Ο Γουργούθακας βρίσκεται στα 1500 μ. υψόμετρο στην περιοχή «Ατζινόλακας» των Λευκών Ορέων έναν τόπον άγριο, γυμνό και αφιλόξενο, συνάμα όμως ιδιαίτερα γοητευτικό. Στα 1.500 μ. υψόμετρο τα Λευκά Όρη σαγηνεύουν με την ομορφιά τους: εδώ, τις εναλλαγές χρωμάτων καθορίζουν τα βράχια, το μόνο που επιβιώνει. Κόψεις μυτερές, χαράδρες επιβλητικές, πηγάδια και δολίνες διεγείρουν τις αισθήσεις προκαλώντας φόβο και δέος.

Στον Ατζινόλακα φτάνει κανείς ακολουθώντας μονοπάτι που ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Πνεύματος (πάνω από το Μελιδώνι) και μετά από κοπιαστική πορεία 3 περίπου ωρών. Φτάνοντας, αντιλαμβάνεσαι πως δεν είναι μόνο η επιβλητική ομορφιά του τοπίου που σε καθηλώνει. Εδώ ο τόπος κρύβει μυστικά μέσα του, κάτω από το έδαφος … Σε μια έκταση αρκετών στρεμμάτων συναντάς πολύ μικρά οροπέδια και λιβάδια όπου σε όλα υπάρχουν «βουλίσματα», σημεία δηλαδή όπου το έδαφος υποχωρεί αφήνοντας μικρές τρύπες από όπου βγαίνει κρύος αέρας. Στα σημεία αυτά το νερό συγκεντρώνεται και από τις εισόδους των βουλισμάτων «σουρώνει», εισχωρεί στα σωθικά της γης, διαβρώνει τον ασβεστόλιθο και δημιουργεί τρύπες, πηγάδια, στοές…

Κάπως έτσι, εδώ και περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια, δημιουργήθηκε και συνεχίζει να διαμορφώνεται το βαθύτερο σπηλαιοβάραθρο της χώρας μας και ένα από τα 30 βαθύτερα στο κό

Σε αντίθεση με την έκταση που καλύπτει, η είσοδος του Γουργούθακα είναι στο μέγεθος ενός ανθρώπινου σώματος. Είναι όμως εντυπωσιακό το ρεύμα αέρα που έρχεται από μέσα, το οποίο είναι τόσο δυνατό και ψυχρό που έσβηνε τις φλόγες από τις ασετιλίνες μας. Για 60 περίπου μέτρα ο σωλήνας που διαδέχεται την είσοδο εξακολουθεί να είναι στενός, ανοίγοντας ωστόσο σταδιακά, μέχρι που πλαταίνει εντυπωσιακά και εξελίσσεται σε ένα τεράστιο πηγάδι βάθους 250 μέτρων. Στο τέλος του ξεκινά ένας μαίανδρος, μήκους περίπου 150μ., ο οποίος έχει συχνά ανηφορική, αλλά κυρίως κατηφορική, πορεία. Στο μαίανδρο αντιλαμβάνεσαι την πορεία και τη δύναμη του νερού. Ορμώμενο από τα διάφορα σημεία του σπηλαίου, όπως καταβαίνει από την επιφάνεια της γης, διαβρώνει τα βράχια, τα καθαρίζει από χώματα και πέτρες και σχηματίζει το μοναδικό αυτό μαιανδρικό σύστημα που διπλώνει, ξετυλίγεται, και απλώνεται μέχρι τα –350 μ. βάθος. Η προσπέλασή του ήταν επικίνδυνη, καθώς απαιτεί διαρκείς αντιστηρίξεις στα γλιστερά τοιχώματα των διακλάσεων ενώ από κάτω υπάρχει χάσμα.

Στο τέλος του μαιάνδρου υπήρχε μια πολύ μικρή αίθουσα όπου είχε στηθεί η πρώτη κατασκήνωση, για την ξεκούραση όσων έφταναν. Από το σημείο αυτό και πέρα οι διαστάσεις του Γουργούθακα γινόταν εντυπωσιακές: βαθιά πηγάδια που δύσκολα διέκρινες την άκρη τους όχι μόνο σε βάθος, αλλά και σε πλάτος.

Πλησιάζοντας στα –705μ. βρεθήκαμε σε μια τεράστια αίθουσα τόσο που νιώσαμε σαν κουκίδες, ενώ η φωνή μας δεν ακουγόταν καθώς οι ήχοι από τα νερά που έτρεχαν είχαν αρχίσει να γίνονται όλο και πιο δυνατοί. Στον πάτο της αίθουσας όπου είχε στηθεί η δεύτερη κατασκήνωση, κάναμε άλλη μια στάση για ξεκούραση, φαγητό και νερό. Εδώ το περιβάλλον ήταν τελείως διαφορετικό. Είχαμε την αίσθηση ότι βρισκόμασταν σε μια υπόγεια παραλία: βότσαλα κάτω, πολύ νερό, και στο σημείο της κατασκήνωσης, άμμος αναμεμειγμένη με άργιλο που δημιουργούσαν ένα ολόισιο πάτωμα, σαν αμμουδιά. Η κατασκήνωση αυτή ήταν η πιο σημαντική για την προώθηση μας βαθύτερα.

Από εκεί και κάτω ωστόσο τα πράγματα άλλαζαν πολύ. Μεγάλες ποσότητες νερού χυνόταν με τη μορφή καταρρακτών στα πηγάδια που διαδέχονταν το ένα το άλλο. Περίπου στα –820 μ. το σπήλαιο διακλαδίζεται και ενώ από τη μία μεριά συνεχίζει την κατηφορική του πορεία, από την άλλη σε οδηγεί σε ένα ποτάμι με πεντακάθαρα σαν κρύσταλλο νερά. Παρακάτω οι συνθήκες γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες. Το νερό διαρκώς αυξάνεται, ο θόρυβος που δημιουργεί είναι μεγάλος έτσι που η επικοινωνία μεταξύ των σπηλαιολόγων γίνεται από δύσκολη έως αδύνατη.

Στο σημείο αυτό, στα –980μ. βάθος, ήταν που οι δυσκολίες και η έλλειψη επαρκών υλικών, ανάγκασαν την αποστολή του 1999 να σταματήσει.

Η εμπειρία ωστόσο που αποκτήθηκε από την πρώτη αποστολή σε συνδυασμό με την καλύτερη προετοιμασία, είχαν σαν αποτέλεσμα την κατάκτηση του Γουργούθακα το 2001.

Παρά ωστόσο, την άριστη προετοιμασία του Σ.ΕΛ.Α.Σ. για τη διοργάνωση της δύσκολης αυτής αποστολής, προέκυψαν απρόοπτα…………. Πέντε ημέρες πριν από το τέλος της αποστολής, ο καιρός επιφύλασσε μια δυσάρεστη εξέλιξη…. Στα 1600 μ. υψόμετρο, μέχρι τα τέλη του Ιούλη ρίχνει καμιά φορά μπόρες…είχαμε ακούσει. Δυστυχώς, μια τέτοια μπόρα έπιασε ξαφνικά, την ώρα που δύο άτομα κατέβαιναν στο βάραθρο (σε βάθος 300μ.) και τρία άτομα κοιμόταν στο bovoique (κατασκήνωση) στα –700μ. Το τι ακολούθησε είναι αδύνατο να το φανταστεί κάποιος αν δεν το έχει ζήσει! Τα παιδιά που το έζησαν, μας το δηγήθηκαν όταν πια βγήκαν έξω ασφαλείς: καθώς ετοιμαζόταν να ανέβουν από τα –700 μ. προς τα πάνω, άκουσαν τρομακτικούς θορύβους, σαν να ήταν τεράστιοι βράχοι και πέτρες που έσκαγαν πάνω στα βράχια.

Ακριβώς αυτό και γινόταν. Η μπόρα που κράτησε λίγα λεπτά, είχε σαν αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν πολλά νερά στα μικρά λιβαδάκια και βουλίσματα σε όλο το μήκος του βουνού. Το νερό γρήγορα διείσδυσε βαθιά στο έδαφος και σύντομα συνάντησε τους διαδρόμους και τα πηγάδια του Γουργούθακα. Πολλά νερά κατέληγαν στο μαίανδρο, όπου συγκεντρώνονταν με τη μορφή χειμάρρου που παρέσυρε στο πέρασμά του πέτρες μικρές και μεγάλες και ό,τι άλλο βρισκόταν στο δρόμο του. Στα –350μ. όπου άνοιγε ο μαίανδρος ξαφνικά, ο χείμαρρος με όσα κουβαλούσε μαζί του ξεχύθηκε με τρομερή ορμή στο πηγάδι που βρισκόταν από κάτω, εκσφενδονίζοντας πέτρες και βράχια στα τοιχώματά του.

Για καλή μας τύχη, την ώρα εκείνη δεν είχε ακόμα κανείς ξεκινήσει να ανεβαίνει, διαφορετικά οι συνέπειες θα ήταν σοβαρές….

Λίγες ημέρες μετά, οι πρώτοι Έλληνες σπηλαιολόγοι, «κατάκτησαν» το Γουργούθακα! Το ταξίδι μας στο βάραθρο σταμάτησε στο σημείο αυτό, όπου σχηματίζεται μια λίμνη –«σιφόνι» στη γλώσσα των σπηλαιολόγων- που για να το περάσουμε χρειάζεται σπηλαιοκατάδυση, τεχνική δύσκολη, που απαιτεί τεχνογνωσία, εμπειρία και εξειδικευμένα υλικά.

Η συγκίνηση και η ευτυχία που βιώσαμε όλοι μας είναι συναισθήματα που δεν περιγράφονται, απλά βιώνονται …. Κάτω από τη γη, στα –300, -700, –1208μ. ο κόσμος μοιάζει διαφορετικός από οτιδήποτε έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα «επίγεια». Είναι ένας κόσμος μυστήριος, άγριος, έντονος…….ένας κόσμος που «θέλει δύναμη και ψυχή»….

Από το τεύχος 63 των ΣΤΙΓΜΩΝ