Τερριτόριο της Κορώνης

Το Τερριτόριο της Κορώνης (ιταλικά: Territorio di Coron) ήταν διοικητική διαίρεση της Δημοκρατίας της Βενετίας, από το 1688 έως το 1715, στην κτίση της στην Πελοπόννησο με την ονομασία Βασίλειο του Μορέως. Πρωτεύουσα του διοικητικού "εδάφους" ήταν η Κορώνη (Città di Coron), η οποία ουσιαστικά ήταν μια μεγάλη καστροπολιτεία, στο δυτικό άκρο του Κόλπου της Μεσσηνίας. Το Τερριτόριο της Κορώνης διοικητικά ανήκε στην επαρχία Μεσσηνίας.
Ιστορία
Η Κορώνη σε χάρτη του 1686.

Στην περιοχή, την οποία περιελάμβανε το Τερριτόριο της Κορώνης, κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν δυο σημαντικές πόλεις:

Στη θέση της σημερινής Κορώνης βρισκόταν η αρχαία πόλη Ασίνη, η οποία αναφέρεται από το Στέφανο Βυζάντιο, τον Στράβωνα[1] και αναγράφεται στον κατάλογο, που ήταν γνωστός ως Συνέκδημος του Ιεροκλέους.
Η αρχαία Κορώνη βρισκόταν βορειότερα, από την σημερινή πόλη, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό Πεταλίδι. Ο Στράβων προσδιορίζει τη θέση της μεταξύ της Ασίνης και της πόλης Θουρίας.[2]

Κατά την βυζαντινή εποχή, περί τον 7ο ή τον 8ο αιώνα, οι κάτοικοι της αρχαίας και πρωτοβυζαντινής Κορώνης (σημερινό Πεταλίδι Μεσσηνίας), ίσως εξαιτίας των σλαβικών και αραβικών επιδρομών, μετοίκησαν στην οχυρή ακρόπολη της αρχαίας Ασίνης, η οποία μετονομάστηκε σε Κορώνη. Το 1104, ο Λανδόλφος κατέφυγε με τα δεκαοκτώ πλοία του στο λιμάνι της Κορώνης, αποφεύγοντας να αντιμετωπίσει, όπως είχε εντολή από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α´ Κομνηνό, τους Γενουάτες. Μεταξύ του 11ου και 12ου αιώνα, η Κορώνη συγκαταλέγεται στις πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στις οποίες οι Βενετοί, με σειρά χρυσόβουλων των Κομνηνών, διαθέτουν προνόμια για την ελεύθερη εμπορική διακίνησή τους. Το 1199 επιτέθηκε στην Κορώνη Γενουάτης πειρατής. Μετά την πρώτη κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το 1204, κατά την Πρώτη Ενετοκρατία και την Φραγκοκρατία (1205-1432), ο Μωριάς και η Κορώνη αντίστοιχα γίνονται κτήση των Βενετών και των Φράγκων, με τον έλεγχο που ασκούσε το Πριγκιπάτο της Αχαΐας (1205-1432). Η Κορώνη καταλήφθηκε το 1205 από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας. Το 1209 περιήλθε στην κυριαρχία των Βενετών, όπως και η γειτονική της Μεθώνη. Την περίοδο της Α΄ Ενετοκρατίας χτίστηκε το κάστρο της πόλης, ενώ σταδιακά η ακρόπολη και το κάστρο της Κορώνης, καθώς και ο περιβάλλοντας χώρος αυτού, αποκτούν τον χαρακτήρα Καστροπολιτείας. Η Κορώνη αποτέλεσε κατά καιρούς φράγκικη και ενετική κτίση μαζί με το Ναυαρίνο και την Μεθώνη, έως το 1500 που κατακτήθηκαν από τους Οθωμανούς.[3][4] Η περίοδος της Α΄ Τουρκοκρατίας (1460-1683) στην περιοχή του Μωριά είχε αρχίσει λίγο νωρίτερα στην υπόλοιπη Πελοπόννησο, με τη δεύτερη εκστρατεία του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή (Μεχμέτ Β΄), στην Πελοπόννησο. Το 1500 η Κορώνη τελικά πολιορκήθηκε από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β΄ ο οποίος την κατέλαβε τη χρονιά εκείνη. Είναι το διάστημα αυτό κατά το οποίο η περιοχή της Κορώνης μετατρέπεται για πρώτη φορά σε καζά. Το 1532 την πόλη κατέλαβε ο Γενοβέζος ναύαρχος Αντρέα Ντόρια, ενώ μόλις δυο χρόνια αργότερα, το 1534, ο ναύαρχος του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ανακατέλαβε την πόλη. Η Κορώνη πέρασε στον έλεγχο των Βενετών όπως και η υπόλοιπη Πελοπόννησος μετά τον έκτο Βενετοτουρκικό πόλεμο. Η κυριαρχία τους αυτή διήρκεσε μέχρι το 1715 οπότε η Πελοπόννησος πέρασε πάλι στην κυριαρχία των Οθωμανών.[5]

Στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί ανακατέλαβαν την Πελοπόννησο, μέσω της κτήσης τους (Stato da Mar), η οποία είναι γνωστή και ως Βασίλειο του Μορέως (1688-1715) η επαρχία της Κορώνης ή Τερριτόριο της Κορώνης (Territorio di Coron) αποτέλεσε διοικητικό "έδαφος" (Τερριτόριο). Από τον 16ο αιώνα η Κορώνη αποτελούσε Καζά της Οθωμανικής διαίρεσης της Πελοποννήσου και πάνω σε αυτόν τον καζά δημιουργήθηκε το τερριτόριο[6][7]. Κατά τον ιστορικό Γιώργο Β. Νικολάου, στην μελέτη του «Συνέχειες, ασυνέχειες και ρήξεις στον ελληνικό κόσμο κατά τα νεώτερα χρόνια: Η περίπτωση της Πελοποννήσου (1685-1715)»:[8] «Η διοικητική διαίρεση που καθιέρωσαν οι Ενετοί στο Βασίλειο του Μοριά βασίστηκε, με μικρές διαφορές, στην προηγούμενη οθωμανική. Η βασική διοικητική μονάδα της, ο καζάς (kaza), μετατράπηκε σε τερριτόριο (territorio). Στη θέση των 22 καζάδων, που συγκροτούσαν πριν το σαντζάκι του Μοριά –όπου δεν περιλαμβανόταν η Μάνη–, δημιουργήθηκαν 24 τερριτόρια, μικρά διοικητικά διαμερίσματα. Αντίθετα, νέο στοιχείο αποτέλεσε η διαίρεση της Πελοποννήσου σε τέσσερες επαρχίες (provincie): Ρωμανίας, Μεσσηνίας, Αχαΐας και Λακωνίας.»
Οικισμοί

Σύμφωνα με το Breve descrittione del Regno di Morea,[9][10] το Τερριτόριο της Κορώνης είχε πρωτεύουσα την Κορώνη (Città di Coron) και στη διοίκησή του περιλαμβάνονταν 61 ακόμα χωριά.

Το τερριτόριο στα τέλη του 17ου αιώνα περιλάμβανε τα εξής χωριά:[11]

Auramio, Carali, Capsià, Filipachi, Trippi, Casteni, Caracasili, Alistari, Castagna, Pera, Paniperi, Caicali, Sunali, Cacorema, Xeugalatia Reisi, Xeugalatio, Clissura, Xeugalatio Mistrachi, Petriades, Agiandriades, Lichizza, Vassilichi, Marinù, Langada, Armegnicas, Corizogli, S. Dimitri Cato, Botu, Vunaria, Potamia, Arapocorì, Romiri, Garburia, Pelecanada, Lay, Misca, Leila, Francha, Corremi, Ismailù Caracapiò San Dimitri apano, Xeugalatio S. Soffia, Mussuli Fanari, Sumon bei, Cadirogli, Aidigni, Sarachià, Lithari, Goua, Gomaterò Clochina, Valtuca, Alichiacaià, Caplagni, Copanachi, Luchissa, Carteriades, Dragugia, Cuzzumadi Anasogli.
Δείτε επίσης

Κορώνη
Δήμος Πύλου - Νέστορος
Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
πρώην Δήμος Κορώνης

Παραπομπές και υποσημειώσεις

Στράβων Γεωγραφικά/ΣΤ τῇ δὲ Μεθώνῃ συνεχής ἐστιν ὁ Ἀκρίτας, ἀρχὴ τοῦ Μεσσηνιακοῦ κόλπου: καλοῦσι δ' αὐτὸν καὶ Ἀσιναῖον ἀπὸ Ἀσίνης, πολίχνης πρώτης ἐν τῷ κόλπῳ, ὁμωνύμου τῇ Ἑρμιονικῇ. αὕτη μὲν οὖν ἡ ἀρχὴ πρὸς δύσιν τοῦ κόλπου ἐστί, πρὸς ἕω δὲ αἱ καλούμεναι Θυρίδες
Στράβων Γεωγραφικά/ΣΤ οἱ δὲ τὴν μεταξὺ Ἀσίνην τῶν Μεσσηνίων πόλεων οἰκειότατα βαθύλειμον λεχθεῖσαν, ἧς πρὸς θαλάττῃ πόλις Κορώνη καὶ ταύτην δέ τινες Πήδασον λεχθῆναί φασιν ὑπὸ τοῦ ποιητοῦ.
Διονύσιος Τραμπαδώρος, "H A' και Β' Βενετοκρατία στην Πελοπόννησο[νεκρός σύνδεσμος]". iliaweb.gr. Ανακτήθηκε: 13/10/2017.
Παναγιώτης Δεδούσης, "Ενετοκρατία στην Μεθώνη και Κορώνη[νεκρός σύνδεσμος]". Ανακτήθηκε: 13/10/2017.
Δήμος Κορώνης, Κορώνη[νεκρός σύνδεσμος]
Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν (1716-1821).
Balta 2009, σελ. 180. (στα αγγλικά)
Γιώργος Β. Νικολάου, «Συνέχειες, ασυνέχειες και ρήξεις στον ελληνικό κόσμο κατά τα νεώτερα χρόνια: Η περίπτωση της Πελοποννήσου (1685-1715)», σελ. 4, με πηγές §13: Παναγιωτόπουλος 1985, σελ. 160-163, Ντόκος - Παναγόπουλος 1993, ΧΙ-ΧΙΙ.
Ντόκος 1993.
Breve Descrizione Corografica del Peloponeso o Morea, con l'origine de'primi habitanti, serie de prencipi, ... costumi de popoli, ... con geroglifici ...&armi gentilitie d'ogni provincia, etc, 1700, p. 95-96.

Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο; Αρχειοθετήθηκε 2016-06-06 στο Wayback Machine.", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993, σελ. 110 (Terzo Territorio di Coron tutto montuoso - Città di Coron), p. 126 (Terza Provincia di Messenia).

Πηγές

Evangelia Balta, "Venetians and Ottomans in the Southeast Peloponnese (15th-18th century) Αρχειοθετήθηκε 2015-11-23 στο Wayback Machine.", στο: Halil Inalcık Armağanı. I. Tarih Araştırmaları, Ankara, Doğu Batı, 2009, σελ. 168-204. Ανακτήθηκε: 12/11/2017. (αρχείο pdf)
Χαρ. Α. Μπάλτας, «Η νεώτερη Πύλος. H πόλη κτίστηκε το 1829 σε σχέδια Γάλλων αρχιτεκτόνων του στρατηγού Mαιζώνος», στο ειδικό ένθετο «Επτά Ημέρες» της εφημερίδας Η Καθημερινή. Επιμέλεια αφιερώματος: Κωστής Βατικιώτης, Κυριακή 2 Οκτωβρίου 1994, σελ. 12-14. Ανακτήθηκε: 13/10/2017. (αρχείο pdf)
Γιώργος Β. Νικολάου, «Συνέχειες, ασυνέχειες και ρήξεις στον ελληνικό κόσμο κατά τα νεώτερα χρόνια: Η περίπτωση της Πελοποννήσου (1685-1715)».
Κωνσταντίνος Ντόκος, "Breve descrittione del Regno di Morea. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β΄ Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", Εώα και Εσπέρια, 1 (1993), σελ. 81-131. Ανακτήθηκε: 12/11/2017. (αρχείο pdf)
Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν (1716-1821), εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1939. (ανατύπωση Απρίλιος 2002• τυπογραφείο Α. Ελευθέρου)