Βουτάδες

Ελλάδα

Οι Βουτάδες ή η Βούτεια[1] (αρχαία ελληνικά: Βουτάδαι),[2] (ο δήμος: Βουτείας ή Βουτάδων) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Οινηίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Με το ίδιο όνομα ήταν επίσης γνωστό ιερατικό γένος της αρχαίας Αθήνας, το οποίο είχε έδρα στο δήμο, αλλά και οι ίδιοι οι δημότες του δήμου αυτού.[3]

Ονομασία
Κύριο λήμμα: Ετεοβουτάδες

Ο δήμος πήρε το όνομά του από τον επώνυμο μυθικό ήρωα Βούτη, που αναφέρεται ως βοσκός, αγρότης, πολεμιστής, Αργοναύτης και ιερέας. Από τη μυθολογία είναι γνωστό, ότι ο Βούτης ήταν ο γενάρχης του γένους των Βουτάδων. Ο βωμός του στο Ερέχθειο τον συσχετίζει με τον Ποσειδώνα Εριχθόνιο, του οποίου κατά τον Ησίοδο πιστευόταν ότι ήταν γιος. Αργότερα θεωρήθηκε γιος του βασιλιά της Αττικής Πανδίονα και της Ζευξίππης, αδελφός του Ερεχθέα, της Πρόκνης και της Φιλομήλας. Ο Ερεχθεύς κληρονόμησε από τον Πανδίονα τη βασιλεία και ο Βούτης την ιερατεία του Ποσειδώνα Εριχθόνιου και της Πολιάδος Αθηνάς. Έλαβε ως σύζυγό του την κόρη του αδελφού του Ερεχθέα, Χθονία.

Οι απόγονοι του Βούτη ονομάζονταν Βουτάδες και απετέλεσαν ιερατικό γένος της αρχαίας Αθήνας. Στη σημαντική αυτή οικογένεια (οι οποίοι μεταγενέστερα ονομάσθηκαν από Βουτάδαι σε Ετεοβουτάδαι)[4] ανήκαν διάφορα κληρονομικά ιερατικά αξιώματα. Οι άνδρες του γένους λάμβαναν κληρονομικά την ιερατεία του Εριχθονίου Ποσειδώνα και οι γυναίκες την ιερατεία της Αθηνάς Πολιάδος. Ανάμεσα στα άλλα καθήκοντά τους ήταν και η τέλεση θυσιών στον οικογενειακό βωμό του Βούτη, στο Ερέχθειο. Οι τοίχοι επίσης του Ερεχθείου ήσαν διακοσμημένοι με εικόνες από τις παραδόσεις του γένους και στον ίδιο ναό φυλασσόταν ο κατάλογος των ιερέων και ιερειών των Βουτάδων.

Πιθανώς ο Κλεισθένης έδωσε στο δήμο το ίδιο όνομα της οικογένειας των ιερέων, προκειμένου να μειώσει τη δύναμη τους. Το ιερατικό αυτό γένος των Βουτάδων προφανώς κατοικούσε πλέον στην περιοχή του ομώνυμου δήμου. Επιπλέον, υποστήριξαν τους κατοίκους της αττικής πεδιάδας, που αγωνίζονταν ενάντια στους Αλκμεωνίδες για τον έλεγχο της Αττικής. Ο Κλεισθένης τους αποδυνάμωσε ακόμα περισσότερο και με την τοποθέτηση του δήμου στην Οινηίδα φυλή, αντί για την Ερεχθηίδα φυλή, δεδομένου ότι οι Βουτάδες κατείχαν επίσης τη λατρεία του Ερεχθείου, αλλά και η Ερεχθηίδα φυλή, με τη σειρά της, διέθετε ιερείς του ίδιου θεού και μάλλον υπήρχε μεταξύ των ιερέων αυτών ισχυρός ανταγωνισμός. Εξαιτίας αυτής της αντιπαράθεσης, ή ακόμα και της θεωρούμενης ως προσβολής από τον Κλεισθένη προς την οικογένεια, αλλά πιθανώς και λόγω της αύξησης των δημοτών σταδιακά παρουσιάστηκε πλέον η ανάγκη η οικογένεια και το γένος των ιερέων Βουτάδων να μετονομαστούν σε Ετεοβουτάδες,[5] με την προσθήκη του προθέματος «έτεον»,[6] δηλαδή οι «αληθείς» Βουτάδες, [7] ώστε να μπορούν να διακρίνονται οι ιερείς, από τους λοιπούς Βουτάδες, δηλαδή τους άλλους δημότες, που κατοικούσαν στην περιοχή αυτή.
Τοποθεσία των αρχαίων Βουτάδων

Ο δήμος των Βουτάδων, ήταν μικρός δήμος του άστεως. Η θέση του σήμερα είναι αβέβαιη, αλλά αρχαιολογικά ευρήματα υποδεικνύουν τη τοποθεσία στα βορειοανατολικά του Κεραμεικού, κατά μήκος της Ιεράς Οδού, κοντά στις Λακιάδες και τον ποταμό Κηφισό,[8] δηλαδή βρισκόταν ανάμεσα στον Κηφισό και το Δίπυλο. Πιθανώς η συνοικία Γκάζι της Αθήνας συμπεριλαμβανόταν στην περιοχή του αρχαίου δήμου. Σύμφωνα με τον John S. Traill το κέντρο του δήμου βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Δήμου Κεραμέων.[9]

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, τοποθετούσε τον δήμο βορειοδυτικά των Αθηνών, πιστεύοντας ότι «τα νυν Πατίσια είνε ο δήμος Βουτεία• διότι άλλος δήμος δεν υπάρχει περί την πόλιν ακατονόμαστος, ειμή μόνον τα Πατίσια, άτινα από Αδριανού Αυτοκράτορος κατασταθέντα Παράδεισος δια το υπό του Αυτοκράτορος ύδωρ Περσός ήτοι περισσός καλούμενον• και έκτοτε ωνομάζοντο Παραδείσια μέχρι της ελεύσεως Μωάμεθ του β', πορθητού των Αθηνών, Πατισάχ επικαλουμένου, αφ' ου Πατίσια ωνομάσθησαν μέχρι σήμερον.».[10]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[11] ως μέλος αρχικά της Οινηίδας φυλής, συμμετείχε με 1 βουλευτή στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.) και τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.), επίσης με 1 βουλευτή στη Βουλή των 600. Κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος μεταφέρθηκε στην «αιγυπτιακή» Πτολεμαΐδα φυλή, αντιπροσωπευόμενος και πάλι από 1 βουλευτή, ενώ για την επόμενη τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127), καθώς και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι των Βουτάδων

Ο δημότης των αρχαίων Βουτάδων ονομαζόταν Βουτάδης.[12] Γενικά ο δήμος, σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, θεωρείται ότι ήταν δήμος της Οινηίδας φυλής, αν και ο Στέφανος Βυζάντιος τον αναφέρει ως δήμο της Αιγηίδας φυλής.
Δείτε επίσης

Αρχαία Αθήνα
Οινηίδα φυλή
Πτολεμαΐδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

«Λέξεις των δέκα ρητόρων», "Harpocrationis Lexicon in decem oratores Atticos[νεκρός σύνδεσμος]", συγγραφείς: Valerius Harpocration, Wilhelm Dindorf, Philippe-Jacques de Maussac, Henri Estienne, Henri de Valois, Τόμος 1, E typographeo academico, 1853), [...] "Βουτάδης: δήμος της Οινηίδος φυλής Βούτεια, αφ' ης οι δημόται Βουτάδαι." [...], σελ. 75.
[...] "Βουτάδαι: Μικρός αρχαίος δήμος της Αττικής, που ονομάστηκε έτσι από το ιερατικό γένος των Βουταδών. Οι Β. κατάγονταν από τον ήρωα Βούτη, έναν από τους Αργοναύτες, ιερέα του Ποσειδώνα και της Αθηνάς. Από την οικογένεια αυτή προέρχονταν υποχρεωτικά ο ιερέας του Εριχθονίου Ποσειδώνα και η ιέρεια της πολιούχου Αθηνάς. Στο Ερέχθειο υπήρχε βωμός του γενάρχη τους και κατάλογος των κατά καιρούς ιερέων της οικογένειας. Από τους Β. καταγόταν και ο Αθηναίος πολιτικός και ρήτορας Λυκούργος". [...] Βουτάδαι
“Μέγα Ετυμολογικόν ”, "Ετυμολογικόν το Μέγα, ήγουν η Μεγάλη Γραμματική", Λειψία 1816 και Ετυμολογικόν το Μέγα (pdf), στήλες 190-191: «Βουτάδαι, δήμος εστί της Οινηίδος φυλής. αφ’ ης οι Βουτάδαι οι δημόται. ή οι από Βούτου, ούτος δε ο Βούτης την ιερωσύνην έσχε' και απ' αυτού Βουτάδαι εκαλούντο. και βουτρόφος, τάξις (ως φασι) της ιερωσύνης, η τρέφουσα τους βους, ώστε θύεσθαι τοις θεοίς δημοσία, καλούνται δε και Ετεοβουτάδαι, οι απόγονοι του Βούτου» […]
Σούδα (λεξικό), Suidae Lexicon, Suidas, Ludolf Küster, Thomas Gaisford, Typographeo academico, 1834, Τόμος 2ος, στήλη 3337 Αρχειοθετήθηκε 2015-09-09 στο Wayback Machine.: [...] "Σκίρα, εορτή παρ' Αθηναίοις, αφ' ης και ο μην Σκιροφοριών. Φασί δε οι γρψαντες περί τε μηνών και εορτών των Αθήνησιν, ως το σκίρον σκιάδειόν εστι, μεθ' ου φερόμενοι εξ ακροπόλεως εις τινα τόπν, καλούμενον Σκίρον, πορεύονται η τε της Αθηνάς ιέρεια, και ο του Ποσειδώνος ιερεύς, και ο του Ηλίου. Κομίζουσι δε τούτο Ετεοβουτάδαι". [...]
“Μέγα Ετυμολογικόν ”, "Ετυμολογικόν το Μέγα, ήγουν η Μεγάλη Γραμματική", Λειψία 1816 και Ετυμολογικόν το Μέγα (pdf), στήλη 349: […] “Ετεοβουτάδαι, γένος τι επίσημον και περιφανές τοις Αθηναίοις, οι αληθώς από της του Βούτου γεγονότες. εκ δε τούτου καθίστανται ιερείαι της Πολιάδος”. […]
“Μέγα Ετυμολογικόν ”, "Ετυμολογικόν το Μέγα, ήγουν η Μεγάλη Γραμματική", Λειψία 1816 και Ετυμολογικόν το Μέγα (pdf), στήλη 349: […] “Ετεός, ο αληθής' εκ του ετός κατά πλεονασμόν του ε. εκ του ειμί το υπάρχω, ο παθητικός ενεστώς, έμαι. το τρίτον, έται. και εξ αυτού, ετός. το γαρ αληθές υπάρχον, εστί και πεπηγός και όν' ώσπερ το ψεύδος ούχ υπάρχον. εδόκει μέν και ετεά είναι: αντί του ακριβή, αληθή”. […]
Ευστάθιος ο Θεσσαλονικεύς, "Παρεκβολαὶ εις την Ομήρου Ιλιάδα καὶ Οδύσσειαν". "Eustathii,... Commentarii ad Homeri Odysseam, ad fidem exempli romani editi", Eustathe de Thessalonique, J. A. G. Weigel, 1825, σελ. 363: [...] "Ραψωδία Κ. Vs. 2 — 12.: (Vers. 2.) Tο δε Ιπποτάδης ομοιόν εστί τω Βουτάδης. ως γαρ Βούτης Βούτου Βουτάδης, ούτως Ιππότης Ιππότου Ιπποτάδης. τοιούτος γάρ ο πατρωνυμικός τύπος των εις ης ληγόντων κυρίων ονομάτων ων εις ου η γενική, ώσπερ και των εις ας. οίον Αλεύας Αλευάδης. και των δια του ιος καθαρών. οίον Ήλιος Ηλιάδης. του δε Βουτάδου σύνθετον οι Ετεοβουτάδαι, γένος πολύ και λαμπρόν, από τίνος Βούτου. αφ ου γένους οι ιερείς καθίσταντό φασιν Αθήνησι. και εισίν Ετεοβουτάδαι οι αληθώς εκ του Βούτου. καθ' ομοιότητα του Ετεόκρητες οι Ιθαγενείς Κρήτες". [...]
[...] "Butadae: (Βουτάδαι; Boutádai). Attic asty deme of the phyle Oenieis, later of the Ptolemais; one bouleutes; of uncertain location, but the connection of the Eteoboutadai with the Scirophoria and the town quarter of Sciron suggests a position of B. at the Holy Way near Laciadae and the Cephisus". [...] Lohmann, Hans (Bochum), Butadae
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 134.
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 131-132: [...] "Βουτεία, ο δημότης Βουτάδης• εύρηται δε και Βουτιάδης. Έλαβε δε το όνομα ο τόπος από Βούτου υιού του Πανδιόνος του Α', ος ην αδελφός του Ερεχθέως δίδυμος. Και ο μεν Ερεχθεύς, αποθανόντος του πατρός, έλαβε την βασιλείαν, ο δε Βούτης την Ίερωσύνην: αφ'ου το γένος των Ετεοβουταδών επίσημον παρ' Αθηναίοις δια την βασιλικήν καταγωγήν του. (Απολδ. β. γ'. κ. ιέ.), ωνομάσθησαν Ετεοβουτάδαι, ήτοι αληθώς Βουτάδαι οι από του Ιερατικού γένους καταβαίνοντες και ουχί οι από του δήμου, ως τινες εσφαλμένως υπέλαβον. Ο δήμος, ο από του Βούτου ονομασθείς, και πρώτον υπ' αυτού ίσως κατασταθείς, δεν ήτον μακράν της πόλεως. Εικάζω όθεν ότι τα νυν Πατίσια είνε ο δήμος Βουτεία• διότι άλλος δήμος δεν υπάρχει περί την πόλιν ακατονόμαστος, ειμή μόνον τα Πατίσια, άτινα από Αδριανού Αυτοκράτορος κατασταθέντα Παράδεισος δια το υπό του Αυτοκράτορος ύδωρ (α) Περσός ήτοι περισσός καλούμενον• και έκτοτε ωνομάζοντο Παραδείσια μέχρι της ελεύσεως Μωάμεθ του β', πορθητού των Αθηνών, Πατισάχ επικαλουμένου, αφ' ου Πατίσια ωνομάσθησαν μέχρι σήμερον ωσαύτως και τάλλα υδραγωγεία των Πατισίων κατεσκευάσθησαν επί Ρωμαιοκρατίας". [...]
Βουτάδ, στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org

«Βουτάδαι, δήμος της Αιγηίδος φυλής. λέγονται γαρ δήμοι πατρωνυμικώς, ως Αιθαλίδαι, Κοθωκίδαι. έστι δε (από) Βούτου του Πανδίονος. ο δημότης Βουτάδης.» Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839. Σελ 82.

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

Ευστάθιος ο Θεσσαλονικεύς, "Παρεκβολαὶ εις την Ομήρου Ιλιάδα καὶ Οδύσσειαν", σελ. 363.
“Μέγα Ετυμολογικόν”, "Ετυμολογικόν το Μέγα, ήγουν η Μεγάλη Γραμματική", Λειψία 1816, λήμματα: “Βουτάδαι” (στήλες 190-191), “Ετεός“ (στήλη 349) και “Ετεοβουτάδαι“ (στήλη 349).
Ελληνικές επιγραφές - IG Βουτάδ.

Δευτερογενείς πηγές

Butadae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”, (9, 48, 62, 69, 109 (no. 27), table 6,13.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN=978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 134.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

Εξωτερικοί σύνδεσμοι
wiktionary logo
Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
Βουτάδες

«Boutadai». www.ancientworlds.net. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2015.[νεκρός σύνδεσμος]
Traill, J. «Places: 579897 (Boutadai)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2017.
Boutadai, NW Kerameis, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
Boutadai, Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
Boutadai, Attic Inscriptions Online.

Δήμοι της Οινηίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αχαρναί
Τριττύς της Παραλίας
Κοθωκίδαι Όη Θρία Φυλή
Τριττύς του Άστεως
Βουτάδαι Επικηφισιά Ιπποτομάδαι Λακιάδαι Λουσία Περιθοίδαι Πτελέα Τυρμείδαι
Δήμοι της Πτολεμαΐδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αφίδναι Εκάλη Κολωναί Κονθύλη Κυδαντίδαι Οίον Δεκελεικόν Πρόσπαλτα Φλύα

Τριττύς της Παραλίας
Αιγιλία Οινόη
Τριττύς του Άστεως
Βουτάδαι Θημακός
Ανεπιβεβαίωτη Τριττύς
Βερενικίδαι

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License