Ο Κεραμεικός ή Κεραμικός ή οι Κεραμείς[1] (αρχαία ελληνικά: Κεραμεῖς), (ο δήμος: Κεραμεικού, Δήμος Κεραμέων) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Ακαμαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Στην επικράτεια του δήμου υπήρχε η σημαντική ομώνυμη νεκρόπολη του Κεραμεικού.
Ονομασία
Ο δήμος, σύμφωνα με τον Παυσανία, πιθανώς πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Κέραμο γιο του Διονύσου και της Αριάδνης,[2] ενώ σύμφωνα με τον Ηρόδοτο το όνομα προέρχεται από τη λέξη «κέραμος» (αρχαία ελληνικά: κέραμος), λόγω των πολυάριθμων καταθέσεων από πηλό ή/και τα κεραμικά εργαστήρια στην περιοχή αυτή ή ονομάσθηκε «εκ της τέχνης της κεραμεικής κατά τον μέγαν Ετυμολόγον και άλλους».[1]
Τοποθεσία του αρχαίου δήμου
Χάρτης της Αθήνας του 200 μ.Χ., ο οποίος εμφανίζει πάνω αριστερά τον δήμο του Κεραμεικού, στα βορειοδυτικά του άστεως εντός και εκτός του Θεμιστοκλείου τείχους.
Ο δήμος του Κεραμεικού ήταν δήμος του Άστεως.[3] Βρισκόταν στο κέντρο της αρχαίας Αθήνας, βορειοανατολικά της πύλης, γνωστής ως Δίπυλον, και τα εδάφη του δήμου εκτείνονταν τόσο μέσα, όσο και έξω από τα τείχη της πόλης, τα οποία είναι γνωστά και ως το Θεμιστόκλειο τείχος. Ο αρχαίος Κεραμεικός τοποθετείται από τους σύγχρονους ερευνητές σε θέση βορειοδυτικά του Διπύλου,[4] στην Αθήνα, η οποία υπάγεται σήμερα στον Δήμο Αθηναίων.
Σύμφωνα με τον ερευνητή του 19ου αιώνα Διονύσιο Σουρμελή ο «δήμος λοιπόν των Κεραμέων όμορος του Κεραμεικού, έκειτο όπου σήμερον ο τόπος καλείται Κουμάριον», το οποίο «κείται μεταξύ Συπολίων και του Αστρίφου, και ο τόπος είνε εκτεταμένος• διότι συμπεριλαμβάνει και το Οίον το Κεραμεικόν, έτερον δήμον, όστις συνεχωνεύθη μετά των Κεραμέων• ώστε την σημερον οι δύο δήμοι καλούνται με εν όνομα Κουμάρι».[1]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή
Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[5] ως μέλος της Ακαμαντίδας φυλής, συμμετείχε με 6 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.), ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης με 6 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι του Κεραμεικού
Ο δημότης του αρχαίου Κεραμεικού ονομαζόταν Κεραμεύς ή με τη χρήση της φράσης «εκ Κεραμέον». Υπήρχαν δύο Κεραμείς, ο ένας εντός και ο άλλος εκτός της πόλης της αρχαίας Αθήνας, οι οποίοι συναποτελούσαν τον δήμο αυτόν,[6] ο οποίος ονομαζόταν Δήμος Κεραμέων.[7]
Ο τόπος του δήμου ήταν μια από τις πιο όμορφες τοποθεσίες της Αθήνας και ήταν σημαντικός για την διεξαγωγή των Παναθήναιων. Επίσης από εκεί ξεκινούσε η πομπή έξω από την πύλη του Διπύλου, για τα Ελευσίνια Μυστήρια, καθώς και οι λαμπαδηδρομίες οι δρομείς των οποίων περνούσαν από εδώ πριν φτάσουν στην Ακρόπολη.
Σύμφωνα με την παράδοση, εδώ σκοτώθηκε ο Ανδρόγεως, γιος του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα και της Πασιφάης, του οποίου η δολοφονία οδήγησε στο έθιμο της ετήσιας θυσίας επτά αγοριών και επτά κοριτσιών στον Μινώταυρο. Από αυτόν τον «φόρο αίματος» απάλλαξε την Αθήνα ο Θησέας, σκοτώνοντας τον Μινώταυρο, ενώ αργότερα, οι Αθηναίοι, ανακηρύξαν τον Ανδρόγεω ήρωα και έφτιαξαν βωμό του στο Φάληρο, ενώ τελούσαν στη μνήμη του και «επιτάφιους» αθλητικούς αγώνες στον Κεραμεικό, που τους ονόμαζαν «αγώνες επ' Ευρυγύη».
Ο Διογένης έζησε στον δήμο αυτό για μεγάλο χρονικό διάστημα και, σύμφωνα με το μύθο, κάποτε προσευχήθηκε στα πολλά αγάλματα που υπήρχαν στον δήμο προκειμένου να είναι σε θέση να αντέχει την ήττα.
Επίσης, σε αυτόν τον δήμο ο τύραννος Ίππαρχος σκοτώθηκε από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα[8] και προς τιμήν τους στήθηκε ένα άγαλμα στην πύλη του δήμου.
Αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού
Κύριο λήμμα: Κεραμεικός
Ο αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού, αποτελεί μικρό μόνο μέρος του δήμου των Κεραμέων, και περικλείεται σήμερα από τις οδούς Ερμού, Πειραιώς και Ασωμάτων. Ο χώρος υπήρξε αφενός περιοχή εγκατάστασης αγγειοπλαστών και αγγειογράφων και ο κύριος τόπος παραγωγής των περίφημων αττικών αγγείων και αφετέρου, καθώς η παραποτάμια περιοχή του Κεραμεικού πλημμύριζε συνεχώς και δεν ευνοούσε την κατοίκηση, ο τόπος αυτός άρχισε να χρησιμοποιείται και ως χώρος ταφής και σταδιακά έγινε η σημαντικότερη Νεκρόπολις-νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας.[7]
Πομπείο
Κύριο λήμμα: Πομπείο
Στον έσω Κεραμεικό, μεταξύ του Διπύλου και της Ιεράς Πύλης, από την οποία ξεκινούσε η Ιερά Οδός, δυτικά της αρχαίας Αγοράς, υπήρχε το Πομπείον, οικοδόμημα των αρχών του 4ου αιώνα π.Χ.[7][9] Στο κτίριο αυτό φυλάσσονταν τα απαραίτητα αντικείμενα για τη διεξαγωγή διαφόρων γιορτών ή δρώμενων, όπως τα Παναθήναια ή/και τα Ελευσίνια Μυστήρια, καθώς επίσης χρυσά και αργυρά δοχεία, τα ονομαζόμενα «πομπεία», τα οποία χρησιμοποιούνταν στις διάφορες πομπές.
Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού
Σημαντικά ευρήματα από τις περιοχές και την ομώνυμη Νεκρόπολη του δήμου στεγάζονται και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού, το οποίο βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού στην Αθήνα.
Δείτε επίσης
Αρχαία Αθήνα
Ακαμαντίδα φυλή
Κεραμεικός
Κεραμεικός (συνοικία)
Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού
Παραπομπές – σημειώσεις
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 132-133: [...] "Κεραμείς, ο δήμος Κεραμέων, ονομασθείς εκ της τέχνης της κεραμεικής κατά τον μέγαν Ετυμολόγον και άλλους. Επειδή δε ήσαν δύο Κεραμεικοί, ο μεν έσω της πόλεως, ονομασθείς από Κεράμου Ήρωος, κατά τον Παυσανίαν, Αθηναίου, ενός των Αργοναυτών, ο δε έτερος έξω της πόλεως ονομασθείς από του δήμου Κεραμέων δια την γειτονίαν αυτών. απατώνται όσοι νομίζουσιν ότι ο δημος Κεραμέων ωνομάσθη ατπό τον Κεραμεικόν διότι το Κεραμεικόν είνε χωρίον χωριστόν του Κεραμέων, ούδε ην ο δήμος εν τω Κεραμεικώ. Το Κεραμεικόν ήτον ο τόπος, όπου οι Αθηναίοι έθαπτον τους εν πολέμω υπέρ πατρίδος πεσόντας Αθηναίους, και τους συμμάχους αυτών ξένους. Ο Αρποκρατίων λέγει «Κεραμεικός ο μεν έσω, ο δε έτερος έξω της πόλεως, ένθα και τους εν πολέμω τελευτήσαντας έθαπτον δημοσία, και τους επιταφίους έλεγον»• ο δε Παυσανίας ταύτα• «έστι δε και πάσι μνήμα Αθηναίοις οπόσοις αποθανείν συνέπεσεν εν τε ναυμαχίαις και μάχαις πεζαίς, πλην όσοι Μαραθώνι αυτών ηγωνίσαντο• τούτοις γαρ κατά χώραν εισίν οι τάφοι δι' ανδραγαθίαν» (Άττ. κ. κδ'. § 4). Εις το Κεραμεικόν ήτον και ιπποδρόμιον, και η χρήσις του ήτον προ πάντων εν τοις Παναθηναίοις. Εν τούτοις ην και ο άγων της λαμπάδος κατά τον Αριστοφάνην (Βατρ. ς. 1125), ον ο Παυσανίας μνημονεύει πλατύτερον (κ. λ'. § 2). Από του Διπύλου δια του Κεραμεικού εγίνετο προς την Ακαδημίαν και προς τους κήπους των Φιλοσόφων ο περίπατος των φιλοσοφούντων και ιδιωτών. Και επειδή το Κεραμεικόν συνωρεύετο με την Ακαδημίαν, μεταγενεστέρως ωνομάσθη Ακαδημία και αυτός ο Κεραμεικός κατά την μαρτυρίαν του Στεφάνου και του Ησυχίου, συγχρόνων Συγγραφέων• και ο μεν πρώτος λέγει «Ακαδήμεια από Ακαδήμου ... και Αθήνησι τόπος ο Κεραμεικός»• ο δε Ησύχιος ταύτα «λέγεται δε και γυμνάσιον Αθήνησιν από Ακαδήμου αναθέντος, και τόπος• καλείται γαρ ούτως ο Κεραμεικός». Αφού λοιπον ο Κεραμεικός ούτος ωνομάσθη Ακαδήμεια, αύτη έλαβε περιφέρειαν εκτεταμένην δια τούτο και ο ιδιότροπος Παυσανίας απεσιώπησεν όλως τον Κεραμεικόν τούτον, ονομάσας αυτόν Ακαδημίαν διά τον της λαμπάδος αγώνα η την λαμπαδοδρομίαν, ην ο Αριστοφάνης και οι Σχολιασταί αυτού λέγουσιν• ότι εν Κεραμεικώ εγίνετο. ο Παυσανίας (κεφ. λ'. § 2) λέγει• «εν Ακαδημία δε εστί Προμηθέως βωμός• και θέουσιν απ' αυτού προς την πόλιν, έχοντες καιομένας λαμπάδας» κτλ.Ο δήμος λοιπον των Κεραμέων όμορος του Κεραμεικού, έκειτο όπου σήμερον ο τόπος καλείται Κουμάριον. Κουμάριον δε η συνήθεια εκάλεσε το Κεράμιον, όπερ άλλως οι νυν Αθηναίοι καλούσι κανάτιον• κεράμιον οίνου έλεγον οι παλαιοί, κανάτα κρασιού λέγουσιν οί σημερινοί• και κατά συνέπειαν οι Κεραμείς Κουμαρείς. Το Κουμάριον λοιπόν ο τόπος κείται μεταξύ Συπολίων και του Αστρίφου, και ο τόπος είνε εκτεταμένος• διότι συμπεριλαμβάνει και το Οίον το Κεραμεικόν, έτερον δήμον, όστις συνεχωνεύθη μετά των Κεραμέων• ώστε την σημερον οι δύο δήμοι καλούνται με εν όνομα Κουμάρι. Μέχρι της Επαναστάσεως εσώζετο ενταύθα κεραμουργείον, και ο αυτόθι εργαζόμενος τελευταίος Κεραμεύς επωνομάζετο Δρούγκας• ώστε δεν είνε αμφιβαλλόμενον ότι οι Κεραμείς ούτοι οι αποτελούντες τον δήμον αυτών ωνομάθησαν από της Κεραμεικής ή τέχνης, ή υλης επιτηδείας εις κεράμους.". [...]
Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 3.1: [...] "τὸ δὲ χωρίον ὁ Κεραμεικὸς τὸ μὲν ὄνομα ἔχει ἀπὸ ἥρωος Κεράμου, Διονύσου τε εἶναι καὶ Ἀριάδνης καὶ τούτου λεγομένου• πρώτη δέ ἐστιν ἐν δεξιᾷ καλουμένη στοὰ βασίλειος, ἔνθα καθίζει βασιλεὺς ἐνιαυσίαν ἄρχων ἀρχὴν καλουμένην βασιλείαν. ταύτης ἔπεστι τῷ κεράμῳ τῆς στοᾶς ἀγάλματα ὀπτῆς γῆς, ἀφιεὶς Θησεὺς ἐς θάλασσαν Σκίρωνα καὶ φέρουσα Ἡμέρα Κέφαλον, ὃν κάλλιστον γενόμενόν φασιν ὑπὸ Ἡμέρας ἐρασθείσης ἁρπασθῆναι• καί οἱ παῖδα γενέσθαι Φαέθοντα, <ὃν ὕστερον ἡ Ἀφροδίτη ἥρπασε> * * * καὶ φύλακα ἐποίησε τοῦ ναοῦ. ταῦτα ἄλλοι τε καὶ Ἡσίοδος εἴρηκεν ἐν ἔπεσι τοῖς ἐς τὰς γυναῖκας". [...]
[...] "Cerameis: (Κεραμεῖς; Kerameîs). Attic asty deme of the phyle Acamantis, six bouleutaí . Provenance from this deme is expressed by ἐκ Κεραμέων (ek Keraméōn). Sources [1. LXXf.] consistently refer to the place as Kerameikos. This was called the most beautiful of Athenian suburbs (Thuc. 2,34,5; Athens, map), and was located inside -- and to the northwest outside -- the Dipylon Gate between Sacred Way to Eleusis and the road to the Academy". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Cerameis
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
Κεραμ Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Κεραμεικός, δύω τόποι εις τας Αθήνας, ο μεν εντός, ο δε εκτός της πόλεως' και εις μεν τον εντός έκειτο η βασιλική Στοά, ο δε εκτός εχρησίμευεν εις περίπατον, και εις ταφήν των υπέρ της πατρίδος αποθανόντων πολιτών". [...], σελ. 203-204.
Πηγή: Το λήμμα του αρχαιολόγου Θ. Ηλιόπουλου, με τίτλο "Κεραμεικός Αρχειοθετήθηκε 2016-04-08 στο Wayback Machine.", από την ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr "Οδυσσεύς" του Υπουργείου Πολιτισμού.
Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» ΣΤ' 57-58: [...] " [57] [57.1] καὶ ὡς ἐπῆλθεν ἡ ἑορτή, Ἱππίας μὲν ἔξω ἐν τῷ Κεραμεικῷ καλουμένῳ μετὰ τῶν δορυφόρων διεκόσμει ὡς ἕκαστα ἐχρῆν τῆς πομπῆς προϊέναι, ὁ δὲ Ἁρμόδιος καὶ ὁ Ἀριστογείτων ἔχοντες ἤδη τὰ ἐγχειρίδια ἐς τὸ ἔργον προῇσαν. [57.2] καὶ ὡς εἶδόν τινα τῶν ξυνωμοτῶν σφίσι διαλεγόμενον οἰκείως τῷ Ἱππίᾳ (ἦν δὲ πᾶσιν εὐπρόσοδος ὁ Ἱππίας), ἔδεισαν καὶ ἐνόμισαν μεμηνῦσθαί τε καὶ ὅσον οὐκ ἤδη ξυλληφθήσεσθαι. [57.3] τὸν λυπήσαντα οὖν σφᾶς καὶ δι' ὅνπερ πάντα ἐκινδύνευον ἐβούλοντο πρότερον, εἰ δύναιντο, προτιμωρήσασθαι, καὶ ὥσπερ εἶχον ὥρμησαν ἔσω τῶν πυλῶν, καὶ περιέτυχον τῷ Ἱππάρχῳ παρὰ τὸ Λεωκόρειον καλούμενον, καὶ εὐθὺς ἀπερισκέπτως προσπεσόντες καὶ ὡς ἂν μάλιστα δι' ὀργῆς ὁ μὲν ἐρωτικῆς, ὁ δὲ ὑβρισμένος, ἔτυπτον καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτόν. [57.4] καὶ ὁ μὲν τοὺς δορυφόρους τὸ αὐτίκα διαφεύγει ὁ Ἀριστογείτων, ξυνδραμόντος τοῦ ὄχλου, καὶ ὕστερον ληφθεὶς οὐ ῥᾳδίως διετέθη• Ἁρμόδιος δὲ αὐτοῦ παραχρῆμα ἀπόλλυται. [58] [58.1] ἀγγελθέντος δὲ Ἱππίᾳ ἐς τὸν Κεραμεικόν, οὐκ ἐπὶ τὸ γενόμενον, ἀλλ' ἐπὶ τοὺς πομπέας τοὺς ὁπλίτας, πρότερον ἢ αἰσθέσθαι αὐτοὺς ἄπωθεν ὄντας, εὐθὺς ἐχώρησε, καὶ ἀδήλως τῇ ὄψει πλασάμενος πρὸς τὴν ξυμφορὰν ἐκέλευσεν αὐτούς, δείξας τι χωρίον, ἀπελθεῖν ἐς αὐτὸ ἄνευ τῶν ὅπλων. [58.2] καὶ οἱ μὲν ἀνεχώρησαν οἰόμενοί τι ἐρεῖν αὐτόν, ὁ δὲ τοῖς ἐπικούροις φράσας τὰ ὅπλα ὑπολαβεῖν ἐξελέγετο εὐθὺς οὓς ἐπῃτιᾶτο καὶ εἴ τις ηὑρέθη ἐγχειρίδιον ἔχων• μετὰ γὰρ ἀσπίδος καὶ δόρατος εἰώθεσαν τὰς πομπὰς ποιεῖν". [...]
«ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ - Πομπείον (αρχές 4ου αι. π.Χ.)». www.eie.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2016.
Πηγές – βιβλιογραφία
wiktionary logo
Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
κέραμος
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Κεραμεικός
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού
Πρωτογενείς πηγές
Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» ΣΤ' 57-58.
Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 3.1.
Ελληνικές επιγραφές - IG Κεραμ Attica (IG I-III).
Δευτερογενείς πηγές
Cerameis, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 123.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
Πηγή: Το λήμμα του αρχαιολόγου Θ. Ηλιόπουλου, με τίτλο "Κεραμεικός Αρχειοθετήθηκε 2016-04-08 στο Wayback Machine.", από την ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr "Οδυσσεύς" του Υπουργείου Πολιτισμού.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Kerameis». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2014.
Δήμος Αθηναίων, στην ιστοσελίδα: www.cityofathens.gr του Δήμου Αθηναίων.
Traill, J. «Places: 579975 (Kerameis)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2017.
Kerameis, NW Dipylon, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
Kerameis, Kerameus, Kerameikos, Kerameikos - icons, στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Kerameis[νεκρός σύνδεσμος], Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
Kerameis, Attic Inscriptions Online.
Kerameikos, στην ιστοσελίδα: digital.library.cornell.edu του Πανεπιστημίου Κορνέλ.
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
