Τένεδος

Η Τένεδος είναι νήσος του Αιγαίου που απέχει 52 μίλια από την είσοδο των στενών των Δαρδανελλίων, και μόλις 3 μίλια δυτικά από την ακτή της Τρωάδας που σήμερα ανήκει στην Τουρκία. Έχει σχήμα κυκλικού τομέα με το τόξο του προς ανατολή. Έχει έκταση μόλις 32 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 2.500 κατοίκων, εκ των οποίων πλέον, μόνον οι 20-25 είναι Έλληνες. Γενικά η Τένεδος είναι χαμηλή, το μεγαλύτερο υψόμετρο έχει η κορυφή του Προφήτη Ηλία (του Αϊλιά) 205 μ. Οι μέγιστες διαστάσεις της είναι κατά διεύθυνση Δ.ΒΔ. - Α.ΝΑ. 6 μίλια και κατά Β-Ν 3 μίλια. Το δε ανάπτυγμα της ακτογραμμής της φθάνει τα 15 μίλια. Ακρωτήρια έχει τον Πουνέντη (δυτική άκρη) επί του οποίου υφίσταται φάρος, και άλλα μικρότερα πέριξ. Το έδαφός της είναι αρκετά εύφορο, η δε καλλιεργούμενη απ΄τους Έλληνες έκτασή της έφθανε τα 13000 στρέμματα, κυρίως πλούσιοι αμπελώνες, από τους οποίους και γινόταν εξαγωγή υπέροχου κρασιού.

Ιστορία

Η Τένεδος κατοικούνταν από τα αρχαία χρόνια και υπήρχε εκεί ιερό του Απόλλωνα. Κατά πάσα πιθανότητα Τυρρηνοί-Πελασγοί από το νησί να ίδρυσαν την Τένεδο στις Άλπεις. Κατά το Μεσαίωνα έγινε αντικείμενο έριδος μεταξύ Οθωμανών και Ενετών, οι οποίοι το κατείχαν διαδοχικά. Τότε χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους και σαν ναυτική βάση και τόπος εξορίας (εκεί μεταξύ άλλων εξορίστηκε και ο Κωνσταντίνος Μουρούζης).

Τετράδραχμο της Τενέδου 100-70 π.Χ.

Κατά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών το νησί, που κατοικούνταν κατ' απόλυτη σχεδόν πλειοψηφία από Έλληνες, παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. Στην απογραφή της νήσου το 1920, ο πληθυσμός της αποτελούσε κοινότητα της επαρχίας Λήμνου και αριθμούσε τους 2835 κατοίκους, όλοι Έλληνες, που ήταν συγκεντρωμένοι στο ομώνυμο μεγαλοχωριό στο βόρειο μέρος της ανατολικής ακτής, που ήταν και ο μόνος οικισμός της νήσου. Μετά την ήττα όμως της Ελλάδας στο Μικρασιατικό Πόλεμο και την πτώση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που ακολούθησε, κατά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης η Τένεδος μαζί με την Ίμβρο προσαρτήθηκε στη Τουρκία. Τα δυο νησιά, κατά το 14ο άρθρο της Συνθήκης, θα απολάμβαναν καθεστώς αυτονομίας, με δική τους αστυνομία και τοπική κυβέρνηση, ενώ οι Έλληνες που ζούσαν εκεί εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή πληθυσμών. Οι όροι της Συνθήκης παρ' όλα αυτά δεν τηρήθηκαν. Περιουσιακά στοιχεία των Ελλήνων δημεύτηκαν, ναοί βεβηλώθηκαν και το ελληνικό σχολείο έκλεισε, για λόγους ασφαλείας σύμφωνα με το Τουρκικό κράτος, ενώ η θέση τους υποβαθμίστηκε, ιδιαίτερα μετά την όξυνση στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας τη δεκαετία του '60. Σήμερα απομένουν μόλις λίγες δεκάδες ηλικιωμένοι Έλληνες.

Ναυτική ιστορία
Λιμάνι

Κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913) η Τένεδος καταλήφθηκε στην αρχή μαζί με την Ίμβρο από ελληνικά αποβατικά αγήματα για ανάγκες και μόνο "προκεχωρημένου ναυτικού παρατηρητηρίου" και όχι ως ορμητήριο του ελληνικού στόλου όπως νεότερα ιστορικά για την περιόδο εκείνη κείμενα αναφέρουν. Η Τένεδος λόγω της μικρής απόστασης, τόσο από τα Στενά των Δαρδανελίων, όσο και από τις τουρκικές ακτές, ήταν αρκετά εκτεθειμένη και ούτε ασφάλεια παρείχε. Αντ΄ αυτής ορμητήριο ήταν η Λέσβος. Η Τένεδος χρησιμοποιήθηκε περισσότερο ως προσωρινό αγκυροβόλιο των πλοίων που περιπολούσαν στη περιοχή και ως λιμένας καταφυγής σε περιπτώσεις κακοκαιρίας.

Το πρωί της 9ηςΔεκεμβρίου του 1912 εξερχόμενος στο Αιγαίο ο Οθωμανικός στόλος επικεφαλής του οποίου ήταν το καταδρομικό "Μετζητιέ" ακολούθησε συμπλοκή "εκ μακρόθεν" μεταξύ αυτού και των υπό τη διοίκηση του αντιπλοιάρχου Δ. Παπαχρήστου των ελληνικών αντιτορπιλικών, ("ανιχνευτικών", όπως λέγονταν τότε), τύπου "Λέων". Κατά τη διάρκεια αυτής της συμπλοκής τρία τουρκικά νεότευκτα αντιτορπιλικά τύπου "Σιχάο", επωφελούμενα της δυτικής απομάκρυνσης των ελληνικών ανιχνευτικών πλησίασαν την Τένεδο και άρχισαν να βάλουν κατ΄ αυτής. Στη συμπλοκή επίσης εκείνη το ελληνικό υποβρύχιο Δελφίν προβαίνοντας σε έγκαιρη άπαρση από τη Τένεδο, καταδύθηκε και επιχείρησε τορπιλοβόλο επίθεση κατά του "Μετζητιέ" η οποία όμως απέτυχε λόγω κακής λειτουργίας της τορπίλης. Στη συνέχεια το υποβρύχιο επιχειρώντας μεγαλύτερη κατάδυση προκειμένου ν΄ αποφύγει τα τουρκικά αντιτορπιλικά που είχαν τεθεί σε δίωξή του, προσέκρουσε στο βυθό που ήταν ευτυχώς αμμώδης και έτσι δεν υπέστη καμία βλάβη, όπου και επανήλθε σε "περισκοπικό βάθος".

Η επίθεση αυτή του ελληνικού υποβρυχίου ήταν η πρώτη στη παγκόσμια ιστορία αναφερόμενη περίπτωση χρησιμοποίησης υποβρυχίου σε πολεμική επιχείρηση εμπόλεμων Χωρών.

Στο μεταξύ αντιλαμβανόμενα τα ελληνικά ανιχνευτικά τον βομβαρδισμό που δέχονταν η Τένεδος επέστρεψαν κινούμενα προς Ανατολάς καταδιώκοντας τα τουρκικά τα οποία έσπευσαν να καλυφθούν υπό το προστατευτικό βεληνεκές των τουρκικών πυροβολείων των Δαρδανελίων χωρίς να υποστούν βλάβη εκ των ελληνικών πυρών. Πλησιάζοντας όμως το μεσημέρι φάνηκε στον ορίζοντα το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ στη θέα του οποίου όλα τα τουρκικά πλοία επανέπλευσαν μετά σπουδής στα Στενά.
Β.Π. Α/Τ ΙΕΡΑΞ D-36

Εκτός όμως των παραπάνω γεγονότων, στις 17 Φεβρουαρίου του 1913 κάτω από σφοδρή χιονοθύελλα το ελληνικό ανιχνευτικό ΙΕΡΑΞ προσπαθώντας να καλυφθεί σε υπήνεμο μέρος της Τενέδου, λόγω χαμηλής ορατότητας προσάραξε διατρέχοντας μεγάλο κίνδυνο. Προς βοήθειά του προσέτρεξε αμέσως το ανιχνευτικό ΛΕΩΝ, που βρισκόταν σε υπήνεμο όρμο της Ίμβρου το οποίο επεχείρησε ανεπιτυχώς την αποκόλληση του "Ιέρακα" Αργότερα έφθασε και το εύδρομο "ΕΣΠΕΡΙΑ". Εμπρός όμως στον κίνδυνο να γίνουν αντιληπτά τα συμβάντα αυτά στον εχθρό, ο ναύαρχος Κουντουριώτης έπλευσε με τον "ΑΒΕΡΩΦ" στη περιοχή, και τις απογευματινές ώρες κατορθώθηκε η αποκόλληση και η ασφαλής ρυμούλκηση του Ιέρακα στο Μούδρο της Λήμνου.

Πολιτιστικά
Σύλλογος Τενεδίων "ο Τέννης"

Ο Σύλλογος Τενεδίων ο Τέννης ιδρύθηκε το 2006 από μια μικρή ομάδα Τενεδίων προσφύγων που είναι εγκατεστημένοι στην Αττική και εκδιώχθηκαν από την Τένεδο μετά το 1964. Πρωταρχικός στόχος του Συλλόγου, είναι η διατήρηση των δεσμών όλων των Τενεδίων, όπου γης.

Ο Σύλλογος έχει 225 εγγεγραμμένα μέλη (καταγραφή 2008) και ασχολείται στενά και αποτελεσματικά με τα προβλήματα της ελληνικής κοινότητας στην Τένεδο, αξιοποιώντας παράλληλα και την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Η στενή συνεργασία του Συλλόγου με όλους τους φορείς και τα διεθνή θεσμοθετημένα όργανα αποτελεί άμεση προτεραιότητα του συλλόγου.
Πρόσωπα

Κλεόστρατος ο Τενέδιος

Βιβλιογραφία

Δουμούζης Γρ. 2009: Πρακτικά Δημογεροντίας Τενέδου 1861-1919, Αθήνα.
Κερκινέογλου 2009: Η Τένεδος χωρίς Τενεδιούς, Αθήνα.

Δείτε Επίσης

Ίμβρος
Συνθήκη των Σεβρών
Συνθήκη της Λωζάννης

Πηγές

Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.17ος, σ.628

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Σύλλογος Τενεδίων "ο Τέννης"
Σύλλογος Ιμβρίων Αθηνών
Τένεδος σήμερα