Η Εκατονταπυλιανή, που λέγεται (πιο σωστά) και Κατωπολιανή, είναι μεγάλη και πολύ παλιά εκκλησία, βρίσκεται στην Πάρο και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Θεωρείται μαζί με την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από τα καλύτερα μνημεία της χριστιανικής τέχνης που σώζονται σήμερα στην Ανατολή.

Κατά την παράδοση η εκκλησία χτίστηκε από την Αγία Ελένη. Στην Πάρο, η Ελένη προσευχήθηκε να την αξιώσει η Παναγία να βρει το Σταυρό και έταξε να χτίσει ναό στο όνομά Της. Αργότερα, εκπλήρωσε το τάμα της και έχτισε το ναό που σήμερα επονομάζεται Παναγία η Εκατονταπυλιανή.

Τα γλυπτά έργα δείχνουν ότι χτίστηκε σε χώρο αρχαίου εθνικού ναού και τα χριστιανικά λείψανα κι ο τρούλος τοποθετούν το χρόνο του κτισίματος της εκκλησίας πιθανότατα στους χρόνους του Ιουστινιανού. Ο ναός είναι χτισμένος κοντά στη θάλασσα μεγαλοπρεπέστατος και ο ρυθμός της αρχιτεκτονικής του είναι ημιβασιλική, δηλ. μεταβατικό στάδιο που οδηγεί από τη βασιλική με τρούλο στη βυζαντινή εκκλησία με τρούλο σταυροειδή.

Κατά τις αναστηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1960, με την επίβλεψη του ακαδημαϊκού Αναστάσιου Ορλάνδου, αποδείχτηκε ότι η παράδοση ήταν σωστή: του ιουστινιάνειου ναού προϋπήρχε μια ξυλόστεγη βασιλική της εποχής του Μεγάλου Κωνσταντίνου.