Βερενικίδες

Ελλάδα

Οι Βερενικίδες (αρχαία ελληνικά: Βερενικίδαι),[1] (ο δήμος: Βερενικιδών) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Πτολεμαΐδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Με το ίδιο όνομα (Βερενικίδες) ονομάζονταν και οι δημότες του δήμου αυτού.

Ονομασία
Κεφαλή της Βερενίκης Β΄ της Αιγύπτου, Γλυπτοθήκη του Μονάχου.

Η ονομασία του δήμου προέρχεται, κατά πάσα πιθανότητα, από το όνομα της συζύγου του Πτολεμαίου Γ΄ Ευεργέτη, της Βερενίκης Β΄ της Αιγύπτου και της Κυρήνης, η οποία ήταν κόρη του Μάγα,[2] ως επώνυμης ηρωίδας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, με βάση παλιότερες πηγές-αναφορές, για προγενέστερη δημιουργία της Πτολεμαΐδας φυλής, περί το 260 π.Χ. και προς τιμή του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου,[3][4] αναφέρεται και το όνομα της μητέρας του Βερενίκης Α΄,[5] η οποία ήταν σύζυγος του Πτολεμαίου Α΄ του Σωτήρα και γιαγιά του Πτολεμαίου Γ΄ Ευεργέτη, αλλά αυτό σήμερα, σύμφωνα και με τους σύγχρονους ερευνητές, δεν δείχνει και πολύ πιθανό.
Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος των Βερενικιδών, ο οποίος δημιουργήθηκε αποκλειστικά για να ενταχθεί στην Πτολεμαΐδα φυλή, ήταν ίσως δήμος της Παραλίας, αλλά αυτό δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί. Πιθανώς αυτός ο δήμος βρισκόταν κοντά στην Ελευσίνα, σύμφωνα και με επιγραφές, που έχουν βρεθεί στις περιοχές της Ελευσίνας[6][7] και της Μάνδρας,[8][9] αλλά σε γενικές γραμμές η ακριβής τοποθεσία του δήμου αυτού είναι άγνωστη και αβέβαιη, δεν έχει προσδιορισθεί και δεν έχει ακόμα ταυτιστεί επακριβώς.

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, πίστευε με επιφύλαξη, ότι ο δήμος Βερενικιδών βρισκόταν στην περιοχή των Τραχώνων,[5] οι οποίοι σήμερα θεωρούνται ως το κέντρο του δήμου του Ευωνύμου.
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[10] ως μέλος της Πτολεμαΐδας φυλής, συμμετείχε με 1 βουλευτή στην αρχαία Βουλή των 600, μόλις από την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.). Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι των Βερενικιδών

Ο δημότης των αρχαίων Βερενικιδών ονομαζόταν Βερενικίδης.[2] Ο δήμος, ο οποίος ιδρύθηκε το 224 π.Χ. ή το 223 π.Χ., με την παράλληλη δημιουργία της νέας φυλής της αρχαίας Αθήνας, της Πτολεμαΐδας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των περισσοτέρων ερευνητών, ονομάστηκε προς τιμήν της Βερενίκης, συζύγου του Φαραώ Πτολεμαίου Γ Ευεργέτη.[11] Στους ρωμαϊκούς χρόνους ο δήμος γνώρισε ισχυρή δημογραφική ανάπτυξη. [12]
Προσωπικότητες από τις Βερενικίδες

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο των Βερενικιδών, όπως ο αγωνοθέτης Γλύκων ο Βερενικίδης γιος του Παμφίλου, ο θεσμοθέτης Δημήτριος ο Βερενικίδης, ο Δημήτριος ο Βερενικίδης γιος του Επικτήτου, ο Δήμος ο Βερενικίδης, ο Δημοσθένης ο Βερενικίδης, ο βουλευτής Διογένης ο Βερενικίδης γιος του Διογένους, ο βουλευτής Διονυσόδοτος ο Βερενικίδης γιος του Απολλωνίου, ο γυμνασίαρχος Διοσκουρίδης ο Βερενικίδης γιος του Ζωσίμου, ο Δομέστιχος ο Βερενικίδης γιος του Λευκίου κ.α.[13]
Δείτε επίσης

Αρχαία Αθήνα
Πτολεμαΐδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

Ησύχιος, «Γλῶσσαι», Β, λήμμα: "Βερενικίδαι": [...] "<Βερενικίδαι>• δῆμος Πτολεμαΐδος φυλῆς" [...]
Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt". Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Βερενικίδαι, δήμος της Πτολεμαΐδος φυλής, δέκα γάρ φυλάς έχοντες Αθηναίοι προσέθεσαν δύο, Αντιγονίδα και Δημητριάδα καλούντες, ύστερον δε Ατταλίδα και Πτολεμαΐδα, διά των επωνύμων ευεργετηθέντες βασιλέων. όθεν και την βουλήν πεντακοσίων ούσαν εξακοσίων εποίησαν' εκάστη γάρ φυλή πεντήκοντα είχεν, οι κατά μήνα έπρυτάνευον. από δε Βερενίκης της Μάγα θυγατρός, γυναικός δε Πτολεμαίου, ωνομάσθησαν Βερενικίδαι οι δημόται. και άλλα γαρ εξηνέχθη πατρωνυμικώς' Αιθαλίδαι γάρ και Βουτάδαι. τα εις τόπον εις Βερενικιδών φασι, τα δ’ εν τόπω εν Βερενικιδών". [...], σελ. 73-74.
Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Πτολεμαΐς, ΐδος (η), φυλή, μία των μεταγενεστέρως προστεθεισών εις τας δέκα της Αττικής, προς τιμήν Πτολεμαίου του Φιλαδέλφου". [...], σελ. 154.
[...] "Πτολεμαΐς: I. Φυλή της Αττικής που είχε ιδρυθεί το 260 π.Χ. από τους Αθηναίους προς τιμήν του Πτολεμαίου του Φιλαδέλφου, ή, σύμφωνα με τον Πολύβιο, προς τιμήν του Πτολεμαίου του Ευεργέτη". [...] Πτολεμαΐς
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 46-47: [...] "Βερενικίδαι, «δήμος, λέγει ο Στέφανος, Πτολεμαΐδος, από Βερενίκης γυναικός Πτολεμαίου.» Ο πρώτος Πτολεμαίος Βασιλευς Αιγύπτου λέγεται ο Λάγου. Ούτος έχων γυναίκα την Ευρυδίκην θυγατέρα Αντιπάτρου, ηράσθη της Βερενίκης, και εξ αυτής εγέννησε Πτολεμαΐον τον β'. Ούτος δε ο Λάγου υιός έστειλε νά βοηθήση τους Αθηναίους κατά του Αντιγόνου, πολεμούντος αυτούς, τον Ναύαρχόν του Πάτροκλον, όστις ετείχισε την νήσον απ' αυτού Πατρόκλου ονομασθείσαν. Και επειδή μετά τον θάνατον του ά. Πτολεμαίου εβασίλευσεν ο β'. Πτολεμαίος ο εκ της Βερενίκης γεννηθείς: από τούτου του β'. Πτολεμαίου ωνομάσθη η Πτολεμαΐς φυλή κατά τον Παυσανίαν (Ατ. κ. ά. και ς'. § 8)• η δε Βερενίκη ούσα γυνή του ά. και μήτηρ του β'. Πτολεμαίου ηξιώθη παρά των Αθηναίων να τιμηθή με ένα των δημων της Αττικης, και ο δήμος ούτος είνε οι Βερενικίδαι φυλής Πτολεμαΐδος. Ουχί μόνον οι Βασιλείς της Αιγύπτου, αλλά και οι μεγάλοι Αυτοκράτορες της Ρώμης εκολακεύοντο τιμώμενοι παρά των Αθηναίων ή μέ το όνομα Άρχοντος ή Φυλης, ή δια ψηφίσματος αναγνωρίζοντος τον Αυτοκράτορα, ή την Βασίλισσαν ευεργέτην της πόλεως ή του δημου Αθηναίων, ή δι' ανδριάντων ισταμένων εν τόπω, ως ο Κεραμικός, ή το Ολύμπιον κτλ. Τον δήμον τούτον των Βερενικιδών εγώ λέγω ότι είνε οι νυν Τράχωνες. Δεν εχω επί τοϋ παρόντος νά προσαγάγω υποστηριγμα της γνώμης μου• διότι δεν υπάρχουσι πλέον τα παλαιά χειρόγραφα αρχείων και βιβλίων, σωζόμενα μεν μέχρι της Επαναστάσεως, απολεσθέντα δε εν αυτή, εξ ων ηδυνάμην νά πορισθώ το υποστηριγμά μου• διότι εν την νεότητί μου διεσκέδαζον με αυτά, και που απηντησά τι περί του χωρίου των Τραχόνων. Ας επιφυλαχθή τούτο εις τον χρόνον". [...]
Ελληνικές επιγραφές - IG II² 5888, από την Ελευσίνα.
Ελληνικές επιγραφές - IG II² 1221, από την Ελευσίνα.
Ελληνικές επιγραφές - IG II² 5868, από την Μάνδρα.
[...] "Berenicidae: (Βερενικίδαι; Berenikídai). Attic deme of the Ptolemais phyle established in 224/23 BC and named after Berenice, wife of Ptolemy III Euergetes. Possibly located around Eleusis (cf. grave inscription IG II2 5868 from Mandra and IG II2 5888 from Eleusis). The announcer of the decree on demes (?) IG II2 1221 (found at Eleusis) came from the B." [...], Lohmann, Hans (Bochum), Berenicidae
Βερενικ Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (29f., 109 (no. 25), table 13.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0, p. 29.
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (29f., 109 (no. 25), table 13.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0, p. 58.

Δημότες των Βερενικιδών Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): BERENIKIDHS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

Ησύχιος, «Γλῶσσαι», Β, λήμμα: "Βερενικίδαι".
Ελληνικές επιγραφές - IG Βερενικ Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

Berenicidae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (29f., 109 (no. 25), table 13.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Traill, J. «Places: 585895 (Berenikidai)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017.

Δήμοι της Πτολεμαΐδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αφίδναι Εκάλη Κολωναί Κονθύλη Κυδαντίδαι Οίον Δεκελεικόν Πρόσπαλτα Φλύα

Ptolomeo III.JPG
Τριττύς της Παραλίας
Αιγιλία Οινόη
Τριττύς του Άστεως
Βουτάδαι Θημακός
Ανεπιβεβαίωτη Τριττύς
Βερενικίδαι

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License