Ο Ποταμός Δειραδιώτης ή Ποταμός Δειραδιωτών ή Ποταμός Δειράδων ή Ποτάμιοι ή Ποτάμιοι Δειραδιώτες ή Ποτάμιοι Δειράδες ή Ποταμοί Δειράδες ή Ποταμοί (αρχαία ελληνικά: Ποταμός Δειραδιῶται), (ο δήμος: Ποταμού Δειραδιωτών) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Λεοντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).
Ονομασία
Ο δήμος, όπως αντίστοιχα και οι δήμοι Ποταμός Καθύπερθεν, Ποταμός Υπένερθεν και Δειραδιώτες, πήρε όνομά του από τις λέξεις «ποταμός» και «δειράς» (αρχαία ελληνικά: δειράς), δηλαδή «κορυφογραμμή οροσειράς»,[1] λόγω του ότι βρισκόταν μετά από μια μικρή προσχωσιγενή πεδιάδα, που αναπτύχθηκε κατά μήκος της ακτής, με τη θέση του στους λόφους κοντά στις εκβολές του ποταμού, που εκβάλει στη θάλασσα βόρεια του Θορικού.
Τοποθεσία του αρχαίου δήμου
Ο δήμος του Ποταμού Δειραδιωτών, ήταν δήμος της Παραλίας.[2][3] Βρισκόταν κοντά στην ανατολική ακτή στα νοτιοανατολικά της Αθήνας και τοποθετείται σε θέση στην κοιλάδα του Ποταμού, βόρεια του Θορικού[4] και νότια των Πρασιών,[5] ανατολικά της Κερατέας στην περιοχή Κουβαράς του Δήμου Σαρωνικού Αττικής και κοντά στο σημερινό Δασκαλειό, του πρώην Δήμου Κερατέας[6] στη θέση Άγιος Γιάννης-Φοβόλες, η οποία υπάγεται στον Δήμο Λαυρεωτικής, παράλληλα με τον αρχαίο δήμο των Δειραδιωτών.
Ο Κουβαράς αργότερα αποκαλείτο "Επτάλοφος" λόγω των επτά λόφων που περιβάλλουν το χωριό. Στη σύγχρονη ιστορία στην περιοχή έζησε ο "Κούβας", μεγαλοκτηματίας ο οποίος μετά την αναγγελία του θανάτου του δάνεισε το όνομά του στο σημερινό οικισμό. Συγκεκριμένα, η ονομασία "Κουβαρά" αποτελείται από τα συνθετικά "Κούβα" + "ρα", δηλαδή "πτώση" του "Κούβα" στα αρβανίτικα.[7].
Στους παλαιότερους ερευνητές υπήρξε σχετική σύγχυση μεταξύ των τριών δήμων με την ονομασία «Ποταμός» και το κατά πόσο, ο καθύπερθεν ή ο υπένερθεν, αφορούσαν στους δυο δήμους του άστεως ή τον έναν της Παραλίας με το επίνειό του (=λιμάνι), δηλαδή το Δασκαλειό, αλλά και για το σε ποιον δήμο ήταν ο τάφος του Ίωνα, προγόνου των Ιώνων.[8]
Σε διάφορες περιοχές, οι οποίες υπάγονταν παλαιότερα στον πρώην Δήμο Κερατέας, ο οποίος έχει ενσωματωθεί σήμερα στον Δήμο Λαυρεωτικής, βρίσκονταν οι αρχαίοι δήμοι των Δειραδιωτών, του Ποταμού Δειραδιωτών (θέση Άγιος Γιάννης-Φοβόλες), της Αμφιτροπής (Μητροπήσι), της Βήσας (Μπαρμπαλιάκη), της Αιγιλίας (Όλυμπος), των Κυρτιαδών ή Κυρτειδών (κοντά στη Κακή Θάλασσα ή το Δασκαλειό), του Θορικού, των Φρεαρίων (Αρί ή Μαρκάτι ή Όλυμπος) και της Κεφαλής (περιοχή Αγίου Σεραφείμ Ρουτζέρι Μεσοχώρι).[9]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή
Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[10] ως μέλος αρχικά της Λεοντίδας φυλής, συμμετείχε με 2 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ως και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος ενσωματώθηκε στην Αντιγονίδα φυλή με 2 βουλευτές στη Βουλή των 600. Μετά την κατάργηση και διάλυση των «μακεδονικών φυλών» (Αντιγονίς και Δημητριάς) ο δήμος επανήλθε στην Λεοντίδα φυλή, κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) με άγνωστο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι των Ποτάμιων Δειραδιωτών
Ο δημότης των αρχαίων Ποτάμιων Δειραδιωτών ονομαζόταν Ποτάμιος Δειραδιώτης. Σύμφωνα με τον Παυσανία στον δήμο ήταν ο τάφος του Ίωνα, προγόνου των Ιώνων. Ο Ίωνας ήταν γιος του Ξούθου και εγγονός του Έλληνα ή κατά άλλη εκδοχή γιος του Απόλλωνα και της Κρέουσας, της κόρης του Ερεχθέα και γυναίκας του Ξούθου. Βοήθησε τους Αθηναίους στον πόλεμο κατά της Ελευσίνας και πέθανε στη μάχη. Η λατρεία του συνδέθηκε με εκείνη του Πατρίου Απόλλωνα. Μαζί με τον Ίωνα, λατρευόταν και ο Ξούθος σε αυτόν τον δήμο. Οι κάτοικοι των Ποτάμιων Δειραδιωτών είχαν τη φήμη ότι ήταν πολύ φιλελεύθεροι στην αποδοχή εισδοχής στα μητρώα των πολιτών, αρκετών απελευθερωμένων σκλάβων και ξένων. Ο δήμος διετέλεσε επίσης σκηνικό της κωμωδίας του Στάττιδος «Ποτάμιοι», το οποίο σύμφωνα με τον Σχολιαστή του Αριστοφάνους, παρουσιάσθηκε πριν τις «Εκκλησιάζουσες», δηλαδή πριν το 392 π.Χ.
Δείτε επίσης
Αρχαία Αθήνα
Λεοντίδα φυλή
Αντιγονίδα φυλή
Παραπομπές - σημειώσεις
[...] δειράς: η (Α δειράς) κορυφογραμμή οροσειράς («οι δειράδες τού Ολύμπου», «ὑπὸ δειράσι νιφοβόλοις Παρνασσοῡ») αρχ. 1. (για ζώα) τράχηλος, λαιμός 2. φρ. «τέγγει δ' ὑπ' ὀφρύσι δειράδας» — μουσκεύει με τα δάκρυα της τα κορφοβούνια / για την απολιθωμένη μορφή τής Νιόβης στο Σίπυλο τής Φρυγίας (Σοφ., Αντιγ.)". [...], δειράς
[...] "Potamus: (Ποταμός/Potamós). Name borne by three Attic demes of the phyle Leontis: (1) and (2) were asty demes in the upper Ilissus valley, divided into Upper P. (Π. καθύπερθεν/P. kathýperthen) at the Kaisariani monastery with two bouleutaí and Lower P. (Π. ὑπένερθεν/P. hypénerthen) in modern Panepistemioupolis with one or two bouleutaí, from 307/6 to 201/200 BC in Demetrias [2]. Boundary-rock inscriptions on Alepovouni [1; 2] presumably marked the border between Upper and Lower P. [3. 117]. (3) P. Deiradiôtai (Π. Δειραδιῶται) . Paralia deme, from 307/6 to 201/0 BC." [...], Lohmann, Hans (Bochum), Potamus
[...] "Deiradiotae: (Δειραδιῶται; Deiradiôtai). Attic paralia deme of the Leontis phyle, from 307/6 to 201/0 BC of the Antigonis ( Potamos Deiradiotae). Two bouleutai . Finds of a gravestone and a mortgage marker stone (IG II2, 2650, 5965) at Daskalio locate D. on the south-east coast of Attica east of Keratea". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Deiradiotae
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 264: [...] "Ποταμός, δήμος φυλής Λεοντίδος (3 = Αρποκρατ. εις λ. Ποταμός), κατά την ανατολικήν παραλίαν, προς το βόρειον του Θορικού και το νότιον των Πρασιών• οι δημόται ελέγοντο Ποτάμιοι (4 = Σταβ. β. 9, σ. 398, 399). Ο Παυσανίας ονομάζει τον δήμον τούτον Ποταμούς, και λέγει ότι εις τους Ποταμούς τούτους ην ο τάφος Ίωνος του Ξούθου, ος ώκησε παρά τοις Αθηναίοις και επολεμάρχησεν επί του των Αθηνών κατά των Ελευσινίων πολέμου (5 = Παυσ. Αττ. κ. 31 - Αχ. κ. 1. 12.)• ο Σουΐδας ονομάζει ωσαύτως τον δήμον τούτον Ποταμούς• κατά τον σχολιαστήν του Ομήρου ήσαν εν Αττική δύο δήμοι Ποταμοί ων ο μεν καθύπερθεν, ο δε υπένερθεν ωνομάζοντο (6 = Σχολιαστ. Ομηρ. Ιλ. Ω. ς. 545). Κατά τον Πλίνιον πριν κατασταθή δήμος εν τω τόπω τούτω ην φρούριον μόνον (7 = Πλιν. Φυσ. Ιστ. β. 4. 7.)• οι Ποτάμιοι εκωμωδούντο ως ευκόλως δεχόμενοι τους παρεγγράπτους (τους κρυφίως ή αδίκως καταγεγραμμένους εν τω καταλόγω τών πολιτών• τους νόθους πολίτας), ως καί εξ άλλων και εκ του Μενάνδρου εν Διδύμαις φαίνεται (8 Αρποκρατ. εις λ. Ποταμός). - Ο λιμήν ο ονομαζόμενος σήμερον Δασκαλιό ην, φαίνεται, το πάλαι ο λιμήν του Δήμου Ποταμού ή Ποταμών• ο δε δήμος και η κώμη ήσαν ένθα η τανύν Κερατιά (9 = Ληκ. Δημ.)". [...]
«Δήμος Κερατέας, η ιστορική εξέλιξη του δήμου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2016.
Ιστορικά Ιστοτόπου Κουβαρά Αρχειοθετήθηκε 2008-05-31 στο Wayback Machine., ανάκτηση 16/12/2007
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 55: [...] "Ποταμός και Ποταμοί, ο δημότης Ποτάμιος• ωνομάσθη από Ποταμού ήρωος ή Θεού• διότι κατά τινας υπήρχε και Θεός Ποταμός καλούμενος. Και ο δήμος ούτος ήτον διηρημένος εις υπένερθεν και καθύπερθεν, όπερ εστί καθ' ημας επάνω ποταμός, και κάτω ποταμός• κατά τον Σχολιαστήν του Ομήρου (εν Ιλ. Ω. ς. 545) λέγοντα «Παρ' Αθηναίοις εισί δύο δήμοι ποτάμιοι, ων ο μεν καθύπερθεν, ο δε υπένερθεν ονομάζεται»• νυν δε λέγεται Δασκαλειό και ο τόπος και ο λιμήν αυτού. Εις τον δήμον τούτον απέθανε και ετάφη ο του Ξούθου και της Κρεούσης ένδοξος υιός, ο Ίων, ένθα ην και το μνήμα αυτού μέχρι του Παυσανίου (Αχαΐ. β. ζ'. κ. ά. § 5.)". [...]
Κερατέα Ιστορική Αναδρομή Αρχειοθετήθηκε 2016-03-14 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: hpolhmas.com
Ποτάμιοι Δειραδι Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
Πηγές – βιβλιογραφία
Πρωτογενείς πηγές
Ελληνικές επιγραφές - IG Ποτάμιοι Δειραδι Attica (IG I-III).
Δευτερογενείς πηγές
Potamus, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Potamos Deiradiotai». www.ancientworlds.net. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2015.[νεκρός σύνδεσμος]
Δήμος Λαυρεωτικής, στην ιστοσελίδα: www.lavreotiki.gr του Δήμου Λαυρεωτικής.
Δήμος Σαρωνικού Αρχειοθετήθηκε 2017-01-15 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.saronikoscity.gr του Δήμου Σαρωνικού Αττικής.
Traill, J. «Places: 580087 (Potamos Deiradiotes)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2017.
Potamos Deiradiotes, river valley, N Thorikos?, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
Κουβαράς Αρχειοθετήθηκε 2016-10-18 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.saronikoscity.gr του Δήμου Σαρωνικού Αττικής.
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
