.
Οι 200 της Καισαριανής ήταν Έλληνες πολιτικοί κρατούμενοι που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τις ναζιστικές δυνάμεις Κατοχής, ως αντίποινα για τη δράση της αντιστασιακής οργάνωσης του ΕΛΑΣ. Οι περισσότεροι από τους εκτελεσθέντες παραδόθηκαν στις δυνάμεις Κατοχής από το προηγούμενο καθεστώς της 4ης Αυγούστου, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των 200 ήταν μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.
Μνημείο στο σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας Μεταξά
Το κτίριο του στρατοπέδου συγκέντρωσης Χαϊδαρίου.
Από το Φεβρουάριο του 1937 άρχισε η συγκέντρωση των κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών κατά της δικτατορίας του Μεταξά στο φρούριο της Ακροναυπλίας, στις φυλακές της Κέρκυρας και σε μικρά νησιά του Αιγαίου. Μετά από την συνθηκολόγηση της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941, έγινε και η τυπική παράδοση των 600 κρατουμένων της Ακροναυπλίας στους κατακτητές. Από αυτούς, οι 200 στάλθηκαν στα στρατόπεδα Κατούνας, Βόνιτσας, Λαζαρέτο και Κέρκυρας. Άλλους 300 έστειλαν στο στρατόπεδο Λάρισας- Τρικάλων. Από το στρατόπεδο της Λάρισας, 54 εκτελέστηκαν για αντίποινα στο Κούρνοβο στις 6 Ιουνίου του 1943. Με την συνθηκολόγηση των Ιταλών στις 8 Σεπτέμβρη 1943, οι Γερμανοί μετέφεραν τους Ακροναυπλιώτες της Λάρισας στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου.
Η εκτέλεση του υποστράτηγου Κρεχ
Σκαρίφημα της επίθεσης από το ειδικό επιτελείο της F στρατιάς του 68ου σώματος στρατού
Διμοιρία του 8ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον ανθυπολοχαγό ΠΖ του Ελληνικού Στρατού[1] Μανώλη Σταθάκη[2][3] επιτέθηκε κατά του διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών και υποστράτηγου (Generalmajor) της ναζιστικής Γερμανίας Φράντς Κρεχ (Franz Krech[4]) και της συνοδείας του στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας στις 27 Απριλίου του 1944 με αποτέλεσμα το θάνατο αυτού και μελών της συνοδείας του. Την προηγούμενη ημέρα είχε γίνει η απαγωγή του υποστράτηγου Κράιπε από Βρετανούς και Έλληνες αντιστασιακούς στην Κρήτη. Το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών με τη συνεργασία και του ΕΑΜ άφησε σκοπίμως να διαρρεύσει για λόγους προπαγάνδας ότι ο υποστράτηγος Κρεχ εκτελέστηκε από την Γκεστάπο ως αντιφρονούντας και έδωσε στην δημοσιότητα πλαστογραφημένο γράμμα του όπου καλούσε τους Γερμανούς στρατιώτες σε λιποταξία[5].
Αναγγελία αντιποίνων
Φυλλάδιο με την ανακοίνωση για την εκτέλεση 200 κομμουνιστών φυλακισμένων στην Καισαριανή την 1η Μαΐου 1944 από τις γερμανικές Αρχές Κατοχής, σε αντίποινα για τον φόνο ενός Γερμανού στρατηγού από Έλληνες αντάρτες.
Η εφημερίδα Καθημερινή στις 30 Απριλίου 1944, μετά την επίθεση ανταρτών του ΕΛΑΣ, δημοσίευσε την εξής ανακοίνωση:
Την 27ην Απριλίου 1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν Στρατηγόν και τρεις συνοδούς του. Πολλοί Γερμανοί στρατιώται ετραυματίστησαν. Ως αντίποινα διατάχτηκε:
Ο τυφεκισμός 200 Κομμουνιστών την 1.5.1944. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάοι προς Σπάρτην έξωθεν των χωρίων. Υπό την εντύπωσιν κακουργήματος τούτου Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.
Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος.
Η ίδια ανακοίνωση μοιράστηκε και στην μορφή φυλλαδίου από τις γερμανικές Αρχές Κατοχής.[εκκρεμεί παραπομπή]
Οι οργανώσεις του ΕΑΜ και της Κομματικής Οργάνωσης Αθηνών του ΚΚΕ προσπάθησαν σε συνδικαλιστικό και φοιτητικό επίπεδο να τους διασώσουν, ενώ έγινε προσπάθεια και για ένοπλη επέμβαση από τον ΕΛΑΣ, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε[6]. Έγιναν ψηφίσματα σωματείων υπέρ της σωτηρίας των μελλοθάνατων, έγινε συγκέντρωση συγγενών στην Μητρόπολη, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός στο διαμέρισμά του προσευχόταν υπέρ της σωτηρίας τους. Όταν αργά τη νύχτα εμφανίστηκε μπροστά στις απελπισμένες γυναίκες είπε: Δεν μπορώ να κάνω τίποτα και το μόνο που μου απομένει είναι να παρακαλώ το Θεό".[7]
Η εκτέλεση των 200 κρατουμένων έγινε το πρωί της 1ης Μαΐου 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, όπου εκτελέσθηκαν με οπλοπολυβόλα, οι σοροί μεταφέρθηκαν στο Γ΄ Νεκροταφείο και τάφηκαν σε ατομικούς τάφους. Μεταξύ των εκτελεσμένων, ήταν ο Ναπολέων Σουκατζίδης (εκτελούσε και χρέη διερμηνέα) και ο Αντώνης Βαρθολομαίος,[8][9] στελέχη του ΚΚΕ με χρέη στρατοπεδάρχη, που ξεχώρισαν για την αυτοθυσία τους, αφού αρνήθηκαν να εκτελεστεί άλλος στη θέση τους όπως τους προτάθηκε από τον Γερμανό διοικητή του στρατοπέδου του Χαϊδαρίου, Καρλ Φίσερ (Karl Fischer). Εκτελέστηκε επίσης και ο πρώην βουλευτής του ΚΚΕ Στέλιος Σκλάβαινας.
Απολογισμός
Ο Βασίλης Μπαρτζιώτας στο βιβλίο του "Άστραψε φως η Ακροναυπλία" αναφέρει ότι ήταν 135 στους 200 οι φυλακισμένοι Ακροναυπλιώτες που εκτελέστηκαν την 1η Μαΐου του 1944 στη Καισαριανή. Μεταξύ των 200 εκτελέστηκαν και έξι τροτσκιστές[10] και πέντε αρχειομαρξιστές.[11]
Σύμφωνα με την απολογία του Χέλμουτ Φέλμυ στη Δίκη της Νυρεμβέργης, ο συνταγματάρχης Παπαδόγγονας λόγω προσωπικής συμπάθειας στον υποστράτηγο Κρεχ, διέταξε χωρίς ανωτέρα εντολή είτε από την Γερμανική διοίκηση είτε από το Υπουργείο Εσωτερικών, την θανάτωση 100 αντιστασιακών ή ύποπτων για αντιστασιακή δράση,[4] ενώ παρόμοια ήταν και τα συναισθήματα από ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας[12]. Παράλληλα οι Γερμανοί σκότωσαν άλλους 25 στην Αθήνα. Συνολικά εκτελέστηκαν ως αντίποινα τουλάχιστον 325, ενώ υπήρξαν και άλλοι νεκροί στο δρόμο της επιστροφής της 117 Μεραρχίας από τους Μολάους στη Σπάρτη. Ο Χέλμουτ Φέλμυ δικαιολόγησε τον αριθμό των εκτελεσμένων λόγω της ιδιότητας του Κρεχ ως διοικητή Μεραρχίας.
Εκδηλώσεις μνήμης
Ήδη από την κατοχική περίοδο έγιναν κινήσεις τιμής της μνήμης των εκτελεσμένων. Στις 17-5-1944 τμήμα 100 ενόπλων του ΕΛΑΣ κατάθεσε στεφάνι στο χώρο της εκτέλεσης[13]. Κάθε χρόνο τα πολιτικά κόμματα της αριστεράς διοργανώνουν εκδηλώσεις για τη μνήμη τους, ενώ ο δήμος Καισαριανής διοργανώνει τους αγώνες δρόμου ΣΟΥΚΑΤΖΙΔΕΙΑ[14].
Παραπομπές
Μόνιμοι Αξιωματικοί στον ΕΛΑΣ,οικειοθελώς ή εξ'ανάγκης εκδόσεις Αλφειός, Γιάννης Πριόβολος σελ 515
ΓΙΑΝΝΗ ΛΕΩΝ. ΛΕΦΑ Δ. Φ Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ(Δημιουργία - Ανάπτυξη - Ήττα) εκδόσεις Αλφειός Αθήνα 1998 τόμος Β' σελ 151
«Τίμησαν με εκδήλωση μνήμης το Μανώλη Σταθάκη στους Μολάους 01/09/2014 ιστοσελίδα .apela.gr, ανακτήθηκε στις 16/4/2015». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2015.
Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα. Τα αιματηρά ίχνη της 117ης Μεραρχίας Καταδρομών στη Σερβία και την Ελλάδα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2004 σελ. 512
Patrick K. O'Donnell 45 Operatives, Spies, and Saboteurs: The Unknown Story of the Men and Women of World War II's OSS σελ 235-6
εφημερίδα Ριζοσπάστης, ανακτήθηκε στις 18/4/2015 ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ 1944 Οι 200 εκτελεσμένοι κομμουνιστές στην Καισαριανή
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=1247153
ΧΑΙΔΑΡΙ: ΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ ΒΩΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΦΛΟΥΝΤΖΗΣ Ι. ΑΝΤΩΝΗΣ, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ σελ 468
εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Φύλλο: 3/1/1980, Σελίδα: 4
«αρχεία ΑΣΚΙ, εφημερίδα Διεθνιστής Φύλλο 12, 28 Μάη 1944, ανακτήθηκε στις 29/4/2015». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2015.
Αιρετικές διαδρομές. Ο ελληνικός τροτσκισμός και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, Μάριος Εμμανουηλίδης Φιλίστωρ, 2002 σελ. 60-1.
Aστική τάξη και Εθνική Αντίσταση: Σιγά μην κλάψω για τους 200 της Καισαριανής, έλεγε το Κολωνάκι, ιστοσελίδα mao.gr ανακτήθηκε στις 16/4/2015
Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας Άνεμος λευτεριάς στις ανατολικές και νότιες συνοικίες 1941-1945: Χρονικό Μακρής, Ορέστης σελ 75-76, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
«Κάλεσμα Σουκατζίδεια 2015, ιστοσελίδα δήμου Καισαριανής, ανακτήθηκε στις 29/4/2015». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2015.
Πηγές
Έπεσαν για την Ζωή, Έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, ΑΘΗΝΑ 2001, τ.Α,σ.182-196
Β. Μπαρτζιώτα: «Κι άστραψε φως η Ακροναυπλία», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 197 – 199
Εθνική Αντίσταση 1941- 1944: «Γράμματα και μηνύματα εκτελεσμένων πατριωτών», Αθήνα 1974, σελ. 111, 141, 143, 167
Πετρόπουλος, Γιώργος (30/05/2002). «ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ 1944: Οι 200 εκτελεσμένοι κομμουνιστές στην Καισαριανή». Ριζοσπάστης.
Η εκτέλεση των 200 πατριωτών από τους Γερμανούς στην Καισαριανή ως αντίποινα για τον θάνατο ενός στρατηγού στη Σπάρτη.». Η Μηχανή του Χρόνου.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
