Οι Φυτείες ή Μαχαλά (παλιότερη ονομασία) βρίσκονται στην πρώην επαρχία Ξηρομέρου, σε υψόμετρο 350 μέτρα και περιβάλλονται από τα χωριά Παπαδάτου, Αετός, Μπαμπίνη και Σκουρτού. Είναι χτισμένες στους πρόποδες πευκόφυτου λόφου και απέχουν περίπου, 25 χιλιόμετρα από το Αγρίνιο και 8 χιλιόμετρα από την εθνική οδό Αντιρρίου - Ιωαννίνων (διασταύρωση Κουβαρά). Ο πληθυσμός σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 1.577 κάτοικοι.

Ιστορία

Αρχαία χρόνια

H αρχαία πόλη Φοιτίαι (υπάρχει και γραφή Φοιτία ή Φυτία) οφείλει το όνομά της, κατά πάσα πιθανότητα, στο μυθολογικό ήρωα Φύτιον, γιο του Ορεσθέα και πατέρα του Οινέα, απ' τον οποίο έλαβαν το όνομά τους οι αρχαίοι Οινιάδες. Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή του σχετικού μύθου, το όνομά της το οφείλει στο μυθολογικό ήρωα Φοίτιον, γιο του Αλκμέωνα. Η θέση της αρχαίας αυτής πόλης ήταν στη σημερινή τοποθεσία Πόρτα, όπου υπάρχουν αρχαία ερείπια. Ανάμεσα στα 350 και 250 π.Χ. η πόλη έκοψε νομίσματα στη μία πλευρά των οποίων παριστάνεται ο Απόλλωνας με μακριά μαλλιά και στην άλλη τρίποδας με τα χαρακτηριστικά Φ-Υ. Αποτελούσε μια από τις επτά επικράτειες της Ομοσπονδίας των αρχαίων Ακαρνανών. Κατακτήθηκε από τους Αιτωλούς και απελευθερώθηκε από το Βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Ε' κατά την εκστρατεία του στην Ακαρνανία το 219 π.Χ. Στη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου συμμετέχει στη Βουλή και στο Κοινό των Ακαρνάνων. Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.) οι κάτοικοί της υποχρεώνονται από τους Ρωμαίους να μετοικήσουν στη Νικόπολη. Από τότε η πόλη ερημώνεται και πέφτει σε αφάνεια.

Τουρκοκρατία-Βενετοκτρατία & Επανάσταση 1821

Οι πόλη εμφανίζεται ξανά στο ιστορικό προσκήνιο στα χρόνια της μέσης τουρκοκρατίας σε έγγραφο του 1642, σαν Μαχαλάς. Αργότερα, κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών 1770, οι πρόκριτοι της μαχαλάς Αναστάσιος Παπασταμάτης και Γεωργάκης Φαταούλας αποκεφαλίζονται από τους Τούρκους στο Βραχώρι (σημερινό Αγρίνιο) σαν επαναστάτες. Στα χρόνια λίγο πριν την επανάσταση του 1821 ο οπλαρχηγός Μεγαπάνος - Γαλάνης αναλαμβάνει το Αγιατλίκι του Κάρελι και αργότερα συμβάλλει στη συγκρότηση της Γερουσίας της Δυτικής Ελλάδας. Συμμετέχει με όλη του την οικογένεια στη επανάσταση, περιθάλπει και προστατεύει στη Μαχαλά τον Νεομάρτυρα Ιωάννη τον εξ Οθωμανών. Το σπίτι του ονομαστού Μαχαλιώτη προκρίτου Μεγαπάνου - Γαλάνη (1759-1826) και μετέπειτα Αγιατλή του Κάρελι.

Σύγχρονη εποχή

Στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 ο Μαχαλιώτης Θεόδωρος Χαβίνης, ως διοικητής πυροβολαρχίας, απελευθερώνει την Πρέβεζα. Αργότερα, διαπρέπει σαν πολιτικός. Μαχαλιώτες στρατιώτες αγωνίζονται σε όλα τα μέτωπα των πολέμων. Αργότερα, στη Μικρασιατική εκστρατεία Μαχαλιώτες κληρωτοί συμμετέχουν στους επικούς αγώνες της Μ. Ασίας. Τέλος, κατά το Β' παγκόσμιο πόλεμο η κωμόπολη δίνει το παρόν με πολλούς στρατευμένους νέους της. Τα τελευταία χρόνια τα περισσότερο αξιομνημόνευτα γεγονότα είναι :

1951. Ιδρύεται ο σύνδεσμος υδρεύσεως και αρδεύσεως του Ξηρομέρου και λύεται για την Κωμόπολη οριστικά το πρόβλημα της λειψυδρίας.
1954. Η Μαχαλά μετονομάζεται σε Φυτείες.
1966. Μεγάλος σεισμός μεταβάλλει σε ερείπια πολλά παραδοσιακά σπίτια.
1980. Αρχίζει η αντικατάσταση της παραδοσιακής καλλιέργειας του καπνού "τσεμπέλι" με την αποδοτική ποικιλία "βιρτζίνια".
1997. Με τον νόμο Καποδίστρια ορίζονται οι Φυτείες έδρα δήμου με την ονομασία Δήμος Φυτειών, που περιλαμβάνει τις πρώην κοινότητες: Φυτείες και Παπαδάτου και τους οικισμούς Κουβαρά, Ρίβιου και Αγίου Στεφάνου.
Ο πολιτιστικός σύλλογος Φυτειών "ΤΟ ΑΚΑΡΝΑΝΙΚΟ ΦΩΣ".
Ο σύλλογος Φυτειωτών Αθήνας "ΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ".

Μνημεία

Πάνω από τη λίμνη Οζερό, σε ύψωμα που βρίσκεται ανατολικότερα του λόφου, όπου σώζονται τα ερείπια του αρχαίου φρουρίου των Δηριέων και σε μικρή απόσταση απ' τις Φυτείες, είναι χτισμένο το μοναστήρι του Λιγοβιτσίου. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου και είναι τοποθετημένο στο κέντρο. Η εξωτερική μορφή του μοναστηριού είναι φρουριακή. Στο βορειοανατολικό τοίχο του καθολικού πάνω σε εντοιχισμένη πλάκα παριστάνεται σταυρός και από κάτω η χρονολογία 1737. Η πλάκα αυτή σήμερα έχει αφαιρεθεί από την αρχική της θέση και είναι τοποθετημένη σε σιδερένια βάση δεξιά από την είσοδο του καθολικού.

Στη δυτική πλευρά των κελλιών υπάρχει διπλή εξωτερική σκάλα με τοξωτή καμάρα στο κέντρο που σήμερα έχει ανακατασκευαστεί. Έχουν επίσης ανακατασκευαστεί η στοά, πίσω από τη σκάλα και η λίθινη κιονοστοιχία μπροστά από αυτή.

Το μοναστήρι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην περιοχή την εποχή του αγώνα του 1821, οπότε για αρκετό διάστημα χρησίμευσε ως έδρα των στρατηγείων του Καραϊσκάκη και του Μαυροκορδάτου. Γι' αυτό και το στρατόπεδο των Ελλήνων ονομάστηκε στρατόπεδο του Μαχαλά από το διπλανό μεγάλο χωριό του Μαχαλά (σήμερα Φοιτίες).

Σύμφωνα με έγγραφα της εποχής που σώζονται ακόμα προσέφερε στα 1822, 4.000 γρόσια υπέρ της επαναστάσεως και από το ποσό αυτό συμπεραίνουμε πως ήταν απ' τα πλουσιότερα του Ξηρομέρου μια και οι εισφορές που είχαν οριστεί για τα αλλά μοναστήρια ήταν μικρότερες. Αργότερα στα 1829 ο τότε ηγούμενος του Λιγοβιτσίου Ιωαννίκιος, του οποίου το όνομα σώζεται σε έγγραφα της εποχής, πρόσφερε 1300 γρόσια για την ανοικοδόμηση και λειτουργία σχολείων στο Ξηρόμερο, προσφορά που ήταν και αυτή μεγάλη σε σύγκριση με αυτές άλλων μοναστηριών. Δυστυχώς και αυτό το μοναστήρι με το γνωστό Βασιλικό διάταγμα της 7ης Οκτωβρίου 1833, εμπνευστής του οποίου ήταν ο Βαυαρός αντιβασιλέας Μάουερ που σκοπό είχε να καταστρέψει την Ορθόδοξη Εκκλησία, διαλύθηκε και η περιουσία του εκποιήθηκε και διασκορπίστηκε. Από τότε άρχισε η περίοδος παρακμής και εγκατάλειψης του μοναστηριού, τα κτίρια με το πέρασμα των χρόνων ερειπώθηκαν και οι τοιχογραφίες που σίγουρα υπήρχαν σ' αυτό καταστράφηκαν. Στις μέρες μας, στη δεκαετία του 1960 έγιναν προσπάθειες αναστήλωσης και συντήρησης, τα αποτελέσματα των οποίων ήταν δυστυχώς απαράδεκτα εξαιτίας της προχειρότητας τους. Στα 1983 εγκαταστάθηκε στο μοναστήρι μοναστική αδελφότητα υπό την πνευματική καθοδήγηση της ηγουμένης Μακρίνας Μαρκοπούλου που αποτελείται από 10 μοναχές. Έγινε αποκατάσταση και ανακαίνιση του μοναστηριού, αγιογράφηση του καθολικού και κατασκευή πολλών βοηθητικών χώρων. Το μοναστήρι σήμερα αποτελεί πόλο έλξης πιστών που το επισκέπτονται τακτικά και συμμετέχουν στις ακολουθίες που τελούνται σ' αυτό. Εορτάζει στις 15 Αυγούστου ημέρα κατά την οποία δέχεται πλήθος προσκυνητών.

Ο παλιός ανεμόμυλος
Ο παλιός ανεμόμυλος στις Φυτείες

Ο ανεμόμυλος αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο ταυτότητας των Φυτειών κι αυτό οφείλεται στην μοναδική τοποθεσία που βρίσκεται. Είναι πάνω απ' το οικιστικό τμήμα της κωμόπολης, στην υψηλότερη κορυφή του λόφου (υψόμετρο 375 m), πράγμα που τον κάνει να είναι ορατός από μεγάλες αποστάσεις της ευρύτερης περιοχής και να δεσπόζει σ' ένα απέραντο φυσικό περίγυρο.
Βοηθήματα

ΜΠΑΜΠΗ Γ. ΚΟΥΒΕΛΗ. ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΟΙ ΦΥΤΕΙΕΣ ΑΘΗΝΑ 1997
ΝΙΚ. Γ. ΖΙΑΓΚΟΥ. ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1940-1949. ΑΘΗΝΑ 1990.