Καλόγεροι (βραχονησίδες)

Οι βράχοι Καλόγεροι βρίσκονται στο κεντρικό Αιγαίο. Αναφέρονται τόσο ως Καλόγηροι Άνδρου όσο και ως Καλόγηροι Χίου. Βρίσκονται 26 ναυτικά μίλια βορειοανατολικά του ακρωτηρίου Καμπανός της Άνδρου και 24 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά από τα Αντίψαρα. Διοικητικά υπάγονται στα Ψαρά.[1]

Ιστορία

Οι βράχοι αναφέρονται από τον Στράβωνα και τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο. Ο Πλίνιος αναφέρει το μεγάλο Καλόγερο ως «σκόπελο» ή νήσος Αιξ. Από τους νεότερους περιηγητές, ο πρώτος που περιγράφει τον Καλόγερο είναι ο Φλωρεντίνος ιερεύς Κριστόφορο Μπουοντελμόντι το 1420. Το νησί σημειώνεται επίσης στους χάρτες του 16ου και 17ου στο μέσο της απόστασης από το στενό της Τήνου μέχρι τη Χίο.[2]

Στο Μεγάλο Καλόγερο διακρίνονται λείψανα ασκητηρίου -μοναστηριού στο οποίο ζούσαν μοναχοί ασκητές. Η πρώτη απεικόνιση του μοναστηριού στη κορυφή του νησιού χρονολογείται από το 1485 και έγινε από τον Μπαρτολομένο νταλι Σονέττι, αν και ο Γάλλος περιηγητής Αντρέ Θεβέ υποστήριξε ότι ο Βυζαντινός χρονογράφος του 12ου αιώνα Ζωναράς έζησε πέντε χρόνια στον Καλόγερο της Άνδρου και ότι υπήρχε μοναστήρι εκεί. Για τη τροφή βασίζονταν σε κάποιο περαστικό πλοίο, από το οποίο προμηθεύονταν λίγα τρόφιμα, τα οποία ανέβαζαν με καλάθι στο ασκητήριό τους.[1][2] Όλες οι απεικονίσεις του μεγάλου Καλόγερου δείχνουν την ύπαρξη μοναστηριού μαζί με ένα γερανό ο οποίος στην άκρη είχε μια βάρκα, έτσι ώστε να είναι δυνατή η μεταφορά ανθρώπων και αγαθών στο νησί, του οποίου οι πλαγιές ήταν πολύ απότομες για να γίνει αναρρίχηση, ενώ διακρίνονται επίσης σπίτια και καλλιέργειες. Στη χαλκογραφία του Φρανσέσκο Πιανσέντσα του 1688 έχουν σχεδιαστεί και οχυρώσεις με ένα στρογγυλό πύργο, και διακρίνονται κτίσματα σε δύο γειτονικά προς τον νοτιά νησάκια με τα ονόματα: «Chirana» και «Lesindra». Το νησί σχεδιάστηκε με μεγάλη ακρίβεια από τον Βιτσέντσο Μαρία Κορενέλλι στο βιβλίο του που δημοσιεύθηκε το 1696.[2]

Στο μοναστήρι φαίνεται από επιγραφές ότι συγκεντρώνονταν αγαθά από ναυτικούς εμπόρους του Αιγαίου, με αποτέλεσμα το μοναστήρι στον Καλόγερο να συσσωρεύσει μεγάλο πλούτο, είτε προερχόταν από τη πειρατεία, είτε από τη φύλαξη στο μοναστήρι πολυτίμων αγαθών. Το 1687 αναφέρεται από τον Άγγλο Μπέρναρν Ράντολφ στο βιβλίο του «Τhe Present State of the Islands in the Archipelago», Οξφόρδη 1687, ότι περνώντας από τη Σμύρνη άκουσε ότι μια νησίδα ανάμεσα στην Άνδρο και τη Χίο, ο Καλόγερος, ανατινάχθηκε, με αποτέλεσμα όσοι κατοικούσαν στο νησί να πεθάνουν και το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού να καταρρεύσει, αλλά δεν αναφέρει τα αίτια της έκρηξης. Γράφει επίσης ότι: «Άκουσα πολλούς εμπόρους της Σμύρνης να λένε ότι τα λεφτά και οι σφραγίδες τους έχασαν την αξία τους όταν το νησί ανατινάχτηκε. Πολλά βράχια τινάχτηκαν μέχρι την Τήνο και την Άνδρο! Ένα πολύ μικρό μέρος του νησιού υπάρχει σήμερα».[2]

Απεικόνιση του νησιού από τον Μπενεντέττο Μπορντόνε, 1537

Αναπαράσταση από τον Φραντσέσκο Πιατσέντζα, 1688

Απεικόνιση από τον Όλφερτ Ντάπερ, 1688

Απεικόνιση του Μεγάλου Καλόγερου από τον Φράνσις Μποφόρ, 1812

Το νησί στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους διάφορους στόλους ως πεδίο βολής, και έτσι σήμερα έχει πολλά θραύσματα από οβίδες. Το 1920 τοποθετήθηκε στο μεγάλο Καλόγερο αυτόματος φάρος για την διευκόλυνση της ναυσιπλοΐας, λόγω των επικίνδυνων βράχων γύρω από το νησί. Αναφέρεται από τον Γ. Κ. Γιαγκάκη στα νησιολόγιά του ότι στην απογραφή του 1940 ο μεγάλος Καλόγερος είχε 6 κατοίκους, οι οποίοι, πρόσθεσε, πιθανόν ήταν άνδρες του πολεμικού ναυτικού που επιτηρούσαν το Θαλάσσιο χώρο εν όψει Ιταλικής επίθεσης.[2] Κατά τη διάρκεια της κατοχής οι Γερμανοί κατασκεύασαν αποθήκες νερού και πυρομαχικών στο νησί, οι οποίες υπάρχουν μέχρι σήμερα. Σήμερα στο μεγάλο καλόγερο λειτουργεί μεταλλικός φάρος, του οποίου μάλιστα τον Νοέμβριου του 2006 εκλάπησαν κινητά στοιχεία και μπαταρίες.[3]
Περιγραφή

Οι Καλόγεροι αποτελούνται από δύο βραχονησίδες. O Μεγάλος Καλόγερος έχει έκταση 6 στρέμματα, ύψος 36,5 μέτρα και μήκος ακτών 302 μέτρα. Ο βράχος είναι γυμνός από βλάστηση. Γύρω του υπάρχει πληθώρα χαμηλών βράχων που μόλις και αποκαλύπτονται από τη θάλασσα (Χοιράδες). Στα νοτιοανατολικά υπάρχει μια προέκταση με ξέρες, οι οποίες δυσκολεύουν την προσέγγιση του κύριου νησιού. Το πιο ασφαλές αγκυροβόλιο βρίσκεται στα νότια, αν και αυτό είναι επικίνδυνο. Περιβάλλεται από νερά που βαθαίνουν απότομα και φτάνουν ακόμη και τα 70 μέτρα σε μικρή απόσταση από το βράχο. Στα πετρώματα έχουν σμιλευτεί σκαλοπάτια. Στη κορυφή του βρίσκεται σιδερένιος φάρος, ο οποίος αντικατέστησε παλιότερο πέτρινο. Από τα βορειοανατολικά, ο Μεγάλος Καλόγερος μοιάζει με ιστιοφόρο σκάφος.[1] Σε απόσταση 1.400 μέτρων προς τα βορειοανατολικά του Μεγάλου Καλόγερου βρίσκεται ο Μικρός Καλόγερος, ο οποίος έχει έκταση 1,8 στρέμματα, μήκος ακτών 237 μέτρα και ύψος μόλις ένα μέτρο.[4] Περιβάλλεται από αβαθή που φτάνουν μερικές δεκάδες μέτρα προς τα νότια. Η προέλευση των βράχων είναι ηφαιστειογενής.[1]
Γεωπολιτική σημασία

Η θέση των Καλόγερων, στο μέσον περίπου του Αιγαίου, προσδίδουν σ' αυτούς σημαντική σπουδαιότητα. Βρίσκονται στο κέντρο του Αιγαίου Πελάγους, σε αρκετή απόσταση από τα πλησιέστερα νησιά και αποτελούν σημαντικό παρατηρητή­ριο σε ζωτικό σημείο του Αιγαίου Πελάγους για τον έλεγχο των πλοίων που διέρχονται από τη περιοχή. Επίσης, η ύπαρξη αυτών των βραχονησίδων αυξάνει κατά 6 ναυτικά μίλια γύρω από αυτούς τους βράχους και έτσι μειώνει το εύρος των υδάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη διεθνή ναυτιλία, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο να ελέγχει. Τέλος, ο μεγάλος Καλόγηρος έχει αρκετή έκταση ώστε να μπορούν να κατασκευαστούν κατάλληλες υποδομές, πχ. ελικοδρόμιο, εγκαταστάσεις επικοινωνίας και δεξαμενή όμβριου ύδατος, για να δράσει ως προκεχωρημένο παρατηρητήριο.[4]
Παραπομπές

«Συστάς Καλόγεροι». aegean.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2013.
Γιώργος Μισετζής (3 Αυγούστου 2009). «Βραχονησίδες Καλόγηροι. Μόνοι, όπως το όνομά τους». Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2013.
«Βραχονησίδες Καλόγεροι : To "κλειδί" του Κεντρικού Αιγαίου». εν κρυπτώ. 19 Νοεμβρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2013.

Δούζινας, Γεώργιος (1993). «Οι βράχοι καλόγεροι του Αιγαίου πελάγους γεωστρατηγική προσέγγιση». 3ο Πανελλήνιο Γεωγραφικό Συνέδριο. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, pp. 119-120. Ανακτήθηκε στις 2013-04-30.[νεκρός σύνδεσμος]

Στο κείμενο έχει ενσωματωθεί περιεχόμενο από τα πρακτικά του 3ου Πανελλήνιου Γεωγραφικού Συνεδρίου, τα οποία είναι διαθέσιμα με άδεια CC-BY 3.0.