Η Μονή Καμαριώτισσας ήταν η δεύτερη, και οπωσδήποτε ιστορικά σημαντικότερη, μονή της Χάλκης.

Η μονή ήταν κτισμένη σε ένα διάσελο ανάμεσα σε δύο πευκόφυτους λόφους. Η απόκεντρη αυτή περιοχή είχε προσελκύσει από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια μεμονωμένους αναχωρητές που ζούσαν είτε σε σκηνές (σκηνίτες) είτε σε μικρά κελιά, ακόμα και πάνω σε δέντρα κάποιοι. Οι μοναχοί αυτοί κάποια στιγμή συγκρότησαν ένα κοινόβιο. Αυτό συνέβη μάλλον τον 11ο αιώνα, όπως προκύπτει από τη μελέτη της σωζόμενης τοιχοποιίας.

Στη θέση του κοινόβιου, το 15ο αιώνα ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος ανέγειρε ναό και μονή του Προδρόμου. Τελικά, το συγκρότημα αυτό έμεινε γνωστό ως «Μονή της Θεοτόκου Καμαριώτισσας» από ένα μικρό ναό της Θεοτόκου, του οποίου η καμπάνα ήταν κρεμασμένη σε μια πετρόκτιστη καμάρα. Ο ναΐσκος συνδέεται με την πριγκίπισσα Μαρία Κομνηνή Παλαιολογίνα, κόρη του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας. Οι κάτοικοι αποκαλούσαν τη μονή και «Κουμαριώτισσα», από τις πολλές κουμαριές που την περιστοίχιζαν.

Το 1672 κάηκε η στέγη του ναού του Προδρόμου. Ανακαινιστής της μονής υπήρξε ο Νικούσιος Παναγιωτάκης, μεγάλος δραγουμάνος της Υψηλής Πύλης.

Το 1796 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ηγεμόνας της Βλαχίας, ανοικοδόμησε ριζικά το μοναστήρι, το οποίο είχε περιπέσει σε άθλια κατάσταση. Στην ανοικοδόμηση είχαν συνεισφέρει επίσης ο Πατριάρχης Παΐσιος Β΄ και η κεντήστρα Μαριώρα. Ο Υψηλάντης προίκισε τη μονή με πλούσια μετόχια στο Βουκουρέστι και στη νήσο Πρώτη. Όμως, σε αντάλλαγμα της ευεργεσίας πέτυχε να έχει λόγο η οικογένειά του στο διορισμό του ηγουμένου.

Στο κιόσκι της Καμαριώτισσας έγιναν πολλές συνάξεις Φιλικών, στα χρόνια της προετοιμασίας της επανάστασης του εικοσιένα, με συνέπεια η οικογένεια Υψηλάντη να στερηθεί την Καμαριώτισσα, την επιστασία της οποία ανέλαβε το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Από το 1831 στη μονή στεγάστηκε το Ελληνικό Φροντιστήριο, σχολή που ίδρυσαν δεκαπέντε Έλληνες έμποροι με τη συνδρομή του πατριάρχη Κωνστάντιου Α΄. Η «Ελληνεμπορική Σχολή», όπως έμεινε γνωστή, λειτούργησε ως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άλλωστε το 1905 είχε υποστεί ζημιές από πυρκαγιά.

Το 1916 το κτίσμα κατέλαβε ετσιθελικά το υπουργείο Ναυτικών της Τουρκίας για να στεγάσει ναυτική σχολή. Όμως, το πατριαρχείο κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχό της κι εγκατέστησε εκεί την «Εθνική Στέγη»: ορφανοτροφείο θηλέων προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής.

Τελικά, το 1942 το Υπουργείο Ναυτικών κατέλαβε και πάλι τα κτίρια, αυτή τη φορά οριστικά, δημιουργώντας εκεί ναυτική ακαδημία. Τα κειμήλια της μονής, το τέμπλο και οι εικόνες μεταφέρθηκαν είτε στη μονή Αγίας Τριάδας, είτε στο πατριαρχείο. Ο ναός της Θεοτόκου μετατράπηκε σε αποθήκη.

Στη μονή ήταν θαμμένοι πολλοί Οικουμενικοί Πατριάρχες.

Πηγή

* Ακύλα Μήλλα, «Πριγκηπόνησα», εκδ. ΤΑ ΝΕΑ, 2008.