Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Χαλκιδικής

Η Κρήνη είναι χωριό και πρώην κοινότητα του Νομού Χαλκιδικής, στα σύνορα με τη Θεσσαλονίκη. Είναι έδρα του ομώνυμου Δημοτικού διαμερίσματος στο Δήμο Τριγλίας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 αριθμούσε 497 κατοίκους. Κύριες ασχολίες είναι η γεωργία (καλλιέργεια σιτηρών κυρίως) και η κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα). Μεταξύ άλλων, στον οικισμό λειτουργούν αγροτικό ιατρείο, αγροτικός συνεταιρισμός, νηπιαγωγείο, Δημοτικό σχολείο, εκπολιστικός σύλλογος (ιδρύθηκε το 1982) , ΚΑΠΗ και Πολιτιστικό Κέντρο. Από αθλητική άποψη δραστηροποιείται η Θύελλα Κρήνης, ομάδα ποδοσφαίρου της Α΄ ερασιτεχνικής κατηγορίας στο τοπικό πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Χαλκιδικής. Στις φυσικές ομορφιές της Κρήνης περιλαμβάνεται και η κορυφή του όρους Κατσίκα. Πανηγυρίζει τις εορτές του Αγίου Χριστοφόρου στις 9 Μαΐου και της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου.

Κατοχή 1940-1944 στην περιοχή της Κρήνης

Κατοχικός στρατός Βουλγάρων στην Κρήνη αρχικά ήρθε το 1942 και εγκαταστάθηκε στο Σχολείο χωρίς να προκαλεί σημαντικά προβλήματα. Μόνον αν ξεφεύγαν κάποιες κότες , τις σκοτώνανε και τις μαγείρευαν. Οργάνωναν μάλιστα και αγώνες πάλης! Κάθισαν λίγο διάστημα και στη συνέχεια έφυγαν. -Γερμανοί για πρώτη φορά ήρθαν επίσης το 1942. Ήρθαν από τα Βασιλικά , ήταν 5-6 και κατέβηκαν από την «Φουσκίνα» με μοτοσικλέτες. Απλά για ‘γνωριμία’. Μάλιστα οι χωριανοί τους καλοδέχτηκαν και τους κερνούσαν! -Μετά από μήνες ήρθε ένας λόχος Γερμανών. Έκαναν έρευνα σε σπίτια αναζητώντας όπλα. Δεν βρήκαν και έφυγαν παίρνοντας για ανάκριση στην Καλλικράτεια σχεδόν όλους τους άνδρες του Χωριού. -Τάγματα ασφαλείας ήταν εγκατεστημένα στην N.Καλλικράτεια και επικεφαλής τους ήταν ένας αξιωματικός ονόματι Σούμπερτ. Μέσα στο ’42 οργανώθηκε επίθεση των ανταρτών. Ήρθε απόσπασμα από Βάβδο και Γαλάτιστα και έγινε μάχη στη Νέα Γωνιά. Δε γνωρίζουμε θύματα των ταγματασφαλιτών. Ειδικά σταλμένος για να διαπιστώσει τις απώλειές τους πήγε στη Νεά Γωνιά ο Στέλιος Μήλιος-Κουνάδος παίρνοντας το άλογο του Κώστα Καζάκη. Και οι δύο ήταν οργανωμένοι στην Αντίσταση. Τον είδαν όμως με κιάλια που μιλούσε με αντάρτες, τον βασάνισαν και τον εκτέλεσαν κοντά στον ανεμόμυλο μαζί με κάποιον κτηνοτρόφο της περιοχής. (Μια άλλη άποψη των συγγενών του είναι πως τυχαία βρέθηκε στην περιοχή της Βουργαρόμπαρας και δεν είχε αντιστασιακή ανάμειξη.) Την επομένη ήρθαν στην Κρήνη πρωί πρωί και κυκλώσανε το Χωριό. Η Βασιλική Λιόλιου, όπως μου εξιστορούσε, τους αντιλήφθηκε νωρίς και ειδοποίησε την Αικατερίνη Μουστάκα που ειδοποίησε τους αντάρτες και φύγανε όλοι προς το βουνό,(Οι αντάρτες είχαν ένα μεγάλο καταφύγιο σκαμμένο στη ρεματιά πίσω από το σπίτι του Κόπανου). Στη συνέχεια τα Τάγματα Ασφαλείας ξέσπασαν εναντίον του τότε προέδρου Χρήστου Τζηρίνη (Γιαννούλη) τον οποίο βασάνισαν και εγκατέλειψαν αιμόφυρτο χωρίς όμως αυτός να αποκαλύψει κανένα. Την ίδια μέρα συγκέντρωσαν τους άντρες του χωριού στην πλατεία και έστησαν πολυβόλο με σκοπό να τους εκτελέσουν. Τα γυναικόπαιδα πανικόβλητα παρακολουθούσαν. Kάποιος Παράσχος (ο ασπριτζής) από τη Νέα Γωνιά που τον είχαν πάρει τα Τάγματα Ασφαλείας τους ψιθύριζε εμπιστευτικά «Μη φοβάστε, δεν έχουν εντολή να σκοτώσουν». Φεύγοντας από την Κρήνη πήραν μαζί τους τον Μόσχο Μουστάκα και το Γιώργο Σούμπαση που ήταν στην Αντίσταση. Επίσης πήραν το Γαβανά Μιλτιάδη, τον Αντώνη Τζηρίνη , τον Καζάκη τον Κώστα και τον γιό του Ηρακλή. Οι Τζηρίνης και Γαβανάς δραπέτευσαν αργότερα από τα Τάγματα Ασφαλείας και εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ. Ο Γαβανάς σκοτώθηκε στον ΕΛΑΣ. Τον Κώστα τον Καζάκη την ίδια μέρα πριν φύγουν τον σκότωσαν και τον γιο του τον Ηρακλή τον κακοποίησαν με υπερβολικό ξυλοδαρμό και έμενε μέρες κατάκοιτος. Ο Γεώργιος ο Σούμπασης και ο Μόσχος ο Μουστάκας δραπέτευσαν την ίδια μέρα. Τα Τάγματα Ασφαλείας επέστρεψαν στην Κρήνη, τους αναζήτησαν, δεν τους βρήκαν και έκαψαν τα σπίτια τους. Στη συνέχεια, συνέλαβαν το γιατρό Κατσαρό επειδή πίστευαν οτι αυτός ήταν που τους συμβούλεψε να φύγουν και τον ανέκριναν. Την προηγούμενη μέρα τον αναζήτησαν στην N. Καλλικράτεια και επειδή δεν τον βρήκαν χτύπησαν τους γονείς του. Αυτός όμως προηγουμένως είχε ετοιμάσει άλλοθι βάζοντας την Βας. Λιόλιου που ήταν έγκυος να ξαπλώσει και να κάνει την ετοιμόγεννη φωνάζοντας. Ισχυρίστηκε πως είχε έρθει στο χωριό -από την Καλλικράτεια όπου έμενε- για τη γέννα. Βεβαία σ΄αυτό συνέτεινε και το γεγονός πως την μέρα που έκαιγαν τα σπίτια τραυματίστηκε από χειροβομβίδα κάποιος ταγματασφαλίτης τον οποίο ο γιατρός περιέθαλψε. Σημειώνουμε οτι ο Βασίλης Κατσαρός, γιατρός της περιοχής με έδρα την Καλλικράτεια, είχε επαφή με την Αντίσταση και με τον Ελληνικό στρατό στην Αίγυπτο. Συχνά πήγαιναν με τον Θεοχ. Λιόλιο στο Παλιούρι λέγοντας οτι πήγαιναν στο Βάβδο να δουν αρρώστους και έδιναν πληροφορίες στους ντόπιους που στη συνέχεια τις μεταβίβαζαν στο υποβρύχιο Παπανικολής που έβγαινε στην περιοχή. Καμμιά σχέση προφανώς με την ΕΑΜική αντίσταση. Σχετικά με τα δύο παιδιά που δραπέτευσαν από τα Τάγματα Ασφαλείας, δυστυχώς οι συγγενείς τους τους πρότρεψαν να επιστρέψουν, όπως και έγινε. Τα βρήκαν όμως σκοτωμένα στη Νέα Απολλωνία. Τους αναγνώρισε η Αγγελική Τζηρίνη που επίσης ήταν στην οργάνωση. Οργανωμένος ήταν ο φοιτητής τότε ανεψιός του γιατρού. Μάλιστα έφερε και αποθήκευσε στην Κρήνη 10 σακιά τραχανά για τους αντάρτες . Γερμανικός στρατός στην Κρήνη ήρθε επίσης με την οπισθοχώρηση το καλοκαίρι του ’43. Αριθμούσε 50 Γερμανούς και ήρθε από την Καλλικράτεια. Ο Γεώργιος Κουτσιούδης που ήταν στην Αντίσταση έριξε προκηρύξεις στον καταυλισμό των Γερμανών. Δε φυλάγονταν και γύριζε πάντα με το πιστόλι. Ένας Γερμανός μάλιστα που τον είδε μέσα στο τσαγκαράδικο του είπε απλά «Κρύφ΄το γιατί θα βρεις το μπελά σου» χωρίς όμως να τον συλλάβει. Έκτοτε τον παρακολουθούσαν. Οι Γερμανοί είχαν καταυλισμό στον Πόρο . Ο ΕΛΑΣ οργάνωσε επιχείρηση σε συνεργασία με αντάρτες του Βάβδου και της Γαλάτιστας (-σκοτώνοντας δυο Γερμανούς και τραυματίζοντας τρείς-) μέσα στο χωριό, παρά τις λανθασμένες πληροφορίες που είχε δώσει η οργάνωση της Κρήνης πως οι Γερμανοί ήταν έξω από το χωριό, κάτι που θα διευκόλυνε την επιχείρηση και επιπλέον δε θα είχε συνέπειες για το χωριό. Στην ίδια επίθεση τραυματίστηκε ένας αντάρτης τον οποίο ο Απόστολος Τσιάκαλος κουβάλησε στον ώμο μέχρι το Βάβδο. Χαρακτηριστικά έλεγαν για τη βραδιά εκείνη πως άκουγαν κάποιον αντάρτη να βρίζει το Σωκράτη Δεληγκάρη για τις λανθασμένες πληροφορίες που έδωσε. Σκοτωμένο επίσης βρήκαν από τους Γερμανούς τον Αθανάσιο Αθανασάρα που κρύφτηκε στο άχυρο για να γλυτώσει. Την επόμενη μέρα οι Γερμανοί μήνυσαν οτι πρέπει να σκοτώσουν εκατό χωριανούς. Ύστερα από παρεμβάσεις όμως εκτίμησαν ότι οι αντάρτες δεν ήταν από την Κρήνη και ματαίωσαν την εκτέλεση, παίρνοντας όμως αρκετά τρόφιμα από το χωριό. Πήραν επίσης αρκετούς άντρες τους οποίους έβαλαν και έσκαψαν χαρακώματα για να οχυρωθούν καλύτερα. Ύστερα από μερικές μέρες όμως έφυγαν οι Γερμανοί και για εκδίκηση έστειλαν Μογγόλους. Πολλοί από φόβο έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στο Μαχαλά (ρεύμα) κοντά στον Άγιο Αντώνιο, όπου υπήρχαν καλύβες κτηνοτρόφων. Αποχωρώντας, οι Γερμανοί πήραν μαζί τους γυναικόπαιδα.. Πράγματι υπήρχε μικρό απόσπασμα ανταρτών που δεν τους επιτέθηκε αρχικά. Το εντόπισαν όμως οι Γερμανοί που ήταν περισσότεροι και έβαλαν εναντίον του με τα πολυβόλα και με το κανόνι από την Καλλικράτεια. Μάλιστα οι χωριανοί βλέπανε οβίδες να πέφτουν κοντά στην Αικατερίνη Μουστάκα που διακρίνονταν από μακριά από την πορτοκαλιά της φούστα! Άρχισε μάχη στην περιοχή Τρόχαλα, μεταξύ Κρήνης και Ροδόκηπου, δεν υπήρξαν θύματα από καμία πλευρά. Είκοσι γυναικόπαιδα, εγκαταστάθηκαν στο Μαχαλά, (οικισμός κτηνοτρόφων Σαρακατσαναίων κοντά στον Αγ. Αντώνιο) σε ένα μόνο σπίτι, στο σπίτι του Κόπανου. Οι εντυπώσεις από τη φιλοξενία ήταν άριστες. Στην Κρήνη εν τω μεταξύ είχαν εγκατασταθεί οι Μογγόλοι. Φερόταν πολύ άσχημα σε όσους είχαν μείνει στο χωριό. Συγκεκριμένα, δασκάλα του χωριού Στοϊλα που ήταν στην Αντίσταση, αντιμετωπίζοντας τρεις Μογγόλους που προσπαθούσαν να τη βιάσουν, πρότεινε στον έναν να βγάλει το πιστόλι του για μεγαλύτερη άνεση……. και παίρνοντάς το τους ακινητοποίησε και τους οδήγησε στο διοικητή τους λέγοντάς του πώς οι στρατιώτες του δεν εφαρμόζουν αυτά που εκείνος είχε καθησυχαστικά ανακοινώσει στους κατοίκους. Ο Διοικητής τη δικαίωσε, μη μπορώντας να κάνει διαφορετικά. Σ’ αυτή την περίοδο στο μεταξύ οι Μογγόλοι έπιασαν σε ενέδρα τον Γ. Κουτσιούδη και τον Απόστολο Τσιάκαλο (που ήταν στην Αντίσταση) στου Τσιάκαλου το πηγάδι όπου είχαν ορίσει ραντεβού. Ο Κουτσιούδης ήρθε από την Κρήνη και ο Τσιάκαλος από τον Μαχαλά. Κάποιοι λένε ότι τους κατέδωσαν, άλλοι πως είχαν επισημάνει το Κουτσιούδη, όπως λέχθηκε και πριν και τον παρακολούθησαν που πήγε στη συνάντηση. Έτσι κυκλώθηκαν και πιάστηκαν παρόλο που οπλοφορούσαν. Ο παπούς ο Τσιάκαλος τους πρότρεπε να φύγουν από εκεί και ο Κουτσιούδης είπε χαρακτηριστικά: Κάνω ένα τσιγάρο και φεύγουμε. Όμως πριν τελειώσει το τσιγάρο τους πιάσανε. Τους κράτησαν κατ’ αρχάς στον πόρο. Σύντομα όμως αναγκασμένοι σε οπισθοχώρηση αναχώρησαν για τα Βασιλικά μέσω Γαλαρινού . Στο δρόμο και στην τοποθεσία Κουρί τους βάλαν οι αντάρτες με το κανόνι από το Βάβδο και σκότωσαν ένα- δύο από αυτούς και για εκδίκηση σκότωσαν τους δύο αιχμαλώτους βασανίζοντάς τους , με πολλές μαχαιριές αφού πρώτα τους έβαλαν και έσκαψαν τον τάφο τους. Τους βρήκαν αργότερα θαμμένους τον έναν πάνω στον άλλο σε ένα σημείο που το υπέδειξαν χωριανοί που τους είχαν πάρει οι Μογγόλοι μαζί τους για αγγαρείες. Και αυτό γιατί σ’ εκείνο το σημείο όταν περνούσαν οι Μογγόλοι βλαστημούσαν λέγοντας μεταξύ άλλων ‘παρτιζαν’. Σ’ αυτό το διάστημα ή λίγο νωρίτερα σκότωσαν οι αντάρτες τον συνταγματάρχη Ζαφειρόπουλο επειδή (όπως ισχυρίζονταν ο Νικόλαος Δεληγκάρης) σκόπευε να φέρει όπλα και να οργανώσει αντίπαλη ομάδα. «Θα είχαμε πολλά θύματα εδώ μεταξύ μας αν γινόταν αυτό» ισχυρίζονταν ο Δεληγκάρης. Και πρόσθεσε ότι τον μήνυσαν να φύγει για κάποιες μέρες οι ντόπιοι αντάρτες χωρίς αυτός να τους ακούσει. Επίσης θύμα του εμφύλιου σπαραγμού ήταν και η νεαρή κοπέλα Στέλλα Κόπανου, που αναγκάστηκε να φύγει στο βουνό επειδή κακοποιήθηκε. Κατά την απελευθέρωση οργανώθηκε στην Κρήνη το μεγαλύτερο συλλαλητήριο στη Χαλκιδική και αυτό γιατί εκεί είχε αρκετούς αντίθετους στο ΕΑΜ. Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που εξουδετέρωσαν τους αντάρτες της περιοχής στο τρίγωνο Κρήνης -Γαλάτιστας -Βάβδου όπου είχαν το ορμητήριο της αντίστασης, έγιναν το ’47. Θύμα ,εκτός των άλλων ήταν και ένας ταγματάρχης των κυβερνητικών δυνάμεων.

Σημείωση: Οι πληροφορίες συγκεντρώθηκαν από την Βασ. Λιόλιου, την κόρη της Αναστασία, την Αικ. Μουστάκα, τον Σωκράτη Δεληγκάρη και άλλους που βίωσαν τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.

Ιστορικά στοιχεία

Η Κρήνη αποτελεί το παλαιότερο και το μόνο ντόπιο Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου διατηρώντας μέχρι σήμερα σχεδόν αναλλοίωτο το τοπικό στοιχείο που χρονολογείται από τα Βυζαντινά χρόνια.[1]Στα νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (18ος αιώνας), κτισμένη σε ερείπια παλαιότερης εκκλησίας, με τοιχογραφίες. Μέχρι το 1873 αποτέλεσε τουρκικό τσιφλίκι. Το 1997 ιδρύθηκε και λαογραφικό Μουσείο, με πρωτοβουλία του Εκπολιτιστικού συλλόγου και σε αυτό εκτίθενται εργαλεία και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι Κρηνιώτες τα παλαιότερα χρόνια.

Παραπομπές

↑ Γενικές Πληροφορίες:Κεντρική Χαλκιδική

Εξωτερικές συνδέσεις

Στοιχεία για το χωριό από το Δήμο Τρίγλιας

Νομός Χαλκιδικής : Δήμος Πολυγύρου | Ανθεμούντα | Αρναίας | Ζερβοχωρίων | Καλλικράτειας | Κασσάνδρας | Μουδανιών | Ορμυλίας | Παλλήνης | Παναγίας | Σιθωνίας | Σταγίρων-Ακάνθου | Τορώνης | Τριγλίας Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Χαλκιδικής