Σφηττός

Ελλάδα

Ο Σφηττός (αρχαία ελληνικά: Σφηττός), (ο δήμος: Σφηττού, Δήμος Σφηττίων) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Ακαμαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Ο Στράβων, αναφερόμενος στον ιστορικό Φιλόχορο και το έργο του «Ατθίς» (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) λέει ότι ο Σφηττός ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις, οι οποίες ιδρύθηκαν στην Αττική από τον μυθικό βασιλιά της Αθήνας, Κέκροπα και αργότερα ο Θησέας τον ένωσε με την πόλη της αρχαίας Αθήνας.[1] [2]

Ονομασία

Ο δήμος, σύμφωνα με τον Παυσανία, πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Σφήττο, ο οποίος ήταν εγγονός του Πέλοπα, γιος του Τροιζήνα, ανιψιός του Πιτθέα και αδελφός του Αναφλύστου.[3][4]
Τοποθεσία του αρχαίου Σφηττού

Ο δήμος του Σφηττού, ήταν δήμος των Μεσογείων.[5] Λόγω της ονομασίας από τον ήρωα Σφήττο και με την αναφορά ότι ο αδελφός του Ανάφλυστος είχε δώσει το όνομά του επίσης σε δήμο εικάζεται ότι οι δήμοι είναι πιθανό να βρίσκονταν στην ίδια περιοχή και δεδομένου ότι η Ανάφλυστος απείχε από την ακτή προς μάλλον νότια θέση, είναι πιθανό ο Σφηττός να είχε πιο νότια θέση από ό,τι θεωρούσε ο Βρετανός τοπογράφος, αρχαιολόγος και περιηγητής Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, ο οποίος τον τοποθέτησε στο βόρειο τμήμα της περιοχής που είναι γνωστή ως Μεσογαία, πιστεύοντας ότι η λέξη τα «Σπάτα» μπορεί να προέρχεται από τη λέξη «Σφηττό». Προκειμένου όμως να δοθούν ακριβείς πληροφορίες για την τοποθεσία αυτού του δήμου, στο κατά πόσον βρισκόταν σε έδαφος της Παραλίας ή σε εκείνο της Μεσογαίας, πρέπει να λάβουμε υπόψη και άλλα στοιχεία: Σύμφωνα με το μύθο, ο Παλλάς, ο οποίος είχε την ηγεμονία σε αυτό το έδαφος, βάδισε προς την Αθήνα και ενάντια στο Θησέα χρησιμοποιώντας την οδό του Σφηττού, πιθανότατα περνώντας βόρεια του Υμηττού και νότια της Πεντέλης, ενώ διαμοιράζοντας τις δυνάμεις του θα περάσει από εδώ με τη μια ομάδα καταλαμβάνοντας την νοτιοανατολική διέξοδο του Υμηττού, στο Σφηττό, ενώ η δεύτερη στήνει ενέδρα στη βορειοανατολική είσοδο στο Γαργηττό. Με την επιλογή αυτής της διαδρομής συμπεραίνεται ότι ο Σφηττός ήταν προς το πέρασμα της πεδιάδας μεταξύ του Πεντελικού όρους και του Υμηττού, δεδομένου επίσης ότι η εν λόγω διαδρομή του Πάλλαντα δεν θα μπορούσε να γίνει κατά μήκος της δυτικής ακτής από το νότο, διότι αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με τον προαναφερόμενο μύθο, οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι ο δήμος πιθανώς συνόρευε με το δήμο Ερχίας, (τα σημερινά Σπάτα) και ο Σφηττός βρίσκεται μόλις 3 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το σημερινό Κορωπί.

Οι σύγχρονοι ερευνητές τοποθετούν τον δήμο στις τοποθεσίες Φουβάγια και Κάστρο Χριστού.[6] Σύμφωνα με τον John S. Traill το κέντρο του δήμου βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Κορωπίου, σε θέση κάτω από παρεκκλήσι του Χριστού,[7] η οποία υπάγεται στον Δήμο Κρωπίας.

Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Όλγα Αποστολοπούλου-Κακαβογιάννη ο αρχαίος Δήμος Σφηττού κατά τα κλασικά χρόνια, ήταν μετρίου μεγέθους και εκτεινόταν σε όλη την πεδιάδα από τον λόφο Χριστού έως τους λόφους Φράττη –Γράμματα (Γραμματικό) προς τα βόρεια στα όρια με το δήμο της Κίκυννας.[8]

Οι ερευνητές του 19ου αιώνα Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής και Διονύσιος Σουρμελής, επιβεβαιώνουν ότι ο δήμος ήταν σε σημείο από το οποίο διερχόταν η Σφηττία οδός, αλλά δεν επαληθεύονται, όσον αφορά την ακριβή τοποθεσία του δήμου. Σύμφωνα με τον Ιάκωβο Ρίζο Ραγκαβή ο δήμος «εκείτο πιθανώς, ως και ο Κύθηρος κατά το βορ-ανατολικόν του Υμηττού» και ότι «πιθανώς από του Σφηττού ωνομάοθη κατά παραφθοράν το σήμερον Σπάτα κείμενον επί της αύτης ειρημένης θέσεως»,[9] ενώ σύμφωνα με τον Διονύσιο Σουρμελή ο δήμος «Σφηττός καλείται σήμερον Σταυρός».[10]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[11] ως μέλος της Ακαμαντίδας φυλής, συμμετείχε με 5 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) και τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν από 7 βουλευτές στη Βουλή των 600, ενώ κατά την τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι του Σφηττού

Ο δημότης του αρχαίου Σφηττού ονομαζόταν Σφήττιος[12][13] και εθεωρείτο τύπος πνευματώδης. Το σπουδαιότερο ανασκαμμένο μνημείο του δήμου Σφηττού, είναι το Ιερό του Ομβρίου Διός[14] και του Προόψιου Απόλλωνα στον μικρό οροπέδιο του Προφήτη Ηλία Υμηττού.[15] [16][17]

Η ακρόπολη του δήμου Σφηττού βρισκόταν, εντός των χώρων της Ιεράς Μονής Βηθλεέμ Κορωπίου, εκεί που σήμερα είναι ο ναός της Γεννήσεως του Χριστού, στο λόφο που επονομάζεται Κάστρο του Χριστού. Οι ανασκαφές του αρχαιολόγου Νικολάου Χ. Κοτζιά στο χώρο αυτό ανέδειξαν ευρήματα της μυκηναϊκής και ρωμαϊκής εποχής.[18]

Στο δήμο τελούνταν εορτές οι οποίες ονομάζονταν «Σφήττεια», ενώ ο δρόμος από το δήμο προς την Αθήνα ονομαζόταν «Σφηττία οδός» (περίπου η σημερινή λεωφόρος Αθηνών - Λαυρίου). Για την Σφηττία οδό η αρχαιολόγος Όλγα Αποστολοπούλου-Κακαβογιάννη αναφέρει ότι ξεκινούσε από τον αρχαίο δήμο του Θορικού, περνούσε από την Κεφαλή (Κερατέα) και τα Πρόσπαλτα (Καλύβια), που ανήκαν στην ίδια φυλή την Ακαμαντίδα, έφτανε στο Σφηττό και διαβαίνοντας τον Υμηττό, μεταξύ Μαυροβουνίου και Προφήτη Ηλία (πέρασμα της Ντούκας) συνδεόταν με την Αθήνα μέσω της μεγάλης οδού, που ένωνε το Άστυ με τους δήμους της δυτικής παραλίας και το Σούνιο, της «αστικής οδού».[19]
Προσωπικότητες από τον Σφηττό

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο του Σφηττού.[20] Οι πλέον γνωστοί ήταν οι:

Πολύευκτος ο Σφήττιος, γεννήθηκε μεταξύ πέμπτου και τετάρτου αιώνα π.Χ., (πιθανόν είχε πολιτογραφηθεί)
Αισχίνης ο Σφήττιος, γεννήθηκε το 430 π.Χ., (πιθανόν είχε πολιτογραφηθεί)
Φαίδρος ο Σφήττιος, γεννήθηκε το πρώτο μισό του τρίτου αιώνα π.Χ., (πιθανόν είχε πολιτογραφηθεί)
Χαιρεφών ο Σφήττιος, γεννήθηκε στις αρχές του πέμπτου αιώνα π.Χ., (πιθανόν είχε πολιτογραφηθεί)

Δείτε επίσης

Αρχαία Αθήνα
Ακαμαντίδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

Στράβων, «Γεωγραφικά», Θ', 1.20: [...] "Κέκροπα πρῶτον εἰς δώδεκα πόλεις συνοικίσαι τὸ πλῆθος, ὧν ὀνόματα Κεκροπία Τετράπολις Ἐπακρία Δεκέλεια Ἐλευσὶς Ἄφιδνα (λέγουσι δὲ καὶ πληθυντικῶς Ἀφίδνας) Θόρικος Βραυρὼν Κύθηρος Σφηττὸς Κηφισιά * * * πάλιν δ᾽ ὕστερον εἰς μίαν πόλιν συναγαγεῖν λέγεται τὴν νῦν τὰς δώδεκα Θησεύς". [...]
[...] "O Θορικός, η Bραυρών, η Σφηττός και η Kύθηρος απετέλουν την Aνατολικήν ομάδα εκ των 12 Aττικών πόλεων του Kέκροπος, άς συνήνωσεν εις μίαν πόλιν, τας Aθήνας, ο Θησεύς". [...], Ιωάννης Κ. Παπαδημητρίου, Βραυρώνα Αρχειοθετήθηκε 2016-04-10 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.archetai.gr της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Παυσανίας, «Ελλάδος Περιήγησις», «Κορινθιακά» 2.30.9: [...] "Τροίζηνος δὲ οἱ παῖδες Ἀνάφλυστος καὶ Σφῆττος μετοικοῦσιν ἐς τὴν Ἀττικήν, καὶ οἱ δῆμοι τὰ ὀνόματα ἔχουσιν ἀπὸ τούτων". [...]
[...] "Σφηττός: Ένας από τους δώδεκα δήμους της αρχαίας Αττικής, που ίδρυσε ο Κέκροπας. Το όνομα του δήμου οφείλεται στο Σφηττό, γιο του Τροιζήνα. Αυτός είχε μετοικήσει μαζί με τον αδελφό του, Ανάφλυστο, που ίδρυσε επίσης τον ομώνυμο δήμο. Ο δήμος ανήκε στην Ακαμαντίδα φυλή, και βρισκόταν κοντά στα σημερινά Σπάτα και κατ’ άλλους βορειοδυτικά του σημερινού χωριού Κορωπί, όπου σώζονται πολλά ερείπια, ή ακόμα κοντά στο Μαρκόπουλο, όπου ανακαλύφτηκαν προϊστορικοί τάφοι. Σφηττία οδός ονομαζόταν ο δρόμος που οδηγούσε από το δήμο στην Αθήνα". [...] Σφηττός
[...] "Sphettus: (Σφηττός; Sphēttós). Attic mesogeia deme of the Acamantis phyle, with five (seven) bouleutaí, counted part of the Attic Dodekapolis (Str. 9,1,20), and located, on the basis of honorary inscriptions by the Sphettii for Demetrius [4] (SEG 25, 206), in the northwest of Coropi; the Bronze Age fortress Kastro tou Christou is situated here [1]. The Sphēttía Hodós ('S. Road') connected S. with Athens [2]. The Sphettii were considered witty (Aristoph. Plut. 720)". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Sphettus
Ιστορία Πόλης Αρχειοθετήθηκε 2017-03-05 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.koropi.gr του Δήμου Κρωπίας.
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
"Εκδηλώσεις ανάδειξης της «Σφηττίας Οδού»", στην ιστοσελίδα: www.mesogianews.gr
Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 254-255: [...] "Σφηττός, δήμος φυλής Ακαμαντίδος ονομασθείς από του συστήσαντος αυτόν Σφηττού του Τροιζηνος (3 = Ίδ. Τροιζηνία.)• εκείτο πιθανώς, ως και ο Κύθηρος κατά το βορ-ανατολικόν του Υμηττού, και η πιθανότης αύτη, καθ' όσον αφορά τον Σφηττόν, θεμελιούται εις περίστασιν εξαγομένην εκ της αρχαίας ιστορίας της Αττικής. Κατά την διανομήν της επικρατείας μεταξύ των τεσσάρων υιών του Πανδίωνος ο Αιγεύς ως πρεσβύτερος έλαβε την βασιλείαν και την χώραν του Κέκροπος, ο Λύκος την απέναντι της Ευβοίας Διακρίαν, ο Νίσος την Μεγαρίδα και ο Πάλλας το νότιον του τόπου, δηλ. την Παραλίαν, ώς φαίνεται κ«ι εκ του Σοφοκλέους παρ' ω λέγει ο Αιγεύς ότι ο πατήρ ώρισεν εμοί μεν να απέλθω εις τας ακτάς του τόπου, αποδούς μοι τα πρεσβεία• τω δε Λύκω: «Τον αντίπλευρον κήπον Ευβοίας νέμων, / Νίσω δε την ανόμαλον εξαίρει χθόνα / Σκείρωνος ακτής, της δε γης το προς νότον / Ο σκληρός ούτος και γίγαντας εκτρέφων / Είληχε Πάλλας (1 = Στραβ. β. 9. σ. 392.).» Ήλπιζον δε ο Πάλλας και οι υιοί αυτού να κατάσχωσιν αύτοι την βασιλείαν τελευτήσαντος του Αιγέως ατέκνου• αλλ' οπόταν ο Θησεύς απεδείχθη διάδοχος, οι Παλλαντίδαι εκίνησαν πόλεμον• και διαιρεθέντες εις δύο σώματα, οι μεν μετά του πατρός εχώρουν εμφανώς επί το άστυ δια του Σφηττού, οι δε κρύψαντες εαυτούς εις Γαργηττόν, ενέδρευον ώστε εκ δύο μερών να επιτεθώσι κατά των υπεναντίων (2 = Φιλοχ. παρά Σχολιαστ. Ευριπιδ. εις Ιππολυτ. ς. 35 - Πλουταρχ. Θησ. κ. 13.)• ώστε επειδή ο Σφηττός δεν εμπεριλαμβάνεται εις τους υπό του Στράβωνος κατά την μεσημβρινήν και την ανατολικήν παραλίαν μνημονευομένους δήμους, καθίσταται πιθανόν ότι έκειτο μεταξύ της παραλίας και των Αθηνών, τουτέστιν εις τα Μεσόγαια, και ότι η Σφηττία οδός εξετείνετο κατά τας προς Αθήνας βορείους υπωρείας του Υμηττού. — Το όξος του Σφηττού ην, φαίνεται, καλόν κατά τον Αριστοφάνην = «Είτ' όξει διέμενος Σφηττίω (3 = Αριστοφ. Πλουτ. ς. 720).» — Πιθανώς από του Σφηττού ωνομάοθη κατά παραφθοράν το σήμερον Σπάτα κείμενον επί της αύτης ειρημένης θέσεως". [...]
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 22: [...] "Σφηττός, ο δημότης Σφήττιος• αν ο Κέκροψ συστήσας τας δώδεκα πόλεις ωνόμασεν εκάστην ιδίω ονόματι, τούτο είνε άδηλον διότι τα σωθέντα ονόματα αυτών είνε ανδρών μεταγενεστέρων του Κέκροπος, ως και ο Σφηττός, όστις ήτον υιός του Τροιζήνος, μεταγενεστέρου τοϋ Κέκροπος, καθώς και ο Κηφισσός, ο Αφίδνας, ο Δέκελος, ο Φάληρος, ο Θόρικος, κτλ. ώστε είχε δίκαιον ο Πλούταρχος ειπών ότι τα προ Θησέως ασαφή, σκοτεινά, και μυθώδη (εις Θησέα). Η πόλις λοιπόν Σφηττός εκλήθη από του Σφήττου υιού Τροιζήνος, και αδελφού Αναφλύστου, ελθόντων Αθήνησιν εκ Τροιζηνίας κατά τον Παυσανίαν (Κορινθ. β. β'. κ. λ'. § 8). Ο δήμος Σφηττός καλείται σήμερον Σταυρός. Ότι δε ο Σταυρός είνε ο Σφηττός βεβαιούται εκ του Πλουτάρχου εν οις διηγείται τα του Θησέως και των Παλαντιδών ένθα φανερούται ότι ο Σφηττός έκειτο παρά την οδόν την φέρουσαν από Μαραθώνος• και η θέσις μαρτυρεί τούτο• διότι ούχί μόνον η του Μαραθώνος, αλλά και η των Μεσογείων οδός φέρουσιν εις Αθήνας δια του Σταυρού, ήτοι δια του Σφηττού κατά Πλούταρχον• όθεν η σφηττία οδός. Η ανεύρεσις αύτη είνε εκ των αναμφισβητήτων.". [...]
Σφητ Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Σφηττός, δήμος [της] Ακαμαντίδος φυλής, ο δημότης Σφήττιος. τα τοπικά Σφηττόθεν, Σφηττόνδε, Σφηττοί. ο δήμος καλείται από Σφήττου του Τροιζήνος παιδός". [...], σελ. 265.
Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Σφηττός, δήμος της Αττικής, εκ της Ακαμαντίδος φυλής (Κάτοικ. Σφήττιος, και Επιρρ. Σφηττόθεν)". [...], σελ. 360.
Ιερό του Ομβρίου Διός (8ος αι. π.Χ.), στο Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών Αρχειοθετήθηκε 2016-04-11 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: http://www.eie.gr/ του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Νικόλαος Χ. Κοτζιάς, “Ανασκαφαί εν Προφήτη Ηλία, Υμηττού”. Πρακτικά της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1949,1950.
Νίκος Παπαγιαννάκος, "Νεότερη θεώρηση του Ιερού του Απόλλωνος Προοψίου στον Προφήτη Ηλία Υμηττού", σελ. 513-520, Πρακτικά ΙΔ΄ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ Αττικής[νεκρός σύνδεσμος], αναφορά στην ΙΔ’ Επιστημονική Συνάντηση (εκδ. Καλύβια Θορικού 2013), ISBN 978-960-98550-3-7 στην ιστοσελίδα: www.emena.gr της Εταιρείας Μελετών Νοτιοανατολής Αττικής (ΕΜΝΑ).
Προφήτης Ηλίας (Άγιος Ηλίας), στην ιστοσελίδα: mthymettosgreece.com
"Ο αρχαιολόγος Νικόλαος Κοτζιάς και το επιστημονικό του έργο", Πέτρου Φιλίππου – Αγγέλου, Πρακτικά Ζ’, σελ. 45-47, αναφορά στην Ζ’ Επιστημονική Συνάντηση (εκδ. Καλύβια Θορικού 2008), στην ιστοσελίδα: www.emena.gr της Εταιρείας Μελετών Νοτιοανατολής Αττικής (ΕΜΝΑ).
"Εκδηλώσεις ανάδειξης της «Σφηττίας Οδού»", στην ιστοσελίδα: www.mesogianews.gr

Δημότες του Σφηττού Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): SFHTTIOS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

Παυσανίας, «Ελλάδος Περιήγησις», «Κορινθιακά» 2.30.9.
Στράβων, «Γεωγραφικά», Θ', 1.20.
Ελληνικές επιγραφές - IG Σφητ, Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

Sphettus, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica - 101 (Sphettus)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica - 101 (Sphettus)
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
Ιστορία Πόλης, στην ιστοσελίδα: www.koropi.gr του Δήμου Κρωπίας.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Sphettos». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014.[νεκρός σύνδεσμος]
Traill, J. «Places: 580109 (Sphettos)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2017.
Sphettos, NW Koropi below Christos chapel, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
Sphettos, Sphettios, στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Sphettos, Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
Sphettos, Attic Inscriptions Online.
Χριστού, Κάστρο, Κορωπί, Περιοχή: Φιλιάτι - Κορωπί.
Κάστρο Χριστού ή Ακρόπολη Σφηττού, στην ιστοσελίδα: www.kastra.eu

Δωδεκάπολη Κεκροπίας

Αφίδναι Βραυρών Δεκέλεια Ελευσίς Θορικός Επακρία Κεκροπία Κηφισιά Κύθηρος Σφηττός Τετράπολις Φάληρον[1]

Ο Στράβων, σε κάποια χειρόγραφά του, αναφέρει το Φάληρο ως ενδέκατη πόλη, αλλά στα μεγαλύτερο μέρος του έργου του δεν αναφέρεται, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η δωδέκατη πόλη ήταν μόνη της η πόλη της αρχαίας Αθήνας.

Δήμοι της Ακαμαντίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αγνούς Ειτέα Κίκυννα Πρόσπαλτα Σφηττός

Τριττύς της Παραλίας
Θορικός Κεφαλή Πόρος
Τριττύς του Άστεως
Ειρεσίδαι Έρμος Ιφιστιάδαι Κεραμεικός Χολαργός

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License