μαΐου του 1943 και στις 23 Ιουνίου του 1943.Μετά από υποσχέσεις της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής και του ΕΑΜ οι Δημήτριος Ψαρρός και Γεώργιος Καρτάλης, συγκατατέθηκαν να ανασυγκροτήσουν τη μονάδα τους στο πλαίσιο του Συμφώνου Εθνικών Ομάδων. Εκπρόσωποι του 5/42 Συντάγματος έφθασαν στα τέλη Ιουλίου του 1943 στο Περτούλι, όπου ήταν το Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών.[7] Εκπρόσωποι της ΕΚΚΑ θα συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις των εκπροσώπων των οργανώσεων ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και του Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, στο Μυρόφυλλο (15-22 Φεβρουαρίου) και έπειτα στην Πλάκα (27-29 Φλεβάρη) του 1944.[8] Προεδρεύων ήταν ο Γεώργιος Καρτάλης, ο οποίος αθετώντας την συμφωνία με το ΕΑΜ, «κρυφίως απεργαζόταν με τους Πυρομάγλου και Γουντχάουζ στρατηγικές παρακώλυσης».[9] Η τακτική του Γεώργιου Καρτάλη, « συνέτεινε στο να δημιουργηθεί το ψυχολογικό κλίμα, αλλά και το άλλοθι για την αιματηρή διάλυση του 5/42 Συντάγματος από τον ΕΛΑΣ»[10] Μέσα στις τάξεις του 5/42 θα συγκεντρωθούν αντιθετικές δυνάμεις, από τις οποίες οι μισές θα θέλουν συμμαχία με το ΕΑΜ (π.χ Μπαρκιρτζής,Λαγγουράνης) στο οποίο και θα προσχωρήσουν,[11] ενώ άλλες τη σύγκρουση. Οι φιλομοναρχικές δυνάμεις θα φτάσουν στο σημείο να αποκηρύξουν τη πολιτική έκφραση της ΕΚΚΑ και να μην υπακούν στις εντολές του στρατιωτικού αρχηγού Δημήτρη Ψαρρού καθώς και θα εκτελέσουν έναν υπεύθυνο του ΕΑΜ.[12] Με αυτήν την αφορμή, ο ΕΛΑΣ συγκέντρωσε δύναμη 1400 ανδρών και επιτέθηκε εναντίον του 5/42 συντάγματος στις 14 Απριλίου του 1944 στην θέση Κλήματα Δωρίδος. Οι 450 άντρες του 5/42 συντάγματος κράτησαν την θέση τους μέχρι το πρωί της 17ης Απριλίου, όταν αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν προς τη Σκάλα Καραΐσκου. 94 επιζήσαντες, που κατάφεραν να διαπεραιωθούν στον Κορινθιακό κόλπο, αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς και οι περισσότεροι, υπό την ηγεσία του ταγματάρχη Γεώργιο Καπετζώνη, κατατάχθηκαν στα Τάγματα Ασφαλείας.[13] Tο μεγαλύτερο μέρος του συντάγματος παρέμεινε με τον συνταγματάρχη Ψαρρό, ο οποίος αρνήθηκε να φύγει και τελικά, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, δολοφονήθηκε.[14] Μετά τη μάχη οι αιχμαλωτισθέντες αντάρτες του Συντάγματος υπέστησαν βασανιστήρια και εκτελέσθηκαν. Στην έδρα της ΠΕΕΑ, η είδηση ειδικά για το φόνο του Δημήτριου Ψαρρού αναστάτωσε τους πάντες. Ο Αλέξανδρος Σβώλος αξίωσε την αυστηρή τιμωρία των υπευθύνων. Οι σχετικές ανακρίσεις δεν οδήγησαν όμως πουθενά.
Κατά τον Ιστορικό Μ. Λυμπεράτο, ,[15] ο Ψαρρός σκοτώθηκε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και υπάρχουν δύο εκδοχές για το θάνατό του. Σύμφωνα με τον ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε κατά τη μάχη, ενώ κάποιοι μάρτυρες, με τους οποίους συμφωνεί ο ιστορικός ηγέτης και πολεμιστής του ΕΛΑΣ Γρηγόρης Φαράκος,[16] υποστήριξαν ότι ο Δημήτρης Ψαρρός, αφού αιχμαλωτίστηκε, εκτελέστηκε από τον ταγματάρχη του ΕΛΑΣ Θύμιο Ζούλα για προσωπικούς λόγους. Το ότι εκτέλεσε τον Ψαρρό παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Ζούλας το 1951 με έγγραφη έκθεσή του,[16] (πιθανόν εξυπηρετώντας, κατά τον Λυμπεράτο, ενδοκομματικές σκοπιμότητες[15]). Το γεγονός της δολοφονίας του Δημ Ψαρρού από τον ταγματάρχη Θυμ. Ζούλα επιβεβαιώνει, από ανεξάρτητες πηγές, ο συγγραφέας Διον. Χαριτόπουλος στο βιβλίου του "Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων".[17]
Σημαντικές μάχες
1943
12-13 Σεπτεμβρίου: Μάχη έναντι Ιταλών και Γερμανών στο Λιδωρίκι
15 Σεπτεμβρίου: Μάχη εναντίον Γερμανών στην περιοχή Αναθέματος
17 Σεπτεμβρίου: Μάχη εναντίον Γερμανών στην περιοχή Τσακόρεμα
1944
11 Ιανουαρίου και 1 Φεβρουαρίου: Μάχες Γραβιάς-Άμφισσας
Παραπομπές
↑ Χάγκεν Φλάισερ, «Οι μικρότερες οργανώσεις», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΣΤ, Αθήνα, 2000, σελ.19
↑ όπ.π.
↑ Χάγκεν Φλάισερ, Στέμμα και Σβάστικα: Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, σ. 383.
↑ Χάγκεν Φλάισερ, «Οι μικρότερες κλπ.», όπ.π.
↑ «Στην επίμαχη περιοχή είχε εγκατασταθεί ήδη ο ΕΛΑΣ, που δεν έβλεπε περιθώρια για «χωριστό καπετανάτο»»όπ.π.
↑ Κουκουριώτης Α.: "Η εθνική μας κατάντια οδήγησε στην 21η Απριλίου" Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 21.04.2007
↑ Χάγκεν Φλάισερ, «Ο δρόμος προς το Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών», όπ.π,σελ. 26
↑ Οι συζητήσεις περιστρεφόταν γύρω από τις πολιτικές παραμέτρους της αντίστασης: τη σύμμειξη ή μη των αντάρτικων μονάδων για τη δημιουργία ενιαίου στρατού, την επιλογή αρχιστρατήγου, την αποκήρυξη από τον Ζέρβα της μερίδας του ΕΔΕΣ που συνεργαζόταν στην Αθήνα με τους κατακτητές, Χάγκεν Φλάισερ,«Η σύγκρουση ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ»,όπ.π., σελ.38
↑ όπ.π
↑ όπ.π., σελ.39
↑ "Εθνική Αντίσταση-Εμφύλιος: Η δολοφονία Ψαρρού"
↑ Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων και ο ΕΛΑΣ
↑ Οι δράστες θα επικαλεστούν αυτή την προσχώρηση ως απόδειξη για να δικαιολογήσουν την επίθεση ως αντίδραση σε προηγούμενες δοσοληψίες του 5/42 με τη Βέρμαχτ-εκδοχή ανεπιβεβαίωτη από τα αρχεία της Βέρμαχτ-όπ.π.σελ. 42
↑ Ιστοσελίδα τηλεοπτικής Εκπομπής Ρεπορτάζ χωρίς Σύνορα: "Βρετανοί - Αντίσταση - Εμφύλιος" Ημερομηνία Προβολής: 22.05.2006
↑ 15,0 15,1 Δημήτριος Ψαρρός: η χαμένη ευκαιρία. ΤΑ ΝΕΑ. 5 Μαΐου 2007.
↑ 16,0 16,1 Γρηγόρης Φαράκος. Άρης Βελουχιώτης, Το χαμένο αρχείο, σελ. 296
↑ Επίσης, ο συγγραφέας Διον. Χαριτόπουλος στο βιβλίο του "Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων" αναφέρει ότι η δύναμη του ΕΛ.Α.Σ. που ενεπλάκη στην εν λόγω μάχη ανερχόταν σε 120 άνδρες (3 διμοιρίες υπό τον Γ. Αθανασίου και 30 μαυροσκούφηδες υπό τον Άρη Βελουχιώτη)ενώ οι μαχόμενοι του 5/42 ανερχόταν σε 450-500.
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
