.

Απόσπασμα από Ταξιδιωτικό κείμενο για τα Χανιά

Η Ανατολική Κρήτη ξεπερνά τη Δυτική σε Μινωικές αρχαιότητες που δίνουν ανάγλυφη και φαντασμαγορική μια μορφή πολιτισμού, που στάθηκε αποφασιστική για τον πολιτισμό της Μεσογείου.

Και άλλη όμως μεριά του νησιού ξεπερνά την αποδέλοιπη σε μοναδικά Μινωικά, Ρωμαϊκά και Βυζαντινά μνημεία, που τα βλέπεις και τα θαυμάζεις. Οι περισσότερες από τις εκατό πολιτείες του Μίνωα βρίσκονταν στην περιοχή των Χανιών και του Μεσαιωνικού Ρεθύμνου, την πολιτεία του Χορτάτζη και του Τροϊλού, του Κρητικού θεάτρου την πατρίδα.

Τα εσωτερικά ετούτων των δυτικών πολιτειών είναι κατάμεστα από Μεσαιωνικά χτίρια, οικόσημα, θυρώματα, ανάγλυφα κι άλλα που αφήνουν έντονη την εντύπωση από το πέρασμα των Αράβων και των Βενετσιάνων Δόγηδων της τότε κραταιάς Δημοκρατίας του φτερωτού Λέοντα.

Τα διάφορα παρεκκλήσια και τα γραφικά μοναστηράκια, που είναι άφθονα σε κάθε μεριά στα Δυτικά του Μεγάλου Νησιού, είναι γεμάτα από Βυζαντινές τοιχογραφίες και "φορητές" εικόνες καμωμένες απ' τους μεγάλους Κρητικούς δασκάλους, που χωρίς να το ξέρουν δημιούργησαν την περίφημη Κρητική Σχολή της Ζωγραφικής, που είναι η συνέχιση της Βυζαντινής παράδοσης με την "εισαγωγή" νεωτεριστικών στοιχείων προσαρμοσμένων με το πνεύμα της εποχής και την εξέλιξη της τέχνης σε νέες φόρμες και δρόμους εξπρεσιονιστικούς. Συνέχεια τούτης της χρυσής εποχής είναι το θαύμα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, που μικρός λένε μαθήτεψε κοντά στους Κρητικούς καλόγερους του Άγιου Φανούργιου στο Βαλσαμόνερο και έμαθε με νηστεία και εγκράτεια τη θρησκευτική τέχνη της Ζωγραφικής.

Πρόδρομος ετούτης της εποχής στάθηκε στα μέρη των Χανιών ο Ιωάννης Παγωμένος. Ένας άγριος και σκληρός ασκητής, που στα φρέσκα του έδωσε όλη τη δύναμη της ψυχής του και παρουσίασε μια "χορεία" Αγίων και Αγγέλων μ' ανθρώπινη πνοή και αίσθηση ζωής, αγωνίας γήινης. Το κλίμα, η παράδοση παλεύουν σ' αυτούς τους τόπους, και το πάλεμα τούτο ζητά έξοδο και απολύτρωση. Γιατί η Τέχνη, το Τραγούδι, ο Στίχος, το Θέατρο, η μαστοριά των χρωμάτων ξεκινούν απ' την ανάγκη ενός αισθητικού προβληματισμού. Τούτη τη νεωτεριστική ανάγκη, την αγωνία, ήθελε να δώσει και η νέα φόρμα της Κρητικής Σχολής της Ζωγραφικής.

Ας αφήσουμε τους μεγάλους Δασκάλους του Κρητικού Θεάτρου. Το Χορτάτζη, τον Κορνάρο και τους άλλους. Παράξενοι τεχνίτες όλοι τους. Κι ο Παγωμένος κι ο άλλος, ο Γεώργιος Προβατόπουλος, και στην Ανατολική Κρήτη ο Κωνσταντίνος Ρίκος που ζωγράφισε στο Βαλσαμόνερο. Αντάρτες της ζωγραφικής αψηφούν του "παραδεδεγμένους τρόπους", δίνουν κίνηση στα πρόσωπα που ζωγραφίζουν και τα χρώματά τους θυμίζουν τα ζωντανά χρώματα από τα φτερά της πεταλούδας και το γλυκό χρώμα της πυρωμένης καλοκαιριάτικης γης. Οι Παναγίες τους σταράτες Κρητικές παρθένες με μαύρα φωτεινά μάτια και χείλη που στάζουν μητρότητα και Μεσογειακή λαχτάρα. Οι άλλοι που θάρθουν, η μεγάλη σειρά των ζωγράφων του 17ου αιώνα, θα δώσουν το τελειωτικό ρετούς και θα δημιουργήσει το πινέλο τους σχολή και παράδοση.

Ο πρόλογος τούτος γράφτηκε σαν εισαγωγή στο οδοιπορικό της Κυρίας Οδηγήτριας, της Γωνιάς, που δίκαια οι θαυμαστές και φίλοι της την χαρακτηρίζουν σαν ένα λαμπρό στολίδι στο μοναστικό πολύπτυχο, που αποτελούν τα ωραία φιλέρημα μοναστήρια του νησιού των Αιγάγρων.

Πήραμε τον ανοιχτό, τον ορθάνοιχτο δρόμο για την Γωνιά, ανάμεσα από τα πράσινα χωριουδάκια που φυτρώνουν πάνω στα κύματα σαν τ' αμμολούλουδα. Αχ! τ' αμμολούλουδα! Πώς λαχταράει η καρδιά μου σαν τα θυμάμαι! Τούτα τα κρινάκια - που τα φωνάζουν οι ντόπιοι αμμολούλουδα - ζουν εκεί που σκουν τα κύματα στον αφρό της αμμουδιάς. Πλημμυρίζουν τα γυρογιάλια με την μυρωδιά και την λευκότητά τους. Απαλά σαν το κύμα, λευκά σαν τον αφρό έχουν ζωή ένα μερόνυχτο. Πεθαίνουν το βράδυ και το πρωί το μάτι της Αυγής γεννιώνται άλλα. Και τ' αμμολούλουδα δεν τελειώνουν ποτέ το δραματικό κύκλο τους.

Τα χωριά τούτα που συναντώ έχουν κάτι το παράξενο. Τα βλέπεις πράσινα - πράσινα να βουρνακλούν στο νερό, μυρίζουν τ' άρωμα του πεπονιού και ο ήλιος τα ψήνει και τα χτυπά κατάσαρκα, κατακούτελα και τα τρελαίνει. Άλλα χωριά είναι χτισμένα σε βράχους σαν χελιδονοφωλιές, για το φόβο των κουρσάρων και των πειρατών της Μπαρμπαριάς. Και άλλα φύτρωσαν αμμολούλουδα στα κύματα. Έτσι σχεδόν είναι όλα τα χωριά εδώ. Άλλα είναι κατάξερα και πεθαμένα από τη δίψα, κι άλλα πνιγμένα στο νερό και στο πράσινο. Στο δρόμο για την Γωνιά συναντάς το μικρό νησάκι Θοδωρού.

Είναι ένα από τα πολλά ξερονήσια του Κρητικού. Τώρα το ζωντανεύουν μερικά ζευγάρια Αίγαγροι, που ζουν εκεί σ' εξορία, έκπτωτοι από το Βασίλειό τους της Σαμαριάς. Λέει ο μύθος, ότι το νησί ήταν ένα τρανό θεριό ανήμερο. Έπλεγε καταπάνω των Χανιών με ορθάνοιχτο στόμα για να τα ρουφήξει και ο Άγιος Θόδωρας το λίθωσε. Έτσι τώρα χάσκει και δεν μπορεί να βλάψει κανένα. Το Μάλεμε, ο Ταυρονίτης είναι κεφαλοχώρια. Το πρώτο έγινε γνωστό από την Μάχη της Κρήτης. Εδώ έγινε η περίφημη "Μάχη" των ιπποτών της Κρήτης. Και το δεύτερο είναι γνωστό από τον Όμηρο, που λέει ότι ο Αγαμέμνονας γυρίζοντας από την Τροία ναυάγησε στις εκβολές του Ιάρδανου. Ο Ιάρδανος, ο Ταυρονίτης, χύνεται σήμερα εδώ, στα πόδια του ωραίου χωριού.

Το ταξίδι μικρό, θέλει λίγο να τελειώσει. Η Γωνιά είναι λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα. Ο κόλπος του Κολυμπαριού μας ανοίγει την μικρή αγκαλίτσα του. Μας περιμένει. Στον ανήφορο, πάνω από τον κόλπο, τετράγωνο σαν διάδημα σε κεφάλι άρχοντα κάθεται το μοναστήρι της Κυρίας Οδηγήτριας. Χτίστηκε, λέει το συναξάρι, στις αρχές του 15ου με 16ου αιώνα από έναν Άρχοντα της Βενετιάς, το Βενέδικτο Τζανγκαρόλα και τον Κύπριο Βλάσιο, πάνω σ' ένα απόκρημνο βράχο με μαγευτική θέα προς την καταγάλανη θάλασσα, που πότε αγριεμένη και πότε γαλήνια σπα στους βράχους του Μοναστηριού. Οι Άγιοι και οι Αναχωρητές που έχτισαν Μονές και Σκήτες ήταν αναμφισβήτητα άνθρωποι με πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα του ωραίου.

Διάλεξαν με σχολαστικότητα και με εξασκημένο μάτι τεχνοκρίτη και έχτισαν τα ησυχαστήριά τους στα ωραιότερα κομμάτια του τόπου. Σπάνια είδα μοναστήρι που να μην είναι θεμελιωμένο στον ωραιότερο τόπο μιας περιοχής. Έτσι και εδώ. Από τη μεγάλη σάλα του Ηγουμενείου το μάτι πλανάται πάνω από τα νερό, περνά το νησάκι Θοδωρού και ακουμπά στο απέναντι κοφτερό ακρωτήρι. Η μαγεία του τοπίου είναι ασύγκριτη. Η θάλασσα, μια γυάλινη θάλασσα σπα στα πόδια του εξωτερικού κάστρου. Η φασκομηλιά μοσκοβολά στις πλαγιές και η γλύκα της πελαγίσιας δροσιάς σου μεταδίνει τα μύρα της παρθένας θάλασσας, που σε περιλούει σαν εξαγνιστήριο αγίασμα.

Ο νους γαληνεύει και ετοιμάζει την ψυχή για να ανεβεί ψηλά και να δεχτεί την Τέχνη που σε παρασέρνει στους δικούς της κόσμους.. Το λέω τούτο, γιατί εδώ βρίσκεις μια συλλογή από τις καλύτερες φορητές εικόνες της Κρητικής Σχολής. Στο παρεκκλήσι του Άγιου Νικόλαου θα θαυμάσεις μια εικόνα άριστης τέχνης με τη σημείωση: "1637 Μαΐου εις τας 5 χείρ Κωνσταντίνου Παλαιόκοπα. Δέησις του δούλου του Θεού Κυρ Μελετίου Μοναχού Λαυράντου". Για την εικόνα του Παγκάλλου Ιωσήφ διαβάζουμε τούτα σε ένα κώδικα: "Γεώργιος Κοκολίζας έκαμεν το κάδρο της ιστορίας του Ιωσήφ του Παγκάλλου και έδωκε και άλλες ελεημοσύνες".

Στην Αγία Πρόθεση σε καθηλώνει το τρίπτυχο που εικονίζει το "Μυστικό Δείπνο", τη "Δέηση" και το "Ιδού ο άνθρωπος". Στο κάτω μέρος μέσα σε ταινία είναι γραμμένο το εξής ωραιότατο: "Ω Ιησού μου γλυκύτατε Χριστέ μου των Σων Παθών ένεκα ελύτρωσέ με πυρός τ' ασβέστου και φλογός της γεένης. Κωνσταντίνον τον Σον δούλον τον Βαρότση: Χειρ Δημητρίου Σγουρού ΑΧΟΒ". - Τι πολύτιμη παρακαταθήκη τούτα τα ιερά ησυχαστήρια! Διατήρησαν ως τις μέρες μας ότι καλό δημιούργησε η θρησκευτική τέχνη της ζωγραφικής και το παράδωσαν απείραχτο στο θαυμασμό των ερχόμενων. Ξεφεγγαρίζει ο νους σαν σεργιανάς στις βεράντες και τα κρεμαστά μπαλκόνια. Ο βασιλικός ζευγαρώνει με την μπαρμπαρούσα. Οι πεταλούδες κυνηγιούνται στις νεραντζιές. Οι μυγδαλιές ρίχνουν με τον αέρα τα λιγοστά φύλλα τους και κοπρίζουν το χώμα. Οι Μοναχοί γεμάτοι γαλήνη σκαλίζουν τα κηπαράκια τους και σιγοψιθυρίζουν ύμνους, απολυτίκια, χερουβικά, μεγαλυνάρια, καθίσματα, δοξαστικά. Στο Ηγουμενείο που είναι στολισμένο με πορτραίτα Ιεραρχών υπάρχει μια μεγάλη βιτρίνα και εκεί φυλάγουνται χρυσόβουλα, αργυρόβουλα, μολυβδόβουλα και άλλα συγγίλια του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε' και άλλα Πατριαρχικά γράμματα, διατυπωμένα στην αρχαιόπρεπη γλώσσα της εποχής, χαραγμένα πάνω σε περγαμηνές.

Ακόμη σε ένα παλαιότατο βιβλίο "Κωνσταντίνου Αρμενοπούλου Κριτού Θεσσαλονίκης πρόχειρον το λεγόμενον εξάβιλλος, εις την κοινήν γλώσσαν μεταφρασθείσα παρ' Αλεξίου Σπανού εν έτει 1744 παρά Νικολάου του Γλυκύ εξ Ιωαννίνων", διαβάζω την εξής πληροφορία, που τη δίδει κάποιος καλόγερος της εποχής: "Κατά τω 1838 τη 10η Ιουνίου έβρεξε μια ραγδαία βροχή με αστραπάς και βροντάς, ώστε οι ποταμοί εξήλθον από τα όριά των. Τα υάλινα παράθυρα εις τα Χανιά πολλά ολίγα έμειναν από το χαλάζι, οι καταρράκται εις τα Χανιά δεν εχωρούσαν τα ύδατα και έπλεξαν τα εις τα μαγαζιά πράγματα. Από τας πεδιάδας και άλωνας επάρθηκαν υπό των υδάτων πάμπολλα δεμάτια γεννημάτων και βόδια πολλά επνίγησαν εις τας πεδιάδας, ένα πλοίο την αυτή ημέρα απ' έξω από τα Χανιά σβήσαντός του η βροχή την μηχανή εβούλησε..".

Οι ώρες περνούν και χωνεύονται στο χωνευτήρι του χρόνου. Τα πάντα λες και ακινητούν. Τ' αστέρια σκορπιούνται στον πλατύ ουρανό. Στην βεράντα έρχεται η ψαλμωδία από τ' απόδειπνο. Τα φώτα των Χανιών άναψαν. Τα Θοδωρού χάθηκαν, τα κατάπιε η μαύρη θάλασσα. Τ' αμμολούλουδα μόνο με το δρόμο του ανέμου στέλνουν ως απάνω το γλυκό, το κατάγλυκό τους ανάσασμα. Ένα φύλλο από την νεραντζιά της αυλής έπεσε. Η νύχτα προχωρεί. Οι μοναχοί τελειώσαν τ' απόδειπνο. Η γλύκα της Κρητικιάς νύχτας χαϊδεύει την ψυχή, τα κουρασμένα μέλη. Ο ύπνος σε βρίσκει γλήγορα και σε μεταφέρει στους απάλινους κόσμους του. Η αυγή θα σε φέρει σε μια καινούργια μέρα. Εδώ η μέρα είναι ολοκαίνουργια. Ποτέ δεν είναι το αύριο το ίδιο. Τα πάντα ντύνονται με την ιδέα του νέου. Είναι φαίνεται ο τόπος, ο αέρας.. ο.. ο.. Με την αυγή ένα καινούργιο πρόσωπο σου αποκαλύπτεται. Είναι το πρόσωπο της βαθειάς και ατέλειωτης νύχτας. Της Κρητικιάς νύχτας το πρόσωπο.

(Κ. Μητσοτάκη: "Ταξιδιωτικά")

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License