Φηγαία

Ελλάδα

Η Φηγαία (αρχαία ελληνικά: Φηγαία), (ο δήμος: Φηγαίας) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αιγηίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Για τη Φηγαία, γινόταν σύγχυση στις παλαιότερες πηγές, κυρίως στο κατά πόσο υπήρχε και άλλος οικισμός ή/και δήμος με το ίδιο όνομα στην Αρχαία Αττική.[1] Σύμφωνα με τον Στέφανο τον Βυζάντιο, εκτός από τον δήμο της Αιγηίδας φυλής υπήρχε και άλλος δήμος της Πανδιονίδας φυλής.[2] Με την άποψη αυτή του Στέφανου του Βυζαντίου συμφωνούσε και ο Σκαρλάτος ο Βυζάντιος, ο οποίος μάλιστα αναφέρει ότι η Φηγαία της Αιγηίδας φυλής ανήκε πρωτύτερα στην Αιαντίδα φυλή.[3] Για το θέμα αυτό στη σημερινή εποχή ο John S. Traill έχει αποδείξει ότι η ονομασία «Φηγαία Β’» είναι αποτέλεσμα αρχαίων λαθών (η ίδια εκτίμηση για τους δήμους: Anakaia B, Phegaieis B, Graes, Pol[--]) και ότι ο δήμος ήταν μόνο ένας. Ανήκε δε στην Αιγηίδα φυλή και κατά την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) της αρχαίας Βουλής ενσωματώθηκε στην Αδριανίδα φυλή.

Με τη ίδια ονομασία αναφερόταν μικρό χωριό (κώμη), πιθανώς στους ανατολικούς πρόποδες της Πεντέλης, χωρίς πάντως να έχει επακριβώς ταυτιστεί με κάποια σημερινή περιοχή, το οποίο δεν ήταν ανεξάρτητος δήμος, αλλά κοινότητα πιθανώς του δήμου της Στειρίας (που ανήκε στην Πανδιονίδα φυλή), το οποίο ίσως ιδρύθηκε από κατοίκους του δήμου Φηγαίας και προκάλεσε την παλιότερη σχετική σύγχυση με τα παραπάνω αναφερόμενα περί δήμου της Πανδιονίδας φυλής.

Ονομασία

Ο δήμος, πήρε ίσως το όνομά του, όπως και στην περίπτωση του δήμου Φηγούντος, από το δέντρο με την ονομασία «φηγός», δηλαδή την οξιά (επιστημονική ονομασία: Fagus) ή άλλα παρόμοια δέντρα της οικογένειας των «Φηγοειδών» (επιστημονική ονομασία: Fagaceae), όπως τη βελανιδιά κ.α., το οποίο πιθανώς φυόταν στις εκτάσεις του δήμου.[4]
Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος της Φηγαίας, ήταν δήμος της Παραλίας.[5] Βρισκόταν στη ανατολική ακτή της Αττικής, κοντά στη σημερινή Αρτέμιδα Αττικής (Λούτσα),[6] πιθανώς στη θέση Ντράφι (συνοικία της πρώην κοινότητας Πικερμίου Αττικής και νυν του δήμου Ραφήνας-Πικερμίου ή στη θέση Γεροτσακούλι,[7] στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας της Νέας Μάκρης, η οποία υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Μαραθώνος. Ο John S. Traill είναι περισσότερο διακείμενος προς τη δεύτερη υπόθεση, δηλαδή τη θέση Γεροτσακούλι, δεδομένου ότι πιστεύει ότι το έδαφος στο Ντράφι είναι πολύ μικρό για να φιλοξενεί έναν δήμο που είχε τρεις ή τέσσερις βουλευτές ως αντιπρόσωπους στην αρχαία Βουλή. Ο σημερινός οικισμός Γεροτσακούλι βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από το κέντρο της Νέας Μάκρης.

Υπενθυμίζεται επίσης, ότι πιθανώς στη σημερινή θέση Νταού της Πεντέλης υπήρχε ο αρχαίος αττικός δήμος της Φηγούς της Ερεχθηίδας φυλής. Στη ευρύτερη περιοχή του σημερινού Πικερμίου (αρχαίος δήμος Τείθρας), τα χωριά Ντράφι ή Γεροτσακούλι και Νταού (πιθανώς αρχαία Φηγαία και Φηγούς αντίστοιχα) βρίσκονταν δηλαδή τρεις αρχαίοι δήμοι.

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, αναφέρει την ύπαρξη δυο δήμων με την ίδια ονομασία και τοποθετούσε τον μεν πρώτο στην περιοχή Μεξαμπούγια, τον δε δεύτερο στα Κιούρκα.[4]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[8] ως μέλος της Αιγηίδας φυλής, συμμετείχε με 3 ή 4 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης με 3 ή 4 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) όπως και την πέμπτη περίοδο είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου. Την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) ο δήμος ενσωματώθηκε στην Αδριανίδα φυλή.
Οι κάτοικοι της Φηγαίας

Ο δημότης της αρχαίας Φηγαίας ονομαζόταν Φηγαιεύς.[9] Στο δήμο υπήρχαν χώροι για τη λατρεία του Ηρακλή και των Διοσκούρων, σύμφωνα με επιγραφές που έχουν βρεθεί.
Προσωπικότητες από την Φηγαία

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο της Φηγαίας, όπως ο Δάμων ο Φηγαιεύς, ο βουλευτής Διοκλής ο Φηγαιεύς, ο Διοσκουρίδης ο Φηγαιεύς κ.α.[10]
Δείτε επίσης

Αρχαία Αθήνα
Αιγηίδα φυλή
Αδριανίδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 251: [...] "Φηγαία, Φηγαία, Φηγούς, τρεις δήμοι σχεδόν συνώνυμοι, ο μεν των δύο πρώτων φυλής Πανδιονίδος και ύστερον Aδριανίδος• ο δε Αιαντίδος και ύστερον ωσαύτως Αδριανίδος, οι δημόται αμφοτέρων Φηγαιείς• ο δε τρίτος φυλής Ερεχθηίδος, οι δημόται Φηγούσιοι• η θέσις των τριών τούτων δήμων αγνοείται• φαίνεται δε ότι ο εις εξ αυτών, πιθανόν ο τρίτος, έκειτο ου πόρρω του Μαραθώνος, κατά τον Στέφανον ος ορίζων την θέσιν τών Aραφηνίδων Αλών, λέγει ότι κείνται «Μεταξύ Φηγέως του προς Μαραθώνι και Βραυρώνος» (7 = Στεφ. Βυζ. Αλαί - ιδ. Ληκ. κ;αι Ρος Δημ.)" [...]
«Φηγαία, δήμος της Αιγηίδος φυλής. ο δημότης Φηγαιεύς. έστι και άλλος δήμος της Πανδιονίδος φυλής οι Φηγαιείς. ο δημότης Φηγαιεύς. τα τοπικά εκ Φηγαιέων, εις Φηγαιέων, εν Φηγαιέων.» Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839. Σελ 297.
Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Φηγαία (η), δήμος της Αττ., ανήκων πρότερον εις την Αίαντίδα και ύστερον εις την Αιγηίδα φυλήν. 2) έτερος δήμος της Αττ., ανήκων εις την Πανδιονίδα φυλήν, (ο δημ. Φηγαιεύς)". [...], σελ. 187.
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 95-96: [...] "Φηγαία, και Φηγαιΐς κατά τον Αρποκρατίωνα• ο δημότης Φηγαιεύς. Δύο δήμοι υπό το αυτό όνομα, ο μεν εις κείτε παρά τον δήμον Σφενδαλέα, ο δ' έτερος εις τα Κιούρκα• ωνομάσθησαν δε από του δένδρου φηγού• διότι και εις τους δύο δήμους σώζονται εισέτι δάση φηγών. Φηγός δε καλείται η βελανιδιά, η φέρουσα καρπούς εδωδίμους, ωσαύτως και ο καρπός φηγός λέγεται. Εν τη παρακμή λοιπόν ωνομάσθησαν Φηγιάτη εκάτερος, είτα Φουγιάτη μέχρι της κυριότητος, των Τούρκων, ότε εγένοντο κτήματα τουρκικά, και εκλήθησαν δια τουρκικής προφορας Μπουγιάτ. Οι κάτοικοι του προς την Σφενδάλην εις την ερήμωσιν της Αττικής κατά το 1678, αφού άπαξ απεμακρύνθησαν, εις την επάνοδόν των επροτίμησαν καταλληλότερον εις κατοίκησίν των τον ποτέ δήμον Αμαξάντειαν, έρημον και τούτον όντα, όστις απ' αυτών ωνομάσθη Μπουγιάτι, λεγόμενον δε προ αυτών Μεξάνταγα• ώστε συγχωνευθέντα τα δύο ονόματα, έπλασαν το Μεξαμπούγια, κατά τα περί Αμαξαντείας λεχθέντα• είνε δε και τούτο κτήμα του Ιωσήφ Λαπιέρου. Το δ' έτερον Μπουγιάτι είνε τα νυν Κιοϋρκα: και έκειτο η κώμη εις την υπώρειαν του βουνού, όπου μέχρι της σήμερον καλούσι οι εγχώριοι τον τόπον Μπουγιάτι• ηναγκάσθησαν δε ούτοι νά μεταφέρωσι την κατοικίαν των επί του βουνου ως εις άσφαλέστερον μέρος• εκλήθη δε η νεωτέρα αύτη κώμη Κιούρκα από των περί τον βουνόν βάτων• διότι το όνομα Κιούρκα είνε τουρκικόν, και σημαίνει βάτον. Απέχουσι δε της πόλεως ήτοι του Άστεως αι δύο αυταί Φηγαίαι, η μεν πρώτη η του Λαπιέρου ώρας οκτώ ως έγγιστα, τα δε Κιούρκα ώρας επτά περίπου". [...]
[...] "Phegaea: (Φηγαία/ Phēgaía, Φηγαιά/ Phēgaiá; demotikon Φηγαιεύς/ Phēgaieús). Attic paralia deme of the phyle of Aigeis, from AD 127/8 of Hadrianis, with three (four) bouleutaí on the east coast of Attica (near what is today Draphi [3. 335] or Ierotsakuli? [1. 82 with note 12]). It was not an independent dêmos, but a kṓmē ('village community'; of Stiria?) that was established by the people of Phegaea, as included in the list of demes IG II2 2362 as one of the demes of Pandionis (cf. Steph. Byz. s.v. Φ.) [2. 55, 57ff.]. IG II2 1932,14f. shows evidence of cults of Hercules and Dioskuroi in Ph. [4]". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Phegaea
[...] Φηγαία: Δήμος της αρχαίας Αττικής που ανήκε στην Αιγηίδα φυλή. Βρισκόταν κοντά στη σημερινή Λούτσα". [...] Φηγαία
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 128.
Φηγα Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
«Φηγαία, δήμος της Αιγηίδος φυλής. ο δημότης Φηγαιεύς. έστι και άλλος δήμος της Πανδιονίδος φυλής οι Φηγαιείς. ο δημότης Φηγαιεύς. τα τοπικά εκ Φηγαιέων, εις Φηγαιέων, εν Φηγαιέων.» Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839. Σελ 297.

Δημότες της Φηγαίας Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): FHGAIEUS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

Ελληνικές επιγραφές - IG Φηγα Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

Phegaea, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
Ουίλλιαμ Σμιθ, Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica – 69,70 (Phegaea)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica – 69,70 (Phegaea)
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (16f., 40, 69, 111 nr. 97, table 2.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 128.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Phegaia». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2015.[νεκρός σύνδεσμος]
Traill, J. «Places: 580074 (Phegaia)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2017.
Traill, J. «Places: 585944 (Phegaia B)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2017.
Phegaia, Ierotsakouli?, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.

Δήμοι της Αιγηίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Γαργηττός Ερχία Ικάριον Ιωνίδαι Κυδαντίδαι Μυρρινούττα Πλώθεια Τείθρας

Τριττύς της Παραλίας
Αλαί αι Αραφηνίδες Αραφήν Οτρύνη Φηγαία Φιλαΐδαι
Τριττύς του Άστεως
Καθύπερθεν Αγκύλη Υπένερθεν Αγκύλη Βατή Διόμεια Ερίκεια Εστιαία Κολλυτός Κολωνός
Δήμοι της Αδριανίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αφίδναι Ειτέα Όα

Marble portrait bust of the emperor Hadrian, found in the temple of the Olympieion, Athens ca. AD 130, National Archaeological Museum of Athens (13912297070).jpg
Τριττύς της Παραλίας
Βήσα Ελαιούς Θρία Οινόη Παμβωτάδαι Τρικόρυνθος Φηγαία
Τριττύς του Άστεως
Αντινοείς Δαιδαλίδαι Σκαμβωνίδαι

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License