Η Μελούνα είναι ελληνική αυχενική κορυφογραμμή και συγχρόνως διάβαση στις ΝΔ. προσβάσεις του κάτω Ολύμπου με υψόμετρο 540 μ. που σχηματίζεται από τον ορεινό όγκο του Μενεξέ (868 μ.) προς Β. και του υψώματος Χασάν Μελούνα (563 μ.) από Ν. Από τον αυχένα αυτό επικοινωνεί η πεδιάδα της Ελασσόνας με την πεδιάδα του Πηνειού ποταμού. Η διάβαση της Μελούνας βρίσκεται σε απόσταση 17 περίπου χλμ. από τον Τύρναβο

Ιστορία

Κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 η γραμμή Χασάν Μελούνας - Μελούνας - Μενεξέ αποτελούσε την οροθετική γραμμή του Βασιλείου της Ελλάδος και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η άμυνα της περιοχής αυτής είχε ανατεθεί στη 2η ταξιαρχία υπό τον συνταγματάρχη Μαστραπά. Για την άμυνα του μετώπου Χασάν Μελούνας - Μελούνας που είναι απόσταση 4 χλμ. είχε διατεθεί δύναμη μόλις 3,5 λόχων με ουλαμό ευζώνων και ουλαμό πυροβολικού, πολλή ανεπαρκής για να συγκρατήσει οργανωμένη επίθεση. Ο αγώνας άρχισε στις 5 Απριλίου του 1897 με προπαρασκευαστικές ενέργειες κατάληψης του Μενεξέ. Την επομένη, την 8η πρωϊνή ισχυρές τουρκικές δυνάμεις με πυροβολικό άρχισαν να προσβάλουν την περιοχή Χασάν Μελούνα των ελληνικών τμημάτων που όμως με σθεναρή αντίσταση συγκράτησαν τον αγώνα μέχρι τις νυκτερινές ώρες όπου και συμπτύχθηκαν εγγύτερα στις νότιες προσβάσεις της Μελούνας παρά το χωριό Λυγαριά. Στις 23.00 περίπου υποχώρησε και η μόνη που είχε απομείνει, στη στενωπό αυτή, διμοιρία πεζικού υπό τον τότε ανθυπολοχαγό Βελισσάριο. Έτσι την επομένη το πρωΐ η Μελούνα είχε καταληφθεί πλήρως από τους Τούρκους με πολλές όμως απώλειες.

Οι ελληνικές απώλειες ήταν: νεκροί 1 αξιωματικός και 21 οπλίτες, τραυματίες: 4 αξιωματικοί (οι 3 διοικητές λόχων) και 75 οπλίτες.

Εκφράσεις

* Με την παροιμιώδη έκφραση "Ελλάδα της Μελούνας" χαρακτηριζόταν η περιορισμένη εδαφική έκταση του τότε νεοελληνικού κράτους, σε αντιδιαστολή με τους εθνικούς πόθους των Ελλήνων.